Sovuq olish kuyish va ularning turlari desmurgiya bog‘lamlarning turlari - Валеология - Рефераты

Sovuq olish kuyish va ularning turlari desmurgiya bog‘lamlarning turlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

106 KB

Sovuq olish kuyish va ularning turlari desmurgiya bog‘lamlarning turlari Reja: 1. Desmurgiya va unga qo‘yiladigan talablar. 2. Bog‘lamlarning turlari. 3. Termik kuyishning belgilari, BTYO 4. Kimyoviy kuyish, BTYO 5. Elektr toki va nur ta’sirida kuyish 6. Sovuq urish, darajalari, BTYO.

Desmurgiya (grekcha "desmos" aloqa, bog‘lam, qiyiqcha, harakat, ish ma’nosini bildiradi, sinonimi desmologiya) umumiy xirurgiyaning asosiy bo‘limlaridan biri bo‘lib, bog‘lamlar turi va bog‘lam qo‘yish qoidalari to‘g‘risidagi ta’limotdir. Bog‘lam deganda bemor tanasiga davo maqsadida mahkam o‘rab bog‘langan bog‘lov materiali tushuniladi. Jarohatga yoki tananing boshqa qismlariga davo maqsadida qo‘yiladigan bog‘lov materiali, bog‘lamni almashtirishga esa qayta bog‘lash deyiladi. Materialning qo‘llanilishiga ko‘ra bog‘lamlar ikki guruhga yumshoq (platsirli, kleolli, kolloidli, ro‘molli, leykoplatsirli va bintli) va qattiq (deksrinli, kraxmalli, gipsli) bog‘lamlarga bo‘linadi. Panjaga va bilak-kaft bo‘g‘imiga, odatda, sakkizsimon bog‘lam qo‘yiladi. Panja va barmoqlardagi katta jarohatni bekitish uchun qaytuvchi bog‘lam qo‘llaniladi. Bintni kaft utsida bir necha marta o‘rab, panja orqasi bo‘ylab ko‘rsatkich barmoqqa yo‘naltiriladi va u orqali o‘tkazib, panjaning kaft yuzasini bekitiladi. Bir necha qaytuvchi o‘ramlar qilib panjaning hammasini va 4 barmoq bekitiladi, so‘ngra bu o‘ramlarni barmoq uchidan boshlab gorizontal o‘ramlar qilinib (spiralsimon bog‘lam) bilak oldida tugallanadi. Bintni panjaning bir barmog‘iga bog‘lashni uni bilak-kaft utsi bo‘g‘imi oldida bir necha o‘ramlar bilan mahkamlashdan boshlanadi, so‘ngra bintni panja orqasi bo‘ylab barmoqning oxirigacha etkazgan holda, uni asosigacha chiqadigan spiralsimon bog‘lam bilan bekitiladi. Barmoqni batamom bekitib, bintni barmoqlararo bo‘shliq orqali panja orqasiga chiqariladi va bilak suyagi atrofida bir necha o‘ramlar qilib mahkamlanadi. Bilakni spiralsimon bog‘lam bilan bekitgan yaxshi. Tirsak bo‘g‘imi sohasini ham spiralsimon bog‘lam bilan bekitish mumkin. Qo‘lni tirsak bo‘g‘imidan biroz bukiladi. Bintlashni bilakda bo‘g‘im oldida mahkam tutib

turadigan aylanma o‘ramlar qilishdan boshlanadi va atsa-sekin tirsak va elkaga o‘tib, bu erda bog‘lamni bir necha marta aylantirib o‘rash bilan tugallanadi. CHanoq-son sohasini bog‘lash. CHanoq va sonning boshoqsimon bog‘lamini qo‘llash juda qulaydir. Bog‘lam qo‘yishdan maqsad qorinning pastki qismi sonning uchdan bir yuqori qismi va dumbani yopishdir. Bint o‘ramlari kesishadigan joyga muvofiq holda orqa, yon va oldingi, (chov) boshoqsimon bog‘lamlar qo‘yiladi. Belda sirkulyar o‘ramlar qilinib, mutsahkamlovchi bint bog‘lanadi, so‘ngra bint sonning yon tomonidan oldinga keyin sonning oldingi va ichki yuzasi bo‘yicha o‘rab bog‘lanadi. Bintni sonning orqa yarim doirasi orqali aylantirib, uning tashqi tomonidan chiqariladi, u chov sohasidan gavdaning orqa yarim doirasi orqali qiyshayib o‘tadi. Bint o‘ramlari takrorlanadi. Bintning keyingi o‘rami oldingisidan yuqoriga tushsa, yuqoriga ko‘tariluvchi bog‘lam, pastga o‘ralsa, pastga tushuvchi bog‘lam, deyiladi. Tovon sohasini bog‘lash. Tovondan (uning markaziy qismidan) aylantirib bintlash boshlanadi. Keyingi o‘ramlar birinchi o‘ramning yuqorisidan va pastidan navbatma-navbat o‘raladi. Bu o‘ramlarni tovonning yonidan, orqadan oldinga, tovon yuzasiga va oyoq kaftining orqasiga boldir-panja bo‘g‘imi va pastki panja sohasiga o‘tadigan qilib qiyshiq aylantirib mahkamlanadi. o‘ramlar oyoq kafti utsida kesish-tiriladi. YUmshoq bog‘lam turlari. Kleolli bog‘lam . Kleol qarag‘ay elimining baravar miqdorda olingan spirt va efirdagi eritmasidir. Jarohat bog‘lam bilan bekitiladi. Salfetkaning chetlari teriga mahkam bosiladi. Dokaning yopishmay qolgan ortiqcha qismi qaychi bilan kesib tashlanadi. Kamchiligi – bog‘lam turli darajada qattiq yopishmaydi va teri qotib qolgan kleoldan ifloslanib qoladi. Kolloidli bog‘lamning oldingi bog‘lamdan farqi shundaki, bunda doka teriga kleol bilan emas, balki kollodiy (spirt va efir aralashgan nitrokletchatka

eritmasi) bilan yopishtiriladi. Bog‘lam qo‘yish texnikasi: bog‘lamga salfetka yopiladi va salfetka chetlariga kollodiy surtiladi. Kollodiy qotgandan keyin salfetkaning ortiqcha qismi qirqib tashlanadi. Kollodiyni shpatel bilan surtish tavsiya etiladi. Bunday bog‘lam 7-8 kungacha tushib ketmaydi. Bog‘lamning qayishqoqligi kamligi va terini ta’sirlashi uning kamchiligidir. Xuddi shu maqsadda rezina elim (efir va benzin aralashgan rezina eritmasi), BF-6 elimidan foydalanish mumkin. Ro‘molli bog‘lamlar. Bu maqsad uchun uchburchak shaklidagi birorta bog‘lov materiali (doka, surp, bo‘z va h.k) parchasi ishlatiladi. Bunday bog‘lamning eng uzun tomoni ro‘mol (kosinka) ning asosi, uning ro‘parasidagi burchak- tepasi, qolgan ikkita burchagi-uchlari deyiladi. Ro‘mol ko‘pincha qo‘l yoki o‘mrov suyagi shikaslanganda qo‘lni osib qo‘yish uchun qo‘llaniladi (1- rasm,a,b,v,g). Uning o‘rtasi to‘g‘ri burchak hosil qilib bukilgan qismi bilakka qo‘yiladi, tepasi tirsakka yo‘naltiriladi, uchlari esa bo‘yinga bog‘lanadi. Ro‘molning tepasi tirsak atrofida orqadan oldinga tomon bukib tekislanadi va tirsakning old tomonidan bog‘lamga qadab qo‘yiladi. Ko‘krak bezini ro‘mol bilan bog‘lashda (2-rasm, a) uning asosi sut bezi ostiga joylashitiriladi, tepasi kasal tomog‘i orqali orqadan elka utsiga, bir uchi ikkinchi elka utsiga oldingi tomonidan yo‘naltiriladi, ikkinchi uchi esa kasal tomondagi qo‘ltiqqa tushiriladi. Ro‘molning ikkala uchi va tepasi orqadan bog‘lanadi. CHanoq – son bo‘g‘imiga ikkita ro‘mol bilan bog‘lab bog‘lanadi . Bitta ro‘mol (buklangani) bilan belbog‘ ko‘rinishida gavda aylantirib bog‘lanadi. Ikkinchisining tepasi belbog‘ga mahkamlanadi. Uning asosi chanoq son bo‘g‘imini bekitadi, uchlari esa son atrofidan o‘ralib bog‘lanadi. "Plavki" turidagi ro‘mol bog‘lam bog‘lashda uning tepasi oralig‘dan o‘tkaziladi, asosi bilan qorin bekitiladi, uchlari esa orqaga o‘tkaziladi, u erda tepasi bilan bog‘lanadi. Dumba sohasiga bog‘lam "Plavki" bog‘lari tariqasida qo‘yiladi. Uning tepasi va ikkala uchi old tomonidan bog‘lanadi. Boshni bog‘lashganda ro‘molning asosi ensa sohasiga, tepasi yuzga, uchlari esa peshona orqali bog‘lanadi, tepasi bog‘langan uchlari orqali bosh tepasiga

qayriladi va shu joyga to‘g‘rilab qo‘yiladi. Elka sohasiga bitta ro‘mol bilan bog‘lam bog‘lash qulay. qo‘l va oyoq panjasini ro‘mol bog‘lam bilan bog‘lashda ro‘molning o‘rtasi panjaning kaft yuzasiga kelib qo‘yilib, tepasi barmoqlar orasiga o‘tkaziladi. Kaft utsida aylantiriladi, uchlari aylantirilib to‘piq yuqorisidan bog‘lanadi, tepasi esa bog‘langan uchlariga mahkamlanadi. Oyoq panjasi va son sohalariga ro‘mol bog‘lam qo‘yishda datslab u o‘raladi va keyin uning uchlari bog‘lab qo‘yiladi E la st ik to‘rsimon bog‘lam. ("retelats") fabrikalar 7 raqamda (0 dan-6 gacha) ishlab chiqariladi. U katta yoshdagi bemorlarda tananing turli joyiga qo‘yilgan bog‘lamlar bolalarda juda keng foydalaniladi Leykopla st irli bog‘lam. Jarohatga qo‘yilgan bog‘lov materiali bir necha yo‘nalishda yopishqoq leykoplatsir bilan bemor terisining tuksiz joylariga yopishtiriladi. Leykoplatsirli bog‘lamning kamchiligi shuki, uning ostidagi teri matseratsiyalanadi (shilinadi) va ayniqsa bukkanda keraklicha mahkam ushlab turmaydi. Bintli bog‘lamlar. Bu bog‘lamlar bintning bir parchasidan bitta butin bintdan yoki bintning bir necha o‘ramlari yordamida bog‘lanadi. Oyoq, qo‘l panjasi barmoqlarini bog‘lash uchun kambar bintlar (3-5-7sm); bosh, panja, bilak boldirini bog‘lash uchun eni o‘rtacha (10-12 sm) bintlar; ko‘krak qafasi, sut bezi va sonni bog‘lash uchun serbar (14-18 sm) bintlar ishlatiladi. Bintlar fabrikada tayyorlanadi yoki ular o‘sha joyning o‘zida dokada kesib tayyorlanadi. Bintning o‘ralgan qismi boshchasi, erkin uchi esa dum qismi deyiladi. Bog‘lam yaxshi bog‘lanishi uchun u qo‘yidagi talablar asosida aniq bajarilishi shart: a) bog‘lam gavdaning kasal qismini bekitib turishi; b) limfa va qon aylanishini buzmasligi; v) bemorga xalaqit bermasligi; g) toza bo‘lishi; d) gavdaga zich yopishib turishi kerak. Bintlash qoidalari va bog‘lamlarning turlari.

Bintlashda bintni to‘g‘ri o‘rab bog‘lashga yordam beradigan qator qoidalariga rioya qilish zarur. Bemor bintlanadigan qism uchun qulay vaziyatda (tik turgan yoki o‘tirgan) bo‘lishi lozim. Gavdaning tegishli sohasiga berilgan vaziyat bintlashdan keyin saqlanib qolishi kerak. SHu maqsadda turli xil bolishlar, tirgakli yoki maxsus sollardan foydalaniladi. Bintlanadigan soha bint bog‘layotgan kishi ko‘ksi to‘g‘risida bo‘lishi kerak. Bintlash aksariyat chetdan markazga tomon, biroq qator hollarda bog‘lam teskari yo‘nalishda bog‘lanadi. Bintning mahkamlaydigan o‘ramdan keyin uning har bir keyingi o‘rami oldingi o‘ramning yarmini yopib borishi lozim. Bint boshchasini bintlanadigan yuzadan uzoqlashtirmaslik va bir me’yorda toritish kerak. Gavdaning qonus shaklidagi qismi (son, boldir, bilak) ni bintlashda bint zich yopishib turishi uchun 1-2 marta aylantirilgandan so‘ng u qayirib bog‘lanadi. Bintlash oxirida u tikib mahkamlanadi, to‘g‘nag‘ich bilan to‘qnab qo‘yiladi. Bintni jarohat sohasi utsida mahkamlash tavsiya qilinmaydi, balki uni chetroqqa surib mahkamlamoq ma’qul. Bog‘lamlarning qo‘yidagi turlari bir-biridan farqlanadi: 1. Sopqonsimon bog‘lam. Bintning bir parchasidan tayyorlanadi. Bintning ikkala uchi o‘rtasiga yo’naltirilgan holda o‘zinasiga kesilib, uning o‘rtasi kesmay qoldiriladi. (7-rasm a,b,v,g) da burun, iyak, ensa va peshonaga sopqonsimon bog‘lamni bog‘lash joylari ko‘rsatilgan. 2. T-simon bog‘lam. O‘rtasiga boshqa bint tikilgan yoki uning uchi tashlab qo‘yilgan bint parchasidan iborat bo‘ladi. Undan ko‘proq oraliq sohani bog‘lashda foydalaniladi: gorizantal qismi esa belbog‘dan oraliq orqali o‘tkaziladi va o‘sha belbog‘ga tananing boshqa tomonidan bog‘lanadi. (8-rasm). 3. Aylana bog‘lam . Bint gir aylantirib o‘raladi, bintning navbatdagi o‘rami avvalgi o‘ramni tamomila bekitiladi. (9 rasm) 4. Spiralsimon bog‘lam . Bintning navbatdagi har bir o‘rami avvalgi o‘ramning yarmini yoki bundan kattaroq qismini bekitiladi (10 –rasm). Bog‘lamning bu turi ikki xil: yuqoriga ko‘tariluvchi bintlash-pastdan yuqoriga, pastga tushuvchi bintlash esa buning aksicha bo‘ladi.

5. O‘ rmalovchi bo g‘ lam spiralsimon bo g‘ lam kabidir, lekin o‘ ramlari bir- biriga duch kelmaydi. Odatda, bintlashning boshida murakkab bo g‘ lam elementi sifatida tanaga q a yilgan salfetkalarni tutib turish uchun q o‘ llaniladi 6. Sakkizsimon bo g‘ lam . Bo g‘ lamning bu turida bint o‘ ramlari bir-biri bilan kesishtiriladi 7. Boshoqsimon bo g‘ lam . Sakkizsimon bo g‘ lamning boshqa bir turi bo‘lib, bint o‘rami bir chiziq bo‘yicha kesishtiriladi, bu boshoqni eslatadi 8. Toshbaqasimon bo g‘ lam aksariyat b o‘g‘ imlar aksariyat b o‘g‘ imlarning bukilgan sohasiga q o‘ llaniladi. Uning ikkita-tarqaluvchi va to‘planuvchi turlari farqlanadi. Tarqaluvchi bog‘lam tizza b o‘g‘ imi sohasiga yopiladi, bunda bint b o‘ g‘imning o‘ rtasidan, «tizza k o‘ zidan» aylantirib olinadi. Keyingi o‘ ramlar avvlagisining goh pastidan, goh yuqorisidan galma-gal yurgiziladi. Bint o‘ ramlari taqimda kesishadi va birinchi o‘ramdan ikki tomonga tarqalib, atsa-sekin bo‘g‘im sohasini yopadi To‘planuvchi bog‘lamni yopishda birinchi (mahkamlaydigan) o‘ram bo‘g‘im yuqorisidan yoki uning pastidan o‘tadi, ikkinchi o‘ram bo‘g‘imi ro‘parasiga o‘raladi, uchinchi o‘ram bo‘g‘im sohasiga yaqinlashib birinchisini, to‘rtinchi o‘ram ikkinchisi bilan kesishib, bo‘g‘im sohasi tamomila yopilguncha shu tariqa davom ettiriladi. qaytuvchi bog‘lam. Bunday bog‘lam aksariyat oyoq-qo‘lning kesib tashlangan (amputatsiya) dan qolgan qismi (cho‘ltog‘i) ga ishlatiladi. Bintni mahkamlash uchun u bir necha marta aylantirib o‘raladi. So‘ngra uni barmoqlar bilan tutib turib, 90 gradusli burchak ostida qayriladi va cho‘ltoq orqali uzinasiga o‘ramlar bilan mahkamlanadi va bint bilan tamomila bekitulguncha qadar o‘ram davom ettiriladi. Bog‘lamlarning aytib o‘tilgan turlaridan gavdaning itsalgan sohasini bintlashda foydalanish mumkin. SHuning uchun qo‘llaniladigan bog‘lamlarning ayrim turlari utsida to‘xtalib o‘tamiz. Bosh va yuz sohasini bog‘lash. Vazifasiga ko‘ra bog‘lamlarning bir necha turi qo‘llaniladi. Boshdagi qaytuvchi bog‘lam. Bunda boshning old va orqa tomonidan hamma sohani

qoplaguncha bintni bir necha bor qaytarib, keyin uning atrofida uch marta o‘rab mutsahkamlanadi . Gippokrat qalpog‘i. Bog‘lam bog‘lash uchun ikki boshchali bint yoki ikkita bint qo‘llaniladi. O‘ng qo‘ldagi bint boshchasi bilan sirkulyar o‘ramlar qilinadi va bintlanayotgan o‘ramlar mahkamlanadi. Ular tarqalib yoki to‘planib, atsa-sekin kalla gumbazini bekitadi . qalpoqchali shaklida bog‘lash. Taxminan 1 m uzunlikdagi bint parchasi bosh tepasiga ko‘ndalang yo`nalishda qo‘yiladi, ikki uchini esa quloq suprasining oldidan pastga tushiriladi va tarang qilib tortib turiladi (yordamchi yoki bemorning o‘zi). Bint bilan bosh atrofidan birinchi sirkulyar o‘ram qilinadi. Keyingi o‘ram bog‘iga etgach, bintni shu bog‘ atrofida aylantiriladi va biroz qiyshiq yo‘nalishda ensani berkitib yurgiziladi. Ikkinchi tomonda bintni bosh atrofida qarama-qarshi tomonga aylantiriladi va qiyshiqroq yo‘nalishda boshning peshona qismiga olib boriladi. Bintning keyingi o‘rami bilan ensa sohasi bekitiladi. SHu tariqa bosh bir tekisda bintlanadi. Bintning uchi boshga bog‘lanadi, keyin bog‘ uchlari jag‘ ostida bog‘lanadi . Bir ko‘zni boglash. O‘ng ko‘zni bog‘lashda bint chapdan o‘nga qarab yurgiziladi. CHap ko‘zni bog‘lashda esa buning aksi qilinadi. Bint sirkulyar yo‘nalishda bosh atrofidan aylantirib mahkamlanadi, so‘ngra orqadan pastga ensaga tushiriladi va quloq ostidan qiyshiq holda yuqoriga ko‘tarilib, bemorning ko‘zi bekitiladi. qiyshiq o‘ram doira o‘ram bilan mahkamlanadi. So‘ngra avvalgi o‘ramning yuqorisidan qiyshiq o‘ram qilinadi. SHunday qilib o‘ramlarni qiyshiq o‘ramlar bilan navbatlab, butun ko‘z sohasi bekitiladi. Ikki ko‘zni bog‘lash. Bint gir aylantirib, o‘rab mutsahkamlangach keyingi o‘ram bosh tepasi va peshona bo‘ylab pastga tushiriladi va yuqoridan pastga tomon chap ko‘zni bekitadigan qiyshiq o‘ram qilinadi, so‘ngra bintni ensa orqali o‘tkazib, pastdan yuqoriga tomon o‘ngn ko‘zni bekitadigan qiyshiq o‘ram qilinadi.

Buning natijasida bintning keyingi xamma o‘ramlari qanshar sohasida kesishib, ikkala ko‘zni bekitadi va tobora pastga tushaveradi. Bintlash oxirida bog‘lam gorizantal doira shaklida o‘rash bilan mutsahkamlanadi. Nuxtasimon bog‘lam. Bunday bog‘lam asosan iyak sohasini bekitishda qo‘llaniladi. Datslab bosh atrofida sirkulyar o‘ram qilinadi. Ikkinchi o‘ramni ensa sohasiga bo‘yinning yon yuzasiga qiyshiq yo`nalishda yurgiziladi va jag‘ ostidan vertikal holatga o‘tkaziladi. Bintni quloq supralari utsidan olib o‘tib, bosh atrofida bir necha marta aylantiriladi, so‘ngra bintni iyak ostidan boshqa tomonga yoki ensaga qiyshiq holda yurgiziladi va gorizantal o‘ramlar qilib, bog‘lam mutsahkamlanadi. Pastki jag‘ni tomomila bekitish uchun mutsahkamlaydigan gorizantal o‘ramlar qilgandan so‘ng, bint boshchasini ensa bo‘ylab qiyshiq holda pastga tushiriladi, iyakning oldingi qismi bo‘ylab bo‘yinning yon tomoniga, keyinroq bo‘yin atrofiga tushirilib, orqaga qaytariladi va bint o‘ramini iyakdan pastroqqa tushirilib, vertikal holatga o‘tkaziladi va bog‘lam bosh atrofida mutsahkamlanadi . Neapolitancha bog‘lam. Bintni bosh tevaragida aylantirib o‘rashdan, so‘ngra bintni kasal tomondan quloq va so‘rgichsimon o‘siq sohasiga tushirishdan boshlanadi . Bo‘yinni bog‘lash. Bo‘yinning yuqori qismini bog‘lash. Bosh tevarigiga galma- galdan bir necha qiyshiq o‘ramlar bilan (peshona va ensa sohasini ham qamrab olib) doira o‘ramlar qilinadi. Ensa sohasini doira o‘ramlar qilib bintlash bilan birga sakkizsimon bog‘lam hosil qilinadi. Bo‘yinning pastki qismini bog‘lash. Bosh tevaragidagi o‘ramlarni ensa sohasining sakkizsimon bog‘lami va orqaning boshoqsimon bog‘lami o‘ramlari bilan to‘ldiriladi. qo‘lni bog‘lash. Bitta barmoqni bog‘lash. Bog‘lam kaft utsi atrofida mutsahkamlaydigan doira o‘ramlar qilishdan boshlanadi. So‘ngra bintni qo‘l panjasining orqasi osha barmoq uchigacha qiyshiq holda yo`naltiriladi va

shu erdan pastdan yuqori tomonga barmoq asosigacha spiralsimon bog‘lanib keyin qo‘l panjasining orqasi osha kaft utsiga keltiriladi va bu erda mahkamlovchi sirkulyar o‘ramlar qilinadi (17-rasm,a). Bosh barmoqni bog‘lash . Boshoqsimon bintlash tariqasida bajariladi. Mutsahkamlovchi doira o‘ram ham kaft utsi-bilakda qilinadi. So‘ngra bintni qo‘l panjasi orqasi osha barmoq uchigacha olib boriladi. Barmoq spiralsimon aylantirilib o‘raladi, kaft utsi-bilakning orqa tomoniga so‘ngra kaft tomoniga qaytariladi. Bint barmoqni tamomila bekitguncha o‘ramlar takrorlanadi . qalpoqchasimon bog‘lam. Bitta barmoqni bintlash qoidasidan foydalanib panjaning hamma barmoqlarini birin-ketin «qo‘lqop shaklida» bintlab chiqish mumkin. CHap qo‘lni bintlashni qullaylashtirish maqsadida bog‘lamni jimjuloqdan, o‘ng qo‘lni bintlashdan bosh barmoqdan boshlash kerak . Panjaning qaytuvchi bog‘lami . Bint bilakka mahkamlanib so‘ngra u panjaning orqa tomoni osha barmoqlarga yo`naltiriladi va kaft bo‘ylab qaytiladi. Bilakda yana mahkamlovchi o‘ram qilinadi va bintni o‘rash takrorlanadi. qo‘l panjasi va barmoqlar ham orqa tomondan, ham kaft tomondan bekitilgan so‘ng barmoqlar va panja bintning ko‘ndalang o‘ramlari bilan yopiladi. Bog‘lam bilakka mahkamlanib qo‘yiladi . qo‘l panjasi va uning spiralsimon bog‘lamlari Bilakni bog‘lash. 1-2 o‘ramdan so‘ng bintni qayirib spiralsimon va aylana shaklida bog‘lanadi. Tirsak bo‘g‘imini bog‘lash . Tarqaluvchi va to‘planuvchi toshbaqasimon shaklli bog‘lam kabi bo‘ladi. Elka bo‘g‘imini bog‘lashda oddiy spiralsimon yoki boshoqsimon bog‘lam qo‘llaniladi . qo‘ltiqni bog‘lash.

Buning asosini boshoqsimon bog‘lam tashkil qiladi. Elkada bintni mahkamlaydigan o‘ramlari qilinadi. Bintni qo‘ltiq sohasidan elka utsiga, orqaga, qarama-qarshi tomonidagi qo‘ltiqqa, ko‘krak qafasining oldingi yuzasiga qiyshiq yurgizib birinchi o‘ram elka utsi sohasida kesishtiriladi va bint ko‘krak qafasining orqa yuzasidan qo‘ltiqqa chiqariladi. Keyingi o‘ram oldingi o‘ram kabi boshlanadi, biroq har bir o‘ram atsa-sekin yuqoriga ko‘tarilib o‘raladi, natijada bint elka utsi sohasini va qo‘ltiqning oldingi va orqa qismlarini tamomila bekitadi. YAxshiroq mahkamlash uchun ko‘krak qafasiga qiyshiq yo`nalishda giraylantirilib, sirkulyar o‘ram qilinadi. Bintni orqaga sog‘lom elka utsiga o‘tkaziladi va bu erdan ko‘krak qafasining oldingi yuzasi bo‘ylab pastga-bintlanayotgan tomondagi qop`ltiqqa tushiriladi. Bunday o‘ramlarning bir nechtasidan so‘ng bog‘lam uzil - kesil mahkamlanib qo‘yiladi. qo‘ltiq ostiga ro‘mol bog‘lam qo‘yish ancha qulaydir . Ko‘krak qafasiga bog‘lam bog‘lashda qattiq, bintlash nafas harakatiga xalaqit berishini bo‘sh bog‘langan bog‘lam esa foydasiz ekanligi unutmaslik kerak. Bir tomonlama ko‘krak jarohatini bog‘lash qulay bo‘lib, unda ko‘krak qafasidagi nafas harakati chegaralanmaydi. Buning uchun datslab 1 m bint uchidan boylanib qo‘lni uning uchidan o‘tkazib bemor elkasiga tashlanadi. Keyin bintni old va orqa tomonidan o‘tkazib boylanadi va jaroxat bekitiladi (19-rasm, a,b,v). Spiralsimon bog‘lam. Taxminan 2 m uzunlikdagi bint bo‘lagini o‘ng va chap elkaga bintning erkin uchlari ko‘krak qafasining oldingi va orqa tomonidan tushib turadigan qilib, tashlab qo‘yiladi. Bog‘lamning ko‘krak qafasining pastki qismidan bintning shu bo‘lagini bekitishda boshlanadi. Bintning spiralsimon o‘ramlari atsa-sekin to qo‘ltiqqacha etkazib o‘raladi va og‘irgi o‘rami bilan mahkamlanadi. Elkaga tashlangan bintning osilib turgan uchi ko‘krak qafasining oldingi yuzasi bo‘ylab yuqoriga ko‘tariladi. Ikkinchisi elka orqali tashlanadi va uchlari orqa tomondan bog‘lanadi .

Xochsimon bog‘lam. Gavdaning orqa qismlarini bintlash uchun qo‘llaniladi. Bog‘lam bir elka atrofini mahkamlovchi sirkulyar o‘rashdan boshlanadi. Old tomondan elka olib chiqiladi. Orqaga o‘tkaziladi va bintning qarama-qarshi tomondan qo‘ltiq sohasiga qiyshiq holda yo‘naltiriladi. Bint yo’llarini shu tariqa takrorlab ularni ikkala elka utsiga atsa-sekin ko‘tarilib va ko‘krak qafasi bo‘yicha pastga tushirib orqaga bekitiladi. Bitta ko‘krak bezini bog‘lash. U ko‘krak bezini yopib turishdan tashqari uni ko‘tarib turadigan o‘ziga xos suspenzoriy vazifasini ham bajaradi. O‘ng tomondagi ko‘krak bezini bintlashda bintni chapdan o‘ngga va chap tomondagi ko‘krak bezini bintlashda o‘ngdan chapga qarab o‘raladi. Bog‘lam ko‘krak qafasini ko‘krak bezlari tagidan mutsahkamlab aylantirilib o‘rashdan boshlanadi. Keyingi o‘ram ko‘krak bezining pastki va ichki tomonlarini qamrab oladi. qarama-qarshi tomondagi elka ko‘tariladi va elkaning orqa tomonidan pastga yo’naltirilib bintlanayotgan ko‘krak bezi tomonidagi qo‘ltiqqa boradi. So‘ngra bint ko‘krak bezining pastki qismini qoplaydi. Aylantirib o‘rash bilan oldingi o‘ram mutsahkamlanadi. Keyingi o‘ramlarni ko‘krak bezi pastidan batamom yopilguncha atsa-sekin yuqoriga qarab o‘rash takrorlanadi. Emizikli onalarda ko‘krak bezini bog‘lashda bola emizish yoki sutni sog‘ish uchun ko‘krak bezi uchi bint bilan yopilmaydi. Oyoqni bog‘lash. Bunga ham qo‘lni bog‘lashdagi kabi talablar qo‘yiladi. Odatda bir ikki o‘ramdan so‘ng aylantirib spiral shaklida o‘raladi. Tizza bo‘gimi sohasini bog‘lash. Birlashadigan yoki tarqaladigan toshbaqasimon bog‘lam bog‘lanadi . Boldirni bog‘lash. 1-2 o‘ramdan so‘ng aylantiriladigan yuqoriga ko‘tariluvchi, spiral shaklidagi bog‘lam qo‘llaniladi . Tovon sohasini bog‘lash. Aksariyat tarqaluvchi toshbaqasimon bog‘lamdan foydalaniladi. Tovondan (uning markaziy qismidan) aylantirib bintlashdan boshlanadi. Keyingi o‘ramlarni birinchi o‘ramning yuqorisidan va pastidan navbatma - navbat o‘raladi. Bu o‘ramlarni tovonning yonidan

orqadan oldinga, tovon yuzasiga va oyoq kaftining orqasiga boldir panja bo‘g‘imi va pastga panja sohasiga o‘tadigan qilib qiyshiq aylantirib mahkamlanadi. O‘ramlar oyoq kafti utsida kesishtiriladi . Boldir panja bo‘g‘imini bog‘lash. Odatda sakkizsimon bog‘lam qo‘llaniladi. Mahkamlovchi o‘ram to‘piqning yuqorisidan aylantiriladi. Bint panjaning orqa tomonidan qiyshiq yurgizib, panja atrofidan o‘tkaziladi. Keyin bintni yuqoridan o‘tkazib oyoq panjasining orqa tomoni bo‘ylab oldingi o‘ram bilan kesishtiriladi va boldirning orqa yarim doirasi atrofidan o‘tkaziladi. Bint o‘ramlari takrorlanadi. Bog‘lamni to‘piqlar oldida aylantirib o‘ramlar mutsahkamlanadi . Barmoqlarni ochiq qoldirib oyoq panjasini bog‘lash. Bint panjaga o‘ralib mahkam bog‘lanadi. Oyoq panjasini orqa tomoni bo‘ylab tovondan o‘tkaziladi. Panja gir aylantirilib o‘rab tovonga qayriladi. Tovon sohasida bintning har bir yangi o‘rami oldingi o‘ramning yuqorisiga tushiriladi va boldir panja bug‘imiga tobora yaqin keltirilib kesishtiriladi . Barmoqlarni ochiq qoldirmay oyoq panjasini bog‘lash. Bint to‘piqlari sohasida aylantirilib o‘rab mahkamlanadi. So‘ngra bintni butun panja orqali uzunasiga yurgizib barmoqqa tovon sohasi yopiladi. Barmoqlarning uchidan boshlab oyoq panjasida kesishadigan spiral shaklida bog‘lam yopiladi. Mahkamlovchi o‘ram to‘piqlar sohasida bajariladi. Oyoq panjasi bosh barmoqni bog‘lash. Bog‘lash usuli qo‘lning bosh barmog‘ini bog‘lash kabi bog‘lam to‘piqlar sohasida mahkamlanadi . Bandaj. qorin bo‘shashib qolganda uni mutsahkamlash uchun mo‘ljallangan material va charmdan tikilgan maxsus moslama. Bandajlar odatda qorin churralarini qandaydir sababga ko‘ra operatsiya qilish imqoniyati bo‘lmagan hollarda qo‘llaniladi. Ikki tomonlama boshoqsimon bog‘lam. Ikkala son va dumbaning uchdan bir yuqori qismini yopish uchun qo‘llaniladi. Bu hali oldingi bog‘lam kabi belni sirkulyar o‘rashdan boshlanadi, biroq bintni ikkinchi chovning

oldingi yuzasidan yurg‘iziladi. Uning orqa yarim doirasi qamrab olinadi. Ichki yuzasiga chiqariladi va chov sohasi bo‘ylab tananing orqa yarim doirasiga o‘tkaziladi. Bu erdan bint o‘rami bir tomonlama boshoqsimon bog‘lamdagi singari davom ettiriladi. Bintni ikkala oyoqqa navbat bilan, gavdaning SHikastlangan qismi bekilguncha o‘raladi. Bog‘lam tanada sirkulyar o‘ram bilan mahkamlanadi. qorinning pastki sohalarini bog‘lashda spiralsion aylana bog‘lam qilinib, biron –bir chov sohasi bilan mu st ahkamlanadi.. Dumba sohasini bir tomonlama bog‘lashda ro‘mol juda qo‘l keladi. Ikkala chov yuqori son sohalarini bog‘lashda sakkizsimon va xochsimon bog‘lamlardan foydalaniladi. Kuyish deb to‘qimalarni yuqori xarorat, kimyoviy omillar, nu rva elektr toki ta’sirida SHikastlanishiga aytiladi. Termik kuyishlar Termik kuyishlar umumiy kuyishlarni 90-95 % ini tashkil etadi. Termik kuyishlarga alanga, qaynoq suyuqliklar, bug‘, issiq buyumlar sababchi bo‘lishi mumkin. Kuyishga javoban tanada ruy beradigan patologik xolat kuyish kasalligi deyiladi: Uning quyidagi davrlari farqlanadi: 1) kuyish shoki, 2) o‘tkir kuyish toksemiyasi, 3) o‘tkir septikotoksemiya, 4) reqonvalessensiya. Kuyish kasalligini og‘irligi kuygan maydonning xajmiga va to‘qimalarni qanchalik chuqur kuyganiga bog‘liq. Kuyish darajalari: 1-darajali kuyishda to‘qimalarni qizarishi va shishi achishish kuzatiladi. To‘qimalar halok bo‘lmaydi. 2-darajali kuyishda tiniq suyuqlik (plazma) bilan tulgan po‘faklar xosil bo‘ladi. Pufaklar atrofida qizargan soxalar aniqlanadi, achishish bo‘ladi. 3 A darajali kuyishda yorilgan yoki sariq suyuqlik bilan to‘lgan po‘faklar aniqlanadi. YOrilgan po‘fak o‘rnida nam nekroz kuzatiladi, og‘riq sezgisi pasaygan.

3 B darajali kuyish-keng gemorragik suyuqlik bilan to‘lgan po‘faklar kuzatiladi. Po‘faklar yorilgan joyda zich, quruq, qo‘ng‘ir rangli po‘sloq kuzatiladi. Bu quruq nekroz, teri tomirlari trombozi natijasidir. 4 –darajali kuyish-teridan chuqurda yotgan mushaklar va suyaklar ham nekrozga uchraydi. Kuyish shoki -tananing 20 % i 2- va 3 A darajada yoki 10 % i 3 B va 4- darajada kuyganda kuzatiladi. I darajali kuyish shokida bemorning holati o‘rtacha bo‘lib, es-xushi saqlangan, titrash, teri oqarishi, puls va arterial bosimning o‘zgarishi, keksalarda qo‘zg‘alish, bolalarda apatiya, tormozlanish kuzatiladi. II darajada bemorning ahvoli og‘ir, es-xushi saqlangan, harakat qo‘zg‘alishi tormozlanishga o‘tadi, chanqoqlik, ko‘ngil aynish, qusish, teri qurishi, oqarishi, puls tezlashishi, arterial bosim pasayishi, nafas olishning yuzakilashishi, tezlashishi kuzatiladi. III darajada bemorning ahvoli nihoyatda og‘ir bo‘lib, es-xushi xiralashadi, es- xushi xiralashadi, chanqoqlik, kofe quyqasi kabi qusish, teri oqarishi, puls ipsimon bo‘lishi, arterial bosim va tana harorati pasayishi kuzatiladi. O‘tkir kuyish toksemiyasi -kuyish kasalligining keyingi davri bo‘lib, 2-3 kundan ikki xaftagacha davom etadi. Bu davrda zaxarlanish belgilari utsun bo‘ladi: tana xarorati 38-40 0 S, taxikardiya, nafasni tezlashishi, kamqonlik, oqsil almashinuvi buzilishi, jigar va bo‘yrak faoliyatining izdan chiqishi. Septikotoksemiya-10-15 kunlarda boshlanib, infeksiya rivojlanadi. Ko‘pincha infeksiyaga safilakokklar, ko‘k yiring tayoqchasi, ichak tayoqchasi, proteylar sababchi bo‘ladi.Bu davrda zaxarlanish, kamqonlik, oqsillar etishmovchiligi belgilari kuzatiladi. Reqonvalessensiya davrida a’zo va to‘qimalarning faoliyati tiklana boshlaydi. Kuygan soxani aniqlash. Kuygan odamga to‘g‘ri tibbiy yordam ko‘rsatish uchun kuygan soxani aniqlash lozim.

1. Kaft bilan o‘lchash-katta yoshli odamda kaftning ichki yuzasi butun badan yuzasining 1-2 % ini tashkil etadi. Kuygan soxaga serillangan salfetka yopib o‘lchanadi va shu son 1 yoki 1, 2 ga ko‘paytiriladi. 2. To‘qqizlar qoidasiga muvofiq o‘lchash- bosh, bo‘yin yuzasi jami badanning 9 % ini, bir qo‘l yuzasi 9 % ni, tana 36 % ni, har bir oyoq yuzasi 18 % ni, oraliq va jinsiy a’zolar 1 % ni tashkil etadi. SHu raqamlardan foydalanib kuygan yuzani taxminan aniqlash mumkin. BTYO. Agar bemor olov ta’sirida kuygan bo‘lsa, birinchi navbatda extiyotkorlik bilan uning kiyimini echish kerak. badanga yopishib qolgan kiyimlar qaychi bilan extiyot bo‘lib qiyiladi. Odatda kuygan soxaga quruq aseptik paxta- doka bog‘lam quyishdan iborat bo‘ladi. SHu maqsadda maxsus kuyishga qarshi bog‘lamlardan foydalangan ma’qul. Oyoq-qo‘lning ko‘p joyi kuyganda transport shinasi quyish shart. Badan satxining ko‘p joyi kuyganda bemor serillangan choyshabga o‘raladi. Agar seril material topilmasa toza gazmoldan foydalanish mumkin. Kuygan yuzaga malxamlar, glitserin, bo‘yoq eritmalari surtish man etiladi, chunki bu yarani yuvish va uning chuqurligini aniqlashni qiyinlashtiradi. Kuygan joyning o‘zida ko‘riladigan chor-tadbirlar: shikatslovchi omilni ta’sirini to‘xtatish, tana va kuygan joyni sovutish, og‘riqni kamaytirish, ximoyalovchi bog‘lam quyish, ishqoriy ichimliklar ichirishdan iborat. Kasalxonaga jo‘natish oldidan esa analgetiklar, neyroleptiklar, gitsaminga qarshi vositalar yuboriladi. Og‘riqni qoldirish uchun narkotik analgetiklar-promedol, omnopon, morfin; gitsaminga qarshi vositalar sifatida dimedrol, tavegil, supratsin va b. ishlatilishi mumkin. SHifoxonada anetseziya qilinadi, kardiotonik vositalar yuboriladi, plazma o‘rnini bosuvchi va elektrolitlar eritmalari (poliglyukin, jelatinol, polifer, reopoliglyukin, «Disol», «Trisol») tomchilab venaga yuboriladi. Sovuq olgan kishiga qoqsholga qarshi zardob yuboriladi. Maxalliy davolash-yopiq yoki ochiq usulda bo‘lishi mumkin. Bog‘lamlar quyish iloji bo‘lmaganda, ya’ni yuz, oraliq. jinsiy a’zolar soxasi kuyganda ishlatiladi. Bunda kuygan joy kuniga 3-4 marta antiseptiklar va antibiotiklar bilan qayta ishlanadi. Kaliy permanganat 1:5000 eritmasi bilan 3-4 marta yuvish

mumkin. Xozirgi vaqtda ayrim kasalxonalarda kuyganlarni ochiq davolash uchun abakterial germetik palatalar tashkil etilgan. YOpiq usulda bog‘lamlardan foydalaniladi. 2-darajali kuyishda yarani birlamchi yuvgandan so‘ng bakteritsid va og‘riqsizlantiruvchi ta’sirga ega malxamlar (5-10 % sintomitsin; 0, 5 % furatsilin, 10 % anetsezin) surib bog‘lab quyiladi. Yiringlash kuzatilmasa bog‘lam bir necha kundan so‘ng almashtiriladi. 3 A darajali kuyishda yiringli-demarkatsion yallig‘lanish rivojlanadi, shuning uchun quruq putsloq xosil bo‘lishiga yordam berish kerak. Buning uchun antiseptiklar (0, 02 % furatsilin, 3 % bor kislota; 0, 5 % kumush nitrat) ishlatilishi mumkin. Malxamlar tavsiya etilmaydi. Epiteliy yangi xosil bo‘la boshlagach Vishnevskiy malxami ishlatilishi mumkin. Bog‘lamlarni almashtirishda 1-3 % vodorod peroksidga namlangan salfetkalar bilan yara yuviladi. 3 B darajadagi kuyishda kuygan soxa platsik jarroxlik amaliyoti uchun tayyorlanadi. CHuqur kuyishlarni 3 bosqichda jarroxlik usuli bilan davolanadi: 1) nekrotomiya-nekroz soxasini kesish, 2) nekroektomiya-nekroz soxasini olib tashlash, 3) teri platsikasi. Kimyoviy kuyish Kimyoviy kuyishlar kislota, ishqorlar va b. kimyoviy moddalar ta’sirida kelib chiqadi. Kimyoviy kuyishlarda asosiy tadbir terining oqar suvda kamida 15 daqiqa yuvish xisoblanadi, bu faqat oxak bilan kuyganda tavsiya etilmaydi. Kislotalar bilan kuyganda kuchsiz ishqorlar (natriy gidrokarbonat), ishqorlar bilan kuyganda esa kuchsiz kislotalar (0, 01 % xlorid kislota, 1-2 % chumoli kislota) bilan yuvish tavsiya etiladi. Agar kimyoviy modda kiyimga shimilgan bo‘lsa, uni tezda echib olish lozim. Kislotalar bilan kuyganda oqsillar parchalanadi, kislotali proteinatlar kompleksi xosil bo‘ladi, to‘qimalar qurib, koagulyasion (quruq) nekroz rivojlanadi. Ishqorlar bilan kuyganda ishqoriy proteinatlar xosil bo‘ladi, yog‘lar sovunlanadi va kollikvatsion (nam) nekroz rivojlanadi. Ayrim moddalar bilan kuyganda umumiy o‘zgarishlar kuzatiladi. Masalan, fosfor va pikrin kislota nefrotoksik. tanin kislota gepatotoksik ta’siga ega va xak.

Elektr toki va nurdan kuyish. Elektr tokidan kuyish tok manbai bilan bevosita aloqada bo‘lgan joyda kuzatiladi. Tibbiy yordam va maxalliy davolash tadbirlari termik kuyishdagi kabi. Nurdan kuyish- yadro portlaganda kuzatiladi. Radioaktiv moddalar tanaga yutilib, to‘qimalarni o‘zgarishiga olib keladi. tanani ma’lum bir qismi nurlanganda nurdan kuyish, butun tana nurlanish olganda esa nur kasalligi deyiladi. Tibbiy yordam tadbirlari aseptik bog‘lam quyish, muzli xaltacha yoki sovuq suvga namlangan bog‘lam quyish, nekrozga uchragan to‘qimalarni olib tashlash va xak. dan iborat. 1-2 darajali kuyishda malxam quyib bog‘lash tavsiya etiladi. Venaga 0, 5 % novokain eritmasi yuborilishi mumkin. Nur kasalligida esa bemor maxsus kasalxonada uzoq vaqt davolanadi. Sovuq olish. To‘qimalarni past xarorat ta’sirida SHikastlanishi sovuq olish deyiladi. Ko‘proq Sibir va Uzoq SHarq mintaqalarida uchraydi. Sovuq olishda xavo xarorati, kiyim, namlik, shamol, kishining shaxsiy moslashuv xususiyatlari rol o‘ynaydi. Masalan, sovuq mintaqada yashovchilar ancha moslashgan bo‘ladi. Alkogol qon tomirlarni kengaytiradi va issiqlikni yo‘qolishiga olib kelib, sovuq olishni kuchaytiradi. Sovuq olishning reaktiv oldi va reaktiv davri farqlanadi. Reaktiv oldi davri bir necha soatdan 1 kungacha davom etib, terining oqarganligi, sianoz, sovuqligi, kam sezuvchanligi bilan tavsiflanadi. Sovuq urgan soxada achishish va paretseziya seziladi, og‘riq bo‘lishi mumkin. SHikastlangan soxada xarorat me’yoriga kelishi bilan reaktiv bosqich boshlanadi. Reaktiv bosqichda terining qizarishi, qizishi, og‘riq achishish kuzatiladi. Teri shishgan, rangi har xil bo‘ladi. SHish va terining rangi SHikastlanishning chuqurligini bildirmaydi. Sovuq olishning 4 darajasi farqlanadi: 1-darajali sovuq olganda qon tomirlari torayib ketishi natijasida sovuq olgan soxadagi teri oqarib yoki ko‘karib ketadi va xech narsani sezmaydi. davolash natijasida bir necha kundan keyin bu o‘zgarishlar yo‘qoladi.

2-darajali sovuq olishda tiniq suyuqlikka to‘lgan po‘fakchalar xosil bo‘ladi. Terini o‘suvchi qavati shikatslanmagani uchun u 1-2 xaftada tiklanadi. 3-darajali sovuq olishda qonli suyuqlik bilan to‘lgan po‘faklar xosil bo‘ladi. To‘qimalar chuqur SHikastlangan uchun u tiklanmaydi, agar teri kuchirib utkazilmasa, chandiq xosil bo‘ladi. SHikastlangan soxada sezgi yo‘qoladi. Nam nekroz kuzatiladi. 4-darajali sovuq olishda (mumiyolanish) bo‘g‘imlar va suyaklar ham shikatslanadi. Sovuq urgan soxa qorayib, quriy boshlaydi. Og‘riq va zaxarlanish natijasida bemor xalok bo‘ladi. BTYO. Sovuq olgan odamni issiq xonaga olib kirish, nam kiyimlarni echib tashlash, badanni sovuq urgan joyini isitish, qon aylanishini tiklash uchun massaj qilish zarur. Sovuq urgan odamni iliq vannaga kiritib, suv xarorati atsa-sekin 36 0 S gacha oshiriladi.Keyin bemor issiqqa uralib, badanni SHikastlangan joyiga aseptik bog‘lam quyiladi. Sovuq urgan soxaga yog‘ va mazlar surtish mumkin emas. Bemorga issiq choy, kofe ichiriladi, so‘ngra shifoxonaga yuboriladi. Og‘ir xollarda analgetiklar qilinadi, Yurak-qon tomir va nafas faoliyatini tiklashga harakat qilinadi. Teriga infeksiya tushishini oldini olish, organzmni tiklash uchun vitaminli ovqatlanish zarur. Sovuq olgan kishiga qoqsholga qarshi zardob yuboriladi. Dala sharoitida 1. Nam oyoq kiyim, qo‘lqop, paypoq echiladi. 2. Issiq qo‘l bilan tananing sovuq olgan joylari isitiladi. 3. Issiq ichimlik beriladi. 4. Bog‘lom qo‘yiladi. 5. SHifoxonaga yuboriladi. Uy sharoitida 1. Nam oyoq va uts kiyimlari echiladi. 2. Bemor 17-18 0 S li vannaga kiritilib, suv xarorati 36 0 S gacha atsa-sekin ko‘tariladi. 3. Issiq choy yoki kofe ichirib, issiq joyga yotqizib, o‘rab qo‘yiladi.

Похожие

Chiqishi va sinishlar ularning turlari

KUYISH, SOVUQ URISHI, ELEKTR TOKIDAN SHIKASTLANISH, SUVGA CHO`KISH.

Reanimatsiya usullari to‘g‘risida tushuncha

Shikastlanish (Jarohatlanish) Antiseptika. Aseptika. Shikastlanish, jarohatlanish.

NAFAS OLISH AZOLARI, QON VA BOLALAR INFEKSIYASI.