BTYO to‘g‘risida tushuncha bemorlarni parvarish qilish davolash muolajalari dorilarni yuborilish usullari - Валеология - Рефераты

BTYO to‘g‘risida tushuncha bemorlarni parvarish qilish davolash muolajalari dorilarni yuborilish usullari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

95 KB

BTYO to‘g‘risida tushuncha bemorlarni parvarish qilish davolash muolajalari dorilarni yuborilish usullari Reja: 1. BTYO faniga kirish. 2. Tibbiy yordamning bosqichlari 3. Yotiqli bemorlarni parvarishlash 4. Davolash muolajalarini o‘tkazish usullari. 5. Dorilarni tanaga yuborish usullari

Vrach va provizorlar zaruriyat tug‘ilganda malakali BTYO ni kursata bilishlari kerak. SHundan kelib chiqib BTYO fanining asosiy vazifasi talabalarga malakali BTYO ko‘rsatishni, nazariy va amaliy jixatlarini o‘rgatishdan iborat. BTYO ko‘rsatishda bir nechta bosqich farqlanadi: 1. Malakasiz tibbiy yordam-bu xar qanday shaxslar tomonidan amalga oshirilishi mumkin ( chukkan odamni qutqarish, binolar tagidagi shaxsni tuproqdan olib chiqish va x.k.) 2. Vrachgacha bulgan BTYO- bu asosan urta tibbiy xodimlar yoki provizorla tomonidan amalga oshiriladi (sun’iy nafas oldirish, Yurakni massaj qilish, qon oqishini vaqtinchalik to‘xtatish va x.k.) Bemorni kasalxonaga jo‘natish xam shu bosqichga kiradi. Malakali shifokorlik yordami- bu shifokorlar tomonidan amalga oshiriladi. Bemorlarni parvarish kilishning mohiyati. Bemorlarning shaxsiy gigienasi. Parvarish kanchalik yaxshi bulsa bemor shunchalik tez sogayib ketadi. Bunda hamshiraning roli katta bulib, uning ishi benixoyat mas’uliyatlidir. U bemorlar bilan xushmuomila, mexribon, sabr tokatli bulishi lozim. Xamshira uz ishini biladigan inson bulishi kerak. Mashxur polyak vrachi Beganskiy shunday degan ekan – insoniy muxtojlikka befark karaydigan, yumshok muomila kilishni bilmaydigan, xamma joyda xamma vakt uzini tuta olmaydigan inson yaxshisi boshka kasbni tanlagani ma’kul, chunki, u xech kachon tibbiyot xodimi bula olmaydi. Bemorlarni kasalxonada xamshira parvarish kiladi, ruxini kutaradi. Xamshira shifokorning birinchi yordamchisi xisoblanadi, xamshira kuyidagi vazifalarni bajaradi, ogir yotgan bemorlarni shaxsiy pokizaligiga e’tibor beradi, ovkatlantiradi, dorilarini beradi, in’eksiyalarni kiladi, bankalar, gorchichniklar kuyadi, tana xaroratini ulchaydi, analizlarni laboratoriyaga olib boradi, analiz natijalarini tarix varakasiga yozadi, ya’ni shifokorning xamma tavsiyasini bajaradi. Xar kimda dard bilan birga kurkuv buladi, sogayishga bulgan umid sogayishning yarmidir, shuning uchun xamshira bemorlarda sogayishga ishonch ruxini uygota

olishi zarur. Davolash bemor axvolini yaxshilash degani, sof xavo, etarli mikdordagi yoruglik, badanning toza bulishi psixik va jismoniy tinchlik, ozik- ovkat, dori darmon, turli xil manipulyasiya (banka kuyish, klizma kilish, gorchichnik kuyish) fizioterapiya, fizkultura va boshka tadbirlar bemor axvolini yaxshilashga yordam beradi. SHifoxonadagi muolaja xamshirasi aseptika koidalariga kat’iy amal kilishi kerak. Dori moddasini yuborishdan avval xatoga yo`l kuymaslik uchun dori solingan ampuladagi yozuvni ukishi lozim. Bundan tashkari dorilarni muddatiga e’tibor berib saklash koidalariga rioya kilishi lozim. Dorilarni saklash. Dorilarni saklash uchun maxsus shkaflar buladi. Dorilar shkafda guruxlar buyicha aloxida javonlarda joylashtiriladi. utkir xidli dorilar (yodoform) va boshkalar va oson alangalanadigan moddalar (spirt, efir) aloxida saklanish kerak. Nastoykalar va damlamalar tezrok buziladi, shuning uchun ularni salkin joyda, yaxshisi muzlatgichda saklash lozim. YOrug‘likda parchalanadigan moddalar korongu joyda saklanadi. Zaxarli va kuchli ta’sir kiladigan moddalari aloxida sharoitda seyflarda saklash lozim. Dorilar ruyxati osib kuyiladi: «A» shkafda zaxarli moddalar (narkotiklar, strixnin, m ы shyak), «B» shkafda esa kuchli ta’sir etadigan (adrenalin), uxlatadigan moddalar turadi. Zaxarli va kuchli ta’sir kiladigan dorilarni notugri saklagan va talon-taroj kilgan tibbiy xodimlar jinoiy javobgarlikka tortiladi. Favkulotda vaziyatlarda – zilzila, suv toshkini, kor kuchishi, buron avariyalar, yonginlarda xamshira birinchi tibbiy yordam kursatishni bilishi shart. Birinchi tibbiy yordam kursatilganda kuyidagilar bajariladi. 1. Vaktincha qon tuxtatish. 2. Sun’iy nafas oldirish. 3. Suyaklar singanda kul ostidagi narsalar yordamida usha soxani immobilizatsiya kilish. 4. SHokka karshi eng oddiy choralar kurish. 5. Ogrik koldiruvchi dori berish. 6. Zaxarlanganda oshkozonni yuvish.

7. Gipertonik kriz, miokard infarktida birinchi yordam kursatish. 8. Jaroxatlangan soxaga aseptik boglam kuyish va x.k. Xulosa kilib shuni aytish kerakki, favkulotda vaziyatlarda ukituvchilar, talabalar uz oila a’zolariga, atrofdagilarga xamda uziga uzi yordam bera olishi kerak. Bemorlarni shahsiy pokizaligi yoki gigienasi sog‘likni saklash tug‘risidagi fan. Bemorlarni shahsiy pokizaligi og‘iz bushlig‘ini, burun bushlig‘ini, soch, tirnok, kulok, kuz, terini va boshk. tozaligiga etibor berishdan iboratdir. Bemorlarni ogiz bushligini ozoda tutish kerak. Uzok vakt yotgan ogir bemorlarni ogzini ichimlik sodasi eritmasi bilan chayib yoki artib turish lozim. Gigiena maksadida kuz borat kislotasi eritmasi bilan yuvib turiladi. SHifokor tavsiyasiga binoan kuz dorisidan 1-2 tomchi tomiziladi. Dori kuzning pastki kovogini tashki burchagiga yakinrok kismiga yoki urta kismiga tomiziladi. Xamshira bemorni parvarish kilishdan avval kulini sovunlab yuvishi kerak. Bemorlarni terisini toza tutish ham katta ahami-yatga egadir. Teri muxofaza vazifasini bajaradi va u mikroorganizmlardan organizmni ximoya kiladi. SHuning uchun bemor ozodalikka rioya kilishi kerak. Kasalxonada yotgan bemor xaftada bir marta vanna yoki dushda chumiltiriladi. Dush tavsiya etilmagan xollarda bemor badani xar kuni nam sochik bilan artiladi. Kup terlaydigan bemorlarni tez-tez yuvintirib turish kerak. Aks xolda terining ximoya qilish kobiliyati pasayadi va mikroblar namlanib turadigan teri orkali organizmga kirishi va kasallikni paydo qilish imqoniga ega buladi. urin kurpa jildlari ogir yotgan bemorlarda tibbiyot xamshirasi kichik xamshira yordamida almashtiradi. Bemor urinning chetiga suriladi, kir choyshabni uzunasiga bint kabi uraladi, uning urniga tozasi yuib turiladi va bemorni shu toza choyshab ustiga yotkizib, boshka tomondan kir choyshab tortib olinadi. Bemorlarning ichki kiyimlarini almashtirishda bemorni kiyintirish uchun avval kuylakning englari kiygiziladi, sungra uning boshidan utkazilib nixoyat bemorning etagi tekislanib kuyiladi. Ogir axvoldagi (infarktda) bemorlar uchun maxsus kuylaklar

(raspashonkalar) mavjud. Agar bemorning kuli shikastlangan bulsa, kuylakni avval kasal kuliga, sungra boshka ya’ni soglomiga kiydiriladi. Yotoq yara uzok vakt chalkancha yotishga majbur bulgan, xolsizlangan kasallarda, ogir bemorlarda Yotoq yaralar paydo buladi. Yotoq yaralar eng kup paydo buladigan soxa dumgazadir. Kamrok xollarda ular kurak, tovon, ensa, tirsakda hosil buladi. Uzok vakt bosilib turadigan soxalarda qon tomirlarining ezilib kolishi natijasida Yotoq yaralar paydo buladi. Yotoq yarani davolashdan kura uning oldini olish osondir. Yotoq yaralarning yuzaga kelishiga kupincha bemorlarni yaxshi parvarish kilmaslik, notekis urinda, choyshabda mayda ushoklar, burmalar bulishi, ichki kiyimlarni kam almashtirish, badan tanasini vakti- vaktida yuvib turmaslik sabab buladi. Yotoq yaralarning oldini olish uchun quyidagi choralarni ko`rish lozim: 1. Bemorni holatini uzgartirib turish ya’ni goh u yonboshiga, goh bu yonboshiga yotkizish lozim va Yotoq yarasi paydo bulishi mumkin bulgan sohalarni kamfort spirti bilan artish kerak; 2. Bemorning tagidagi choyshab tekkis solingan bulishi lozim; 3. Bemorning tagidagi choyshab choksiz bulishi kerak; 4. Bemorni ozoda ovkatlantirish kerak ya’ni non, ovkat usholari uringa tushib kolmasligi lozim. Yotoq yara paydo buladigan joylarda teri kizarib kolsa 5 % kaliy permanganat(margansovka) eritmasi bilan artiriladi yoki brilliant yashili (zelyonka) surtiladi va teri yana ezilishiga yo`l kuymasligi uchun shu joylarga rezina chambaragi kuyiladi. Agar bemorda Yotoq yaralar paydo bulgan bulsa antiseptik vositalar – furatsilin, margansovka eritmalari bilan yuviladi va malxam kuyiladi. Tana xarorati, puls, arteriya qon bosimi, nafas olish. Ularning aniklash uslubiyati va baxolanishi. Tana xarorati. Tana xaroratini ulchash uchun termometrdan foydalaniladi. Ustunida 340 dan 420 gacha darajalarga bulingan buladi. Xarorat asosan kultikdan, chov burmasidan, ogiz bushligidan, tugri ichakdan ulchanadi. Xaroratni

ulchashdan oldin kultik soxasi kuruk kilib artiladi, chunki nam bulsa kursatkichlar past chikadi. Kasalxonada xarorat xamma bemorlarda ertalab va kechkurun ulchanadi. Olingan ma’lumotlar kasallik tarixidagi harorat varag‘iga yozib boriladi. Tana xarorati normada urtacha miqdorda 36,6 – 36,80 S buladi. Yalliglanish jarayoni yoki yukumli kasallik sababli, ya’ni organizmga infeksiya tushganda tana xarorati kutariladi. Mikroblar issiklik boshkaradigan nerv markazlariga ta’sir kursatib, ularning kuzgalishiga sabab bulsa, ikkinchi tomondan leykotsitlarni ta’sirlantiradi. Virus infeksiyasiga javoban organizmda interferon ishlab chikariladi. Xarorat normal bulganda jarayon tuxtaydi. Infeksion va infeksion bulmagan isitmalar bor. Infeksion bulmagan isitmalar qon kuyilganda, markaziy nerv sistemasi shikastlanganda, odam zaxarlanganda kuzatiladi. Isitma turlari: Subnormal 35,0 – 36,00 S; Normal 36.0 – 37,00 S; Subfebril 37,0 – 38,00 S; YUqori 39,0 – 41,00 S; uta yukori isitma 41,00 S dan yuqori. Infeksion isitma kutarilganda darxol shifokorni uyga chakirish lozim. SHifokor kelguncha analgin, aspirin, paratsetamol kabi dori-darmonlar berish, kuprok suyuklik ichirish va badanini arok bilan artish mumkin. Xarorat kanchalik yukori bulsa, bemor shunchalik darmonsizlanadi. Bemorga suyuk va yarim suyuk ovkatlar berish lozim. Suyuklik bilan birga S va A vitaminlarini kiritish tavsiya kilinadi. Namatak damlamasi, sut-choy, mineral suvlarni ichirish foydali. Xaroratning pasayishi davrida issiklik xosil qilish kamaygan, issiklik yo`qotish esa oshgan buladi. Xaroratning tez, bir necha soat ichida tushishi krizis, yoki haroratni kritik holda pasayishi, bir necha kun mobaynida asta-sekin pasayishi lizis, yoki haroratni litik holda pasayishi deyiladi. Xaroratning kritik pasayishi ancha xavflidir. Bemor sovqotish, darmonsizlikdan shikoyat kiladi. Oyok-kullari sovkotadi, arteriyal bosim pasayadi. Bu holda shoshilinch tez yordam

chakiriladi. Ungacha bemorni oyog‘iga grelka kuyiladi, issik choy, kofe ichirish lozim. Axvoli yaxshilanmasa tomchi usulida venaga glyukoza yuboriladi. Arterial qon bosimi. Arterial bosim sistola va diastola vaktida tomirlar devoriga tushadigan qon bosimidir. Arterial bosim tomirlar devorining elastikligiga, qon mikdoriga, qon okimiga boglik. Arterial bosimni ulchash Yurak- tomirlar va nafas tizimi kasalliklarida kullaniladigan muxim tashxisiy usul xisoblanadi. Qon bosim nerv sistemasi xolatiga, yoshga, sutka soatlariga karab uzgarib turadi. Qon bosimi Rivo-Rochchi apparati yoki tanometr bilan ulchanadi. Qon bosimini ulchash tibbiyot amaliyotida aloxida axamiyatga ega. Qon bosimi elka arteriyasida ulchanadi. Qon bosimini ulchash natijasida bemordagi kasallik diagnozi aniklanildi. Yurak kiskarishidan sistolik yoki maksimal qon bosim bushashidan esa diastolik ya’ni minimal qon bosim xosil buladi. Normada maksimal qon bosimi 110-130, minimal qon bosimi 70-80 mm. simob ustuniga teng buladi. Inson uxlab yotganda, ertalab urnidan turganda qon bosimi bir oz pasaygan buladi, gazablanganda, jismoniy ish bilan shugullanganda qon bosimi bir oz kutariladi. Qon bosimining kutarilishi (gipertoniya) nefrit, arteroskleroz kasalliklarida qon bosimi kutarilib, bosh miya qon tomirlari zararlanishi natijasida miyaga qon kuyiladi. Kasallik uz vaktida davolanmasa, kasallik ogirlashishi mumkin. SHuning uchun gipertoniya kasalligi bilan ogrigan bemorlar qon bosimini nazorat kilib turishi kerak. Qon bosimi kutarilib ketganda qon tomirlarini kengaytirib, qon bosimini pasaytiradigan preparatlar beriladi va siydik xaydovchi dori-darmonlar xam kullaniladi. Preparatlarga kuyidagilar kiradi: dibazol, papaverin, raunatin, adelfan, papazol va boshkalar. Qon bosimi oshganda dorilar bulmaganda bemorga kuk choy, limon choy berish kerak. Gipertonik krizda qon bosimi tusatdan kutariladi. SHuni esda tutish lozimki ruxiy emotsional zurikishlar natijasida gipertoniya kasalligi kelib chikishi mumkin. Inson uchun bebaxo ne’mat soglikdir.

Sukut insonga salomatlik bagishlaydi. Insonning eng yakin yordamchisi – aklidir. uz sogligini asragan, akl bilan ish kilgan inson soglom buladi. Qon bosimining pasayib ketishi gipotoniya deyiladi. YUkumli kasalliklarda, shokda, odam zaxarlanganda qon bosimi pasayadi. Gipotoniyada kordiamin, dofamin, kamfora, mezaton, noradrenalin va boshka dorilar shifokor tavsiyasiga binoan kullaniladi. Qon bosimi tushib ketganda uy sharoitida qora choy, novvot choy berish mumkin. Qon bosimi. normada – 120/80 mm s.us. gipotoniya (qon bosimini pasayishi)–90/50,80/50mm s.us. gipertoniya (qon bosimini kutarilishi)–180/90, 180/100 mm s.us. Puls. Puls – arteriya devorining ritmik tebra-nishidir. Puls Yurak siklining II fazasiga, ya’ni korinchalarning sistolasiga tugri keladi. Tomir urishini chakka, uyqu, yuz, elka, tirsak, bilak, son arteriyalaridan aniklash mumkin. Tomir urishini kamida 30 soniya ichida sanash lozim. Bunda olingan rakam 2 ga kupaytiriladi. Puls tezligi 1 dakikada 70-80 marta uradi. Puls tezligi sharoitga karab uzgarib turadi. CHakaloklarda bir dakikada puls tezligi 120- 140 ga teng, jismoniy ish bilan shugullanganda, odam gazablanganda, kurkkanda puls kuchayadi. Puls tezlanishi taxikardiya deyiladi. Taxikardiya kupincha bukok, yukumli kasalliklarda, temperatura kutarilganda kuzatiladi. Pulsning kamayishi bradikardiya deyiladi. Bu xolat zaxarlanganda, shokda kuzatiladi. Nafas olish tezligi. Bemorlarni nafas olishini tekshirish uchun kukrak kafasiga kulni kuyib nafasni 1 dakika davomida necha marta olayotganini xisoblash mumkin. Nafas olishni xisoblash vaktida bemor gapirmay, tinch turishi kerak. Katta yoshdagi odam tinch turganda nafas olish tezligi 1 dakikada 16 dan 20 gacha, yosh bolalarda 40-55 gacha buladi. Tana xarorati kutarilganda, xayajonlanganda, jismoniy ish bilan shugullanganda nafas olish tezlashadi. Surunkali yukumli kasalliklarda nafas tezligi uzgarib turadi. Qon aylanishiga ta’sir etuvchi choralar. Qon aylanishga ta’sir etuvchi choralar ikki xil buladi:

1) issik choralar; 2) sovuk choralar. Issik choralar tomirlarni kengaytiradi. Ularga tibbiyot bankalari, gorchichniklar, istiuvchi kompress, grelka kiradi. Tibbiyot bankalari. Bankalar shifokor tayin-laydigan davo muolajalari katoriga kiradi. Bankalar ogrikni kamaytirish yalliglanishni surilishini yaxshilash maksadida kullaniladi. Oddiy kuruk bankalar ishlatiladi. Odatda, bankalar bemorning yotgan xolatida 10 tadan 20 tagacha kuyiladi. Ishlatishdan oldin ularni issik suv bilan yaxshilab yuviladi, kuruk kilib artiladi, chetlari uchmagan bulishi kerak. Metall sterjenga paxta uraladi, spirtga bir oz xullab olinadi va yokiladi. Bankalar orka (umurtka pogonasining ikki tomoni)ga upkalar soxasiga kuyiladi. Bankani umurtka pogonasiga va ayolning sut bezlariga kuyish mumkin emas. Tanaga vazelin moyi surtiladi sung bankalar kuyiladi. Bankalar terida 15-20 dakika turishi kerak. Banka olingandan sung, teri artiladi. Bemorni issik kiyintirib, ustiga odeyal yopib kuyiladi. Bankalar upkadan qon okkanda, upka silida, teri kasalliklarida, issik chikkanda kuyilmaydi. Gorchichniklar. Gorchichniklar ogrikda, upka bronxlar yalliglanishida kullaniladi. Gorchichnik kogozi ilik suvga botirib olinadi va bemorning orka umurtka pogonasining ikki tomoniga upka soxasiga 5 dakikaga kuyiladi. Gorchichnikni gazeta ustidan kuyish aslo mumkin emas, chunki gorchichnik moyining teriga bevosita ta’siri yukoladi. Gorchichnik olingandan sung teri kuruk kilib artiladi, bemor kiyintiriladi va yaxshilab urab, chirmab kuyiladi. Gorchichniklar teri kaslligida, qon okishida kuyilmaydi. YUkori nafas yo`llari kasalliklarida, oyokka gorchichnik vannalar kilinadi. Bir chelak suvga 50 g gorchichnik kukuni solinadi, vanna muddati 20 dakika. Vanna kilingandan sung oyokni ilik suv bilan chayiladi, yaxshilab artiladi, bemor uringa yotkiziladi. Isituvchi kompresslar. Isituvchi kompresslar chalgituvchi va suruvchi vosita sifatida kullaniladi. SHifokor bu muolajani anginada, kuruk plevritda, bronxitda, muskullar ogriganda, tomirlar tortishganda, bugimlar yalliglanganda buyuradi.

Kompressning ogrik koldirishiga sabab shuki, bunda issiklik ta’sir kilib turganda muskullar bushashadi. Kompressni gavdaning xar kanday joyiga – buyinga, kukrak kafasiga, kulga, oyokka kuyish mumkin. Birok bunda teri tirnalmagan, shilinmagan, shikastlanmagan bulishi bemorda teri kasalliklari, yiringli yaralar bulmasligi kerak. Isituvchi kompress 3 kavatdan iborat. 1. salfetka; 2. kleyonka; 3. paxta. Salfetka arokka yoki kamfora spirtiga namlab olinadi va kerakli joyga kuyiladi. Uning ustiga kleyonka, sung paxta kuyib issiq qilib uraladi. Namlik tez buglanib ketmasligi uchun xar bir keyingi kavat oldingisidan 2 sm enlik bulishi kerak. Boglam ustidan rumol uraladi. Kompress 6-7 soatga kuyiladi. Kompress uchun arok, odekalon, suv kushib suyo`ltirilgan spirt, kamforniy spirt ishlatish mumkin. Kompress tugri kuyilganini tekshirish uchun 2 soatdan keyin ichki katlam ushlab kuriladi. Agar solfetka nam bulsa kompress tugri kuyilgan deb xisoblanadi. Yuborilgan dori tez surilib ketishi uchun grelka yoki kompress tavsiya etiladi. Isitgichlar (grelkalar). Davo muolajalari – ichki kasalliklar bilan ogrigan bemorlarga kupincha qon aylanishga maxalliy ta’sir kiladigan xar xil muolajalar buyuriladi. Bunday muolajalar qon tomirlarini kengayishiga sabab bulib, yalliglanishga karshi va ogrikni koldiradigan ta’sir kursatadi. Mana shunday muolajalar jumlasiga bankalar gorchichniklar, istuvchi kompresslar kiradi. Grelkalar tanani isitish, ogrik koldirish, yalliglanish jarayonlarini surish uchun kullaniladi. Grelka xajmining 3/4 kismgacha issik suv solinadi, keyin sikib xavosini chikarib, probkasi yopiladi. Grelkani agdarib kurib tekshiriladi. Sung grelkani sochikka urab, kerakli joyga kuyiladi va iliguncha ushlab turiladi. Grelka qon okishida, lat eganda, kurichakda kuyilmaydi. Grelka bulmaganda butulkadan foydalanish mumkin yoki tuzni, qumni, kepakni qizitib, xaltachaga solib kuyiladi. Grelka urniga issik kum solingan xalta ishlatish mumkin.

Sovuk choralar qon tomirlarni toraytiradi. Ularga muzli xaltacha, sovuk kompress kiradi. Muzli xaltacha. Muz solingan xaltacha lat eganda, qon ketganda, xasharotlar chakkanda ishlatiladi. Ayollar tukkandan sung korin soxasiga 1-1,5 soatga muz xalta kuyiladi. Xaltachaga muzning mayda bulakchalari solinadi. Xaltachadan xavo sikib chikariladi va probkani burab berkitiladi. Xaltacha sochikka urab kerakli joyga kuyiladi. Qon aylanishga ta’sir etuvchi sovuk choralarga muzli xalta, sovuk kompress kiradi. Sovuk choralar qon tomirlarini toraytiradi. Bemorlarni ovqatlantirish. Ovqat hazm qilish va siydik tanosil tizimi kasalliklarida bemorlarni parvarish qilish. Tabiiy yo`l bilan (og‘iz orkali) ovkatlantirishning iloji bulmasa sun’iy yo`l bilan ovkatlantirishga utiladi. Ogir va xushidan ketgan bemorlarni ovkatlantirishda quyidagi usullardan foydalanish mumkin. • Ingichka zond orkali; • Oziqlantiruvchi huqna (klizma) orqali; • Parenteral yo`l bilan (venaga glyukoza, gidrolizin yuboriladi). Ingichka zond orkali ovkatlantirish. Buning uchun ingichka zond va Jane shpritsi kerak buladi. Avvalo ingichka zondni sterillab olinadi ya’ni 25 dakika kaynatiladi. Ingichka zondni olib bemorning kindigidan burnigacha ulchab 4 barmok kushiladi va belgi kuyiladi. Zondning uchini suvda namlab olinadi sung burun yo`llari orkali bemorning me’dasiga kiritiladi. Zond nafas yo`llariga tushgan bulsa, bemor yutaladi va kukaradi. Bunday xollarda zond tortib olinadi. Zondni kaytadan burun yo`llari orkali oshkozonga kiritiladi. Zondning oshkozonga tushganligini tekshirish lozim. Uning uchun: 1. zondni tashqarida qolgan uchiga kuzgu tutamiz. Oynada suv buglarining tomchilari paydo bulmasa zond me’daga tushgan buladi. 2. paxta piligini zond teshigiga kuyilganda pilik tebranmasa, zond oshkozonga tushgan buladi. 3. yokilgan gugurt chupini zond teshigiga kuyilganda uchmasa – zond me’daga tushgan buladi.

Sterillangan Jane shpritsi yordamida dagal bulakchalari bulmagan suyuk ovkat (sut, kaymok, xom tuxum, bulyon, glyukoza eritmasi, meva suvlari) kuyiladi. Suyuk ovkatni 360 S gacha isitiladi, sung yuboriladi. Bir kunda 3 maxal 1 stakandan suyuk ovkatlar berish tavsiya etiladi. Ogir bemorlar yotgan xolatda ovkatlantiriladi. Ingichka zond ogir yotgan bemorlarni ovkatlantirish uchun kullaniladi. Klizma orkali oziklantirish. Ozikli moddalarni ogiz orkali kiritib bulmagan xollarda ularni tugri ichak orkali yuborish mumkin. Bemorlar ovkat yutishga kiynalganda, xushsiz yotganda, kizilungachdan ovkat utmaganda bu usul kul keladi. Bundan tashkari ovkatli klizmalar diurezni kuchaytiradi va organizmdan toksinlar chikarilishiga imqon beradi. Oziqlantiruvchi klizma qilishdan 30 minut oldin bemorga tozalovchi klizma qilinadi. Oziqlantiruvchi klizmani rezina nokchadan yuboriladi. Tugri ichakdan 5 % glyukoza eritmasi, 0,9 % natriy xlorid eritmasi, bulon sun’iy ovkatlantirish uchun foydalaniladi. Suyuklik xarorati 380S da yaxshi ta’sir etadi va tez suriladi. Oziqlantiruvchi klizmaning xajmi 200 ml bulishi kerak. Avvalo rezina nokchaning uchi 25 dakika kaynatib olinadi. Rezina nokchaga 5% glyukoza eritmasi tortib olinadi va xavosini chikarib uchiga vazelin surtiladi. Bemor chap yonboshida oyoklarini tizzasidan bukib yotadi, bemor dumbasining bir pallasi kutarilib nokchaning uchi orkali teshikka kiritiladi. Kindikka perpendikulyar, umurtka pagonaga parallel xolatda va nokchadagi suyuklik yuboriladi, sung 2 soat davomida xojatxonaga borish tavsiya etilmaydi. Barcha muolajalar shifokor tavsiyasiga binoan kilinadi. Parenteral yo`l. Sun’iy yo`l bilan ovqatlantirish maqsadida oziq moddalarni kasalga parenteral yo`l bilan ya’ni me’da ichak yo`lini chetlab venaga yuborsa xam bo`ladi. Venaga glyukoza, gidrolizin, poliamin, gidrolizat kazein tomchilab yuboriladi. Ular 200 ml, 400 mlli flaqonlarda ishlab chiqariladi. Dori-darmonlarni qo`llanilishi. Dori vositalari kasallikning oldini olish, unga davo qilish uchun tanaga yuborilishi yoki sirtdan kullanishi kerak. Dori vositalari tanaga asosan 2 yo`l bilan kiritiladi: enteral va parenteral.

Enteral yo`l (dorilarni me’da – ichak yo`li orkali tanaga kiritish) xar tomonlama kulay va oson xisoblanadi. Dori moddalarini ogiz orkali kabul kilish, til ostiga kuyish usullaridan foydalaniladi. Dorilarni ogiz orkali kabul qilish eng tabiiy yo`ldir. Ogiz orkali poroshoklar, tabletkalar, suyuk dorilar ichiladi. Dorilarni tugri ichak orkali yuborish. Bu usul dorini ogiz orkali kabul kila olmaydigan: kusadigan, yuta olmaydigan, xushsiz yotgan bemorlar dori ichishdan bosh tortadiganlarga dori yuborish imqonini beradi. Bu klizmani utkazishdan 15- 20 daqiqa avvalroq bemorga tozalovchi klizma utkazish lozim. Tugri ichakka yuborish uchun tomchilar va dorili klizmalardan foydalaniladi. Dorini harorati 38- 390 S bulishi lozim. Dori moddalarini parenteral yuborish (in’eksiya). Dorilarni bu yo`l bilan tanaga kiritish murakkabrok xisoblanadi va tibbiyot xodimlari tomonidan bajariladi. Bu usulning asosiy afzalliklari yuborishning tezligi va dozasining anikligidir. In’eksiya deb dori moddalarini shprits yordamida teri orasiga, teri ostiga, mushak orasiga, venaga, suyak tukimasiga, orka miya bushligiga, bug‘im bushliqlariga dori yuborishga aytiladi. Dori vositalarini in’eksiya qilish aseptik sharoitda bajarilishi kerak: dori eritmasi, shprits va boshkalar sterillangan bulishi shart. Aks xolda organizmga kasallik kuzgatuvchi mikroblar tushib, infeksion asoratlar rivojlanishi mumkin. In’eksiyalar uchun shpritslar va ignalardan foydalaniladi. SHprits turlari: rekord, lyuer, bir marta ishlatiladigan shpritslar,.Jane shpritsi. SHprits ichi bush silindrdan iborat. Sungi vaktlarda bir marta ishlatishga muljallangan shpritslar keng kullanmokda. Ular plastmassadan kilinadi va fabrika sharoitida sterillanadi. Bunday shprits ayniksa birinchi yordam kursatishda kulaydir. Igna oddiy yoki zanglamaydigan pulatdan tayyorlanadi. SHprits yigishdan oldin xamshira kulini ilik suv bilan sovunlab yuvishi, kulini sochikka artmay turib unga spirt surtishi lozim. In’eksiyadan oldin bemor terisini spirt xullangan paxta bilan artish kerak. Kaynatilgan shprits sovib bulgandan sung yigiladi. Ignaga kul tekkizish kat’iy man etiladi.

Kup marta ishlatiladigan shpritslar 60 dakika davomida kaynatiladi6 Bir marta ishlatishga muljallangan shpritslarni ishlatishdan oldin kogozda kursatilgan muddatiga, kogozini germetik xolatiga e’tibor kilishi kerak. Teri orasiga in’eksiya kilish. Teri orasiga in’eksiyalar tashxis maksadida kilinadi. Mantu (sil kasalligini aniklash uchun), dorilarga organizmni sezuvchanligini aniklash uchun xam teri orasiga in’eksiya kilinadi. Teri kizarib kolsa ushbu dorini kullash mumkin emas. Teri ostiga in’eksiya kilish. Teri osti in’eksiya soxasiga elka, son, korin, kurak osti kiradi. In’eksiya kilinadigan joy spirtli paxta bilan ikki marta artiladi. In’eksiya qilish uchun chap kul bilan bemorning terisi kat-kat kilib yigib ushlanadi va igna buyining 2/3 kismi tezlik bilan kiritiladi. Bunda shpritsning silindri 1 va 3- 4 barmoklar orasida ushlanadi. 2 barmok igna muftasining ostida bulishi kerak, ya’ni teri bilan shprits silindri orasida 300S bulishi kerak va u kamfora yog‘li bo‘lganligi sababli ampula issiq suvda isitilib, sung katta ignada tortilib yuborish tavsiya etiladi. Dori yuborilgandan keyin in’eksiya kilingan joyga spirtga botirilgan paxtani kuyib igna tezda tortib olinadi. Teri ostiga in’eksiya kilinadigan dori preparatlarga kuyidagilar kiradi: Kamfora moyi - 20 % - 1 ml ampulada. Kordiamin 25 % - 1 ml Morfin 1 % - 1 ml Promedol 1 % - 1 ml V-6, Aloe, Fibs va boshkalar. Ukol kilingan joy engil massaj kilinib yod surtiladi. YUborilgan dori tez surilib ketishi uchun grelka yoki kompress kuyiladi (marlini 40 % li spirtga xullab). Muskul orasiga in’eksiya kilish. Dumbalar soxasi muskul orasiga in’eksiyalar uchun eng kulay joy xisoblanadi. Dori dumba soxasiga yuborilganda bemor kornini bosib yoki yon boshiga chalkancha yotadi. In’eksiya qilish uchun dumba xayolan 4 kismga bulinadi, yukori tashki kvadratga in’eksiya kilinadi. SHprits kuydagicha ushlanadi: 5 barmok igna muftasini, kolgan barmoklar silindrni tutib

turadi. SHprits bemor tanasi yuzasiga nisbatan perpendikulyar xolda turadi. Ignani dadil xarakat bilan teri burmasini urtasiga ichkariga kiritib mufta ustida 1 sm koldiriladi, eritma asta-sekin yuboriladi. Igna sanchilgan joydagi teri atrofii chap kul bilan tortiladi. Ignani chakqon xarakat bilan chikarish, teriga sprit xullangan paxta tampon bosish lozim. In’eksiya katta ignada kilinadi, chunki dori moddasi teri osti yog kavatidan utib muskul bagriga borishi kerak. Muskul orasiga antibiotiklar kilinadi. Antibiotiklarga benzilpensillin, ampitsilin, ampioks, kefzol, bitsillin va boshkalar kiradi. Antibiotiklar maxsus flaqonlarda poroshok kurinishida chikariladi. Ishlatishdan oldin ularni 0,5 % novokain eritmasida yoki maxsus eritmada eritiladi. Antibiotiklarni isitish mumkin emas. YUkori temperaturada ular parchalanadi, yod xam antibiotiklarni parchalaydi. Eritish quyidagicha bo`ladi: Benzilpensillin natriyli tuzi.. 250000 T.B. + 2,5 ml 0,5 % novonain 500000 T.B. + 5 ml 0,5 % novokain 1000000 T.B. + 10 ml 0,5 % novokain Ampitsillin natriyli tuzi. 0,25 gr. + 2,5 ml 0,5 % novokain 0,5 gr. + 5 ml 0,5 % novokain Bundan tashkari muskul orasiga kuyidagi dorilarni yuborish mumkin: Vitamin V-1, V-6, V-12, S lar, dimedrol, analgin. In’eksiya notugri kilinsa kuyidagi asoratlar ruy berishi mumkin: 1. Igna utmas bulsa muskullar orasida sinib kolishi mumkin. Igna sinib muskul orasida kolsa, darxol olib tashlash kerak. 2. Nerv tolalarini zararlantirish okibatida falaj bulib kolishi mumkin, ya’ni in’eksiya uchun joy notugri tanlanganda, oyok-kul sezuvchanligi buzilishi mumkin. 3. Yiringli infeksiya (abssess). Bu asosrat shpritslar va ignalarni etarlicha sterillamaslik, ampulani ochish oldidan xamshira uz kulini va bemorning terisini yaxshi tozalamasligi okibatida kelib chikadi. In’eksiya kilinganda aseptikaga rioya

qilish kerak. Aseptika – yaraga mikrob tushishini oldini olish degani. SHu sababli hamshira qullarini kir sovun yordamida tozalab yuvish lozim. SHprits va boshkalar steriallangan bulishi shart. Bir marta ishlatiladigan shpritslarning urab turgan qog‘ozi germetik bulishi va ishlatish muddati utib ketmagan bulishi lozim. Sterillashga kaynatish, kizdirish, bug bilan sterillash kiradi. Aseptik koidalarini buzish okibatida tukimalarga infeksiya kiritib kuyilganligi tufayli infiltrat xosil bulishi mumkin. Infiltrat paydo bulganida in’eksiya kilingan joy bezillab turishi mumkin. Infiltrat paydo bulsa grelka yoki isituvchi kompressdan foydalanish kerak. Muolajalar kilinmasa infiltrat absessga aylanadi. Bu esa jarroxlik yo`li bilan davo kilishni talab etadi. Absess shakllangan bulsa operatsiya kilib ochish, yiringni chikarib yuborish radikal davo metodi xisoblanadi. Absessning profilaktikasi aseptika koidalariga kat’iy rioya kilishdir. Bolalarni ovkatlantirish. Ona sutidan boshka ozika moddalar berish. Bolalar kasal bulganda ishtaxasi yukolib ovkat egisi kelmaydi, shuning uchun ularni sabr-tokat bilan ovkatlantirish kerak. Bolalarning bakuvvat, soglom usishi uchun ovkatlantirish koidalarini yaxshi bilish va ularga rioya qilish kerak. 6 oygacha bulgan bolalarga tugri keladigan eng yaxshi ovkat ona sutidir, ona suti bilan bokilgan bola bakuvvat bulib xar xil kasalliklarga kam chalinuvchan buladi. 6 oygacha bulgan bolalarga suv, choy berish mumkin emas. Ona sutida vitaminlar, yog, uglevodlar bor. YAngi tugilgan bolalarga 2 oyligidan boshlab oz mikdorda (tomchilab) meva sabzavot sharbati beriladi. Bola 5 oylik bulganda yangi sabzavotlardan tayyorlangan butkalar, shifokor tavsiyasiga binoan manniy butkasi beriladi. Boychechak, kichkintoy, nestle kuruk sutlar suvda eritib beriladi, 1 yoshdan katta bolalarga sabzavotlar, mevalar, tuxum, gusht, balik mikdori oshirib boriladi. Sabzavot va mevalar kaynatib beriladi. Bolalarga servitamin ovkatlar berish kerak, ovkatlarni shifokor tavsiyasiga binoan berish kerak. Bolaning sut tishlari chikkancha asosan maniy butkasi, xar xil sabzavotlar butkasi va kiyma kilib pishirilgan gusht beriladi. Sut va sut maxsulotlari ular uchun asosiy ovqat xisoblanadi. Ularga berilayotgan ovkat tarkibida A, S, V, V-12 vitaminlar va xokazolar etarli bulishi kerak.

Ovkat bilan davolash. Parhez stollar.Dietoterapiya – bemorlarni parhez taomlari bilan davolashdir. 15 ta davo taomlar stoli belgilanadi. 1-parxez-me’da va un ikki barmok ichak yarasida beriladi. 2-parxez surunkali gastritda. 3-parxez kabziyatda tavsiya etiladi. 4-parxez dizenteriyada kullanadi. 5-parxez jigar, ut pufagi kasalligida beriladi. 6-parxez eritremiyada tavsiya etiladi, oksil cheklangan mikdorda. 7-parxez nefrit (buyrakning yalliglanishi) tuzsiz parxez zarur. 8-parxez yog bosishda buyuriladi, yog cheklanadi. 9-parxez kandli diabetlarda belgilanadi, uglevodlar mikdori chegaralab kuyiladi. 10-parxez nefritda (buyrak jomining yalliglanishi) va gipertoniyada kullaniladi. 11-parxez upka silida. 12-parxez tana xarorati kutarilganda. 13-parxez siydik yo`llarida tuzlar chukmasi tushganda kullaniladi. 14-parxez umumiy xazm a’zolari normal bulganlarga tavsiya etiladi. 15-parxez umumiy stol. Zaxarlanganda tibbiy yordam . utkir zaxarlanish xollari hayotda tez-tez uchrab turadi. utkir zaxarlanish zaxarli moddalardan, ozik-ovkat maxsulotlaridan, kuzikorinlardan bulishi mumkin. Zaxarlanish dori moddalarining dozasi oshirilib yuborilganda xam uchraydi. Zaxarlanish ruy berganda davolash usullari quyidagi 3 prinsipga asoslangan: 1. Zaxarning qonga surilishini tuxtatish. 2. Zaxarni zararlantirish. 3. Zaxarlangan a’zo va tukimalar faoliyatini tiklash. Organizm kaysi yo`l bilan utkir zaxarlangan bulsa, ushanga karab chora tadbirlar kuriladi. Zaxarli moddalar ogiz orkali kabul kilingan bulsa me’dani tozalash kerak. Buning uchun me’dani yuvish lozim. Uy sharoitida me’dani yuvish

uchun bemorga 1 litr kaynatilgan xona xaroratida sovitilgan (20-220) suv hammasi ichiriladi. Kayt kildirish uchun tilning ildizi barmok bilan bosiladi. Ichakni tozalash uchun surgi dori beriladi, xatna qilinadi, faollashgan kumirdan xam foydalaniladi. Zaxarlanish nafas yo`li orkali (gazsimon) vujudga kelgan bulsa, bemorni toza xavoga olib chikish kislorod berish kerak buladi. Oshkozonni yuvish. Bemor zaxarlanganda oshkozon yuviladi. Oshkozonni yuvish uchun yugon zond, voronka, kasalning oldiga tutiladigan fartuk, togora va bir idishda ilik suv (20-250) bulishi kerak. Yugon zond 25 dakika kaynatib olinadi. Oshkozonni yuvish uchun bemorni stulga utkazib oldiga fartuk tutiladi, kindigidan pastki labigacha ulchab yana turt barmok kushib zondga belgi kuyamiz, sung zondni suvga yoki glitseringa xullab bemorga yutkizamiz, belgilangan joy ikki jag orasida buladi. Zondning bir uchiga varonka urnatilgan buladi. Oshkozon tugrisida varonkaga ilik suv kuyamiz, sung varonkani sekin kutaramiz, suv oxirigacha ketishini kutib turmay tayyorlangan togoraga agdariladi. Bu xolat 4-5 marta takrorlanadi, toki oshkozondan toza suv chikkuncha. Oshkozonga ZM, RM tushganda va ozik-ovkatlar bilan zaxarlanganda tez yordam berish. ZM – zaxarlovchi moddalarga zamin, zarin, terini yara kiluvchi iprit moddalar kiradi. RM – radiaktiv moddalarga uzidan nurlarini tarkatuvchi moddalar kiradi. RM organizmga tushishi natijasida odamlar nur kasalligi bilan kasallanadi. Zaxarlanish ruy berganda oshkozon yuvishdan oldin 0,5 stakan suvga tana vaznining har 10 kg ga 1 tabletka faollashgan kumir solib eritiladi va bemorga beriladi 20 dakikadan sung oshkozon 4-5 marta yuviladi va me’dadan chikkan suyuklik laboratoriyaga beriladi. U erda suyuklikdagi zarrachalar dozasi aniklanildi. Normadan oshik bulsa, me’dani yuvish davom ettiriladi, kolmagan bulsa yuvish tuxtatiladi va boshka muolajalar davom ettiriladi. Oshkozon, ichakdan qon ketish sabablari, belgilari va yordam. Me’da va un ikki barmok ichak yarasi teshilganda qon ketadi. Belgilari: Ichakka kup qon kuyilgan bulsa, bemor axlati qop-qora rangda buladi. Me’da yarasidan qon ketganda, bemorning rangi bemorning qayti quloq qafasining rangida buladi. Ichakdan, me’dadan kup qon ketishi umumiy darmonsizlikka olib keladi.

Qonsizlik kollaps xolatiga sabab bulishi mumkin. Puls pasayib ketadi, bemorning rangi okaradi, oyok - kuli muzlaydi, korinda ogrik paydo buladi. Korin muskullari kattiklashadi. Oshkozon va ichakdan qon ketganda bemorni darxol yotkizib korin soxasiga sovuk suvga choyshabni xullab kuyiladi va darxol kasalxonaga yuboriladi. Davolash muassasalarida muskul orasiga (dumbaga) vikasol eritmasi kilinadi. Venaga 40 % glyukoza eritmasi yuboriladi. Undan tashkari venaga 10 % li kalsiy xlorid, 5 ml 5 % askorbin kislotasi eritmasidan in’eksiya kilinadi. Bemorga 100-200 ml qon kuyish yaxshi foyda beradi. Barcha muolajalar shifokor tavsiyasiga binoan bajariladi. Ichak faoliyati buzilgan bemorlarni parvarishlash. Klizma kuyish. Soglom odamning ichi muntazam ravishda kuniga bir marta bushaladi. Ba’zi kasalliklarda ich kelishi tuxtaydi (kabziyat). Bunday xollarda ichni yumshatadigan parxez, surgi dorilar va klizmalar buyuriladi. Surgi dorilarga kuyidagi preparatlar kiradi: senadeksin, senade, kafiol, fenolftallin, bisakodil va boshkalar. Klizma deb, yugon ichakning pastki bulagiga turli suyukliklarni davolash maksadida kiritishga aytiladi. Klizma turlari: 1) Tozalovchi klizma; 2) Oziqlantiruvchi klizma; 3) Dorili klizma; 4) Sifonli klizma. Bemor uzok yotishi natijasida, notugri ovkatlanganda, kam xarakat kilganda kabziyat vujudga kelishi mumkin. Buning uchun tozalovchi klizmadan foydalaniladi. Tozalovchi klizma kabziyatda (ich kotib ketganda), operatsiyalardan oldin, zaxarlanganda, ayollar tugishidan oldin, dorili va Oziqlantiruvchi klizmadan oldin kilinadi. Tozalash klizmasini qilish uchun kattalarga esmarx krujkasidan foydalaniladi, bolalarga esa klizma kilinadigan balonlardan (rezina nokcha) foydalaniladi. Esmarx krujkasi 2 l sigimli idishdan, rezina naydan, jumrakdan iborat bulib, oxiri uchlik bilan tamom buladi. Uchlik ishlatishdan oldin albatta 20 minut

kaynatilgan bulishi kerak. Tozalash klizmasini qilish uchun qaynatilgan(20-250) ilik suv tayyorlanadi, kasalni chap yoni bilan yotkizib tagiga kleyonka solinadi. Kasal tizzasini korniga tortib yotgan bulishi kerak. Jumrakni ochib, uchlikdan suv tushgandan keyin jumrakni berkitib, uchlikka vazelin surtib, orka chikaruv teshigiga kiritiladi. Uchlikni kindikka tugri, 1-2 sm umurtkaga parallel kirgiziladi. Sung jumrak ochiladi va suv yuboriladi. Ma’lum mikdordagi suv yuborilgandan keyin jumrak berkitilib, uchlik tortib olinadi. Kasal bir oz yotgandan keyin xojatga boradi. YUrolmaydigan bulsa sudno bemor tagiga kuyiladi. Kattik kabziyatlarda moyli klizma kullaniladi, 50 ml kunbokar, vazelin moyidan foydalaniladi. Emulsion klizmalar. Emulsion klizmalar urnidan tura olmaydigan ogir yotgan bemorlarga kullaniladi. Buning uchun 2 stakan moychechak (romashka) damlamasiga 2 osh koshik vazelin moyi yoki glitserin, bitta tuxum sarigi bir choy koshik osh sodasi (natriy gidrokarbonat) solib yaxshilab aralashtiriladi. Rezinali nokcha yordamida bemorning tugri ichagiga yuboriladi, ya’ni kindigiga perpendikulyar umurtka pogonasiga paralel xolatda orka chikaruv teshigiga kirgiziladi va yuboriladi. 15-20 dakika utgach ichaklarning batamom bushalishi yuz beradi. Oziqlantiruvchi klizma. Oziqlantiruvchi moddalarni ogiz orkali kiritib bulmagan xollarda ularni tugri ichak orkali yuborish mumkin. Bu sun’iy ovkatlantirish turlaridan biri xisoblanadi. Oziqlantiruvchi klizmaning xajmi 200 ml bulishi kerak. YUborish mumkin bulgan ozik moddalarga kuyidagilar kiradi: glyukoza eritmasi, gusht buloni,, kaymok, 0,9% NaCl fiziologik eritma va boshkalar. Ozikli klizmadan oldin bemorga tozalovchi klizma kilinadi. 30 dakikadan keyin Oziqlantiruvchi klizma kilinadi. Klizma kuniga 1-2 marta kilinadi. Muolajadan keyin bemor 1 soat yotishi kerak. Oziqlantiruvchi klizma kilishda rezinali nokchalardan foydalanish mumkin. Ozikli klizmaning xarorati 38 soat bulishi kerak, chunki ichak fermentlari 38 soatda da yaxshi ta’sir etadi va tez suriladi.

Ovkatlantiruvchi klizma bemor xushsiz yotganda, yukori xazm a’zolari jaroxatlanganda kullaniladi. Dorili klizma. Dori moddalarini ogiz orkali kiritish mumkin bulmagan xollarda tugri ichak orkali kiritish mumkin. Dorili klizma bemorning xazm qilish kanalining yukori kismlari jaroxatlanib, bemor mustakil dori iste’mol kilolmaganda kullaniladi. Bunda dori jigarni chetlab utib, tezda qonga suriladi. Dori moddalari rezina ballonchaga olinadi. Dori moddasining xarorati 38-400S bulishi kerak. Past xaroratda dori surilmaydi. Dorili klizmadan 40 dakika oldin tozalash klizmasi kilinadi. Ichak batamom bushalgandan sung dori kiritila boshlanadi. Dorili klizmalarda kupincha ogriksizlantiradigan, uxlatadigan, tinchlantiradigan moddalar yuboriladi. Masalan: 10 ml 2,4 % eufillinga 20 ml ilik suv solinib, rezinali ballon yordamida yuborish mumkin. Xar bir klizma shifokor tavsiyasiga binoan kilinadi.

Похожие

Reanimatsiya usullari to‘g‘risida tushuncha

Oiv (odam immuntanqislik virusi) Infeksiyasi profilaktikasi – global muammo

Shikastlanishlar yumshoq to‘qima shikastlanishi va BTYO bosh miya shikastlanishi va unda BTYO

Dorishunoslik. Dorilarning shakli, odam organizmiga ta`siri, qo`llash usullari

Chiqishi va sinishlar ularning turlari