Tonnel unguri elementlarini qazish - Транспорт - Рефераты

Tonnel unguri elementlarini qazish

Загружено в:

25.01.2023

Скачано:

0

Размер:

486.30078125 KB

Tonnel unguri elementlarini qazish Reja: 1. Tonnel ishlarining ko’lami 2. Ungur kirish qismini mustahkamlash va yo’naltiruvchi shtolnyani qazish 3. Kalottani ochish 4. Ankerli mahkamlash

1. Tonnel ishlarining ko’lami Yer osti ishlarining ancha ko’pmehnatligi va bu ishlar ko’lamining torligi tufayli inshoot qurilishi muddati ko’p hollarda butun yo’lni qurib bitkazilishini chegaralaydi. Shuning uchun tonnel qurilish ishlari muddatini qisqartirish maqsadida kopmehnat jarayonlar kompleks mexanizatsiyalanadi. Shu maqsadda tonnellarni qazishda yer osti ishlari ko’lamini qo’shimcha zaboylar ochish yo’li bilan iloji boricha kengaytirish kerak bo’ladi. Kuchsiz gruntlarda tonnel unguri bo’lak-bo’lak qilib ochiladi (1rasm). Bunda ochilgan grunt massivi darhol vaqtinchalik mahkamlovchilar bilan mahkamlanadi. Avval pastki shtolnya ( 1 ) qaziladi. Bu shtolnyadan vertikal yoki qiya xodoklar ( 2 ) qazish bilan yuqori shtolnya zaboyi (3) ochiladi. Bu zaboy ( 3 ) asosida ungurning yuqori qismi-kalotta ( 4 ) ochiladi. Undan keyin o’rta shtrossadagi ( 5 ) grunt qaziladi va oxirgi navbatda yon shtrossalar ( 6 ) qaziladi. Odatda tonnelni qurish har ikki ( 1 va 12 ) portallardan (2-rasm) yo’naltiruvchi ( 4 va 11 ) shtolnyalarni qazishdan boshlanadi. Yo’naltiruvchi shtolnya asosida ( 2 ) va ( 3 ) kalottani qarama-qarshi qazish uchun portal tomonidan ikkita qo’shimcha ishlar ko’lami ochiladi. Grunt massivining pastki tomonida ( 6 ) yordamchi vertikal shaxta qaziladi va bu shaxtadan ( 5 ) va ( 7 ) zaboylar ochiladi. Bu shaxta ekspluatatsiya davrida tonnelni shamollatish uchun ishlatilishi mumkin. Agar tonnel trassasi qiyalik yaqinidan o’tgan bo’lsa, ( 8 ) va ( 10 ) qo’shimcha zaboylarni ( 9 ) shtolnyaderaza orqali ochish mumkin. Rasm 1. Yer osti unguri elementlarini

yuqorigi Rasm 2. Yordamchi ungurlardan foydalanib qo’shimcha zaboylarni ochish Juda ham qattiq gruntlarda vaqtinchalik mahkamlovchi elementlar qo’yish zaruriyati bo’lmaganda, ungurni elementlarga bo’lmasdan to’la profili bo’yicha qazish mumkin. 2. Ungur kirish qismini mustahkamlash va yo’naltiruvchi shtolnyani qazish Qazish ishlarini boshlashdan oldin yaqinlashuv chuqurligini tayyorlash va kirish qismini old tomon qiyaligiga mahkamlash kerak bo’ladi. Buning uchun bu qiyalikning kuchsiz va nuralgan gruntlardan iborat ustki qatlami olib tashlanadi. Kirish qismini (3-rasm) mustahkamlash uchun, taxta va bruslardan ( 2 va 3 ) tayyorlangan shchitlarni tirab turadigan xodali ramalardan ( 1 ) foydalaniladi. Kirish qismining bostirmasi ( 4 ) bir necha qatlam xodalardan iborat. Bostirmaning ustiga uni old tomon qiyaligidan tushishi mumkin bo’lgan grunt bo’laklari zarbalaridan saqlaydigan toshlar va yumshoq grunt ( 5 ) to’shaladi. ochish ketma-ketligi Turg‘un gruntlarda ungur elementlari mahkamlanadi, kalottani shtolnyani oldindan qazimasdan ochish mumkin, o‘rta va yon shtrossalar bir vaqtning o‘zida ochilishi mumkin.

Rasm 3. Kirish qismini va yo’naltiruvchi shtolnyani mustahkamlash sxemasi: 1 xodali ramalar; 2 va 3 - taxta va bruslardan shchitlar; 4 - kirish qismi bostirmasi; 5 - tosh bilan to’ldirish; 6 - xodali ramalar; 7 - marchevanlar; 8 - ponalar; 9 - filatlar Shtolnya mahkamlanishining asosi bo’lib xodali ramalar ( 6 ) xizmat qiladi. Ramaning yuqorigi elementi- “verxnyak” ustunlarga kesib kirgizilib “panja” yoki “shor” ko’rinishida bog’lanadi. Xodalar o’zaro skobalar bilan mahkamlanadi. Shtolnya ramasi taxtalardan iborat bostirma ( 7 ) - marchevanni tirab turadi. Marchevanning oldingi uchlari ponalar ( 8 ) orqali siqilib ko’ndalang taxta ( 9 ) ga tayanadi. Kuchsiz gruntlarda filatlar ustiga joylashtirilgan marchevanlar grunt massiviga qoqiladi va ularning panasida grunt qazib chiqariladi. Bir marta qo’yilgan marchevanlar gruntga tamoman botganda, ularning oldingi uchlariga yangi shtolnya ramasining “verxnyak”i keltiriladi va ishlar sikli navbatdagi kirish uchun yangidan qaytariladi. Qoyali gruntlarda qisqa paytga bo’lsa ham bostirmani mustahkamlovchi elementlarsiz qoldirish mumkin bo’lganda, taxtalar qoqib kirgizilmasdan har bir kirishda gruntni yoki uning bir qismini olib bo’shliq ochilgandan so’ng ularning ustiga joylashtiriladi. Bostirma taxtalar bilan qoplanadi. Ungurning yon tomonlari yaxlit zatyajkalar bilan faqat kuchsiz gruntlardagina mahkamlanadi. O’rta qattiqlikdagi jinslarda ungurning devorlari orasi ochiq taxtalar bilan mahkamlanadi. Qattiq gruntlarda ungur devorlari mustahkamlanmasdan qoldirilishi mumkin.

3. Kalottani ochish Kuchsiz gruntlarda kalottani ochish (4, a -rasm) yuqorigi yo’naltiruvchi shtolnya asosida bajariladi. Bunda ungurning yon qismini mustahkamlovchi taxtalar olinadi, yuqorigi juft progonlar - longarin ( 2 ) ostiga yangi ustunlar qo’yiladi va “verxnyak” ( 1 ) bilan mahkamlanadi. Undan keyin shtolnya ramalarining ustunlari olib tashlanadi. Longarin tepasiga marchevanlarning ( 3 ) birinchi qismi tonnel o’qiga perpendikulyar qilib qoqiladi, uning ostiga longarinning navbatdagi jufti qo’yiladi va shunday ishlar kalotta to’la ochilgunicha davom ettiriladi. Kalottani va ungurning boshqa elementlarini qazish ishlari uzunligi 3...6m bo’lgan dumaloq uchastkalarda olib boriladi. Bunda faqat bir ishlab chiqarish operatsiyasi, masalan, ungurni qazish yoki obdelkalarni betonlash operatsiyasi bajariladi. O’rta mustahkamlikka ega bo’lgan gruntlarda kalottani qazish ishlarini (4, b - rasm) yo’naltiruvchi shtolnya bo’lmaganda ham olib borsa bo’ladi. Bunda ma’lum bir iqtisodiy samaraga erishiladi, chunki kichik mexanizatsiya jihozlari bilan tor ungurlarni qazish ular yordamida katta Rasm 4. Kalottani vaqtinchalik mahkamlash sxemasi: a - yog’och elementlar yordamida; b - po’lat yoylar yordamida ungurlarni qazishga nisbatan qimmatga tushadi. Bu sharoitlarda po’lat mustahkamlash elementlari sifatida eski tor koleyali relslardan tayyorlangan siljuvchan yoylarni ( 4 ), shvellerlardan iborat krujali yoylarni ( 5 ), shvellerlardan payvandlab tayyorlangan rasporka-naezdniklarni ( 6 ) ishlatish ratsional bo’ladi. Barcha naezdniklar bir hil o’lchamlarga ega bo’ladi, ammo ponalarning ( 7 ) turliligi

tufayli krujal yoyni, gumbazning loyihaviy o’lchamlarini ta’minlagan holda, siljuvchan yoylardan ( 4 ) turli uzoqlikda joylashtirishga imkon yaratadi. Metall yoyli mustahkamlash elementlari yog’och elementlarga nisbatan ungurning ichki bo’shlig’ini kamroq tiqilinch qiladi va marchevanlarni ( 8 ) kalotta bostirmasida tonnel o’qiga parallel joylashtirishga imkon beradi. Bu esa qazilishi kerak gruntlar hajmini kamaytiradi. Ungur qazish elementlari yiriklashtirilgan mustahkam qoyali gruntlarda bruslardan iborat poligonal yoki po’lat elementlardan iborat arkali mustahkamlash elementlari qo’llaniladi. Bu konstruksiyalar bostirma tortmasi taxtalari uchun tayanch bo’lib xizmat qiladi. Bostirma tortmasi taxtalarini katta bo’lmagan mahalliy tuproq tushishlaridan saqlaydigan po’lat to’rga almashtirsa ham bo’ladi. Poligonal va arkali mustahkamlash elementlari ungurning ichki bo’shlig’ini kuchsiz gruntlarda qo’llaniladigan yog’och mustahkamlash elementlariga nisbatan kamroq tiqilinch qiladi. 4. Ankerli mahkamlash Yer osti ungurlarining ichki bo’shliqni tiqilinch qilmaydigan samarali vaqtinchalik mustahkamlash elementlari sifatida ankerlab (shtangalab) mahkamlashni ko’rsatish mumkin (5-rasm). Bu usul barcha qoyali gruntlarda qo’llanilishi mumkin. Anker ( 1 ) oldindan burg’ilangan silindrik teshikka-shpurga o’rnatiladi va uni shpur osti yaqinida yoki uning butun uzunligi bo’yicha mahkamlaydilar. Tog’ massiviga qadalgan ankerlar massivning qatlamlar va darzlar bilan bo’lingan qismlarini mahkamlaydi, ochilgan gruntlarning turg’unligini ancha oshiradi.

Rasm 5. Ankerli mahkamlash: a - mustahkamlash sxemasi; b - po’lat anker konstruksiyasi; v - temirbeton anker konstruksiyasi; 1 - anker; 2 - po’lat to’r; 3 - pona; 4 - anker sterjeni; 5 - qorishma; 6 - armatura sterjeni Kuchsiz gruntlarda ankerlarni orqa tomoniga bostirmaning tortuvchi taxtalari joylashtirilgan metall yoylar tutib turadi. O’rta mustahkam va mustahkam gruntlarda ankerlarga po’lat to’r ( 2 ) osib qo’yiladi. Po’lat va temirbeton ankerlar eng ko’p tarqalgandir. Ponali-teshikli po’lat ankerlar ularni tayyorlashning soddaligi bilan ajralib turadi. Lekin bunday ankerlar boshining grunt bilan kontakt yuzasi kichkina bo’lgani uchun ularning ko’tarish qobiliyati katta bo’lmaydi. Ko’tarish qobiliyati katta ankerlar sifatida rasporli po’lat ankerlarni ko’rsatish mumkin. Ularning bosh tomonida anker sterjeni shpurda aylantirilganida unga kirib boradigan gayka bilan ichidan itarib turiladigan maxsus gilza joylashtirilgan bo’ladi. Korroziyaga uchrashi sababli po’lat ankerlar uzoqqa chidamaydilar. Temirbeton ankerlar uzoqqa chidamli va katta ko’tarish qobiliyatiga egadir, lekin ular shpurdagi qorishma yetarli mustahkamlikka ega bo’lgandan so’nggina ishga tushadilar. To’ldiriladigan deb ataladigan eng sodda temirbeton anker (5, v - rasm) qorishma to’ldirilgan shpurga po’lat sterjenni kirgizish orqali xosil bo’ladi. Ungurning tom qismidagi shpurlarni qorishma bilan sifatli to’ldirish ancha

qiyindir, shuning uchun ham to’ldiriluvchi ankerlar gruntni mahkamlash uchun ungurning devorlari va ostki qismida ishlatiladi. Perforlangan temirbeton ankerlar ko’proq universal hisoblanadi. Ularda qorishma yuzasida tekis tarqalgan teshiklari bo’lgan (perforlangan), ichi bo’sh, tunukadan bo’lgan silindrga solinadi. Qorishmasi bor perforlangan silindr shpurga joylashtirilgandan so’ng silindr ichiga po’lat sterjen kirgiziladi. Po’lat sterjen teshiklardan qorishmani siqib chiqaradi va bu qorishma shpur devori va silindr orasidagi bo’shliqni to’ldiradi. Oxirgi paytlarda sterjenni shpurda mahkamlash uchun, polimer materiallar qo’llaniladi. Bunda anker sterjeni uchiga ichida alohida-alohida epoksid smola va qotiruvchisi bo’lgan ampula mahkamlanadi. Ampula sterjen bilan shpurning tagiga bosiladi va undagi tarkib sterjenni buralishi hisobiga bir-biriga qo’shilib ketadi. Smola qotgandan so’ng anker grunt massiviga ishonchli mahkamlanadi. Ankerli mahkamlashning hisobi ankerlar uzunligini va ular orasidagi masofani (ankerlar qadamini) aniqlashga qaratilgandir.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Fundamentals. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. ISBN-13: 978-1-4398-5234-7. - 574 pp. 2. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Superstructure Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-43985229-3 (eBook - PDF). – 734 pp. 3. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Construction and Maintenance. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5233-0 (eBook - PDF). – 646 pp. 4. Bridge Engineering Handbook, Second Edition: Seismic Design. Edited by Wai-Fah Chen and Lian Duan. © 2014 by Taylor & Francis Group, LLC CRC Press is an imprint of Taylor & Francis Group, an Informa business. International Standard Book Number-13: 978-1-4398-5232-3 (eBook - PDF). Visit the Taylor & Francis 722 pp. 5. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 3-qism. Temir yollardagi metall ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2016. – 168 b. 6. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 1-qism. Temir yollardagi tonnellar va quvurlar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, TashIIT, 2014. – 137 b. 7. Salixanov S.S., Raupov Ch.S. Transport inshootlarini loyihalash va qurish. 2-qism. Temir yollardagi temirbeton ko’priklar. O’quv qo’llanma. – Toshkent, ToshTYMI, 2015. – 160 b.

Похожие

Tonnellarni qurishda muhandis-geologik qidiruvlar

Tonnel obdelkalarining konstruksiyasi

Tonnellar haqida umumiy ma’lumotlar va ularni loyihalash

Tonnel obdelkalari hisobining asosiy qoidalari

Tonnellarni tog’ usulida insho etish