”Ташиш, йўл ҳаракатини ташкил этиш ва экология” - Транспорт - Рефераты

”Ташиш, йўл ҳаракатини ташкил этиш ва экология”

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64.5 KB

”Ташиш, йўл ҳаракатини ташкил этиш ва экология” Режа: 1. Фаннинг мазмуни, мақсади ва вазифаси, унинг бошқа фанлар билан боғлиқлиги. 2. Транспорт ва ҳаракат хавфсизлиги тўғрисидаги асосий тушунчалар, уларнинг Ўзбекистон Республикаси халқ хўжалик тармоқлари ривожланишидаги ўрни. 3. Республика мустақиллигини мустаҳкамлашда транспортнинг асосий вазифалари.

Республикамиздаги ҳозирги ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий ривожланишда а втомобилсозлик саноати ва транспорт тизимининг ривожланиши ҳамда транспорт инфратузилма си нинг энг муҳим йўналишларидан бири магистрал а втомобил йўллари тармоғини ривожлантириш бўлиб, бу йўллардан яқин ва узоқ давлатлар билан транзит алоқаларни амалга оширишдир. Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришгандан сўнг иқтисодий ўзгаришлар ҳаётга изчил жорий этила бошлади. Чунончи, а втомобил ишлаб чиқариш саноати йўлга қўйилди, йўл қурилиш соҳаси жадаллаштирилди, шунингдек, чет эл давлатлари билан савдо алоқалари юқори даражага кўтарилди. Бу эса, табиий равишда Республика а втомобил йўлларида ҳаракат миқдори йилдан-йилга ортиш и га олиб келди. Ҳозирги ва истиқболдаги асосий масалалардан бири а втомобил йўлларида ҳаракат хавфсизлигини таъминлашдан иборат бўлиб, унда йўл-транспорт ҳодисалари, уларда ҳалок бўлувчилар ва тан жароҳати олувчилар сонини, кўриладиган умумий ижтимоий-иқтисодий зарарларни камайтиришга қаратилиши зарур. Президентимиз И.А.Каримов нинг “Жаҳон молиявий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари” китобида транспорт инфратузилмасини, биринчи навбатда автомобил ва темир йўлларни ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилган. 2007-2010 йилларда умумий фойдаланишда бўлган автомобил йўлларини ривожлантириш дастурининг амалга оширилиши республикамизнинг барча минтақалари ўртасида йил давомида ишончли транспорт алоқасининг таъминланиши таъкидланган. Шунингдек, дастур доирасидаги ишлар қўшни мамлакатлар чегараларидан ўтмасдан, юкларни манзилга узлуксиз етказиш, йўловчилар ташиш учун шароит яратилганлиги, ҳудудимиз орқали ўтадиган юклар транзитини сезиларли даражада кўпайтиришга хизмат қилади. 2009 йилда янада ишончли транспорт хизмати кўрсатиш учун қабул қилинган қўшимча чора-тадбирлар билан бир қаторда халқаро аҳамиятга молик умумий фойдаланишда бўлган 400 километрдан ортиқ автомобил

йўлини модернизация қилиш кўзда тутилган. Жумладан, Бейнов – Бухоро – Самарқанд – Тошкент – Андижон йўналиши бўйича 4 қаторли халқаро автомобил йўлини, шунингдек, Бухоро – Олот ва Самарқанд – Ғузор йўлларининг стратегик участкаларини қуриш мўлжалланган. Шу билан бирга, маҳаллий бюджетлар ва Республика йўл жамғармаси маблағлар ҳисобидан маҳаллий аҳамиятга молик йўлларни реконструкция қилиш ва капитал таъмирлаш кўламни кенгайтириш вазифаси қўйилган. Автомобил йўлларида ҳаракат хавфсизлигини ташкил этиш бугунги кундаги муҳим муаммолардан бирига айланиб бормоқда. Автомобилнинг атроф-муҳитга етказадиган зарарлари миқдори кундан-кунга ошиб бормоқда, энг асосийси эса, йўлларда содир этилаётган йўл-транспорт ҳодисалари натижасида кўплаб одамларнинг жабр кўришлари ва ҳаётдан кўз юмишларидир. Йўл-транспорт ҳодисаларининг олдини олиш учун кўрилаётган қатор тадбирларга қарамасдан, уларнинг миқдори камайишига эришиб бўлмаяпти. Бу эса, йўл ҳаракати хавфсизлиги муаммоларига ўта жиддий ёндошиш зарур эканлигини мутахассислар олдига вазифа қилиб қўймоқда. Ҳаракат хавфсизлигини таъминлаш учун унга илмий ёндошиш, унинг барча серқирра жараёнларини таҳлил этиш зарур. Бунинг учун йўл ҳаракати хавфсизлиги бўйича мутахассислар йўл ҳаракатининг асосий кўрсаткичларини, йўллардаги шароитларнинг транспорт оқимлари ҳаракатларига қандай таъсир кўрсатишларини, транспорт оқимларини бошқаришнинг техник воситалари орқали йўл ҳаракатини бошқариш бўйича билимларга эга бўлишлари зарур. Булардан ташқари, йўл ҳаракати бўйича мутахассислар а втомобил йўлларида содир этилаётган йўл-транспорт ҳодисаларини атрофлича ўрганишлари учун уларнинг турлари, миқдорлари ҳақида маълумотга эга бўлишлари, ЙТҲлар и ни йиғиш тизими, уларни ҳисобга олиш тартибларини ва уларни таҳлил этиш усулларини мукаммал билишлари зарур. Фанни ўқитишнинг асосий мақсади транспорт тизими, транспорт занжири, транспорт сиёсати хамда юкларни ва йўловчиларни ташиш бозори

билан талабаларни таништириш; бозор икдтисодиёти шароитида транспорт тўғрисида назарий билимлар бериш; транспортнинг социал-иқтисодий ва сиёсий аҳамиятини билиб олиш. Шунингдек, жамиятни, транспорт сиёсатини, яъни мувофиклаштириш, рақобат структурасини ўзгартириш ва ташиш ишини байналминаллаштириш масалаларининг тадқиқоти, транспорт харакатини, ташиш жараёнини, транспорт тизимини ва транспорт бозорини тадқиқот этиш, ўзгарувчан шароитларда транспорт тизимининг аҳамиятини англаш, турли хил транспортларнинг фаолиятини кооперация этиш ва мувофиқлаштириш принциплари, транспорт рискларини бошқариш кўникмаларини талабаларда ҳосил қилиш, транспорт йўлакларида транспорт тизими фаолиятини баҳолаш ва транспорт турлари элементларининг истиқболини ишлаб чиқиш, юклар ва йўловчиларнинг ҳаракати тўғрисида ҳамда транспорт ва савдо ҳужжатлари тўғрисида ахборотлар беришдан иборатдир. Мо ҳ иятан транспорт опера ц иялари таш қ и савдо битимларини амалга оширишни бошлайди ва тугатади. Корхонанинг экспорт қ илмокчи б ў лган ма ҳ сулоти сифати қ анчалик ю қ ори б ў лмасин, агар транспорт хизмати яхши ташкил қ илинмаган б ў лса, бу корхонанинг ишлари юришмаслиги мумкин. Юкларни халкаро ташиш умумий фойдаланишдаги транспортлар яъни денгиз, дарё, темир й ў л, автомобиль, ҳ аво ва қ увурлар ор қ али таъминланади. Экспорт юкларини пакет ва контейнер шаклида ташиш кенг тар қ алган. Аралаш ҳ олда ташишлар ҳ ам бор. Бунда бир неча транспорт турлари қ атнашади. Контейнердаги юк "эшикдан эшиккача" ташувчининг му ҳ ри остида етказиб берилиши мумкин. Транспортнинг нормал ишлаши шартнома тузган томонларнинг ў з мажбуриятларини бажаришларини таъминлайди. Агар бу мажбуриятлар бажарилмаса, анча й ўқ отишлар келиб чикади. Бу эса товарларнинг, уларни тайёрловчиларнинг ра қ обатбардошлиги камлигига олиб келади. Хорижий мамлакатлар билан савдода юк етказиб беришни тезлаштириш битимнинг амалга оширилишини тезлаштиради. Бу эса хорижий валютанинг тезро қ тушиши деган гап . Тез етказиб бериш

айланма мабла ғ ларининг айланишини тезлаштиради. Юкларни ташиш б ў йича хал қ аро амалиёт шуни к ў рсатдики, транспорт харажатлари кейинги пайтда ў сиб бормо қ да ва хал қ х ў жалиги сезиларли й ўқ отишларга дуч келмокда. Бу авваламбор, транспорт воситаларининг етишмаслиги, юк ташиш тезлигининг камлиги, юкларнинг ташишга тайёр эмаслиги, ташувчиларнинг й ў лда юкларнинг бузилиши учун жавобгарликни кам ҳ ис қ илишлари ва ш.к . ларга бо ғ ли қ. Ў збекистонда транспорт ташкилий ва бош қ арув жи ҳ атдан к ў п ў згаришларга учради. Ў збекистонда республика Транспорт вазирлиги тузилди. Дарё, автомобиль ва ҳавода юк ташишлар унинг ихтиёрига берилган. Темир йўлда юк ташишлар "Ўзбекистан темир йўллари" миллий компанияси ихтиёрида. Бундан таш қ ари, магистрал транспортларда тезкор юк ташиш учун ак ц ионерлик жамиятлари тузилган. Ў збекистан Республикаси Президенти 1995 йил 15 мартда " Ў збекистонда транспорт мажмуининг давлат бош қ аруви тизимини такомиллаштириш т ўғ грисида"ги фармонга имзо чекди. Халкаро, давлатлараро битимларга қ уйидагилар киради: конвенциялар, келишувлар, битимлар. Уларнинг бажарилишида юридик ва халкаро битимлар қ уйидагиларни тартибга солади: - фаолиятнинг маъмурий - техник нормалари; - ало қ а й ў лларини қ уриш, транспорт воситаларини яратиш; - транспорт воситаларидан фойдаланиш ва улар харакатини ташкил этиш; - транспорт со ҳ асидаги ҳ амкорликни ташкил этиш; - юклар ташуви, ҳ ар хил транспорт операцияларини амалга оширишда соли қ ва божхона режимини белгилаш. Ҳ аракатни ташкил этишнинг ма қ сад ва вазифалари Автомобил йўлларида ҳаракат тартибсиз равишда вужудга келади. Ҳар бир ҳайдовчи ўзига қулай ҳаракат тартибини танлайди ҳамда ўзи танлаган ҳаракат тартибини нг бошқа ҳаракат катнашчиларига таъсири билан ҳисоблашмайди. шунингдек, турли русумли а втомобилларнинг ҳар хил

динамик сифати ҳаракат тартибига таъсир қилиши муқаррар. йўл ҳаракатида а втомобилларнинг ўзаро таъсири ҳаракат миқдори қанча кўп бўлса, шунча орта боради. Йўл ҳаракатини ташкил этиш – транспорт воситалари оқимини максимал даражада йўлнинг геометрик ўлчам имкониятларидан фойдаланиб, унинг ҳар хил бўлакларида хавфсиз ҳаракат тартибини ва юқори ўтказиш қобилиятини таъминлашга қаратилган тадбирлар тизимидан иборат. Йўл ҳаракатини ташкил этиш тамойиллари транспорт оқимини тўғри й ў налтиришга, керак ҳ олларда уларни тезликлар бўйича гуруҳларга ажратишга, ҳар бир йўл бўлаги учун рационал тезликларни белгилашга, ҳайдовчиларга ўз вақтида ҳаракат маршрути ва йўл шароити тўғрисида ахборот беришга қаратилган. Ҳаракатни ташкил этишни такомиллаштириш прогрессив бошқариш (ҳаракатни бошқаришнинг автоматик тизими; светофор объектларини «яшил тўлқин», «яшил кўча» тизими усулида ишлаши; тезлашувчи – секинлашувчи, рев е рсив, резерв тасмалардан фойдаланиш, баъзи бир кўчаларни бир томонлама ҳаракатга ўтказиш ва ҳ.к.) чорраҳаларни ҳар хил сатҳда ўтказиш, шунингдек , транспорт воситаларининг ҳаракат маршрутини рационал равишда танлаш ёрдамида эришилади. Йўл ҳаракатини ташкил этишда электрон ҳисоблаш машиналари ( ЭҲМ ) ёрдамида автобус ва троллейбус, шунингдек, ялпи юк ташувчи а втомобилларнинг оптимал ҳаракатланиш графигини тўғри тузиш катта аҳамиятга эга. Тиғиз соатларда ҳаракатни ташкил этиш мақсадида асосий магистралнинг тирбанд йўл бўлакларидаги транспорт оқимининг ҳаракатини айланма йўллар орқали ўтказишга интинилади. Ҳаракатланиш тартибини ошириш учун а втомобил ва автобусларга икки томонлама радио алоқа ўрнатилади. Бу эса ҳаракат ўзгаришини ни йўлда наз о р а т қ илиш имконини беради. Йўл ҳаракатини ташкил этишда қуйидаги ҳужжатларнинг аҳамияти каттадир: “Йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг қонуни; йўл ҳаракати қоидаси; транспорт воситаларининг конструктив хавфсизлик

меъёрлари; йўл ва кўчалар учун қурилиш меъёрлари ва қоидалари. Шунингдек, ҳаракат хавфсизлиги бўйича соҳа меъёрий ҳужжатлари. Автомобил транспортининг ишини, ҳайдовчи меҳнатини, йўлдаги транспорт воситалари ва пиёдаларнинг ҳаракатини ташкил қилишни бир- биридан фар қ лаш лозим. Биринчи икки масала билан асосан автокорхоналар, кейингиси билан эса йўл хўжаликлари, йўл ҳаракати хавфсизлиги органлари ва ҳокимият вакиллари шуғулланадилар. Юқоридагилардан келиб чиқиб, йўл ҳаракатини ташкил қилишнинг асосий мақсади деб ҳар хил транспорт воситаларини юқори тезлик билан йўлнинг турли бўлагидан йилнинг ҳар қандай об-ҳаво шароитларида хавфсиз ўтказиш тушунилади. Ҳаракатни ташкил этишнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: - транспорт воситаларининг ҳаракат тартибини белгилаш ва таъминлаш; - автомобилларнинг ю қ ори самарадорлик билан ишлашини ҳар қандай об-ҳаво шароитида таъминлаш ва энг яхши йўл шароитларини вужудга келтириш; - ҳаракат хавфсизлигини йўлнинг ҳар қандай бўлагида ва турли об-ҳаво шароитларида таъминлаш; - атроф - му ҳ итни бул ғ атмаслик ; - транспорт воситаларининг ва йўл иншоотларининг тез ишдан чи қ маслигини таъминлаш. Ҳаракатни ташкил қ илиш бўйича қўйилган вазифаларни муваффақиятли бажариш учун турли вазирликлар, корпорациялар, концернлар, уюшмалар ва ҳокимиятлар даражасида кенг кўламли фаол ишлар олиб борилиши зарур. Ҳаракатни ташкил қилишдаги ечиладиган масалалар кўламига қараб, уларни уч даражага бўлиш мумкин: 1. Давлат аҳамиятидаги даража. Бу даражада йўлда ҳаракатланиш қонун ва меъёрлари тузилади, «Автомобил – ҳайдовчи – йўл – пиёда - муҳит» тизимидаги элементларга талаб стандартлаштирилади, йўл тармоғининг

ривожланиш режалари тузилади, давлат миқиёсида автомобиллаштириш кўлами мувофи қ лаштирилади. 2. Вазирликлар даражаси . Бу даража йўловчи ларни ва юк ларни ташишни такомиллаштириш ва ривожлантириш; транспорт воситаларини ишлаб чиқариш; йўлларни қуриш, таъмирлаш; йўлда юришни ташкил қ илишда ишлатиладиган техник воситаларни ишлаб чиқариш; ҳайдовчиларни тайёрлаш ва йўл қоидаларини йўл ҳаракати қ атнашчиларига тарғибот қилиш масалалари кўриб чиқилади. 3. Муҳандис хизмати даражаси. Бу даражада йўлда ҳаракатни ташкил қилиш бўйича изланишлар; йўлнинг хавфли бўлакларида ҳаракатланиш шароитларини яхшилаш; йўлнинг турли бўлакларида бўйлама ва кўндаланг кўринишни яхшилаш; транспорт воситаларини техник кўрикдан ўтказиш; ҳаракатни ташкил қилиш учун ишлатиладиган техник воситаларни татбиқ этиш ва ишлатиш; ҳайдовчилар ва пиёдаларнинг йўл ҳаракати қоидаларига риоя қилишларини назорат қилиб бориш масалалари ҳал қилинади.

Адабиётлар. 1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари” . Тошкент: Ўзбекистон, 2009. -56 б. 2. Бабков В.Ф. Дорожные условия и безопасность движения: Учебник для вузов. М.: Транспорт, 1993-271 с. 3. Рябчинский А.И. и др. Динамика автомобиля и безопасность дорожного движения. Учеб. пособие МАДИ (ГТУ) М.: 2002. - 131 с. 4. Сильянов В.В. Транспортно-эксплуатационные качества автомобильных дорог и городских улиц: учебник для студ. высш. учеб. заведений. Сильянов В.В., Домке Э.Р. М.: Академия, 2007. - 352 с. 5. Рябчинский А.И. Устойчивость и управляемость автомобиля и безопасность дорожного движения: учеб.пособие/А.И.Рябчинский, В.З.Русаков и др. Шахты издательство ЮРГУЭС, 2003. - 177 с. 6 . Кременец Ю.А., Печерский М.П., Афанасьев М.Б. Технические средства организации дорожного движения: учебник для вузов. М.: ИКЦ Академкнига, 2005. - 279 с. 1 7 . 7. Азизов Қ. Х. Ҳаракат хавфсизлигини ташкил этиш асослари. Тошкент: Фан, 2009. - 239 б. 8. Азизов Қ. Х. Ҳаракат хавфсизлигини ташкил этиш асослари. Тошкент: Ёзувчи, 2002. - 182 б. 9. Бозоров Б.И. Экологическая безопа сность автотранспортных средств. Т ашкент: ТАДИ, 2005. - 104 с. 10. Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодекси . Т ошкент : Адолат, 1996. - 134 б.

Похожие

Йўл ҳаракатини ташкил этишнинг асосий йўналишлари

Юк автомобиллари ҳаракатини ташкил этиш.

Йўл ҳаракатини ташкил этишнинг услубий асослари ва амалий тадбирлари

Темир йўлларда ташишларни ва поездлар ҳаракатини ташкил қилиш

Йўл ва йўл хўжалиги