Резина ва пластмасса деталларнинг технологиябоплиги. - Транспорт - Рефераты

Резина ва пластмасса деталларнинг технологиябоплиги.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

69 KB

Резина ва пластмасса деталларнинг технологиябоплиги. Режа: 1. Резина ва пластмасса. 2. Пластмасса деталларнинг технологиябоплиги.

1.Резина ва пластмасса. Каучукларнинг асосий массаси, шу жумладан барча синтетик полимерлар ишлаб чиқаришга қуйишдан аввал уларни қирқиш ва идишларга жойлаш каби дастлабки тайёрлов ишларини ўтади. Аммо баъзи ситетик ва натурал каучуклар декристаллаш ва пластикациялаш каби қўшимча ишлов талаб қилади, чунки кристалл фазалари борлиги сабабли, юқори мустаҳкамлик ва қаттиқликка эга ва резина аралашмаларини қайта ишлашда техник хусусиятлари молекуляр вазнининг юқорилиги сабабли қониқарсиз. Декристаллаш бу кристалланиш фазасининг эриш ҳароратидан юқорироқ ҳароратгача қиздиришдан иборатдир. Бу ҳарорат изопрекли натурал ва синтетик каучуклар учун 40....50 0 С га тенг. Узлуксиз таъсир этувчи ҳаво камераларида каучукларни декристаллаш ва қиздириш вақти 6 соатни ташкил этади. Каучукларнинг молекуляр вазнини талаб даражасигача камайтирадиган қўшимча амал пластикация деб аталади. Бунинг натижасида, каучук ва ундаги эритмаларнинг пластиклиги ортиб қовушқоқлиги камаяди. Натурал каучук сарфи кам бўлганда, унинг пластиклиги жўваларида ўртача бўлганда резина алмаштиргичларда, шина саноатида эса катта миқдоррдаги пластикат елим учун юқори унумдор червякли пластикаторлар ишлатилади (энергия сарфи 1кг каучук елим учун 0.214 квт соат) Макромолекулаларни тиклаш каучукнинг пластиклик хусусиятларининг йўқотишига ва эластиклик хусусиятини олиши вулканизация дейилади. Вулканизация юқори ҳароратлар олтингугурт ва унинг бирикмаларининг кимёвий бирикиши билан амалга оширилади. Каучкда эриган кислород вулканизация давомида занжирнинг барбод бўлишига ва кўндаланг алоқалар ҳосил бўлишига ёрдам беради. Вулканизациялашда энг маъқули ёки энг яхшиси унинг мустаҳкамлиги, чўзилишдаги модули, ишқаланишга бўлган қаршилиги хисобланади. Одатда, тўлиқ вулканизацияланмаган резинадан фойдаланишга ҳаракат қилинади.

Умумфойдаланиладиган вулканизациялаш жиҳозларнинг асосийлари қуйидагилар: 1) Вулканизациялаш қозонлари; 2) Вулканизациялаш пресслари; 3) Автоклав пресслари. Вулканизациялаш жихозларнинг махсус турларига қуйидагилар киради: 1. Покришка ва камераларни якка ҳолда вулканизациялаш; 2. Покришкаларни вулканизациялаш форматерлари; 3. Покришкаларни вулканизациялаш учун автоклавлар; 4. Транспортер ленталари ва текис ҳаракатлантириш учун вулканизациялаш пресслари; 5. Понасимон ременлар учун вулканизациялаш пресслари; 6. Резина қопламали матолар учун вулканизациялаш камералари; 7. Резина ленталари ва ҳаракатлантирувчи текис тасмалар учун барабанли вулканизаторлар; 8. Буюмлар ишлаб чиқариш учун вулканизациялаш камералари; 9. Шаклли буюмлар учун карусел пресс тери автомат. Пресс вулканизациялаш таъсир қилувчи асосий омиллар яратилаётган буюмдаги ҳарорат ва босим ишчи муҳитдир. Резина деталларни вулканизациялашда ҳарорат асосан 140-170 0 С ни ташкил этади. Айрим ҳолларда эса 190-200 0 С ҳарорат ортганда вулканизациялаш давомийлиги камаяди. Кўпгина буюмлар 0,5……5 МПа босим остида вулканизацияланади, бунда ғовак бўлиб қолишдан ҳоли бўлиб, буюмнинг ташқи кўриниши яхшиланади.

а б Мураккаб шаклли деталлар айланиш жисмлари арматурали металл пресслар формаларда, юқори босим остида резина аралашмасини даврий равишда шакллантириш билан тайёрланади. Қиздириш резина аралашмасини совуқ прессга ёки совуқ резина аралашмасини иссиқ пресс формага пресслашни–совуқлшакллантириш, қиздирилган аралашмани қиздирилган пресс формаларга солиб пресслаб шакл олишни иссиқ шакллантириш дейилади. Резина буюмларнинг ва пресс формаларининг тузилиши даврий шакллантириш жараёнларининг махсуслигини белгилайди. Резина қотишмаларининг бикирлиги керакли пресслаш босимини ҳисоблашда инобатга олинади: юмшоқ қоришмалар учун (қовушқоқлиги 100 0 С да Муни бўйича 60 бирликдан кам). Шакл бўшлиғида қоришмага бўлган босим 2……2,5 МПа ни, қаттиқ қоришмалар учун эса 7…..10 МПа ни ташкил этади. Буюмларни вулканизациялаш Буюмларга ишлов бериш Буюмларни шакллантириш ва тириш тикиш (вулканизациялаш)Материалларни саралаш Суриш Лист шаклига келтириш, совитиш са=лаш Заготовкани шакиллан- тириш Буюмларни вулканизациялаш Буюмларга ишлов бериш Материалларни саралаш Суриш Буюмларни шакллантириш ва тириш тикиш (вулканизациялаш)

Бугунги кунда резина деталларини ишлаб чиқишнинг икки йўналиши истиқболли ҳисобланади-кукунсимон каучукларини қўллаш ва буюмларни суюқ каучукдан тайёрлаш. Кукунсимон каучуклардан фойдаланишнинг афзаллиги ишлов беришнинг биринчи босқичларида намоён бўлади, яъни резина қоришмаларини тайёрлашда. Ундан кейин технологик жараёнлар эса анъанавий усуллар бўйича давом этади. Резина буюмларини қаттиқ (а) ва суюқ ( b ) каучуклардан тайёрлашни схема кўринишида келтириш мумкин. Суюқ каучукларни қайта ишлаш фақатгина махсус жиҳозлардагина амалга оширилиши мумкин. Суюқ каучуклар қовушқоқлиги 30 0 С да қаттиқ каучукларни қуйиб вулканизациялашдаги қовушқоқлигидан 150 0 паст, шу сабабли суюқлкаучук асосидаги композицияларни босим остидаги қуйишда одатдаги резина қоришмаларини қуйишга қараганда камроқл куч талаб қилади. Суюқ каучукларни қуйиш учун 30 0 С ҳароратда 4 МПа босим талаб қилинса, оддий аралашмаларга босим остида ишлов бериш учун 150 0 С ҳароратда 140 МПа босим талаб қилинади. Резина саноатида арматура воситаси сифатида тўқимачилик маҳсулотларидан-пишитилган ип мато, трикотаж ва металл буюмлардан-сим, симтўр, тростлари ишлатилади. Турли навли ва ўлчамли металл симтўрлар ва симлар, шиналар ва шланглар тайёрлашда кенг қўлланилади. Металл оплёткали резина шлангларда совуқ ҳолда жўваланган пўлат сим ишлатилади. Диаметри 0.3 мм бўлган пўлат симнинг мустаҳкамлик чегараси (2,10... 2,55)*10 9 Па атрофида бўлади. 13та сим тўқимидан иборат симнинг узилиш кучланиши-7.0 кН., 17та сим тўқимида 9.1 кН., 21та сим тўқимида эса 11.82 кН. Резинани қисқа толалар билан тўлдириш резина буюмлар ва шиналар тайёрлашда янги материаллар яратишнинг илғор ўйналишларидан саналади. Ичи бўш резина буюмларни ҳисоблашда қобиқда ҳосил бўладиган кучланиш унинг қалинлиги бўйича бир текисда тақсимланади ва шу сабабли

эгувчи моментлар нолга тенг деб ҳисобланади, шунинг учун, қобиқ қанча юпқа бўлса қалинлиги бўйича кучланишнинг тенг тақсимланиш қонунияти ҳақиқатга шунчалик яқин бўлади. Валлар учун резинадан тайёрланган арматурали манжетлар учун параметрларнинг чегаравий қийматлари қуйидагича бўлиши мумкин: - айланма тезлик 25.4 м/с (айланиш частотаси 10 000 мин -1 ); - ҳарорат 60 о С дан 200 о С гача, босим 2.11 мПа, тепиш 1.5 мм атрофида бўлади. Бир ёқлама контактда бўладиган манжетда Ғ рад –радиал кучланиш: Ғ рад  Ғ с ] Ғ пр  Ғ д бу ерда Ғ с-манжетнинг валдаги тарангланиши ҳисобига ҳосил бўладиган таранглик; Ғ пр-халқасимон спирал пружинанинг қисиш кучи; Ғ д-зичловчи муҳит таъсиридан ҳосил бўладиган кучланиш. Ҳарорат атроф-муҳитга манжетнинг иш жараёнида асосан вал юзаси орқали узатилади. Вал юзасининг ҳарорати қуйидагича аниқланади:0 в в пр рад юза 427 t l d P t           бу ерда P рад -P уд  Г в - контакт юзаларга бериладиган умумий кучланиш ;  тр-ишқаланиш коэффициенти;  -айланма тезлик;  -иссиқлик бериш коэффициенти, 0.3 кВт/м 2 , о С. d в ва I в –валнинг актив қисми (иссиқлик ўтказувчи қисми, l в  5 d в); t о -атроф-муҳит ҳарорати.

2. Пластмасса деталларнинг технологиябоплиги. Пластмассадан ясалган деталлардан конструкциясини ишлаб чиқишда тайёр детал қолипдан чиқишини қийинлаштирадиган юзалар бўлмаслигига ҳаракат қилиш керак. Бунинг иложи бўлмаса, қолипни қўшимча қисмларга ажраладиган қилиб ясашга тўғри келадики, натижада ишни қимматлаштириб юборади. Пластмасса деталларнинг бурчаклари қиррали ва ўткир бўлмаслиги керак. Бундай жой силлиқланиб думалоқ қилиб ясалади. Шунда қўйилган материал қолип ичида яхши оқади, бўшлиқни тўлдиради, детал ҳам мустаҳкам ва дарз кетмай ясалади. Детал деворларида кескин ўзгариш ҳам бўлмаслиги керак, акс ҳолда детал буралиб кетиши ёки дарз ҳосил бўлиши мумкин. Яна детал конструкцияси шундай бўлиши керакки, қолипни очганда деталда қотиб қолган ғадурини осонгина кесиб ташлаш мумкин бўлсин. Пластмасса деталларнинг ичига қўйиладиган ўзак бир томонлама жойлашиб қолмаслиги лозим, акс ҳолда детал буралиб қолади ёки дарз ҳосил бўлиши мумкин. Юпқа деворли пластмасса деталларга ўзак қўйиш тавсия қилинмайди, чунки пластмассаларнинг кенгайиш коэффициенти металл ўзакларникига қараганда 10 марта ортиқлигидан детал ёрилиб кетади. Агар детал конструкциясида мустаҳкамликни ошириш мақсадида қовурғалар қилинадиган бўлса, эриган пластмасса бўйлаб йўналтириш керак. Деталнинг очиқ кўндаланг юзи периметр бўйича жўякли қилиб ишлаш керак, акс ҳолда ўша жойлар ёрилиб кетиши мумкин.

Адабиётлар: 1. Ф.П. Гурин, В.Д. Клепиков, В.В. Рейн. Автомобилсозлик технологияси. I - II китоб. Тошкент, 2001. 2. Т.Абдусатторов, О.В.Лебедев, В.Ш.Ахмедов. «Транспорт машинасозлиги технологияси», ТошТЙМИ, Тошкент, 2003. 3. Ф.П.Гурин, М.Ф.Гурин, «Технология автомобилестроения», 1986, 246 стр. 4. С.М.Қодиров, О.В.Лебедев, А.М.Хакимов, под общей редакцией К.М.Сиддикназарова, «Восстановление деталей автомобиля», Тошкент, Ўқитувчи, 1995, 272 стр.

Похожие

Машиналар конструкциясини технологиябоплиги

Деталларнинг ейилиши ва емирилиш конуниятлари

Кузов ва кабина деталларини тайёрлаш технологияси.

Автомобилларни йғишнинг асосий тамойиллари

Моддий-техник таъминот усуллари ва воситалари