logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Транспорт
  4. Машинасозлик заводлари

Машинасозлик заводлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

95.5 KB
Скачать
Машинасозлик заводлари Режа. 1. Ишлаб чиқариш жараёни. 1. Ишлаб чиқариш жараёни . Жамиятга керакли бўлган маҳсулот турли хил хом ашёлардан ишлаб чиқариш жараёни натижасида тайёрланади . Ишлаб чиқариш жараёни маҳсулот тайёрлаш учун мазкур корхонадаги барча кишилар ва меҳнат қуролларининг биргаликдаги тайёр маҳсулотга айланишидаги барча босқичларни ўз ичига олади . Ишчи меҳнат қуроли ( жиҳоз , ускуна , мослама ) ёрдамида меҳнат предметига ( дастлабки хом ашё , материалга ) таъсир қилиб , уни тайёр маҳсулотга айлантиради . Заводнинг ишлаб чиқариш жараёни машина деталларининг заготовкасини тайёрлаш , уларга турли ишловлар бериш ( механик , термик , кимёвий ) сифатини назорат қилиш йиғиш , синаш , омборларда сақлаш , транспортировка қилиш каби жараёнларни ўз ичига олади . Ишлаб чиқариш жараёнини умумий холда қуйидагича кўринишда ифодалаш мумкин . Ишлаб чикариш жараёниИшлаб чикариш воситаларини тайёрлаш Металл олиш, ярим фабрикатлар тайёрлаш ва бошкалар Заготовка тайёрлаш Детал тайёрлаш технологияси Йиғиш бирликлари ва автомобилни йи\иш технологик жараёни Автомобилни назорат килиш ва синаш Автомобилни саклаш ва буюртмачига етказиш Техналогик жараён деб хом ашёни аста секин ўзгариб боришида ишчининг ва мехнат қуролининг хамма харакатларини қамраб олган ишлаб чиқариш жараёнининг бир бўлагигаайтилади. Технологик жараён ишлаб чиқариш обектининг шакли ўлчамлари механик хусусиятлари (материалнинг, загатовканинг ярим фабирикатнинг, деталнинг) ёки алоҳида олинган деталларнинг ўзаро алоқалари ўзгаради (йиғиш). Одатда технологик жараён деталга ёки буюмга нисбатан қаралади, ишлаб чиқариш жараёни эса-цехга ёки участкага нисбатан қаралади. Технологик жараённи бажариш учун корхонанинг элементар бир бўлаги сифатида технологик ускун, конвейрнинг бир қисми, шунингдек, челанган вақт ичида меҳнат предмети ва иш бажарувчилар билан таъминланган иш жойи ташкил қилинади. Детал тайёрлаш ёки йиғиш бирлигини йиғиш технологик жараёни бўлакларга бўлинади. Технологик жарённи бўлакларга бўлишни ишлов беришнинг турли-туманлиги ёки иқтисодий нуқтаи назар тақозо этади кўпинча детални ёки йиғиш бирлигини бир иш жойида тайёрлаш мумкин эмас. Бундай ҳолатларда технологик жараённи шундай бўлакларга бўлинадики, уларни бир иш жойида бажариш мумкин бўлсин. Худди шу сабабларга кўпгина ҳолларда бутун деталл тайёрлаш ёки йиғиш бирлигини йиғиш тенологик жараённи бир жойида бажариш мақсадга мувофиқ эмас, чунки, бу мураккаб жиҳоз, асбоб-ускуна, юқори малаки ишчидан фойдаланишни оқламайди. Кўп миқдоррдаги бир хил деталларни ёки бир турдаги йиғиш бирликларини тайёрлаш технологиясини бўлакларга бўлганда шундай бўлиши керакки, уларни бир хил вақт бирлиги ичида бир иш жойида бажариш мумкин бўлсин. Шундай қилиб технологик жараён ўз навбатида технологик амаллардан ташкил топади. Технологик амал деб бир иш жойидан бажариладиган ва технологик жараённинг тугалланган бир қисмига айтилади. Масалан, цилиндрлар блоки гильзасини йўниш, хонинглаш ёки сийқалаш. Булар алоҳида олинганда ҳар бири бир амал бўлиб, комплекс ҳолда эса цилиндрлар блоки гильзасига механик ишлов бериш технологик жараёнини ҳосил қилади. Технологик амал ўз навбатида технологик ўтишлардан ташкил топади. Ўтиш бу технологик амалнинг тугалланган бир қисми бўлиб, ўзгармас жиҳознинг ўзгармас иш тартибида бажарилган қисмидир. Умуман олганда технологик жараённи бажарувчи восита бу технологик жиҳоз, ускуна ва асбоблардир. Технологик жиҳоз деб технологик жараённинг маълум қисмини бажариш учун материал ёки заготовкани жойлаштириладиган, уларга таъсир қилувчи воситаларга ва зарур бўлганда энергия манбаи билан жиҳозланган ишлаб чиқариш қуролига айтилади. Технологик жиҳозларга дастгоҳлар, синаш қурилмалари, конвейрлар киради. Технологик ускуна бу технологик жараённи бажариш учун технологик жиҳозга қўшимча ишлаб чиқариш қуролидир. Масалан турли хил мосламалар, асбоблар, штамплар, пресс формалар. Созлаш бу технологик жиҳоз ва ускунани маълум технологик жараённи бажаришга тайёрлашдир. Мослама ва асбобни дастгоҳга ўрнатиш, маълум бир сурилиш ва тезлигини танлаб олиб қўйиш ҳам созлаш ҳисобланади. Заготовкага кесиб ишлов беришда бир қанча қўшимча ҳаракатлар амалга оширилади, масалан, заготовкани дастгоҳга ўрнатиш ва қотриш, ишлов бериб бўлгандан сўнг тўхтатиш ва бошқалар. Қўшимча ҳаракатлар детал сифатини ўзгартирмайди, аммо бу ҳаракатлар асосий ишлов бериш ҳаракатларининг бажарилишини таъминлайди. 2. Машинасозлик заводларининг турлари. Буюмларни ишлаб чиқариш усулини қўллаш белгилари бўйича ишлаб чиқариш категориясининг таснифланиши ишлаб чиқариш турлари дейилади . Ишлаб чиқаришнинг уч тури мавжуд бўлиб, улар: яккалаб, сериялаб ва ялпи ишлаб чиқаришдир. Яккалаб ишлаб чиқаришда машинасозлик заводларидаги янги автомобилларни яратишдаги экспериментал цехларида яратилган автомобилларнинг намуна-нусхаси, баъзи машинасозлик фирмаларининг (РосРойс, Ягуар) якка таритбдаги буюртма асосида тайёрланган автомобиллари мисол бўла олади. Яккалаб ишлаб чиқаришга қуйидаги хусусиятлар мос: 1. Жиҳозларнинг универсаллиги (экспериментал цех амалда маълум турдаги автомобилларнинг ҳамма деталларини тайёрлай оладиган жиҳозларга эга); 2. Ишловчиларнинг нисбатан малакаси юқорилиги билан, чунки ҳам бир ишчи (дастгоҳчи, тунукасоз, рихтовкачи, йиғувчи ва бошқалар) ҳар доим янги-янги амалларни бажариши керак. 3. Махсус мослама ва асбобларнинг жуда кам қўлланилиши, чуки уларни тайёрлашга анчагина маблағ талаб қилингани учун иқтисодий жиҳатдан фойдали эмас (фақатгина шундай ҳоллардагина амални бажариш уларсиз мумкин блмаганда); технология бўйича стандарт асбобларни қўллаш кўзда тутилади; барча ўлчашлар универсал ўлчаш асбоблари билан амалга оширилади (штангенциркул, линейка, микрометр ва бошқалар). Яккалаб ишлаб чиқаришда ишлаб чиқаришни тайёрлаш мақсадга мувофиқ эмас. Деталлар соддалашган технология бўйича энг содда ускуналар ва юқори малакали ишчиларнинг катта ҳажмдаги қўл меҳнати билан тайёрланади. Бундай технологияда тўлиқ алмаштирувчанликни таъминлаш мумкин эмас, шу сабабли меъёрига етказиш ишларига йўл қўйилади. Бундай ишлаб чиқаришда буюм таннархи жуда юқори бўлади. Сериялаб ишлаб чиқаришда маҳсулот даврий равишда такрорланиб турадиган партиялар билан ишлаб чиқарилади. Сериядаги ёки партиядаги маҳсулотнинг миқдоррига кўра кам серияли, ўрта серияли ва катта серияли ишлаб чиқаришга бўлинади. Бундан ташқари ишлаб чиқаришнинг сериялилиги амалларни бириктириш коэффициенти, яъни бир ой давомида барча бажариладиган амалларр сонниниг иш жойлари сонининг нисбати билан ҳам аниқланади. Амалларни бириктириш коэффициенти кичик серияли ишлаб чиқаришда -20-40; ўрта серияли ишлаб чиқаришда -10-20; катта серили ишлаб чиқаришда эса -2-10гача қабул қилинади. Серияли ишлаб чиқаришда кўпинча махсус жиҳозлар, механизациялашган ва автоматлашган қаторлар, махсус асбоблар, махсус назорат-ўлчаш асбобларидан (калибрлар, мосламалар, қурилмалар) фойдаланилади. Серияли ишлаб чиқаришда яккалаб ишлаб чиқаришга қараганда меҳнат унумдорлиги ва маҳсулот сифати анча юқори, ўзаро алмашувчанлик таъминланади, таннарх бирмунча пасаяди. Одатда махсус жиҳоз ва ускуналар механизация ва автоматизация воситаларидан фойдаланиш даражаси кичик серияли ишлаб чиқаришдан ялпи ишлаб чиқаришга томон ортиб боради. Аммо ишлаб чиқариш тури ва у ёки бу заводдаги ишлаб чиқариш технологик жараёнини ташкил этилишига қараб бўлиниши шартли технологик жараёнини ташкил этилишига қараб бўлиниши шартли характерга эгадир. Юқорида кўриб чиқилган ишлаб чиқариш турига қатъий равишда кирадиган цех ёки заводни топиш қийин. Бир заводнинг ўзида, ҳатто цехда баъзи бир йиғиш бирликлар ёки детал даврий равишда такрорланадиган партиялар билан, бошқалари эса тўхтовсиз катта партиялар билан тайёрланади. Яъни бир пайтнинг ўзида сериялаб ва ялпи тайёрланади. Ялпи ишлаб чиқариш-ишлаб чиқарилаётган маҳсулот миқдоррининг жуда катталиги ва тўхтовсиз ишлаб чиқиш билан тавсифланади. Ялпи ишлаб чиқариш қуйидагилар билан тавсифланади: - Бир хил маҳсулотни (автомобилни ёки унинг агрегатларини)узоқ вақт узлуксиз кўплаб ишлаб чиқариш; - жиҳозлар, ускуналар, мосламалардан юқори унум билан фойдаланиш; - автомат қаторларни қўллаш имкониятининг борлиги; - жиҳозлар фақат технологик белгиларига кўра ўрнатилади; - ишчилар малакасининг паст бўлиши ва бунинг натижасида маҳсулот таннархининг нисбатан паст бўлиши. Ялпи ишлаб чиқариш ўзининг оқим қаторлари билан тавсифланади. Бунда технологик жараённинг ҳар бир амали бир жиҳозга бириктирилган бўлади. Жиҳозлар эса технологик жараён кетма-кетлиги бўйича ўрнатилади. Ишчилар узоқ вақт фақат бир амални бажаради, бунда брак эҳтимоли камайиб иш унумдорлиги анча юқори бўлади. Ялпи ишлаб чиқаришда амалларни бириктириш коэффициенти 1 га тенг. Машинасозлик заводлари ишлабб чиқаришни ташкил этилишига кўра қуйидагича бўлади: комплекс, механика йиғув ва йиғув заводлари йиғув корхоналарини ташкил қилиш чет эл автомобил саноатида кенг тарқалган. Масалан АҚШ нинг «Крайслер» фирмаси 15 та йиғув заводига, «Дженерал Моторс» фирмаси эса 23 та йиғув заводига эга. Бундан ташқари АҚШ да 6 мингдан ортиқроқ заводлар автомобилнинг алоҳида деталларини тайёрлайди. Машинасозлик заводларининг маҳсулот-бу тайёр машина, агрегат, узел ёки алоҳида олинган детал бўлиши мумкин. Буюм ёки маҳсулот деб донабай ёки нусхабай ўлчанадиган мазкур корхонада ишлаб чиқариш жараёнининг охирги босқичида олинган саноат маҳсулотдир. Машинасозлик заводлари Комплекс Механика-йи ғ ув Йи ғ ув Тайёрлов цехлар Ишлов берувчи цехлар Йи ғ ув цехлари Ишлов берувчи цехлар Йи ғ ув цехлари Йи ғ ув цехлариЙи ғ илиш пайвандлаш цехи Масалан УзДЭУ, СамКочавто корхоналарнинг оқирги босқичида тайёр автомобил, Фарғона механика заводидаги диск тайёрлаш цехининг охирги ишлаш босқичида аккумулятор олинади. Буюмлар вазифасига кўра асосий ва ёрдамчи бўлиши мумкин. Асосий буюм реализация (сотиш) учун, ёрдамчи буюм эса корхонанинг эҳтиёжлари учун тайёрланади. Машинасозликда заготовка ва дастлабки заготовка турлари мавжуд. Заготовка бу ишлаб чиқариш предмети бўлиб, ундан юза ғадир-будурлиги, шакли, ўлчами ва материал ҳусусиятларини ўзгартирилиб, детал тайёрланади. Дастлабки заготовка эса бу биринчи технологик амалдан аввалги заготовкадир. Детал деб йиғиш амалларини қўлламасдан бир хил материалдан (номи ва маркаси бўйича) тайёрланган буюмга айтилади. Масалан, тишли ғилдирак, тирсакли вал, цилиндрлар блоки, шатун, поршен, поршен халқаси ва бошқалар. Йиғиш бирлиги бу маҳсулотнинг таркибий қисмлари йиғиш амалларини қўллаб (пайвандлаш, кавшарлаш, парчинлаш, пресслаш, бураш ва бошқа амаллар) тайёрланган маҳсулотдир. Масалан, радиатор, дифференциал, тормоз накладкаси, илашманинг етакланувчи диски ва бошқалар. Яримфабирикат-бу етказиб берувчи корхонанинг маҳсулоти бўлиб, қўшимча ишлов ва йиғиш ишларини талаб қилади. Комплектловчи буюмлар – бу етказиб берувчи корхонанинг маҳсулоти бўлиб, асосий ишлаб чиқарувчи корхона учун таркибий қисм бўлиб хизмат қилади. Масалан УзДЭУ корхонаси учун кузовдан ташқари барча агрегатлар комплектловчи буюм бўлиб саналади. СамКочавто корхонаси учун эса кузов ва рамадан ташқари барча агрегатлар комплектловчи буюмдир. Мазкур корхонада тайёрланмайдиган, кооперация тариқасида олинадиган буюмлардан ташқари тайёр ҳолда олинадиган буюмлар сотиб олинадиган буюмлар дейилади. Масалан, қотириш деталлари,подшипниклар ва бошқа деталлар сотиб олинадиган буюм ҳисобланади. Машинасозлик заводларида маҳсулотни-бу тайёр машина, агрегат, узел ёки алоҳида олинган детал бўлиши мумкин. Буюм ёки маҳсулот деб донабай ёки нусхабай ўлчанадиган мазкур корхонада ишлаб чиқариш жараёнининг охирги босқичида олинган саноат маҳсулотидир. Масалан УзДЭУ, СамКочавто корхоналарининг охирги босқичида тайёр автомобил, Фарғона механика заводидаги диск тайёрлаш цехининг охирги ишлаб чиқариш босқичида аккуммулятор олинади. Буюмлар вазифасига кўра асосий ва ёрдамчи бўлиши мумкин. Асосий буюм реализация (сотиш) учун, ёрдамчи буюм эса корхонанинг эҳтиёжлари учун тайёрланади. Машинасозликда заготовка ва дастлабки заготовка турлари мавжуд. Заготовка бу ишлаб чиқариш предмети бўлиб, ундан юза ғадир-будурлиги, шакл, ўлчами ва материал ҳусусиятларини ўзгартирилиб, детал тайрланади. Дастлабки заготовка эса бу биринчи технологик амалдан аввалги заготовкадир. Детал деб йиғиш амалларини қўлламасдан бир хил материалдан (номи ва маркаси бўйича) тайёрланган буюмга айтилади. Масалан, тишли ғилдирак, тирсакли вал, цилиндр блоки, шатун, поршен, поршен халқаси ва бошқалар. Йиғиш бирлиги бу маҳсулотнинг таркибий қисмлари йиғиш амалларини қўллаб (пайвандлаш, кавшадлаш, парчинлаш, пресслаш, бураш ва бошқа амаллар) тайёрланган маҳсулотдир. Масалан, ралиатор, дифференциал, тормоз накладкаси, илашманинг етакланувчи диски ва бошқалар. Яримфабирикат-бу етказиб берувчи корхонанинг маҳсулоти бўлиб, қўшимча ишлов ва йиғиш ишларини талаб қилади. Комплетловчи буюмлар-бу етказиб берувчи корхонанинг маҳсулоти бўлиб, асосий ишлаб чиқарувчи корхона учун таркибий қисм бўлиб хизмат қилади. Масалан УзДЭУ корхонаси учун кузовдан ташқари барча агрегатлар комплектловчи буюм бўлиб саналади. СамКочавто корхонаси учун эса кузов ва рамадан ташқари барча агрегатлар комплектловчи буюмдир. Машинасозлик заводларида ишлаб чиқариш жараёнининг турли босқичларини бажариш турли цехларда-темирчилик, қуйиш, термик, механика йиғув цехларида амалга оширилади. Бунга мувофиқ заводнинг ишлаб чиқариш жараёнига темирчилик цехининг ишлаб чиқариш жараёни, механика цехининг ишлаб чиқариш жараёни ва бошқаларга бўлинади. Ҳар бир маҳсулот ишлаб чиқаришнинг натижаси билан боғлиқ бўлгани учун ишлаб чиқариш жараёни асосий, ёрдамчи ва хизмат кўрсатувчи бўлиши мумкин. Асосий ишлаб чиқариш жараёни натижасида хом ашё ёки дастлабки маериал тайёр маҳсулотга айланади, унинг ҳажми кор- хонанинг ишлаб чиқариш режаси билан белгиланади. Масалан деталлар тайёрлаш, йиғиш бирликларини ва машина тайёрлаш ва ҳоказо. Ёрдамчи ишлаб чиқариш жараёнида ишлаб чиқарилган маҳсулот заводнинг ўзида ишлатилади. Масалан, Асакадаги УзДЭУ қўшма корхонасидаги асбобсозлик цехи кузов цехи учун штамплар ва турли ускуналар тайёрлаб беради, аммо, ейилган, ишдан чиққан жиҳозларни таъмирлайди. Яъни бу цехнинг ишлаб чиқарган маҳсулоти аҳолига сотиш учун асосий ишлаб чиқаришнинг узлуксизлигини таъминлайди ҳар қандай маҳсулот, автомобиллар ҳам хизмат кўрсатувчи ишлаб чиқаришга боғлиқ бўлиб, уларнинг асосий вазифаси асосий ишлаб чиқаришни таъминлашдир. материал ва ярим фабирикатларни олиш, уларни сақлаш, автомобил Шундай қилиб ишлаб чиқариш жараёни ишлаб чиқариш воситаларини тайёрлаш, иш жойларига хизмат кўрсатиш, деталларини тайёрлашнинг барча жараёнларини, йиғиш бирликларини йиғиш, синаш, материаллар, заготовкалар, деталларни транспортировка қилиш, теник назорат, тайёр маҳсулотни жойлаш ва сақлаш амалларини ўз ичига олади. Адабиётлар: 1. Ф.П. Гурин, В.Д. Клепиков, В.В. Рейн. Автомобилсозлик технологияси. I - II китоб. Тошкент, 2001. 2. Т.Абдусатторов, О.В.Лебедев, В.Ш.Ахмедов. «Транспорт машинасозлиги технологияси», ТошТЙМИ, Тошкент, 2003. 3. Ф.П.Гурин, М.Ф.Гурин, «Технология автомобилестроения», 1986, 246 стр. 4. С.М.Қодиров, О.В.Лебедев, А.М.Хакимов, под общей редакцией К.М.Сиддикназарова, «Восстановление деталей автомобиля», Тошкент, Ўқитувчи, 1995, 272 стр.

Похожие

Машинасозлик сохасидаги жихозлардан фойдланиш.
Темир йўл транспорти тавсифи, ютуқлари ва ривожланиш муаммолари
Денгиз транспорти тавсифи, ютуқлари ва ривожланиш муаммолари
Механизациялаштириш ва втоматлаштиришнинг кискача тарихи
Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш тизимининг вазифаси