Дизел ва газдизелларда ёнилғини алангаланишн ва ёниши - Транспорт - Рефераты

Дизел ва газдизелларда ёнилғини алангаланишн ва ёниши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

72.5 KB

Дизел ва газдизелларда ёнилғини алангаланишн ва ёниши Режа: 1. Ҳажмий алангаланиш. 2. Пуркалган суюқ ёнилғини алангаланишини кечикиши. 3. Диффузион ёниш тўғрисида тушунча. 4. Ёниш жараёни, фазалари ва ёйилган индикатор диаграммада уларни тахлил қилиш. 5. Алангаланишни кечикиш даври ва унинг ёнилғи навига, пуркашни бошланишидаги термодинамик параметрларига, тезлик ва юкланиш режимларига боғлиқлиги. 6. Тез юрар дизелларда босимни ошиш тезлиги уни камайтириш тадбирлари

Хажмий алангаланиш. Бир жинсли аралашмани Т бош хароратгача тезлик билан сиқиш натижасида ҳажм бўйича экзотермик реакғия уйғотилади (пайдо бўлади). Иссиқлик ажралиш билан биргаликда бир вақида атроф муҳитга иссиқлик узатилади. Шароитга қараб (табиат, аралашмани таркиби, босими, иссиқлик узатиш шароити ва бошқалар) ёнилғи пуркалгандаги ҳарорат маълум вақт оралиғида, масалан алангаланишни кечикиш даврида ошади ва кимёвий реакғияни тезлик билан кетиши кузатилади ва хажмий ёниш пайдо бўлиб, бутун аланга ҳажмни эгаллайди. Алангаланишни кечикиш даврида иссиқлик ажралиш ва уни узатиш жараёнларини тезлигини жараёнларга мос ҳолда ҳароратга боғлиқ бўлганлиги учун ҳарорат ва кимёвий реакғияни тезланиши нисбатан оз кўтарилиши мумкин. Алангаланишни кечикиш даври қанча кичик бўлса, аланга олишдан олдинги реакғиянинг тезлиги ва уларни иссиқлик самарадорлиги шунча юқори бўлади. Шунинг учун босимни ва ҳароратни кўтарилиши алангаланишни кечикиш даврини камайтиради. Алангаланиш ҳарорати ёнилғининг хусусиятига, аралашманинг таркибига боғлиқ ва маълум аралашма таркибида у минимум қийматга эришади. Оддий реакғияларга ёнувчи аралашманинг босимини ортиши, ўз- ўзидан алангаланиш ҳароратини камайтиради. Ўз-ўзидан алангаланишнинг кечикиши сиқилган иссиқ ҳавога пуркалган суюқ ёнилғининг ўз-ўзидан алангаланишни дизеллардаги ёниш жараёнининг дастлабки босқичи учун ҳосдир. Ўз-ўзидан алангаланиш иссиқлик ажралиши ва чала оксидланишининг оралиқ махсуллари (алқдегидлар, спиртлар ва ҳоказо) ҳосил бўлиши билан кечувчи аланга олдидаги занжирли реакғиялар ривожланишининг якуний натижасидир. Бу ходиса занжирли реакғиялар оқибатида, иссиқлик ажралиш тезлиги алангаланиш соҳасидан иссиқилик йўқолиш жаддаллигидан ортиқ бўлган шароитда юзага келади. Ўз-ўзидан алангаланиш маълум вақт ичида, яъни занжирли реакғияларнинг пайдо бўлиши учун шароит юзага келган пайтдан (масалан, дизелнинг ёниш камерасига ёнилғи пуркаш бошланган

вақтда ёки ёнувчи аралашмани иссиқлигини йўқотмаган ҳодла тезда сиқиш пайтида) бошлаб то иссиқ аланга пайдо бўлгунга қадар ўтган вақт оралиғида содир бўлади. Бу даврда ёрқин ёруғлик пайдо бўлади, ҳарорат ва босим тез кўтарилади. Бу вақт оралиғи алангаланишнинг кечикиш даври деб аталади. Реакғияларни тезлиги ва иссиқлик самараси қанча юқори бўлса, кечикиш даври шунча қисқа бўлади. 1 а расмда паст ҳароратда ўз-ўзидан алангаланиш деб юритилувчи 600...750К ҳароратларда парафин ва нафтен углеводородлар учун хос бўлган икки босқичли ўз-ўзидан алангаланиш жараёни тасвирланган.  i нинг биринчи босқичида чала оксидланишнинг турғун бўлмаган оралиқ махсулоталри тўпланади, натижада «совуқ» аланга деб юритилувчи ҳаво ранг аланга пайдо бўлади, ҳарорат бир неча ўн градусдан бир неча юз градусгача кўтарилади ва  Р сал босим ортади.  i нинг иккинчи босқичида, тўпланиб қолган оралиқ бирикмаларнинг оксидланиш жараёни кечади ва ёниш пайдо бўлади. а б 1 расм. Сиқиш натижасида ёнувчи аралашманинг ўз-ўзидан алангаланиши даврида босимнинг ўзгариши.  1 ҳарорат кўтарилиши билан қисқаради ва босимга кам даражада боғлиқ бўлади.  2 эса аксинча ҳарорат кўтарилганда узаяди ва босим ортганда (камаяди) қисқаради. Шу сабабли баъзи ёнилғиларнинг умумий кечикиш даври  i температураларнинг анча кенг доирасида (700...850К) озгинагина ўзгаради холос. Паст ҳароратда ўз-ўзида алангаланиш одатдаги дизел

ёнилғилари қўлланиладиган дизелларга хосдир. Бунда ёнилғини Цетан сони қанча юқори бўлса, кечикиш даври шунча қисқа бўлади. б расмда юқори ҳароратда ўз-ўзидан алангаланиш деб аталадиган бир босқичли ўз-ўзидан алангаланиш жараёни тасвирланган. Бу жараён чексиз ва ароматик углеводородларда 800...1200К ҳароратда кузатилади. Ҳавонинг керагидан кўпайиб кетиши иссиқликни бир қисмини уни исситишга кетади, натижада реакғия тезлиги пасаяди. Шу сабабли ўз-ўзидан алангаланишнинг бошланғич босқичида қуюқ аралашмаларда (  =1,0...0,6) энг жадал ривожланади. Дизел ёнилғиларига органик пероксидлар ёки нитробирикмалар (этилнитрат, амилқнитрат ва ҳоказо) қўшилганда кечикиш даври қисқарган ҳолда ўз-ўзидан алангаланишнинг бошланғич босқичлари кескин тезлашади. Дизелларда тузитилган суюқ ёнилғининг ўз-ўзидан аланга олиши бир жинсли газ аралашмаларидек қонунлар асосида ривожланади. Аммо бу ерда жараён кимёвий ўзгаришлардан олдин кечувчи ёнилғи зарраларининг аралашиши, иссиши ва буғланиши каби физик ходисалар туфайли мураккаблашади. Шу сабабли ягона манбадаги алангаланишнинг кечикиш даври физик ҳамда кимёвий таркибий қисмлар (компонентлар) дан иборат бўлади. Пуркалган ёнилғи оқими учун физик ва кимёвий жараёнлар бир вақтда кечади. Шу боис ташқи аломатларига қайд қилинувчи кечикиш даврида унинг таркибий қисмларини ажратиб кўрсатиш амалда мумкин эмас. Пуркалган ёнилғи зарраларининг иссиш ва буғланиш натижасида аралашманинг ҳарорати пасаяди. Шу сабабли ўз-ўзидан алангаланиш манбалари ёнилғи оқимларининг чекка қисмларида, яъни ёнилғи энг қулай миқдорда тўпланадиган ва ҳарорат юқори бўладиган жойларда юзага келади. Юзага келаётган бирламчи манбалардан аланганинг тарқалиш тезлиги аралашманинг бир жинслилик даражасига ва унда алангаланиш олдидан бўладиган реакғиялар хусусиятларининг ривожланишига боғлиқ ҳолда бир неча 10 м/с дан товуш тезлигидан юқори қийматларгача ўзгариши мумкин.

Дизелларда ёнилғи бир жинсли бўлмаган тарзда тўзитиладиган, алангаланиш манбалари эса цикллик ёнилғи миқдорининг каттагина қисми пуркалгунича ёки ўз-ўзидан алангаланишга тайёр бўлгунга қадар юзага келади. Шу сабабли зарбли тўлқинлар ё пайдо бўлмайди ёки номақбул оқибатларни келтириб чиқармаган ҳолда ўз-ўзидан алангаланишга тайёр бўлмаган аралашма бўйлаб ўтади. Диффузион ёниш тўғрисида тушунча. Дизелларда ёнувчи аралашма бевосита цилиндрда ёниш бошланиш олдидан ҳосил бўлади ва камерада аланга пайдо бўлгандан кейин ҳам бу жараён давом этади. Бунда ёнилғи заррали тўғрдан тўғри реакғия соҳасига тушиб у ерда ҳаво кислороди билан аралашади. Реакғия соҳасида юқори ҳароратли аланга мавжуд бўлганда кимёвий жараёнлар жуда тезлик билан кечади ва ёнлғининг ёниш тезлигини қаътий чеклаб қўймайди. Унинг тезлигини ёнилғининг ҳаво билан диффузион аралашува чеклайди ва ростлаб туради. Шу сабабли газ турбинали двигателлар, буғ қозон қурилмалари, газ горелкалари ва бошқа қурилмаларнинг ёниш камераларида ҳам қўланиладиган ёнишнинг бу тури диффузион ёниш деб аталади. Диффузион ёниш қатор ўзига хос хуссусияталри билан олдиндан аралаштирилган бир жинсли аралашмаларнинг ёнишидан фарқ қилади. Агар реакғия сохасига ёнилғи ва оксидловчи модда алоҳида берилса ёниш соҳаси бирмунча қуюқ аралашма (дизел ёнилғиси ва бензин учун  =0,85...0,92) ҳосил бўладиган жойда жойлашади. Агар ёнилғининг ёки оксидловчи модданинг берилиши фаза бўйича ҳар хил ва вақт бўйича турлича бўлса, аланга қўлами мос равишда ўзгаради, конғентрағияси энг мақбул бўлган соҳада автоматик тарзда барқарорлашади. Агар суюқ ёнилғи ёниш соҳасига тўзитилган ҳолда берилса, буғланаётган томчилар атрофида буғ пардасининг ташқи томонида, яъни ёнилғи ва ҳаво керакли миқдорда тўпланадиган жойда аланганинг маҳаллий қўламлари юзага келади. Ҳавода томчилар миқдори жуда зич бўлганда улар аланганинг умумий қўлами билан қуршалади. Кичик диаметрли (40 мкм дан кичик)

томчиларнинг ёниши бир жинсли аралашманинг ёнишидан кам фарқ қилади, бироқ аланга қўлами анчагина турғун бўлади, чунки бу ҳолда ҳамма вақт реагентлар конғентрағияларининг ёниши учун энг мақбул бўлган соҳа ва хамиша реакғиялар катта тезликда кечадиган юқори ҳароратли соха ҳам (  4) ёниш жараёни бузилмаган ҳолда ишлай олади. Шу билан бир қаторда диффузион ёниш дизелларда кўп учрайдиган салбий ходиса ишлатилган газларннинг туташига сабаб бўлиши ҳам мумкин. Ёнилғи ёниш камерасида нотекис тақсимланганда айниқса агар нисбатан катта ўлчамли (100 мкм ва ундан катта) томчилар мавжуд бўлса, ёнилғи заррали аланганинг барқарор мавжуд соҳасига тушиб, ҳаво етишмовчилиги (  0,3...0,35)да крекинг ходисасига учрайди, яъни молекулалари парчаланиб қаттиқ углерод юзага келади. Углерод заррали оғир углеводородлар иштирокида йирикроқ (иаҳминан 300 мкм) зарраларга айланиб, жараённинг кейинги босқичларида ёнишга улгурмайди ва қурум (қора тутуннинг таркибий қисми) ҳосил бўлади. Томичининг атрофида буғ қобиғи I (парда) жойлашади. II - зўнада ҳарорати ва таркиби алангаланувчи ҳолатга келган ёнилғи ҳаво аралашмаси бўлади. III - зонага ёниш махсуллари чиқариб юборилади. 2-расм. Ҳаракатланувчи томчини ёниш тизими келтирилган. I -буғ қобиғи; II -ёнилғи ҳаво аралашмаси; III -ёниш махсулоти.I III II

А д а б и ё т л а р 1. Қодиров С.М., Никитин С.Е. «Автомобил ва трактор двигателлари». - Тошкент: 1992. 2. Автомобильные двигатели. М.С.Ховах тахрири остида. - Москва: 1977. 3. Двигатели внутреннего сгорания. Теория рабочих процессов. В.Н.Луканин тахрири остида. - Москва: 1995. 4. Двигатели внутреннего сгорания. Теория поршневых и комбинированных двигателей. А.С.Орлин ва М.Г.Круглов тахрири остида. - Москва: 1983. 5. Ховах М.С., Маслов Д.С. «Автомобил двигателлари». - Тошкент: 1977. 6. Двигатели внутреннего сгорания В3 кн.Кн.1. Теория рабочих процессов: Учеб: /В.Н.Луканин и др. –М.: Высшая школа, 1995. – 368с. 7. Двигатели внутреннего сгорания В3 кн.Кн.2. Динамика и конструирование: Учеб: /В.Н.Луканин и др. –М.: Высшая школа, 1995. – 319с. 8. Двигатели внутреннего сгорания В3 кн.Кн.3. Компьютерный практикум: Учеб: /В.Н.Луканин и др. –М.: Высшая школа, 1995. – 368с.

Похожие

Дизелларда ва газдизелларда аралашма ҳосил қилиш

Ишчи жисмлар ва уларнинг хусусиятлари

Дизел двигателларининг таъминлаш тизими.

Поршенли ички ёнув двигателларни яратиш тарихидан қисқача маълумот.Поршенли ички ёнув двигателларни яратиш тарихидан қисқача маълумот.

Автомобил транспортининг атроф муҳитга таъсири.