Ишчи жисмлар ва уларнинг хусусиятлари - Транспорт - Рефераты

Ишчи жисмлар ва уларнинг хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

925.5 KB

Ишчи жисмлар ва уларнинг хусусиятлари Режа: 1. ИЁДларида қўлланиладиган ишчи жисмлар тўғрисида тушунча. 2. ИЁДларда фойдаланиладиган суюқ ва газсимон ёнилғиларнинг таркиблари ва асосий хусусиятлари. 3. Ёнилғи компонентларининг кимёвий оксидланиш реакциялари Ёнилғининг тўлиқ ёниши учун керак бўладиган ҳавонинг назарий миқдори. 4. Ҳавонинг ортиқлик коэффициенти. 5. Ёнувчи аралашма таркиби ва миқдори. 6. Суюқ ва газсимон ёнилғининг ёниш жараёнида моллар сонининг ўзгариши. 7. Ёнилғи ва ёнувчи аралашманинг ёниш иссиқлиги. 8. Янги заряднинг ва ёниш махсулотларининг термодинамик хусусиятлари ва уларнинг ҳарорат ҳамда аралашма таркибига нисбатан ўзгариши.

Ишчи жисмлар ва уларнинг хусусиятлари. ИЁД ларда иссиқлик энергияси механик энергия ҳосил қилиш учун керак. Иссиқлик энергияси эса цилиндрда ёнилғи билан кислородни кимёвий реакцияга киришиши орқали ҳосил қилинади. Ёнилғини ёниши учун кетадиган вақт ҳозирги замон двигателларида секунднинг 100 дан бир ёки мингдан бир бўлган секундларида ўтади. Ёнилғининг ҳаво билан аралашиб тайёрланиш вақти двигателни тактига ва ёнувчи аралашмани тайёрланишига боғлиқ. ИЁД да ёнилғиларга қатор талаблар қўйилади: 1. Ёнилғи аралашмаси ташқарида тайёрланадиган (карбюраторли, газли) двигателларда ёнилғи енгил буғланадиагн ва ҳаво билан бир текисда аралашиб гомоген аралашма ҳосил қиладиган бўлиши керак. 2. Ёнилғи сиқилиш жараёнини оҳирида ёниш жараёнида берилгани учун жуда майда қилиб пуркалиб аралашиши керак. 3. Двигателни тез ва ҳар доим ишга тушира олиши ҳавони ҳароратига боғлиқ бўлмаслиги керак. 4. Ёниш жараёнида ёниш камерасини усти қурум босиб коксланиб қолмаслиги керак. 5. Цилиндр юзасини, поршенни ва поршен ҳалқаларини едирилишини ва занглашини камайтириши керак. 6. Ўз вақтида тўла ёниб, ёниш маҳсулотларини таркибида захарли моддаларни иложи борича кам бўлишини таъминлаши керак. Ёнилғини таркиби. ИЁД ларда суюқ ва газсимон ёнилғилар ишлатиди. Суюқ ёнилғилар нефтни қайта ишлаш орқали олинади (бензин, лигроин, керосин, дизел ёнилғиси, соляр мойи, мазут ва ҳаказолар). Бундан ташқари суюқ ёқилғини тош кўмирни махсус қайта ишлаш орқали ҳам олиш мумкин. Автомобил ва трактор двигателларида асосан бензин, дизел ёнилғиси ва газсимон ёнилғилари ишлатилади. Ҳозирги кунга келиб, қайта ишланиб олинаётган нефтни 54% карбюратор ва дизел двигателларида ишлатилмоқда.

Суюқ ёнилғи асосан углерводород аралашмасидан ташкил топган бўлиб, кимёвий гурухига, элементар таркибига ва уни таркибида яна турли элементлар борлигига қараб фарқланади. Кимёвий гурухи ёнилғида углеводородларни қандай миқдорда ташкил этишини белгилайди. У ёнилғини асосий физиковий ва кимёвий хусусиятларни ифодалайди ва буғланиш жараёнига, алангаланишига ва ёнишига таъсир қилади. Углеводородлар: алканлар С n Н 2 n +2 , нафтенлар (цикланлар) С n Н 2 n , ароматик углеводородлар С n Н 2 n -1 âà С n Н 2 n -12 Нефтни таркибида 84...85% углеводородлар 12...14% водород, қолгани азот, кислород, олтингугуртдан иборат. Суюқ ёнилғидаги углеводородларни битта молекуласида 5 тадан 30 гача углеводород атоми бўлади (бензинда 5...12 гача, керосин ва дизел ёнилғисида 30 гача) углеводород атоми бўлади. Ёнилғини элементар таркиби Ёнилғини элементар таркиби деб ёнилғида оғирлиги ёки ҳажми бўйича ҳар хил элементларни бўлишига айтилади. Суюқ ёнилғини элементар таркиби оғирлиги бўйича берилади. Масалан: 1кг изооктанда С 8 Н 18 ўз таркибида 0,842 кг углерод (С) ва 0,158 кг водород (Н) бор. 1 кг суюқ ёнилғи С+Н+О т Газ шаклидаги ёнилғиларни таркиби ҳажмда ёки молда ўлчанади. 1м 3 ёки 1 мол газ ёнилғиси учун  С n H m O r + N 2 =1 Автомобил двигателларида суюлтирилган газ ёки сиқилган газлар ишлатилади. Сиқилган газлар асосан метан, эркин водород, углерод оксиди (СО) ва маълум миқдорда ёнмайдиган инерт газлардан (азот, карбонат ангидрид -СО 2 , кислород ва бошқалар) ташкил топган бўлади. Нормал ҳароратда газлар 20 МПа гача сиқилади ва суюқ ҳолга ўтмайди. Сиқиладиган газлар юқори ёниш иссиқлигига (Н u =23...7,5 МДж/м 3 ) ва ўртача ёниш иссиқлигига (Н u =14,5...23 МДж/м 3 ) эга бўлади. Юқори иссиқликда ёнадиган

газлар: табиий, нефтли, канализағия газлари ҳамда метан фракғиялари кокс газ. Ўртача қийматлигига: коксли шаҳар ва саноатни баъзи бир турли газлари. Суюлтирилган газлар: пропан, бутан ва уни изомеридан, маълум миқдорда этан ва кам миқдорда пентандан иборат. T =15 0 C ва Рв=1,6 МПа Сиқилган газ ишлатилганда баллондан исситувчи ва редуктор орқлаи босими 0,1 МПа гача тушурилади. бутан С 4 Н 10 Изубутан С 4 Н 10 Н Н Н Н Н - С – С – С – С – Н Н Н Н Н Октан С 8 Н 18 Углеводород тўйиниши занжирли бирикади. Улар тўғри ёки занжир тармоқли углерод атомлари (алканлар ва изоалканлар), халқасимон занжирли (цикланлар) холида бўлади. Нормал алканлар Н-алканлари углерод атомли занжирда тармоқланмаган бўлади. Нефтда Н-алканлари билан бир қаторда углерод атомлари молекулаларда занжирда тармоқланади. Углерод молекуласи қанча кам бўлса, уни детонағияга яъни тебранишга бўлган қаршилиги шунча кўп бўлади. Бензинда И-алканлар бўлади, чунки улар детонацияга кам қайишади. Дизелда Н-алканлар бўлади, чунки уларни алангаланиш ҳарорати паст. Халқасимон занжирли цикланларда ёнилғини алангаланиши катта бўлади. Детонағияга бўлган барқарорлиги кўпаяди, агар бензинда циклан бўлса, камаяди. H H H H – C – C – C – H H | H H – C –H H H H H H H H H H H–C–C–C–C–C–C–C–C–H H H H H H H H H

Ёнилғини хусусиятлари тўғрисида қисқача маълумот. Ёнилғини буғланиши. Ёнилғини буғланиши уни фракциясига, буғни эластиклигига, юзасини таранглигига ва буғ ҳосил қилиш иссиқлигига боғлиқлиги билан ҳарактерланади. Уни махсус асбоб орқали қиздириб, кетма-кет реакциясини текшириш учун олинади. Фракция таркиби ГОСТ бўйича аниқланади. Характерли нуқталари ёнилғини 10, 50, 90% ҳажмини қайнашидаги ҳарорати ҳисобланади. Бензинларда эса бундан ташқари охирги қайнаш ҳарорати ҳам ҳисобга олинади. Ёнилғини фракцион таркибини ҳароратига боғлиқлик графиги рекцияни қиздириш ёки ҳайдаш эгрилиги дейилади. 1-бензин 2-керосин 3-дизел ёнилғиси 1-расм. Турли ёнилғиларни фракцияга ажратиш эгри чизиғи. Бензин 35...55  С дан то 200  С гача, дизел ёқилғиси 185...200 0 С дан 350  С гача ҳайдалади. Ёнилғини алангаланиши ва детонацияга барқарорлиги. Бензинни детонағияга бардошлиги октан сони билан характерланади. У сон жихатдан қийин детонацияланадиган изооктанни (2-2-4-триметилпентан) енгил детонағияланадиган Н-гептан билан бўлган аралашмасининг фоиз бўйича ҳажмига тенг. Дизел ёнилғисини узатишни бошланишидан уни алангаланишигача бўлган вақт - алангаланишни кечикиш даври дейилади. Ёнилғини алангаланиши Цетан сони билан аниқланади. Цетан сони сиқиш жараёнида

алангаланишни кечикиш даврига қараб аниқланади. Цетан сони қанча катта бўлса, уни алангаланишигача бўлган даври шунча кам бўлади. Цетан сони лаборатория усулида текширилиб, эталон ёнилғи билан солиштирилиб аниқланилади. Эталон ёнилғи икки кимёвий тоза углеводород аралашмасидан иборат бўлиб, у Цетан С 16 Н 34 (енгил алангаланадиган, ҒС=100) ва  -метилнафталин С 10 Н 7 СН 3 (ҒС=0) дан ташкил топган. ҒС берилган ёқилғида қанча фоиз Цетан борлиги билан аниқланилади. Дизел ёнилғиси ГОСТ талабларини амалга ошириш натижасида олинади. Ёқилғи ёнишдаги кимёвий реакғиялар. Ёқилғи тўла ёнгандаги кимёвий реакғиялар С+О 2 =СО 2 ва 2Н 2 +О 2 = 2Н 2 О яъни ис гази ва сув буғи ҳосил бўлади. Ёқилғини тўла ёнишда керак бўлган ҳавонинг назарий миқдорини аниқлаш. Ёқилғини тўла ёниши учун керак бўлган кислороднинг миқдори назарий жиҳатдан керак бўлган кислород миқдори дейилади. 1 кг ёқилғини тўла ёнишига керак бўлган кислород миқдори О о =8/3С+8Н-О т ёки кмолда О о =С/12+ Н/4-О т /32 Ҳавода кислород массаси бўйича 23% ёки ҳажм бўйича 21% ташкил этишини эътиборга олган ҳолда 1 кг ёқилғини тўлиқ ёниши учун назарий жиҳатидан керак бўлган ҳавони миқдори L о =1/0,23 (8/3С+8Н-О т ) ёки кмолда L о =1/0,21(С/12+ Н/4-О т /32) Ҳавони молекуляр массаси  B =28,97 яъни l о =  В l о =28,97 L 0 Ҳавонинг ортиқлик коэффициенти. 1кг ёнилғини ёниши учун цилиндрга кирган ҳавони ҳақиқий миқдорини назарий жиҳатдан керак бўлган ҳавони миқдорига бўлган нисбати ҳавони ортиқлик коэффициенти дейилади.  = l / lo ёки  = L / Lo

2- расм . Юкланишга қараб  коэффициентини ўзгариши . 1-карбюраторли двигател; 2-дизел  =1 бўлганда l = l o ; L = L o  <1 бўлганда (ҳаво етмаганда) - бой аралашма дейилади  >1 бўлганда (ҳаво ортиқча) - аралашма камбағал дейилади Максимал қувват  =0,85...0,9 да олинади. Двигател салт юришида аралшма бой бўлади.  1 бўлганда ёнилғи тўлиқ ёнади. Бунла аралашма ёнилғи буғи ва ҳаводан иборат бўлади. М 1 =  L o +1/  т  т - ёқилғининг молекуляр массаси Дизелларда ҳаво билан ёқилғи аралашмаси ёниш камерасида ёқилғи пуркалганда сиқиш жараёни охирида ҳосил бўлади. Бунда ёнилғи кам ҳажмни эгаллагани учун ёнилғини молекуляр оғирлиги ҳисобга олинмайди. Шунинг учун М 1 =  L o Газсимон ёнилғилар учун М 1 =1+  L o Турли ёнилғилар учун аралашмани массаси қуйидагича бўлади G 1 =1+  l o  1 да ёнган махсулотларнинг умумий миқдори М 2 =М СО2 +М Н2О +М О2 +М N 2  >1 да ёнган махсулотларнинг миқдори (М 2 )  <1 +ортиқча ҳавонинг L o (  - 1) га тенг.  <1 да (чала ёниш).

Ёниш махсулотларининг ташкил этувчилари қуйидаги ифодалар орқали аниқланади. М СО =0,42 (1-  )/(1+к) L o М СО2 =С/2-0.42 (1-  )/(1+к) L o М Н2 =0.42 К (1-  )/(1+к) L o М Н2О = Н/2 - 0,42к(1-  )/(1+к) L o М N 2 =0,79  L o Ёниш махсулотларида захарли компонентлар ҳосил бўлиши. Ёнилғини чала ёниши натижасида захарли компонентлар ҳосил бўлади. Буларга СО углерод оксиди, NO азот оксиди, NO 2 ва уни полимери N 2 O 4 , углеводородлар С х Н у , алқдегидлар-акролеин СН 2 =СН -СН=0 дан ва формалқдегид Н 2 С=0, қурум заррачалари-(қаттиқ углерод) дан иборат. СО асосан  <1 бўлганда ҳосил бўлади. 3-расм. Ишлатилган газларни компонентларини юкланишга боғлиқлиги. а - дизел; б - карбюраторли двигател

А д а б и ё т л а р 1. Қодиров С.М., Никитин С.Е. «Автомобил ва трактор двигателлари». - Тошкент: 1992. 2. Автомобильные двигатели. М.С.Ховах тахрири остида. - Москва: 1977. 3. Двигатели внутреннего сгорания. Теория рабочих процессов. В.Н.Луканин тахрири остида. - Москва: 1995. 4. Двигатели внутреннего сгорания. Теория поршневых и комбинированных двигателей. А.С.Орлин ва М.Г.Круглов тахрири остида. - Москва: 1983. 5. Ховах М.С., Маслов Д.С. «Автомобил двигателлари». - Тошкент: 1977. 6. Двигатели внутреннего сгорания В3 кн.Кн.1. Теория рабочих процессов: Учеб: /В.Н.Луканин и др. –М.: Высшая школа, 1995. – 368с. 7. Двигатели внутреннего сгорания В3 кн.Кн.2. Динамика и конструирование: Учеб: /В.Н.Луканин и др. –М.: Высшая школа, 1995. – 319с. 8. Двигатели внутреннего сгорания В3 кн.Кн.3. Компьютерный практикум: Учеб: /В.Н.Луканин и др. –М.: Высшая школа, 1995. – 368с.

Похожие

Ишончлилик хусусиятлари ва уларнинг кўрсаткичлари

Осмалар ва уларнинг хисоби

Куприклар ва уларнинг хисоби

Йўл чизиқлари ва уларнинг характеристикаси

Бульдозерлар. Уларнинг таснифномаси ва тузилиши.