Автотранспорт воситалари сервиси корхоналари ва уларнинг тавсифи - Транспорт - Рефераты

Автотранспорт воситалари сервиси корхоналари ва уларнинг тавсифи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2364.9560546875 KB

Автотранспорт воситалари сервиси корхоналари ва уларнинг тавсифи Режа: 1.Автотранспорт воситалари сервис корхоналари турлари 2. Автомобилларга ёнилғи қуйиш шоҳобчалари 3. Автомобилларни сақлаш жойлари

1. Автотранспорт воситалари сервис корхоналари турлари Автосервис корхоналарида тижорат ишлари (автомобил, эҳтиёт қисмлари ва анжомларини сотиш), техник хизмат кўрсатиш ва мижозлар билан ишлаш хизматлари бажарилади. Ишлаб чиқариш фаолиятига кўра автосервис корхоналарининг қуйдаги турлари мавжуд. (3.1- расм) 3.1- расм. Автотранспорт воситалари сервис корхоналари турлари Тижорат ишлари автосавдо марказлари, автосалонлар ва эҳтиёт қисмлар дўконларида амалга оширилади. Автосавдо марказлари автомобиллар ва эҳтиёт қисмлар билан улгуржи савдо қиладилар. Автосавдо марказларини автомобилсозлик ҳиссадоролик жамиятлари, тижоратга ихтисослашган махсус йирик фирмалар ташкил этадилар. Уларнинг марказий омборлари йирик шаҳарларда жойлашган бўлиб, савдо шохобчалари вилоятлар шаҳарларида ташкил қилинади. Автосавдо марказларида ёки уларнинг шохобчаларида автомобилларга техник хизмат кўрсатиш амаллари ҳам бажарилади. Автосалонлар автомобилсоз фирмаларнинг автомобилларини намойиш қилиш, мижозларга фирмаларнинг фаолияти ҳақида маълумот бериш, автомобил, унинг деталлари ва жиҳозлари билан савдо қилиш, уларни сотишга тайёрлаш технологик амалларни бажарадилар. Тижорий сервис : автосавдо марказлари, автосалонлар, э ҳ тиёт қ исмлар дўконлари Автосервис корхоналари Техник сервис: автомобилларга техник хизмат кўрсатиш корхоналари АЁ Қ Ш, са қ лаш жойлари

Эҳтиёт қисмлар дўконлари харидорларга автомобиллар эҳтиёт қисмлари, анжомлари, автомобил мойлари ва антифризлар ва бошқа моллар билан савдо қиладилар. Улар автосавдо марказлари, автосалонлар таркибида ёки мустақил тижорат дўкони сифатида фаолият кўрсатадилар. Автомобиллар техник сервиси корхоналари таснифи ҳам ҳар хил адабиётларда ҳар хил берилган ва бугунги кун талабларига мосланиб шаклланиб бормоқда. Бу корхоналар АТВ техник сервиси билан шуғилланиб, уларда ТХК ва ЖТ бўйича хизматлар кўрсатилади. Автомобилларга техник хизмат кўрсатувчи корхоналарнинг қуйидаги таснифини келтириш мумкин (3.2-расм). 3.2-расм. Автомобиллар техник сервиси корхоналари таснифи Автомарказлар автомобил ишлаб чиқарувчи ва улар билан савдо қилувчи компаниялар томонидан ҳиссадорлик асосида ташкил этилади. Автомобиллар техник сервиси корхоналар и Ша ҳ арларда жойлашган Магистрал йўл бўйларида жойлашган Автомарказлар Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш станциялари Автоустахоналар Автомобил агрегатлар и ва тизими ларини таъмирловчи корхоналар АТК, АЁ Қ Ш, са қ лаш жойлари ва бош қ алар таркибидаги устахоналар

Улар йирик шаҳарларда ва вилоят марказларида жойлашади ва улар филиаллари вилоят туманлари, шаҳарлар ҳамда қишлоқларида бўлиши мумкин. Автомарказлардаги постлар сони ихтисослашган автомобиллар учун 10 тадан 40 тагача, енгил автомобиллар учун 25 тадан 100 та ва ундан ортиқ бўлиши мумкин. Автомарказлар бир ёки бир неча русумли автомобилларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишларини амалга оширадилар. Улар мустаҳкам ишлаб чиқариш техника базаси - бинолар, иншоотлар, қурилмалар, зарур технологик жихозлар, махсус асбоб ускуна ва қурилмалар, эҳтиёт қисмлар ва материаллар билан тўлиқ таъминланган, малакали кадрлар ва техник-технологик ва меъёрий ҳужжатларга эга бўладилар. Марказлар ва уларнинг филиалларида ишлаб чиқаришда янги илғор технологияни жорий этиш, кадрлар малакасини ошириш, хизмат кўрсатиш сифатини ва маданиятини яхшилашга катта эътибор берилади. Замонавий автомобилларга сервиси учун кадрларнинг малакаси юқори бўлиши, автомобиллар конструкциясининг алоҳида хусусиятларини яхши билиши, замонавий электрон диагностик қурилмалар ва ажратиш-йиғиш, созлаш мосламаларини ишлата олиши лозим. Шунинг учун ҳам фирмавий автосервиснинг мутахассислари юқори малакага эга бўлишлари, ўз малакаларини мунтазам ошириб боришлари тақозо қилинади. Ҳорижий автосервис усталарининг кўпчилиги олий маълумотли бўлишининг ҳам сабаби шундан иборат. Мамлакатимиздаги мавжуд автосервис корхоналарига қўшимча 1970-80 йилларда 12 та автомарказ қурилиб, ишга туширилган. 1996-98 йилларда 10 та автомарказ тўлиқ қайта жихозланган, ҳозирги пайтда уларнинг сони 400 тадан ошган. Бу автомарказлар асосан енгил автомобилларга хизмат кўрсатишга мўлжалланган. Республикамизга хорижий мамлакатлардан

автобус ва юк автомобиллари келтирилиши муносабати билан уларнинг фирмавий автосервиси ташкил этилган. Тошкент шаҳрида 1996 йилдан бошлаб, “Тошшаҳарйўловчитранс” ҳиссадорлик уюшмаси таркибида “Мерседес Бенц” сервис хизмат кўрсатиш маркази фаолият кўрсатмоқда. Бу автобусларнинг сони бир мингга яқинлашмоқда, олдин келган автобусларнинг юрган йўли 1-1,2 миллион километрни ташкил этмоқда. Бундай сервис марказлари 8 -, 2 - ва 7-автобус саройлари ҳудудида жойлашган бўлиб, замонавий ишлаб чиқариш техника базасига малакали мутахассисларга эга ва автобус ишлаб чиқарувчи заводдан мунтазам маслаҳат олинади, мулоқотда қилинади, меъёрий ҳужжатлар, эҳтиёт қисмлар билан таъминланади ва энг янги технологиялар жорий қилиб борилади. Шунингдек, Тошкентда “Тоёта”, “Хундай”, “КамАЗ”, “МАЗ” автомарказлар фаолият кўрсатмоқда, Самарқандда ишлаб чиқарилаётган “Исузу” автобусларининг сервис маркази ҳам “Тошшаҳартрансхизмат” ҲК тасарруфида ташкил этилмоқда. Автомарказлар автомобиллар сервиси соҳасида техник сиёсатни белгиловчи, илмий-техник тараққиётни таъминловчи корхоналардир. Автомобиллар техник сервиси станциялари Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш станциялари (АТХКС) автомобиллар, эҳтиёт қисм, автомобил жиҳозлари ва материаллар билан савдо қилиш, автомобиларга техник хизмати кўрсатиш, агрегат, тизим ва деталларни таъмирлаш, ишдан чиққанларини алмаштириш, кузовларни қайта тиклаш, мижозларга автомобилни ишлатиш бўйича маслаҳатлар бериш билан шуғулланади. АТХКСлар қуввати, бажараётган хизматлари ва маъмурийташкилий тузилишига қараб бир неча турларга бўлинади (3.3-расм). Автосервис хизматининг асосий қисми шаҳарларда жойлашган АТХКСларда бажарилади, улар кўрсатадиган хизмат турлари хилма-

хилроқ, бажарадиган иш ҳажмлари каттароқ, мижозлар таркиби бир қадар доимий. АТХКСлар маъмурий-ташкилий тузилишига қараб, автомобилсозлик фирмаларига қарашли автомарказлар таркибида ёки мустақил фаолият олиб борувчи корхоналар сифатида шаклланган. Универсал АТХКСларда ҳамма русумдаги автомобилларга техник хизмат кўрсатишнинг ва таъмирлашнинг барча амаллари бажарилади. 3.3-расм. Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш станциялари таснифи Кичи к станциялар (15 га қ адар постли ) Ў рта ста н циялар (16 - )25 постли Катта ста н циялар (25 дан кўп постлар ) Автомобилларга техник хизмат к ў р сатувчи станциялар Ша ҳ арларда жойлашган Магистрал йўллар бўйида жойлашган Му с та қ ил Муста қ ил Ихтисослашган У ниве р сал Универсал Автомарказларга қ арашли

Ихтисослашган АТХКСлар автомобилларнинг айрим русум ва турларига хизмат кўрсатишга ёки сервис хизматининг айрим амалларини бажаришга мослашган бўлади. АТХКСлар бажараётган иш ҳажмига қараб, кичик (15 ишчи постгача), ўрта (16-25 ишчи постгача) ва катта (25 дан кўп ишчи постли) станцияларга бўлинади. Кичик ва ўрта станцияларда асосан техник хизмат кўрсатиш ва майда таъмирлаш ишлари бажарилиб, уларнинг иш ҳажми 5-7 ишчи соатни ташкил этади. Дунё автосервиси амалиётида кичик ва ўрта станциялар ҳам сон, ҳам кўрсатиладиган ялпи иш ҳажми ҳисобида етакчи ўринда туради, АТХКСларининг ўртача қуввати 3,5-4,5 ишчи постини, ишчилар сони 4,5-5,5 кишини ташкил этади. Катта станцияларда катта ҳажмдаги ишлар бажарилади ва таъмирлашнинг барча турлари амалга оширилади, чунончи автомобил кузови тикланади ва бўялади, автомобил ва агрегатларнинг иш қобилиятлари тикланади. Магистрал йўллар бўйида жойлашган АТХКСларда асосан техник хизмат кўрсатиш, майда таъмилаш ишлари амалга оширилади, автомобил эҳтиёт қисмлари, анжомлари ва материаллари билан савдо қилинади. Бундай станциялар асосан енгил автомобилларга хизмат кўрсатишга мўлжалланган, сони ҳам етарли эмас, юк автомобиллари ва автобусларга хизмат кўрсатиш имконияти жуда кам. Улардаги ишчи постларнинг сони 1 дан 5 тагача боради. Ўзбекистонда ҳалқаро автомобил йўлларининг тез сураътларда қурилиши ҳалқаро юк ташишнинг ривожланиши натижасида бундай станцияларга талаб ортиб бормоқда ва уларнинг сони кўпаймоқда. Магистрал йўл қурилиши амалиётида йўл бўйларида сервис хизмати инфраструктурасини ҳисобга олиш кўзда тутилган, кичик автосервис корхоналари лойиҳаланмоқда ва қурилмоқда.

Собиқ Иттифоқда Ленгипроавтотранс, ВАЗ, Гипроавтотранс лойиҳалаш институтлари томонидан ишчи постлар сони 6, 10, 11, 15, 20, 25, 50 бўлган автосервис корхоналарининг намунавий лойиҳалари ишлаб чиқилган ва амалга оширилган. Бундан ташқари, Республикамизда фаолият кўрсатаётган автомобилсозлик фирмаларининг автосервис марказлари ва салонлари қурилган ва мустақил сервис корхоналарининг янги ва қайта қуриш лойиҳалари ишлаб чиқилган ва амалга оширилмоқда. Автоустахоналар автомобилларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишларининг айрим турларига ихтисослашган кичик корхоналардир. Уларда автомобилни ювиш, шина таъмирлаш, мой алмаштириш, автомобил кузовини тиклаш ва бўяш, таъминот тизими агрегатларини (карбюратор, инжектор, форсунка, юқори босимли ёнилғи насоси) таъмирлаш ва созлаш, электр жиҳозлари носозликларини бартараф этиш ишлари амалга оширилади. Бундай устахоналар шаҳарларда, қишлоқларда ва магистрал йўл бўйларида жойлашади. Улар мустақил фаолият олиб борувчи оилавий кичик корхона бўлиб, ишчиларнинг сони бирикки кишидан иборат бўлади. Кўчма автоустахоналар махсус автофургонларга ёки тиркамалар кузовига ўрнатилиб, унда жиҳозлар, асбоб-ускуналар, эҳтиёт қисмлар ва материаллар захираси бўлади, магистрал йўллар ёқаларида, аҳоли зич яшовчи мавзелада, катта автомобил сақлаш жойларида мижоз буюртмаси бўйича сервис хизмати кўрсатадилар. Автоэвакуаторлар автоҳалокат натижасида пачоқланган автомобиллар ва йўлда носозлик туфайли тўхтаган автомобилларни сервис корхонасига элтиб бериш учун хизмат қилади. Улар мустақил фаолият кўрсатиши ёки АТХКС таркибида бўлиши мумкин. Автомобил агрегатлари ва тизимиларини таъмирловчи корхоналар. Бу корхонлар автомобилларни ва унинг айрим агрегатларини таъмирлашга ихтисослашади. Ўзбекистонда автомобил

сервисининг ривожланиши жараёнида Намангандаги енгил автомобилларни таъмирлаш заводи фаолият кўрсатган ва кейинги даврда Тошкент вилояти Олмазор автомобил таъмири заводида ҳам фуқароларнинг енгил автомобиллари мукаммал таъмирдан чиқарилган. Ҳозирги вақтда асосан автомарказ ва унинг филиалларида ҳалокатга учраган ва коррозия натижасида яроқсиз ҳолга келган автомобилларнинг кузовлари алмаштирилмоқда. Масалан, “УзДЭУ авто” томонидан 2004-2008 йиллар давомида 1644 та кузови алмаштириш учун сотилган (3.4-расм). 3.4-расм. 2004-2008 йилларда “Ўзавтотеххизмат” ҲЖ орқали сотилган УзДЭУ автомобиллари кузовлари. Агрегатларни ва уларнинг базавий деталларини таъмирлаш йўлга қўйилган. Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш станцияларида тўлиқ комплектли двигателлар, махсус устахоналарда двигателнинг цлиндрлар блоки ва тирсакли вали мукаммал таъмирланади. Айрим устахоналар ҳорижий автомобилларнинг двигатели ва унинг деталларини таъмирлашга ихтисослашган. Автомобилларда учрайдиган энг кўп нуқсонлар таъминот тизими ва электр жиҳозларига тўғри келади ва бу тизимлар ёнилғи тежамкорлигига катта таъсир кўрсатади. Шундан келиб чиқиб, бозор 278 294 497 462 213 0100200300400500600 2004 2005 2006 2007 2008 ЙилларКузовлар сони

иқтисодиёти шароитида таъминот тизимига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлашга мослашган махсус устахоналар фаолият кўрсатади. Улар томонидан карбюратор, бензонасос, инжектор, форсунка, юқори босимли ёнилғи насоси ва таъминот тизимининг газ аппаратураларини таъмирлаш йўлга қўйилган. Дизел ёнилғиси ва газда ишлайдиган двигателлар таъминот тизимининг таъмири бўйича, ҳаттоки автотранспорт корхоналари ҳам шундай махсус устахоналарга мурожаат қиладилар. Электр жиҳозлари бўйича ҳам аккумуляторларни таъмирлаш ва замонавий автомобилларнинг йўлда содир бўладиган носозликларини бартараф этиш бўйича махсус устахоналарга мурожат қилинади. Кузовларни таъмирловчи махсус устахоналар автоҳалокатга учраган автомобилларнинг ва эксплуатация жараёнида коррозияга учраган ва жилосини йўқотган автомобилларни таъмирлаш ва бўяш бўйича махсус устахоналар фаолият кўрсатади. Улар шахсий кичик корхоналар бўлиб, мижозлари автомобилларининг пачоқланган қисмларини тўғирлаш, капот, эшик, қанотларни алмаштириш, мижоз дидига мослаб бўяш билан шуғулланадилар. АТК, АЁҚШ сақлаш жойлари ва бошқалар таркибидаги устахоналар Автомобил ҳайдовчилари учун автомобилларга ёнилғи қуйиш шоҳобчаларига келиб, ёнилғи заҳираларини тўлдирган вақтда автомобилдаги майда нуқсонларни бартараф этиб олиш қулай ва осон. Ҳориж амалиётида йўл бўйида жойлашган АЁҚШлар таркибида асосан кичик автосервис корхоналари фаолият кўрсатади. Республикамизда ҳам кўпгина АЁҚШ таркибида ёки унинг ёнида ўрнашган кичик автосервис устахоналарида автомобилларни ювиш, шиналарни таъмирлаш, уларни азот билан дамлаш ва мувозанатлаш, мой алмаштириш, двигател ва унинг тизимларидаги майда носозликларни бартараф этиш амалга оширилади.

Фуқароларнинг енгил ва айниқса юк автомобиллари ва автобуслар учун сервис хизмати кўрсатиш йўл ёқасидаги станцияларда ёки автотранспорт корхоналари таркибидаги сервис хизмат кўрсатиш постларида амалага оширилади. Автотранспорт корхоналари (АТК)да юк автомобиллари ва автобусларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишлари яхши йўлга қўйилгани учун фуқаролар ўзларининг шундай автомобилларига хизмат кўрсатиш бўйича уларга мурожаат этадилар. Олдинги таксомотор паркларининг ишлаб чиқариш техника базаси асосида енгил автомобилларга сервис хизмати кўрсатиш ишлари яхши йўлга қўйилган ва улар автосервис корхоналари билан рақобатлаша оладилар. Бундан ташқари сақлаш жойлари, сайёхлар мотеллари ва турли муассасалар худудида жойлашган устахоналар мавжуд. 2. Автомобилларга ёнилғи қуйиш шоҳобчалари Ёнилғи қуйиш шоҳобчалари автомобилларни ёнилғи-мой маҳсулотлари ва бошқа эксплуатацион материаллар билан таъминлаш учун хизмат қилади. Автомобилларга ёнилғи қуйиш шоҳобчалари (АЁҚШ) тарқатадиган ёнилғисига қараб бензин ва дизель ёнилғилари қуйиш ҳамда газсимон ёнилғилар тарқатиш шоҳобчаларига бўлинади. АЁҚШ шаҳардаги, йўл ёқасидаги ва кўчма турларга бўлинади (3.5-расм). . АЁҚШ турлари Шаҳардаги АЁҚШлар шаҳар ичидаги барча автомобилларга хизмат қилади. АЁ Қ Ш Ша ҳ ар ичида Магистрал й ўл бўйида Кўчма

Йўл ёқасидаги АЁҚШлар шу магистралдан ўтаётган барча автомобилларга хизмат қилади. Кўчма АЁҚШлар автобус йўналишларининг охирги бекатларида, сиҳатгоҳларда, мотелларда ва муассасалар талаби бўйича автомобилларни ёнилғи билан таъминлайди. Барча АЁҚШлар автомобилларни ёнилғи билан, баъзиларида эса мой маҳсулотлари ва автоэксплуатацион материаллар билан ҳам таъминлайди, баъзиларида эса қўшимча сервис хизмати ҳам кўрсатилади. Республикамизда автомобилларни сони кўпайиши билан АЁҚШлар сони кескин кўпаймоқда. Ҳозир қурилган ва қурилаётган АЁҚШлар сервис устахоналари билан биргаликда қурилмоқда. АЁҚШнинг ўрнашган жойига ва катта-кичиклигига қараб автомобиллар сервиси устахоналари, ҳам ювиш, мой алмаштириш ва шина таъмиридан тортиб, то электротехника ишлари, диагностикалаш, двигател ва бошқа агрегатлар таъмиригача бўлган ишлар бажарилмоқда. Хорижий давлатларда ҳам шундай амалиёт қўлланилиб келинмоқда. Масалан, АҚШда автомобиллар ТХК ва Т ишларининг учдан бир қисми АТХКС ва АЁҚШда бажарилади. Замонавий АЁҚШ лар, айниқса, шаҳардаги ва йўл ёқасидаги АЁҚШ ларнинг ўтказувчанлик қобилияти етарли даражада юқори бўлиши учун қуйидаги тартибларга риоя қилиш керак. Биринчи навбатда, АЁҚШ ҳудудидаги ҳамма автомобиллар ҳаракати, кўчадан кириб келиш ва унга чиқиш, бир тарафлама ҳаракатни ташкил этилиши, манёврлар – кесишувларсиз ҳаракатланиши ва шу билан бирга ҳар бир оролчада биттадан колонка жойлаштирилиши мақсадга мувофиқ. Иккинчи навбатда, ёнилғи қуйиш ҳудудигача кириб келиш масофаси қанчалик узун бўлса, оролчада ёнилғи қуяётган автомобил

эса эркин ёнилғи қуйиб олдинга ҳаракатланади. Бу эса автомобилларни навбат кутиб турган пайтда йўлни ҳаракатланиш бўлагига ҳалақит беришини олдини олади. 3.6-расм. “ARBOS” АЁҚШининг умумий кўриниши. Учинчи навбатда, АЁҚШ даги оролчалар йўл ўқига нисбатан 45 градус бурчак остида жойлашган бўлиши лозим. Оролчаларнинг бундай жойлашиши автомобилларни АЁҚШ дан чиқишини осонлаштиради, ўз навбатида бу автомобилларни АЁҚШ га кириб келишини ҳам осонлаштиради. Тўртинчи навбатда, цистерналарга ёнилғи тўлдириш учун келган ёнилғи ташувчи автомобил бошқа автомобиллар ҳаракатланишига ҳалақит бермаслиги керак ( 3.6-расм). Ҳозирда Республикамизда кўплаб сиқилган ва суюлтирилган газ тўлдириш шохобчалари фаолият кўрсатмоқда (3.7-расм).

3. 7-расм. Автомобилларга газ тўлдириш шоҳобчаси биноси: 1-газ тўлдиргич колонкалари; 2-операторлар хонаси; 3-устахона; 4- маиший хоналар; 5-вентиляция камераси; 6 ва 7-электр насослари ва компрессорлар учун хоналар; 3. Автомобилларни сақлаш жойлари Автомобилларни сақлаш жойлари аҳоли яшайдиган мавзеларда, аэропортда, вокзалларда, бозорларда, стадионларда, томошахоналарда ва одамлар кўп тўпланадиган бошқа жойларда ташкил қилинади. Автомобилларнинг 4 хил сақлаш усули мавжуд: - ёпиқ, иссиқ бинода; - ёпиқ, иситилмайдиган бинода; - ярим очиқ, очиқ айвонда; - очиқ майдонда. Сақлаш усули автомобил турига, иқлим шароитига, сақлаш биноларини қуриш учун сарфланадиган маблағлар миқдорига қараб танлаб олинади. Одатда, енгил автомобиллар ва автобуслар ёпиқ биноларда, юк автомобиллари очиқ майдонларда сақланади. Сақлаш жойларида шахсий автомобиллар қисқа вақт ва узоқ муддат сақланиши мумкин. Автомобиллар, очиқ майдонларда, асосан қисқа вақт, унинг эгаси ўз ишини битириб чиққунча сақланади.

Аҳоли зич яшайдиган катта шаҳарларда (Милан, Кельн ва бошқалар) автомобиллар механизациялашган кўп қаватли турар жойларда сақланади. Автомобилларни узоқ муддат сақлаш учун автомобиллар турар жойлари жиҳозланади. Автомобилларни сақлаш жойлари шахсий ҳовли юзасида ёки бостирмаларда, кўп қаватли биноларга яқин жойлардаги якка тартибдаги жойда, ер усти ва остида ташкил қилинади. Ер усти ва ер ости автомобил сақлаш жойлари бир қаватли ёки кўп қаватли бўлиши мумкин. Бир қаватли сақлаш жойлар аҳоли яшайдиган кўп қаватли биноларга яқин жойда жиҳозланади. Ер устидаги бир қаватли сақлаш жойлари учун махсус ер ажратилади ва у жиҳозланади. Ер остидаги бир қаватли автомобил сақлаш жойлари йўллар, тротуарлар, кўприклар, гулзорлар ва иморатлар остига жойлаштирилади. Тошкент шаҳрида Пушкин ва Ассакинская кўчалари чоррахасида, Космонавтлар проспектида ва бошқа жойларда шундай автомобил сақлаш жойлари қурилган. Ер усти автомобил сақлаш жойлари кўп қаватли бўлиши ҳам, автомобилларнинг қаватдан қаватга кўтарилиши механизациялашмаган, ярим механизациялашган ва механизациялашган бўлиши мумкин. Механизациялашмаган сақлаш жойларида автомобиллар қаватдан қаватга рампалар орқали ҳаракатланади. Рампа турлари: - бир йўлли, икки йўлли; - бино ичкарисида, бино ташқарисида; - очиқ, ёпиқ; - параллел, кесишадиган.

Рампаларнинг бўйлама оғиши: - тўғри чизиқлида -18%; - эгри чизиқлида -13%; - очиқ рампада -10%. Ярим механизациялашган сақлаш жойларида автомобилларнинг ҳаракати, қаватларга чиқиш ва тушиши лифт ёрдамида, қават бўйлаб эса, ўзининг юриши орқали амалга оширилади. Адабиётларда келтирилишича [29, 58] механизациялашган сақлаш жойларининг элеватор, цилиндр, минора турлари кенг тарқалган. Элеватор тизими учта автомобилнинг майдонига мос келадиган майдонда 44 тагача автомобилни сақлаш мумкинлиги сабабли катта шаҳарларда қўл келади. Цилиндр шаклидаги сақлаш жойи кичкина майдондан самарали фойдаланиш имкониятини беради. Транспорт лифти айлана марказида ҳаракатланади ва ҳар бир қаватда 6-12 машина-ўрин жойлаштирилади. Минора тизимида ҳар бир қаватда 6тадан автомобил жойлаштирилади ва қаватлар ер ости ва ер устида бўлиши мумкин. Катта шаҳарларда кичик майдонлардан самарали фойдаланиш мақсадида механизациялаштирилган кўп қаватли очиқ сақлаш жойлари ҳам жорий этилмоқда. Бундай енгил конструкциялар мавжуд очиқ автомобил сақлаш жойларига ўрнатилса, унинг сиғимини бир неча баробарга ошириб беради. Бу тизимлар анча арзон ҳамда уни доимий ва вақтинча вариантларда ҳам қўлласа бўлади. Кўп ўринли сақлаш жойларида автомобилларга техник хизмат кўрсатиш ва майда таъмирлаш ишлари бажарилиши мумкин. 3.8-расмда 211 та шахсий енгил автомобиллар сақлаш жойи лойиҳаси келтирилган. Лойиҳанинг асосий кўрсаткичлари: - автомобил турар жойлари сони ............................. 211; - шу жумладан, ҳар қаватда ....................................... 72 ; - қаватдаги сақлаш жойлари майдони, м 2 ............ 1560 ;

- шу жумладан, ҳар қайси турар жой майдони, м 2 ... 22 . 3.8 –расм. 211 та шахсий енгил автомобил учун сақлаш жойи: 1-автомобиллар сақлаш минтақаси; 2-ўз автомобилига ўзи хизмат кўрсатиш постлари; 3-омборхона; 4-шамоллатиш камералари учун хона; 5-рампа 6-навбатчи хонаси; 7-автомобилларни ювиш пости. Автомобиллар қаватлараро ярим айланасимон рампалар орқали ҳаракатланади.Уч қаватли бинонинг биринчи қаватида сақлаш жойларидан ташқари автомобилларни ювиш пости, ўз автомобилига ўзи техник хизмат кўрсатиш постлари жойлашган. 1 - қ ават режаси 1 2 3 4 5 6 7 5 А А

Дунёнинг энг катта шаҳарларида кўп қаватли ер усти ва ер ости сақлаш жойлари қурилган. Чикаго шаҳрида 60 қаватли бинонинг пастки 19 қаватида 900 автомобил сақлаш жойлари бор. Париж шаҳрининг Монпарнас ҳиёбони ҳудудида 824 ўринли, 6 қаватли ер ости, Албан-Сатран ҳиёбони ҳудудида 855 ўринли, 6 қаватли ер ости автомобил сақлаш жойлари қурилган. Автомобил сақлаш жойлари қуриш Республикамиз шаҳарсозлигида ҳам ечилиши лозим бўлган долзарб муаммолардан бири ҳисобланади. Сайёҳларнинг автомобилларини сақлаш ва уларнинг сервиси борасида мотеллар ва кемпинглар қурилади. Мотель – сайёҳларга ва узоқ шаҳарларга юк ташувчи хайдовчилар учун мўлжалланган меҳмонхона, ресторан, автомобиллар сақлаш жойи, автосервис биноси, ёнилғи қуйиш шохобчаси, автомобилларнинг қисқа муддатга тўхташ майдонларидан ташкил топган бўлади. Кемпинг – сайёҳларга хизмат кўрсатиш учун мўлжалланган керакли қурилмалар билан жиҳозланган ва ободонлаштирилган, манзарали табиат қўйнидаги ҳудуддир. Сайёҳлар учун, ётоқхона сифатида палаткалар учун ва унинг атрофида автомобиллар сақлаш учун майдончалар ажратилади. 4. Автосервис корхоналарининг асосий техник-иқтисодий кўрсаткичлари Лойҳаланаётган, қурилаётган ва фаолият кўрсатаётган автосервис корхоналарининг ҳозирги замон талабларига жавоб бериши уларнинг техник иқтисодий кўрсаткичлари ҳисобларини таҳлил қилиш натижасида аниқланади. Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш станцияларининг техникиқтисодий кўрсаткичлари сифатида бир ишчи постига тўғри келадиган 7 та солиштирма кўрсаткич тавсия этилади (3.1-жадвал).

Лойиҳалар техник-иқтисодий кўрсаткичларининг қийматлари фарқ қилишининг боиси - лойиҳалашнинг технологик ҳисобида дастлабки маълумотлар сифатида Гипроавтотранс автомобилларнинг бир қанча моделларини олган, ВАЗ лойиҳалаш бюроси фақат ВАЗ автомобилларини олган. Иш ҳажмлари ва корхонанинг ишлаш режими ҳам ҳар хил қабул қилинган. ЎзДЭУ автомобиллари учун ҳам станцияларнинг шундай техникиқтисодий кўрсаткичлари махсус адабиётларда келтирилади. Автосервис корхонасининг қуввати ундаги ишчи постларининг сони билан характерланади. Ишлаб чиқариш участкаларининг қуввати технологик жихозларнинг иш унуми ва ишчилар сонига қараб ҳамда битта ишбай ишчининг ҳар йилги (олдинги йилга нисбатан) автомобилларга техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш хизматининг ҳажми билан баҳоланади. Шаҳа р АТХКС лойиҳаларининг солиштирма техник-иқтисодий кўрсаткичлари Кўрсаткичлар Ленгипроавто- транс ВАЗ лойиҳалаш бюроси Гипроавтотранс Хизмат кўрсатиладиган автомобиллар сони Постлар сони 6 11 15 25 25* 50* 50* 10 20 120 116 125 151 151 182 260 203 203 Бино ичидаги автомобил постлари ** 1.0 2.2 2.3 2.8 2.0 3.4 3.7 2.2 2.5 Жами ходимлар сони 6 5.4 5.8 6.6 6.4 7.5 7.1 7.7 7.1 Ишлаб чиқариш ишчилари 4.3 4.0 4.4 4.9 4.9 5.3 5.5 5.9 5.7

Участка майдони, м 2 1383 1000 973 1048 1048 682 680 820 650 Бош бино фойдали майдони, м 2 138 218 222 241 205 249 254 201 246 Бош бино қурилиш ҳажми, м 3 833 1380 1456 1575 1240 1722 1850 1225 1469 * - дўкон билан; **- бунга ишчи, ёрдамчи постлар ва кутиш постлари ҳам киради. Назорат саволлари 1. Автотранспорт воситалари сервиси корхоналарининг турлари ва уларнинг вазифалари. 2. Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш корхоналари турлари ва уларнинг вазифалари. 3. Автомарказларнинг вазифалари. 4. Автомобилларга техник хизмат кўрсатиш станцияларнинг турлари ва вазифалари. 5. Ёнилғи қуйиш шоҳобчалари ва вазифалари. 6. Ёнилғи қуйиш шоҳобчаларининг ишлаб чиқариш техник базасининг вазифалари. 7. Сиқилган ва суюлтирилган газ тўлдириш шоҳобчалари. 8. Автомобилларни сақлаш жойлари ва усуллари. 9. Автосервис корхоналарининг асосий техник-иқтисодий кўрсаткичлари. Фойдаланилган адабиётлар

1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари./И.А.Каримов.- Т.: Ўзбекистон, 2009.-56 б. 2. Каримов И.А. Асосий вазифамиз - ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир/ И.А.Каримов.- Тошкент: «Ўзбекистон», 2010.- 80 б. 3. Аюкасова Л.К. Основы проектирования станции технического обслуживания легковых автомобилей, -Оренбург, 2003, -65 с. 4. Афанасьев Л.Л. , Маслов А.А., Колясинский Б.С. Гаражи и станции технического обслуживания автомобилей. М: Транспорт, 1980. – 216 с. 5. Баровских Ю.И. и др. Автомобилларнинг тузилиши, техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш. Тошкент: «Меҳнат», 2001 й. 6. Бектимиров Р., Гречишников В., Дўрўн С., Гумеров А. И др. Управление качеством, персоналом и логистика в машиностроении. Учебное пособие. 2-изд. СПб. Питер, 2005. 226с.

Похожие

Автотранспорт воситалари сервиси асослари

Автотранспорт воситалари сервиси тизим

Автотранспорт воситалари бузилишларининг таснифи

Автотранспорт воситалари ишончлилигининг назарий асослари

Автосервис корхоналари ва уларнинг таърифи.