Автотранспорт воситалари ишончлилигининг асосий хусусиятлари ва кўрсаткичлари - Транспорт - Рефераты

Автотранспорт воситалари ишончлилигининг асосий хусусиятлари ва кўрсаткичлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

584 KB

Автотранспорт воситалари ишончлилигининг асосий хусусиятлари ва кўрсаткичлари Режа: 1. Ишончлиликнинг асосий атама ва тушунчалари 2. Бузилмаслик ва унинг кўрсаткичлари 3. Чидамлилик ва унинг кўрсаткичлари 4.Таъмирлашга мойиллик ва унинг кўрсаткичлари 5. Сақланувчанлик ва унинг кўрсаткичлари

1 Ишончлиликнинг асосий атама ва тушунчалари Буюм деганда элемент, тизим ёки уларнинг қисмлари тушунилади. Барча турдаги автомобиллар ва уларнинг агрегат, узел, деталлари ҳам буюмдир. Буюмнинг эксплуатацияси, деганда эса унинг иши давомидаги ҳамма фазалари мажмуи, шу жумладан, уни элтиш ва сақлаш муддати, вазифаси бўйича ишга тайёрлаш, техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ва ҳ.к. тушунилади. Тиклаш − ишлаш қобилиятини йўқотган объектни ишлаш қобилиятига ўтказиш жараёнидир. Хизмат кўрсатиладиган объект – меъёрий − техник ҳужжатларда техник хизмат кўрсатиш белгиланган объект. Тикланадиган объект – кўрилаётган ҳолат учун меъёрий − техник ҳужжатларда ишлаш қобилиятини тиклаш белгиланган объектдир. Таъмирланадиган объект – таъмирлаш меъёрий − техник ҳужжатларда белгиланган ва муҳим бўлган объект. Таъмирланмайдиган объект – таъмирлаш меъёрий − техник ҳужжатларда белгиланган ва муҳим бўлмаган объект. Буюмнинг ўз вазифаси бўйича ишлатиш мумкинлиги даражасини аниқловчи хусусиятлар мажмуи унинг сифати деб аталади. Автомобилнинг ишончлилиги деб унинг белгиланган давр (масофа) мобайнида ва маълум эксплуатация шароитларида бузилмай, ишчи ҳарактеристикаларини йўл қўйилган чегараларда сақлаб қолиб, ўз вазифасини бажариш хусусиятига айтилади. Бошқача сўз билан айтганда ишончлилик - сифатнинг вақт бўйича ёйилмасидир. Автомобилнинг ишончлилиги унинг бузилмаслик, чидамлилик, таъмирлашга мойиллик ва сақланувчанлик хусусиятлари билан баҳоланади.

Автомобилнинг шикастланиши – бу, унинг ишлаш қобилиятининг йўқолиши. Ҳар қандай буюм учун нуқсон, носозлик, бузилиш, тўхтаб қолиш ва хатолик тушунчалари мавжуд. 2 Бузилмаслик ва унинг кўрсаткичлари Бузилмаслик – автомобилнинг маълум вақт ёки йўл ўтиши давомида ўзининг ишлаш қобилиятини узлуксиз сақлаш хусусияти. Бузилмаслик кўрсаткичлари: Бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги R(L) – маълум эксплуатация шароитларида ва белгиланган иш давомийлиги чегараларида бузилишнинг содир бўлмаслик эҳтимоллигидир. Унинг қиймати тасодифий катталик бўлиб, жуда кўп омиллар таъсир этади (йўл шароитлари, ҳайдовчининг малакаси, техник хизмат кўрсатиш ва жорий таъмирлаш сифати ва ҳ.к.), шунинг учун уни баҳолашда эҳтимоллик тушунчаси ишлатилади. Бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги синов натижаларига кўра, бузилмаган буюмлар сонининг умумий кузатувга олинган буюмлар сонига нисбати билан аниқланади: N −∑ m ( L ) R ( L ) = 0 , N 0 бу ерда N о – кузатувга олинган буюмлар сони, дона; ∑ m(L) – кузатув даври (L масофаси) ичида бузилган буюмлар сони, дона. Бузилиш эҳтимоллиги (функцияси) F(L) - бузилмасдан ишлаш эҳтимоллигининг тескарисидир. Бузилиш эҳтимоллиги синов натижаларига кўра бузилган буюмлар сонининг умумий кузатувга олинган буюмлар сонига нисбати билан аниқланади: F ( L ) = 1 − R ( L ) = ∑ m ( L ) , N 0

Мисол: қуйидаги вариация қаторида буюмларнинг бузилишгача бўлган ишлаш муддатлари келтирилган: 28,70; 35,00; 44,50; 45,00; 46,30; 46,80; 49,00; 49,00; 53,30; 55,00; 63,00; 64,20; 64,60; 64,60; 64,60; 65,00; 70,10; 72,00; 73,60; 75,60; 78,60; 90,30; 90,30; 95,10. Назорат остидаги буюмлар сони No = 24. Бу маълумотлардан фойдаланиб, буюмларнинг бузилмасдан ишлаш ва бузилиш эҳтимолликлари ҳамда бузилишлар тақсимланиши зичлигининг масофага боғлиқлигини аниқланг. 2-жадвалда бузилмаслик кўрсаткичларининг синов (эмпирик) ва назарий ҳисоби натижалари келтирилган. Вариация қаторидаги тасодифий қийматларнинг қайси тақсимланиш қонунига бўйсуниши фаразини А.Н.Колмогоров мослик мезони орқали текширамиз. Бунинг учун фараз қилинаётган қонун бузилиш функциясининг назарий қийматлари ҳар бир оралиқ бўйича топилиб, сўнгра эмпирик ва назарий бузилиш функциялари айирмаларининг абсолют максимал қиймати аниқланади: Д J = max | F * J (L)-F J (L) | , Кўрилаётган мисол учун Д 2 = max | F * 2 (L)-F 2 (L) | = 0.3333-0.2227 = 0.1106 А.Н.Колмогоров мослик мезони эса қуйидагича топилади: λ= Д × N O , яъни λ= 0.1106 × 24 = 0.5418 Мослик мезонининг эҳтимоллик қийматини Р ( λ ) махсус жадвалдан оламиз, яъни ( Р ( λ )) = 0,92). Ушбу эҳтимоллик қиймати 0.2 дан катта бўлиши керак, акс ҳолда тасодифий қийматнинг тақсимланиши бошқа қонунлар асосида текширилади ва энг катта эҳтимоллик қийматига эга бўлган тақсимланиш қонуни бўйича қабул қилинади. Бизнинг мисол учун нормал тақсимланиш қонуни қабул қилинди. Жадвалдаги маълумотлар асосида бузилмасдан ишлаш ва бузилиш функциясининг эҳтимоллиги (6-расм) ҳамда тақсимланиш зичлигининг масофага боғлиқлиги (7-расм) тасвирлари берилган.

Бузилишгача юрилган йўл L б – кузатув давомида автомобиллар босиб ўтган йўллари йиғиндисининг шу давр ичида содир бўлган бузилишлар йиғиндисига нисбатидир. N 0 ∑ L i L б = i N = 0 1 , ∑ m i i = 1 бу ерда L i – i- нчи автомобилнинг кузатув давомида босиб ўтган йўли , минг км ; m i – шу давр ичида i- нчи автомобил бўйича содир бўлган бузилишлар сони . Бузилишлар жадаллиги (тикланмайдиган буюмлар учун). Бузилишлар жадаллиги λ (L) бузилиш эҳтимоллиги зичлигининг бузилмасдан ишлаш эҳтимоллигига нисбати билан баҳоланади: f ( L ) λ ( L ) = , R ( l ) бу ерда λ (L) – бузилиш содир бўлиши эҳтимоллигининг шартли зичлиги, бузилиш / буюм минг км; f(L) – бузилиш эҳтимоллиги зичлиги, 1 / минг км; R(L) – бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги. Бузилишлар жадаллиги ( λ (L)) синов натижалари бўйича қуйидагича аниқланади: N( L) − N( L +∆ L) λ ( L) = , N( L) ∆ L бу ерда N(L), N(L +∆ L)- мос равишда (L) ва (L +∆ L) масофалардаги техник соз буюмлар сони; ∆ L – оралиқ қиймати, минг км.

Агар бузилишлар жадаллиги λ (L) маълум бўлса, хохлаган вақт учун бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги R(L) ни аниқлаш мумкин. Бошқача айтганда, бузилишлар жадаллиги автомобил йўл бирлиги давомидаги бузилишлар сонининг кузатувдаги автомобиллар сонига нисбати билан баҳоланади (бу шароитда бузилган автомобил янгиланмайди ва таъмирланмайди). R(L), 28.7 39.77 50.83 61.9 797 84.03 91 L, минг км 6-расм . Буюмларнинг бузилмасдан ишлаш ва бузилиш эҳтимолликлари F(L) 1.0 0.8 0.6 0.4 0.2 0 R(L) R * ( L) F(L) R(L) F * L) (R * L), F( * )-L( синов бўйича R(L), F(L)- назарий ҳисоб f(L) 0.030 0.025 0.020 0.015 0.01 0.005 0 f * L( )- синов бўйича fL)- назарий ҳисоб ) 2 2 2 )LL( exp( 21 )L(f σ− −× πσ= 36.62= L минг км 95.16= σ минг км 27.0= V

28.7 39.77 50.83 61.9 797 84.03 91 L, минг км 7-расм . Буюмлар бузилишлари тақсимланиши зичлигининг масофага боғлиқлиги Бузилишлар оқимининг параметри ( тикланадиган буюмлар учун). Вақт бирлигида буюмлар бузилишларининг ўртача миқдори бузилишлар оқимининг параметри деб аталади, бу кўрсаткич асосан оралиқлар бўйича аниқланади: m( L) ω ( L) = , N 0 ∆ L бу ерда ω (L)- бузилишлар оқимининг параметри, бузилиш / буюм минг км; N 0 – кузатувдаги буюмлар сони; m(L) – вақт бирлиги давомида бузилган буюмлар сони. Бошқача айтганда ω (L) – бузилишлар содир бўлиши эҳтимоллигининг худди шу вақт учун аниқланган зичлигидир: , k = 1 бу ерда f k (L) – k - бузилишлар содир бўлиши эҳтимоллигининг зичлиги. Агар айрим буюмнинг ишончлилигини баҳолашда бузилишлар сонининг ўтилган йўлга нисбати олинса, кўп буюмларнинг ишлаши натижасида содир бўладиган бузилишлар оқимини баҳолашда эса уларнинг тегишли ишлаб чиқариш бўлинмалари иш вақтига нисбати олинади.

3 Чидамлилик ва унинг кўрсаткичлари Чидамлилик деб автомобил, агрегат, деталларнинг ўз ишлаш қобилиятини чегаравий ҳолатгача (ҳисобдан чиқарилгунча) сақлаш хусусиятига айтилади. Бунда техник хизмат кўрсатиш ва жорий таъмирлаш ишлари белгиланган тизим асосида амалга оширилади. Чидамлилик кўрсаткичлари: Хизмат муддати автомобилнинг чегаравий ҳолатгача тақвимий ишлаш давомийлигини кўрсатади. Автомобилнинг хизмат муддати физик ва маънавий эскиришлари бўйича аниқланади. Автомобилнинг физик эскириши (деталларнинг ейилиши, емирилиши, занглаши, синиши ва бошқа сабаблар) натижасида эксплуатацион сарфлар ошиб боради. Шу сабабли автомобилларни ўз вақтида ҳисобдан чиқариш мақсадга мувофиқ. Автомобилнинг маънавий эскириши унинг ишончлилик хусусиятлари кўрсаткичлари ва самарадорлигининг пасайиб кетиши ҳамда сарфхаражатларнинг ўсиб кетиши билан боғлиқдир (ёнилғи-мой сарфининг бажарган ишга нисбатан ошиши, тезликнинг пасайиши ва бошқалар). Ресурс - автомобилнинг техник ҳужжатларда белгиланган чегаравий ҳолатигача юрадиган йўли ёки бузилишларсиз ишлаш вақтларининг йиғиндисидир. Ресурс кўрсаткичлари: Ўртача ресурс – бир хил буюмлар ресурслари йиғиндисининг ўртача қиймати. У қуйидагича аниқланади: 1 N 0 L = ∑ L i , N 0 i = 1 бу ерда N o - кузатувга қўйилган буюмлар (автомобиллар) сони;

L i – кузатув вақтида i -нчи буюмнинг чегаравий ҳолатгача юрган йўли. Гамма-фоизли ресурс – агар бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги ) – гамма фоизли ресурс дейилади (8 -Расм). R(L) 8-расм . Бузилмасдан ишлаш эҳтимоллиги орқали гамма-фоизли ресурсни аниқлаш L γ % L, минг км Гамма-фоизли ресурс бўйича ҳисобланган ишга яроқли буюмлар сони ўрта ресурс бўйича ҳисобланганидан кўп бўлади. Гамма-фоизли ресурс автомобилларнинг кафолат даври, техник хизмат кўрсатиш даврийликлари ва бошқа кўрсаткичларни аниқлашда қўлланади. 4 Таъмирлашга мойиллик ва унинг кўрсаткичлари Таъмирлашга мойиллик ёки эксплуатацион қулайлик деб автомобилга техник хизмат кўрсатиш ва жорий таъмирлаш жараёнларида бузилиш ва R(L γ % ) = 100%γ миқдори аниқ белгилаб қўйилган бўлса ( одатда γ= 80 95; 90; % , ) унга тегишли ресурс (L γ % R ( L γ % )

носозликлар олдини олиш, уларни аниқлаш ва бартараф этишга мойиллигини айтилади. Таъмирлашга мойилликнинг асосий кўрсаткичлари: -ўртача таъмирлаш вақти; -техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш учун кетган меҳнат ва сарф − харажатларнинг ўртача ва солиштирма қийматлари; - берилган вақтдаги таъмирлаш эҳтимоллиги. Ундан ташқари таъмирлашга мойилликни баҳолашда бошқа хусусий кўрсаткичлардан ҳам фойдаланилади: - автомобил ёки агрегатдаги таъсир кўрсатиш нуқталарининг сони ва жойлашуви; -агрегатларнинг енгил ечилиши; -алмашинувчанлик даражаси; -агрегат, узел, детал, тизим, маҳкамлов деталларининг бирхиллаштириш (унификация) даражаси. Ўртача таъмирлаш вақти деб автомобил иш қобилиятини тиклаш учун кетган вақтнинг математик кутимига айтилади. Автомобилнинг ўртача таъмирлаш вақти статистик маълумотларга асосланган ҳолда қуйидагича аниқланади: 1 m Т в = ∑ t вi , (23) m i = 1 бу ерда t вi - i- нчи бузилишни тузатиш учун кетган вақт, соат; m – назорат вақтида содир бўлган бузилишлар сони. Бу кўрсаткич бўйича ҳар бир техник хизмат кўрсатиш турларининг меҳнат ҳажмлари ҳамда жорий таъмирлаш ишларининг солиштирма меҳнат ҳажмлари аниқланади. Берилган вақтдаги таъмирлаш эҳтимоллиги - бузилишни аниқлаш ва тузатиш учун кетган вақтнинг берилган вақтдан ошиб кетмаслик

эҳтимоллигини ифодалайди. Берилган вақтдаги таъмирлаш эҳтимоллиги қуйидагича аниқланади: * nв ( t +∆ t ) N в ( t +∆ t ) Rв ( t ) = 1 бу ерда n в (t +∆ t) - t +∆ t вақт ичида таъмирланмаган буюмлар сони; N в (t +∆ t) - t +∆ t вақт ичида таъмирланиши лозим бўлган буюмлар сони. Таъмирлаш эҳтимоллигини аниқлаш учун бузилишларнинг тақсимланиш қонунини билиш зарур. Таъмирлаш эҳтимоллиги ҳар бир автомобилнинг конструктив хусусияти ва уни таъмирлаш шароитига боғлиқ. Таъмирлашга мойилликнинг иқтисодий кўрсаткичлари, асосан, техник хизмат кўрсатиш ва жорий таъмирлашга кетган ўртача сарф-харажатлар – С тх-жт , ўртача меҳнат сарфлари – Т тх-жт , сарф-харажатлар йиғиндиси – С Σ , меҳнат сарфларининг йиғиндиси – Т ∑ дан иборат. Қўйиладиган топшириқ ва масалаларга боғлиқ ҳолда ушбу кўрсаткичлар автомобилнинг фақат техник хизмат кўрсатишга ёки таъмирлашга мойиллигини аниқлашда ҳамда автомобилларни бир-бирига солиштиришда қўлланиши мумкин. 5 Сақланувчанлик ва унинг кўрсаткичлари Сақланувчанлик - автомобил ва унинг агрегатларининг бузилмасдан ишлашлик, чидамлилик ва таъмирлашга мойиллик кўрсаткичлари миқдорларини узоқ вақт сақлаш ҳамда ўзини бир жойдан иккинчи жойга элтиш муддати давомида сақланиб қолишлик хусусиятидир. Сақланувчанлик кўрсаткичлари: Сақланувчанлик муддати. Буюмнинг техник ҳужжатларда белгиланган маълум шароитларда тақвимий давомийликдаги сақланувчанлик хусусияти. Сақланувчанликнинг ўртача муддати – бир хил буюмлар сақланувчанлиги муддатлари йиғиндисининг ўртача қиймати:

T ур dt , бу ерда f c (t) - сақланувчанлик муддатининг тақсимланиш зичлиги, 1 / кун. Гамма–фоизли сақланувчанлик муддати – буюмнинг ўртача сақланувчанлик муддатидан юқори белгиланган гамма − фоиз бўйича аниқланадиган муддат: % ∫ f c (t)dt = 100Tc. γ бу ерда T c. γ - гамма − фоизли сақланувчанлик муддати, кун. Бу кўрсаткичлардан буюмларнинг эксплуатацияси жараёнида масалан, автомобил бўйича – уни узоқ муддат давомида сақлашда (консервация қилишда) ёки транспортнинг ўзини ташиш жараёнида; материаллар ва бошқа буюмлар (мой, техник суюқликлар, бўёқлар, шиналар, аккумулятор батареялари ва х. к.) бўйича – қисқа ва узоқ муддатлар давомида сақлашда фойдаланилади.

Похожие

Автотранспорт воситалари ишончлилигининг назарий асослари

Автотранспорт воситалари сервиси асослари

Автотранспорт воситалари бузилишларининг таснифи

Автотранспорт воситалари сервиси тизим

Ишончлилик хусусиятлари ва уларнинг кўрсаткичлари