Автомобил юриш қисмига тхк ва т технологияси. - Транспорт - Рефераты

Автомобил юриш қисмига тхк ва т технологияси.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

275.5 KB

Автомобил юриш қисмига тхк ва т технологияси. Режа: 1. Автомобилларнинг юриш қисмида учрайдиган асосий бузуқлик ва носозликлар, уларнинг аломатлари. 2. Юриш қисмига ва ТХК ишлари технологияси. 3. Ғилдиракларнинг ўрнатиш бурчакларини аниқлаш технологияси, ишлатиладиган жиҳозлар. 4. Юриш қисмини мойлаш ишлари ва бунда қўлланиладиган жиҳозлар. Амартизаторларни, ғилдиракларни ташхислаш ва созлаш (статик, динамик мувозанатлаш) технологияси. 5. Шиналарга ТХК ва Т технологияси ва қўлланиладиган жиҳозлар. Шиналарни ейилиши натижасида атроф муҳитни ифлосланиши.

Автомобилларни юриш қисмининг созлиги, шиналарни ейилиши, ёнилғи сарфини кўпайишини олдини олган ҳолда, бошқариш ғилдиракларини жойлашиш ўлчамларига боғлиқ бўлади. Бошқариш ғилдиракларининг ўрнатилиш бурчаклари (схождения, развал, кўндаланг ва бўйлама оғиши), бурилиш бурчакларини нисбати, ғилдираклар, амортизаторларнинг ҳолати юриш қисмининг техник ҳолатини кўрсатади. Автомобилларни юриш қисми бўйича ташхислаш ва созлаш. Автомобилни ишлаши жараёнида, унинг юриш қисмида кўпгина носозликлар пайдо бўлади: - кўдаланг балка ва ланжерон эгилиши; - парчинмихли ва резбали брикмаларнинг бўшашиши; - рессорлар листларини тўғриланиб қолиши; - амартизаторларни ишдан чиқиши; - олдинги кўприкда шкворен ва подшипникларнинг ейилиши; - рул бошқармаси деталларини ейилиши; - ғилдирак мувозанатининг бузилиши. Юқоридаги носозликлар пайдо бўлиши натижасида бошқариш ғилдиракларининг ўрнатиш бурчаклари бузилади, бошқариш қийинлашади, шина едирилиши ва ёқилғи сарфи ошади. Юриш қисмини ташхислашда шкворен бирикмасидаги тирқишларнинг катталиги, ступица подшипниклари люфти, амартизатор ва рессорлар, болтли ва парчинмихли брикмалар ҳолати, бошқариш ғилдираклари ўрнатиш бурчакларини катталиклари аниқланади, дискларни ступицага қотирилганлиги ва шинадаги ҳаво босми текширирилади.

Шкворен брикмасини радиал ва ўқ бўйича тирқишини олдинги ғилдирак кўтарилган (а) ва тушиб турган (б) ҳолатда, индикатор ёрдамида аниқланади. А-радиал тирқиш, Б-ўқ бўйича тирқиш. Ступица подшипнигининг ўқ бўйича силжиши, шкворен бирикмаси созлангач, ғилдиракни қимирлатиб кўриш йўли билан аниқланади. Рессорлар ҳолати кўриш йўли билан, унинг қотирилганлиги диномометрик ключ ёрдамида аниқланади. 2.41-расм. АЗЛК- 2141 автомобили ғилдирагининг оғиш бурчаги ва бурилувчи ўқнинг оғишини созлаш бирикмаси: 1-созловчи болт; 2- мувозанатловчи штанга; 3-сазлаш шайбалари; 4- мувозанатловчи шарнир қўними Шиналарнинг техник ҳолати ташқи кўринишидан, ички босмини аниқлаш ва меъёрига келтириш билан ташхисланади. Шинадаги ҳаво босими монометр ёрдамида аниқланади. Ҳаво қўзғалмас ва қўзғалувчан кампрессорлар ёрдамида дамланади. Шкворен ва ступицадаги люфтлар меъёрига келтирилгач, ғилдиракни ўрнатиш бурчаклари текширилади. Бошқариш ғилдиракларининг жойлашиш бурчаклари махсус ленейка, кўтариб юрувчи прибор, ЦКБ-1119М жиҳозига ва шунга ўхшаш мосламалар ёрдамида аниқланади ва созланади.

Ғилдиракларнинг мувозанатини бузилиши катта марказдан қочирма кучларни пайдо бўлишига олиб келади ва улар тезлик квадратига про- порционал равишда ошиб кетади. Бу кучлар қўшимча юкланиш ҳосил қилиб, ғилдирак подшипнигига тушадиган кучни ошишига ва нотекис айланишига олиб келади, бу ўз навбатида шинани ейилишини тезлаштиради. Ғилдиракнинг мувозанатсизлигини бартараф этиш статик ва динамик усулда амалга оширилади. Статик мувозанатлаш - статик мувозанатсизликни бартараф этишда ғилдиракнинг мувозанатсизлик вазнини айланиш ўқига нисбатан тортиш кучи аниқланиб, ғилдиракнинг оғир томони қаршисига юкча қўйиш билан бартараф этиш демекдир. Агар ғилдиракда 1-рақамли оғир жойи бўлган мувозанатсизлик мажуд бўлса, шинанинг бундай мувозанатсизлиги статик усул билан қуйидагича бартараф этилади. Мувозанатловчи юкча 2 шина бўйлама тексли гига нисбатан чап ёки ўнг ёғидан қарама- қарши томонга қўйилади. Ғилдирак мувозанатсизлигининг чизмаси а) ғилдиракниавтомобилдан ечмасдан мувозанатлаш; б) ғилдиракни статик мувозанат- сизлиги; в) ғилдиракни динамик мувозанат-сизлиги. Динамик мувозанатлаш - ғилдиракни статик мувозанатлаш усулида бажарилмайди. Яъни, ушбу статик усул билан мувозанатлаш юкчасини ғилдиракнинг қайси жойига ўрнатилишини аниқлаб бўлмайди. Юқоридаги расмда кўрсатилганидек, вертикал метрия текислигининг ўнг томонига юкча ўрнатилган бўлса, ғилдиракнинг айланишидан Р-Р марказдан қочма куч

моменти ҳосил бўлиб, булардан ҳар бири тортиш маркази ЦТ га тўғри келади. Бу кучлар, ғилдирак статик мувозанатланган бўлишига қарамай, унинг айланиш мар-казидан узоқлашиб-яқинлашиб (биение билан) ишлашига олиб келади. Ғилдиракнинг бундай ҳолати динамик мувозанатсизлик дейилади. Марказдан қочма кучни (биениени) камай-тириш учун юкча, ғилдиракнинг энг оғир жойи қаршисига ўрнатилади. Агар ғилдиракнинг бир нечта оғир жойи мавжуд бўлса, унинг қаршисига шунча миқдорда юкча қўйилади. Автомобилларнинг юриш қисмини мойлаш Автомобил олдинги ва кетинги осмалариниг деталлари, ғилдираклар гупчаги қуюқ (консистент) мой билан мойланади. Консистент мойларга Литол-24, ЦИИАТИМ-201 ва бошқалар киради. Кальцийли мойларга УС-1 ва УС-3, синтетик мойларга Усс-1, Усс-2 ва Усс-3 намга чидамли ва усти намдан сақланмаган, қизимайдиган сиртларни, юзаларни мойлайдиган мойлар киради. Рессор листларини мойлаш учун Кальций графитли УСА мойидан фойдаланилади. Автомобил ғилдиракларининг подшипниклари юқори ҳароратда эримайдиган кальций-натрийли, натрийли, консталин мойи, синтетик ёки хорижий фирмалар томонидан ишлаб чиқарилаётган шу туркумдаги мойлар билан мойланади. Рессор бармоқларини, шквореннинг буриш цапфасини, олдинги ва кетинги осмаларнинг сирти, очиқ бирикмаларни автомобиллардан фойдаланиш шароитига кўра автомобил ишлаб чиқарувчи завод томонидан тавсия этилган мойлаш харитасига кўра мойланади. Изланишлар шуни кўрсатадики, автомобил бирикмаларининг кўпчилиги 5-30 МПа босим остида мойланиши талаб этилади. Мойлаш ишларини бажариш учун 5 дан 50 МПа гача босимда ишлайдиган механик, электромеханик ва пневмо-юритмали солидолхайдагичлардан фойдаланилади.

Амартизаторларни ташхислаш ва уларга ТХК Амартизаторлар ҳолати махсус жиҳозлар ёрдамида ташхисланади ва носозликларни бартараф этиш учун уларга техник хизмат кўрсатилади. Ташхислаш жиҳозлари автомобилнинг ишлаш жараёнини, яъни раманинг ғилдирак билан бирданига пастга тушишини, кузовнинг тебранишларини ўзида намоён эта олади. Ташхислаш кузовнинг эркин тебранишлари бўйича ёки осмага вақти-вақти билан таъсир этадиган қўзғатувчи кучлар таъсири тўхтагандан сўнг юзага келадиган юқори частотали резонанс тебранишлари бўйича олиб борилади ва баҳоланади. Шиналар автомобилнинг энг қиммат турадиган элементларидан биридир. Битта автомобилга керакли шиналар тўплами автомобил таннархининг 20...25% ини ташкил этади. Автомобил ишлаш муддатини ўтаб бўлгунча шиналар учун сарфланган ҳаражат автомобилнинг нархидан 5-7 марта ошиб кетади. Шиналар автомобилнинг тортиш-тўхтатиш механизмлари динамикасига, турғунлигига, текис юришига, ёнилғи тежамкорлигига, ҳаракат ҳавфсизлигига таъсир кўрсатади. Шиналарнинг ишдан чиқиши ва иш муддатининг камайиши техник фойдаланиш қоидаларини бузиш билан боғлиқдир. Шиналар мўлжалдагидан олдинроқ ишдан чиқишининг асосий сабаблари қуйидагилар: - ички босимнинг кўтарилиши, - босимнинг пастлиги, - ғилдираклар яқинлашувининг нотўғрилиги, - тормоз барабани эзилиб тухумсимон бўлиб қолиши, - тормоз механизмларининг бир хил ишламаслиги, - автомобилларга ортиқча юк ортилиши, - шиналарнинг ўткир қиррали предметларга урилиши,

- вақтида ўрин алмаштирилмаслиги, - ҳайдовчилар маҳоратининг пастлиги, - йўл ва иқлим шароитларининг ўзгарувчанлиги ва бошқалар. Автомобил шиналарига ТХК, шинадаги ҳаво босимини текшириш, ташқи томонини назорат қилиш ва протектор едирилишини аниқлаш, ундан учлик нарсаларни чиқариб ташлаш, жуфтлаб қўйилган шиналар орасидан масофани (40-50 мм) текшириш, уларнинг ўрнини алмаштиришдан иборат. Шинадаги ҳаво босимини аниқлаш учун поршенли ёки пружинали монометрлардан фойдаланилади. Сиқилган ҳаво қўзғалмас ёки қўзғалувчан компрессорли мосламалардан олинади. Уларнинг ишлаб чиқариш қобилияти 1 м3  мин бўлиб, ҳосил қиладиган босими 1,0-1,2 Мпа га тенг бўлади. Шиналарга ТХК жараёни қуйидагича: - Диагностика (Д-1) пайтида уларнинг ички босимини назоратдан ўт- казиш ва 1-ТХ пайтида ички босимни нормал ҳолатга келтириш, - Шиналарни қаровдан ўтказиш, чегара ейилишини аниқлаш, қопламага ва улар орасига тиқилган предметларни тозалаш, чуқурлигини текшириш, - 2-ТХ пайтида шиналарни автомобилдан ечиб олиб ёки ечмасдан мувозанатлаш. Шиналарни кўпроқ ишлаши учун уларни ажратиш ва йиғиш ишларига алоҳида эътибор бериш керак. Шиналарни йиғиш ишларини бажаришдан аввал дисклар ва ғилдирак деталлари текширилади (борт ва қулф ҳалқалари), ҳамда ифлосликлардан ва зангдан тозаланади. Дискларни тўғрилаш ва тозалаш учун махсус станоклардан фойдаланилади.

Енгил автомобилларни шиналарини ажратиш ва йиғиш учун махсус Ш-501 М моделидаги каби жиҳозлар ишлаб чиқарилган, улардан ташқари жуда кўп турдаги ностандарт жиҳозлар ҳам мавжуд бўлиб, улар асосан электродвигател, редуктор, сиқгич, кранчалар ва бошқа деталлардан тузилган бўлади. Юк автомобили ва автобусларни ғилдиракларини ажратиш ва йиғишда ҳам махсус жиҳозлардан фойдаланилади. Енгил автомобил шиналарини ажратиб ва йиғилгандан сўнг уларни мувозанатлаш зарурдир. АТК шароитида шиналарни таъмирлаш. Шиналар шикастланганлигига ва едирилганлигига қараб, уларни махаллий шикастланганлигини (тешик, йиртилиш) бартараф этиш ёки янги протектор ёпиштириш йўллари билан таъмирланади. Шиналарга янги протектор ёпиштириш, шина таъмирлаш заводларида ёки катта АТК ларида олиб борилади. Шиналарни тиклаш 2 гуруҳга бўлинади: - тўлиқ йиртилмаган (тешилмаган) шиналарни тиклаш - тўлиқ йиртилган шиналарни тиклаш. Шинани таъмирлаб, янги протектор ўрнатиб, яна эксплуатация қилиш, шиналарга кетадиган сарф ҳаражатларни 4-8 баробар камайтиради. Шиналарни таъмирлаш қуйидаги тартибда бажарилади: 1. Шиналарни таъмирлашга қабул қилиш . Шиналарни қабул қилишда, уларни таъмирлаш яроқли ёки яроқсизлиги аниқланади, ҳамда уларни таъмирлаш учун кетадиган ҳаражат ва иш ҳажми аниқланади. 2. Таъмирлашга таёрлаш - бу шиналарни ювиш ва қуритишдан иборат. Ювилган шиналар махсус қуритиш шкафларида 40-60  С ҳароратда, 24 соат мобайнида қуритилади.

3. Шиналарни қирқиш-Шикастланган резина ва каркас қисмлар 45  - 60  бурчак остида конуссимон қирқилади. Шикастланган жойига қараб, уларни уч хил қирқиш мумкин: Қирқиб тайёрланган шиналар 50-60  С ҳароратда қуритиш шкафларида қуритилади. 4. Юзани дағаллаштириш - елимланадиган юзалар яхши ёпишиши учун дағаллаштирилади, бунинг учун махсус дағаллаштириш станоклари ишлатилади. 5. Клей суртиш - юзага клей суртиш шётка ёки сепгич ёрдамида бажарилади. Сепишда клей ҳамма юзага бир хил қалинликда ёпишади. Шётка ёрдамида 2 марта, биринчи марта 1:8 ёки 1:10 нисбатдаги (1 қисм елимли резина 8 ёки 10 қисм бензин) елим суртилади, кейин 1:5 нисбатдаги клей суртилади. Оралиқда клей қуригунча кутилади. 6. Тешикни беркитиш - 2 усулда бажарилади: қават-қават ёпиштириш ёки тиқин қўйиш. Қават-қават ёпиштиришда - тешикка қалинлиги 0,7...0,9 мм бўлган юпқа резина ёпиштирилади, ундан сўнг қалинлиги 2 мм бўлган пишимаган резина кетма-кет ёпиштирилади. Тиқин қўйиш - бу усулда каркас ичидан қирқиб олиб ташланади ва махсус қирқилган корд тешик ичига жойлаштирилади. Бу иш анча қи- йинчилик туғдиради. Шунинг учун у кўп қўлланилмайди. 7. Ямаш - тешиклар беркитилгандан сўнг ямалади. Ямаш материалларни бир-бири билан мустаҳкам бирикишини таъминлайди. Сифатли ямаш учун сиқиш босимини, ҳарорат ва ямаш вақти танлай била олиш зарур. Шиналарни ямаш учун жиҳозлар. Шиналарни ямаш учун махсус жиҳозлар ишлаб чиқарилган ёки улар АТК шароитида таёрланиши мумкин.

Камераларни АТК да таъмирлаш - камералар ишга яроқлилиги аниқлангандан сўнг ямалади. Ишга яроқли камераларнинг қотиб қолган жойлари йўқ, йиртиқ жойларининг бўйи 50 мм дан, эни 5 мм дан ошмаслиги керак. Тешиклар оддий ёки пишмаган резинага 1:8 концертрацияли клей суртилиб ва йиртиқ жойга ёпиштирилиб жиҳоз ёрдамида ямалади. Оддий резина эса чархда дағаллаштирилади, клей суртилган тешикка ёпиштирилади ва қирраларига 8:10 мм кенгликда пишмаган резина ёпиштириб аппарат ёрдамида ямалади. Камералар плиталар устига махсус сиқгичлар ёрдамида сиқилади ва 15-20 минут давомида ямалади. Шина ва камераларни йўл шароитида таъмирлаш. Йўл шароитида шиналарни тешиги қўзиқоринсимон тиқинлар ёрдамида беркитилади. Бу тиқин шинани ички томонидан махсус бигиз ёрдамида тиқилади. Камералар эса пишмаган резина билан, йўл шароитига мўлжалланган ямаш мосламалари ёрдамида ямалади. Йўлда ямаш мосламаси, махсус винт ёрдамида бир-бирига яқинлаштириладиган ясси плиткалардан иборат бўлиб, уларга ичидан қиздириш элементлари ўрнатилган бўлади, ҳамда аккумуллятор батареяси ёрдамида ишлайди. Камерасиз шиналарни таъмирлаш. Камерасиз шиналар худди камерали каби таъмирланади, лекин тешиклари 2 хил усул билан ямалади. Кичик тешилганда (3 мм га) шиналар ечилмасдан, жойида, тешигига шприц ёрдамида махсус паста юборилиб ямалади. Бунинг учун шинадаги босим 0,03:0,05 МПа га туширилади, паста юборилгандан 10-15 мин кейин босим меъёрига келтирилади. 3 - 10 мм ли тешиклар махсус пробкалар ёрдамида, шинани дискдан ечмасдан туриб ямалади. Ёки шинани ечиб оддий шиналар каби ямалади.

Шинани диски билан ямаш учун махсус стержен ёрдамида клей суртилган тешикка тиқин тикилади ва унинг учи пратектордан 2-3 мм чиқариб қўйилади. Шинамонтаж ишларида техника ҳавфсизлиги қоидалари Ғилдиракнинг ҳошияси эзилган, қуйилган жойининг қирраси занглаган бўлса, шинани монтаж қилиш тақиқланади. Демонтаж қилишда, қилдирак дискасини босқон билан уриб чиқариш тақиқланади. Ғилдирак дискидаги шинанинг ҳолатини болға билан уриб тўғрилашга камерага ҳаво кириши тўхтагандан сўнг рухсат берилади. Шина ишини ҳисоблаш ва назорат қилиш АТК даги шина ишларини ҳисоблаш ва назорат қилиш белгиланган шаклдаги харита бўйича олиб борилади. Шу харитада шинадан фойдаланиш бошлангандан сўнг ҳар ойлик босиб ўтилган йўли, уни автомобилга қўйиш ва ундан ечиб олиш санаси,автомобил рақами,шинанинг техник ҳолати ва автомобилдан ечиб олиш сабаблари белгиланади. Шинани бутунлай таъмирлашга жўнатишдан аввал унинг харитаси тўлдирилиб ёпилади, агарда жорий таъмирланса харитага ёзиш давом эттирилади. Янги шина серия ва сарой рақами бўйича ҳисобга олинади.

Адабиётлар 1. Ўзбекистон республикасида халқ хужалигини , шу жумладан автомобил саноатини бозор иқтисодиёти шароитларида ривожлантириш ва уларни эксплуатациясини ташкил этиш юзасидан Ўзбекистон Республикаси президенти И . А . Каримовнинг маърузалари , хукумат қарорлари , етук олим ва мутахассисларнинг фикрлари , чиқишлари ва илмий мақолалар (1991 йилдан шу кунгача . 2. Техническая эксплуатация автомобилей. под редакцией проф. Е.С.Кузнецов М: Транспорт,1991 г. 3. Техническая эксплуатация автомобилей. под ред. проф. Е.С.Кузнецова М: Т.,1991 г. 4. Ҳамрақулов О., Магдиев Ш. Автомобилларни техник эксплуатацияси, Жиззах, ЖизПИ, 2005й. 5. «Ўзбекистон Республикаси автомобил транспорти ҳаракатдаги таркибининг техник хизмати ва таъмири хақидаги Низом» Т., “Ўзавтотранс” коорпорацияси 1998-йил. 6. Крамаренко Г.В.,Николяев В.А., Шаталов А.И. Безгаражное хранение автомобилей при низких температурах. М:Транспорт 1984 г. 7. Лабезников М.Е.,Букеревич Ю.Л.Эксплуатация автомобилей в условиях жаркого климато и пустўнно-песчанной местности.М:Транспорт 1969г.

Похожие

Автомобилларнинг юриш қисмига тхк ва таъмирлаш

Автомобил кузови ва кабинасига ТХК ва Т технологияси.

Автомобил трансмиссияси ва бошқариш тизимига тхк ва т технологияси

Двигателнинг совутиш ва мойлаш тизимига тхк ва т технологияси.

Автомобилларнинг юриш қисмига техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш ишлари технологияси