Заргарлик маҳсулотларининг турлари ва технологияси

Заргарлик маҳсулотларининг турлари ва технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

256 KB

Заргарлик маҳсулотларининг турлари ва технологияси Заргарлик маҳсулотлари икки кўрсаткич бўйича тав сифланади: мўлжалланган вазифаси ва тайерланган мате риали бўйича. Мўлжалланган вазифасига қараб маҳсулотларни тақин чоқ буюмларга ёки кундалик хаёт учун мўлжалланган ашё ларга бўлиш мумкин. Заргарлик маҳсулотларининг жуда катта қ исмини, тақинчоқлар: тўгноғичлар, узуклар, зираклар, ку лонлар, зебигардонлар, билакузуклар, занжирлар ва шу каби ташкил этади. Кундалик хаёт учун мўлжалланган анжом ларга соч турмаклагичлар, тароқлар, қисқичлар, упадонлар, соат тасмалари, портсигарлар, мунштуклар, ошхона анжом лари ва шу кабилар киради. 1. Заргарчиликда қў лланиладиган материаллар уч турга бўлинади: Қ имматбахо металлдан тайёрланиб, қимматбахо ёки ярим қимматбахо тошлар билан безатилган ёки безатилмаган ма ҳсулотлар; 2. Қимматбахо, ярим қимматбахо ва қимматбахо бўлма ган материаллардан сувенир учун мўлжалланган, бадиий қимматга эга махсулотлар; 3. Серияли ишлаб чи қаришда қимматбахо бўлмаган ма- териаллардан тайёрланиб, шиша ёки пластмасса тошлар билан безалган махсулотлар. Заргарлик махсулотларининг асосини та қинчо қлар таш кил этади. Қимматбахо металл ва унинг котишмаларидан тай ёрланадиган та қинчо қлар заргардан ҳар бир та қинчоқ учун ю қори махорат, саранжомлик ва ани қликни талаб этади. Бун дай ёндошиб тайерланган та қинчо қлар чиройли, умри узоқ бўлиши билан биргаликда давр ўтиши билан ўз қадрини йўқот майдиган, унга моданинг ўзгариши деярли таъсир этмайдиган бўлганлиги сабабли, хакконий заргарона иш деб аталади.

Узуклар. Заргарлик ма ҳсулотларининг ичида энг кенг тар қалган тури - бармо қлар учун мўлжалланган узуклар (114-расм) хисобланади. Узукларнинг бир қ анча тури мав жуд бўлиб, баъзилари бирон белгини (масалан, унашиш ёки никох) билдиради. Улар оддий ёки мураккаб бўлиши мумкин. Оддий узукларга тайёрланиши мураккаб бўлмаган кесим юзаси яримайлана ёки турли туртбурчак кўринишидаги никох узуклари; мураккаб бўлмаган кузхона ва шин кадан ташкил топувчи тошли узуклар киради. Кузхона - тош ўрнатиш учун тайёрланган гардиш, шинка - бармо ққ а киритилувчи хал қ а. Тузилиши, тайёрланиши ва йиғилиши мураккаб бўлган узуклар мураккаб хисобланади. Буларга на қ ш кузхонали, кўп тошли, йи ғ ма қ исмлардан ташкил топувчи, филигранли, гравировкаланадиган ва шу каби узуклар киради. а) б) ўлчовчи (а) ва бармоқ ўлчовчи (б). Узукларнинг безак қ исмида кузхона бўлиши ёки бўлмас лиги, эхтиёжга қ араб турли усуллар билан тошлар ўрнатилиши ёки ўрнатилмаслиги мумкин. Узукларнинг безак қ ис мининг кўриниши айлана, овал, кўп қ иррали, турли кўри нишдаги шохча кўринишида; ясси ёки гумбаз кўринишида, турли элементлар кавшарланган бўлиши мумкин. Узукнинг безак қ исмини ўрнатишга қ улайлик яратиш хамда мус тахкамлигини ошириш ма қ садида уларга остки ковурга ўрна тилади. Остки ковурралар устки шаклга мослаб баланд ёки паст, тик ёки конуссимон тузилган бўлиши мумкин. Баъзан қ авариқ ковур ғ алар хам қў лланилади. Узукларни шинкалари, яъни хал қ алари хам турли кесим юзага эга бўлиши мумкин - кенглиги ва баландлиги ўзгарувчан, кўп холатларда кўзхонага я қ инлашган сари кенгай иб боради. Шинкаларга қў йиладиган асосий талаб 113-расм.

шундан иборатки хал қ а, кўзхона, остки қ овур ғ а ва ю қ ори қ исм тўпла маси узукнинг ички айлана қў ринишини ҳ осил этиши шарт. Кўп холларда шинка узукнинг ю қ ори қ исмига ўрнатилган остки қ овур ғ ага кавшарланади. Нозик шинкалар хам остки қ овур ғ аларга уланади, лекин кўпинча қў шимча қ ўйилма лардан фойдаланилади. Кўйилмалар мустахкамликни ва чиройни таъминлаш билан бир ўринда баъзан майда тош лар билан безатилинади. Узукларнинг ички диаметр ўлчамлари 15,5-24,5 мм орали қ да тайёрланади. Агарда узукнинг ички диаметри 18 мм бўлса, демак унинг ўлчами 18 бўлади. "ўлчамлар хар 0,5 миллиметрда ўзгаради. Ўлчамларини ани қ лаш учун узак кўринишидаги ригелдан {113-расм,а} ёки хал қ а кўриниши даги бармо қ ўлчагичлардан (113-расм,6) фойдаланилади. Бар мо қ ларнинг ўлчамини ани қ ловчи бармо қ ўлчагич тўплами махсус номерланган хал қ алардан ташкил топади ва улар бир бойламга йи ғ илган кўринишда са қ ланади, Зираклар (115-расм) - аёлларнинг (асосан) қ уло қ лари учун , бир қ анча турлардан ибо рат. Бош қ а та қ инчо қ лардан фар қ ли зираклар жуфт холатда ишлаб чи қ арилади. Жуфтнинг бир бўлаги иккинчи бўлаги билан батамом ўхшаш; сарфланган металл ва тошнинг о ғ ир лиги, ранги ва шакли бир хил бўлиши даркор. Узуклар син гари зираклар хам оддий ва мураккаб бўлиши мумкин. Мураккаблиги унинг тузилиши ва тайёрлаш технологияси бўйича ани қ ланади. Зиракнинг асосий қ исмларини безак қ исми - кўзхона, қ улф қ исми ва агарда бўлса, осилчо қ лар ташкил этади. Ҳ ар бир асосий қ исм мураккаб хисоблани ши мумкин. Зиракларнинг олдинги безак қ исми билан бир га ор қ а қ улф қ исмига хам эътибор берилади. Чунки қ улф хам зиракнинг чиройига сезиларли таъсир кўрсатади ва шу сабабли унга катта талаблар қў йилади. У ишлатишда оддий, қ улай, мустахкам, зиракнинг безак қ исмига ва қ уло қ нинг осилган кисмига мос тушиши, инсон баданининг тегиб тур ган қ исмига зарар етказмаслиги зарур. Қ улфлар тузилиши ва ишлашига қ араб бир текисда букилган илмо қ ли ёки илмо қс из, резба ёрдамида беркилувчи, пружинасимон ва шу каби бўлиши мумкин.

Г/.глапу'м.ар (б-расм) - аёлларнинг та қ инчо ғ и бўлиб, кукракка, ёкага, бўйин олдига та қ илади. Тў ғ но ғ ичлар бир қ анча турда тайёрланади ва ишлаб чи қ арилади. Ту ғноғ ичларни оддий ёки мураккабга бўлиш мушкул. Оддий бир тош учун мўлжаллаб ту ғ но ғ ич тайёрланадиган бўлса хам, унинг ўлчамлари кичкина бўлмайди, бу ўз навбатида мураккабликни хосил этади. Ту ғ но ғ ичлар турли шаклларда бўлиши м умкин - бир текис, нотекис, шохча к ў ринишида, барг к ў ринишида ва ш у к кбилар . Улар турли - қўлда, филигран, штамплаб, қуйма ва йиғма усуллар билан тайёрлани ши мумкин. Туғноғичнинг олд қисмига безаклар жойлашса, орқа қ исми тугнаш учун хизмат этади. Уларни тугнаш учун турлича илмоқли қулфлардан фойдаланидади. Кулонлар (117-расм) - аёлларнинг (эркакларнинг) кўкраги га ёки бўйнига мўлжалланган тақинчоқ; занжирга, маржонга ёки бирон буйинбоққа осилиб тақилади. Оддий кулонлар тур кумига бир тош учун мўлжалланган кўзхонали ва занжирга илиш, халқачасидан ташкил топган кулонлар кирипги мумкин. Кулонлар турли кўринишда - бирон белгини (мучал, исм, тумор ва шу каби) билдирувчи ёки бир неча тошли, турли шаклли бўлиши мумкин. Баъзи холларда, занжирга осиш учун мўлжалланган халқача хам, тошлар билан безатилиши мумкин. Кўп холларда кулонлар узук, зирак билан бир туркумда тайёрланади. Зебигардон (118-расм) - аёлларнинг бўйнига тақиш учун мўлжалланган тақинчоқ бўлиб, кўп холатда унинг деталлари занжирчанинг йўналиши бўйича жойлашади. Агарда кулон осилчокдан ташкил топган бўлса, зебигардон бир-бири билан уланган ёки уланмаган бир қанча осилчоқлардан ташкил то пади. Агарда кулон занжирда бемалол харакатланадиган бўлса, зебигардонни занжирга улаш икки халқача билан амалга оши рилади, бунинг ёрдамида у занжир билан биргаликда хара катланиши мумкин. Зебигардон одатда бир қанча тошлар би лан безатилган ва бир-бири билан илашиб кетган элемент лардан ташкил топади. Одатда зебигардонлар баданга яхши ёпишиб туриши учун уларнинг остига қовурға қўйилмайди.

Зашкирлар (119-расм) - аёллар ва эркаклар бўйнига осиш учун мўлжалланган, турли тўқималардаги бирикма элемент лар шодаси. Улар қулда ёки дастгохда тўқилиши мумкин. Тўқималарнинг тузилишига қараб оддий ёки мураккаб тўкил ган занжирларга туркумланади. Баъзи холларда тўқималар штамплаб ёки қуйма кўринишида тайёрланиши мумкин. Зан жирларнинг узунлиги инсон бўйнининг узунлигига қараб тан ланади ва 40, 45, 55, 60 см оралиқда бўлиши мумкин. Билакузуклар (120-расм) - аёллар хамда эркакларнинг қў лига тақиш учун безак ёки кундалик хаёт (масалан, соат тасмалари) учун керакли ашё бўлиши мумкин. Безак учун мўлжалланган билакузуклар тузилиши, материали, безак тош лари ва заргарона бажарилганлиги билан ажралиб туради. Тузилиши бўйича - бутун, бўлаклардан, бир неча тў қ има лардан ташкил топган бўлиши мумкин. Қ имматбахо ёки ярим қ кимматбахо металл ва тошлардан, филигранли бадиий ба жарилган билакузукларнинг қ иймати ю қ ори ба ҳ оланади. Кўп билакузуклар занжирсифат кўринишда тайёрлана ди .Заргарлик мақсулотларини ишлаб чиқариш тур лари Хозирги кунда заргарлик маҳсулотларини ишлаб чиқа риш асрсан тўрт йўналиш бўйича олиб борилмокда: якка тартибда; серияли тартибда; қуймакорлик усули билан; филигран техникасини қўллаб. Якка тартибда ишлаб чиқариш - бу жараёнда деярли хамма ишлар - металлни эритиб олишдан маҳсулотга яку ний пардозлаш беришгача (агарда тош ўрнатиш лозим бўлса, тошларни ўрнатиш), хаммаси қулда бажарилади. Якка тар тибда маҳсулот ишлаб чиқарувчи заргар маҳсулотнинг сурати, расми, намунаси, чизмаси, ёзма ёки орзаки тушунти рилиши; тошнинг ўлчамлари ва маҳсулотнинг бўлажак оғир лиги хақидаги маълумотларга эга бўлиб, уларга таянган хол да уни тайёрлайди. Зарурий маълумотлар туркумига ўрна тиладиган тошнинг ўлчамлари, қўлланадиган металлнинг сифати ва миқдори, узукнинг ички диаметр ўлчами киради. Якка тартибда маҳсулот ишлаб чиқариш

бошқа ишлаб чи қариш турларининг асосини ташкил этади, чунки серияли ва қуйма маҳсулотлар ишлаб чикаришда, намуна сифатида, якка тартибда ишлаб чиқарилган маҳсулот қўлланилади. Серияли ишлаб чиқаришда - иш унуми юқори ва маҳ сулотнинг таннархи арзон бўлади. Ишлаб чиқаришнинг бу турида маҳсулотлар асосан штамплаш йўли билан тайёрла нади. Серияли ишлаб чиқариш қўлланиладиган тошлар маҳсулот кузхоналарнинг ўлчам ва шаклларига мослаб тан ланади. Агарда тошлар стандарт ўлчамларга ва шаклга эга бўлса, улар учун кузхоналар ва бошқа деталлар стандарт ўлчовлар бўйича тайёрланади. Бундай маҳсулотлар хамма истемолчиларнинг талабини қондириш мақсадида жуда катта миқдорда ишлаб чиқарилади. Бадиий қуймакорлик йўли билан ишлаб чиқариш. Якка тартибда тайёрланадиган мураккаб ва бадиий маҳсулотлар филигран ишлар, кўп миқдорда қуймакорлик йўли билан иш лаб чиқарилади. Қуймакорлик йўли билан маҳсулот ишлаб чиқариш қўл мехнатини енгиллаштиради, иш унумини ошира ди ва қимматбахо металлнинг йўколиш даражасини камайти ради. Бу усул билан маҳсулот ишлаб чиқаришга мўлжалланган материалнинг қуймакорлик хоссалари юкори бўлиши шарт. Филигран махсулотлар қўл ёрдамида таёрланади, хом- ашё сифатида турли кесим юзага ва куринишга эга бўлган симлар қўлланилади. Кесиб олинган сим (силлик, буралган, думалоқ ёки ясси) бўлакларидан қўлда ва мосламалар ёрда мида турли шакллар ясалиб йирилади ва кавшарланади.мўлжалланган, кенг тарқалган тақинчоқ. Қулоқнинг остки қисмида ҳосил этилгаи тешикчага осилиб тақилади. Зираклар хам, узуклар сингари

Похожие

Гул босиш технологияси ва ускуналари

Пилла чувиш технологияси ва техникаси

Гул босиш технологияси ва ускуналари

Кийимнинг услубий ечими турлари. Замонавий кийимлар турлари ва тавсифи

Пилик машиналари ва уларни турлари