Tikuvchilik korxonalari jihozlari haqida ma’lumot. Mdx va chet mamlakatlarida tikuv sanoati mashinalarini ishlab chiqaruvchi firmalar va korxonalar - Текстиль - Рефераты

Tikuvchilik korxonalari jihozlari haqida ma’lumot. Mdx va chet mamlakatlarida tikuv sanoati mashinalarini ishlab chiqaruvchi firmalar va korxonalar

Загружено в:

21.04.2023

Скачано:

0

Размер:

1309 KB

Tikuvchilik korxonalari jihozlari haqida ma’lumot. Mdx va chet mamlakatlarida tikuv sanoati mashinalarini ishlab chiqaruvchi firmalar va korxonalar. Tikuv mashinalarining belgilanishi va rusumi Reja: 1. Tikuv mаshinаlаrining yarаtilish tаriхi 2. MDX va chet mamlakatlarida tikuv sanoati mashinalarini ishlab chiqaruvchi firmalar va korxonalar. 3. Tikuv mashinalarining belgilanishi va rusumi.

Tikuv m а shin а l а rining yar а tilish t а ri х i Qo’lda tikish bu ham bir san’at turi bo’lib 20 000 yillik tarixga ega.Birinch tikish ignalari suyaklardan yoki hayvonlat shoxlaridan qilingan. Birinchi iplar esa hayvon paylaridan qilingan. Temir ninalar 14 asrda ixtiro qilingan.Birinchi teshik ko’zli ninalar 15 asrda paydo bo’lgan. Birinchi mexanikaviy tikishning patenti Germaniyalik Charlz Veizenteluga 1755 yilda tegishli bo’lgan. Veizentel mashina uchun kerak bo’lgan ninaga patent olgan. Lekin bu patent mashinaning boshqa qismlarini ko’rsatib bermagan. Birinchi amaliy (funksional) mashina frantsuz tikuvchisi Barzelemi Timmonir tomonidan 1830 yilda ixtiro qilingan. Timmonirning mashinasi faqatgina bitta ip (qatimni) va ilgakli ninani ishlatgan.U kashtachilikda qo’llaniladigan xuddu o’sha zanjirli chokni hosil qilgan.Ixtirochi bir guruh g’azablangan fransuz tikuvchilari tomonidan qariyb o’ldirilgan edi. Ular uning kiyim-kechak fabrikasini yoqib yuborishdi. Tikuvchilar uning ixtirosi oqibatida ishsiz bo’lib qolishdan qo’rqishdi. Tikish mashinalari 1850 yillargacha Isaak Zinger tomonidan birinchi tijorat nuqtai nazaridan omadli hisoblangan mashina paydo bo’lgunicha ko’p miqdorda ishlab chiqilmadi. Zinger ixtiro qilgan mashina u yoki bu tomomga harakatlangandan ko’ra yuqoriga va pastga harakatlanadigan birinchi mashina edi va uni bemalol oyoq bilan ham boshqarib bo’lgan.Oldingi mashinalarning hammasi qo’lda aylantirilar edi. Biroq, Isaak Zingerning mashinasi Hau patent olgan mashina singari yo’rmash chokli amalni bajarardi. Eliaz Hau Isaak Zingerni patent o’zlashtirishda (buzishda) ayblab sudga berib davo qildi va 1854 yilda yutib chiqdi. Wolter Xantning tikuv mashinasi ham yo’rmash chokni ipning ikki naychasi(g’altagi)ni va teshik ko’zli ninani qo’llagan. (ishlatgan) . Biroq sudyalar (sud) Hauning patentini Hant o’zining patentini to’xtatib qo’yguniga qadar qo’llab-quvvatlashdi. “Yana bir boshqa muhim tomoni tikish mashinalarining uyro’zg’or buyumlari sifatida ichiga kirishini oshirish”. Jienminning ta’kidlashicha, Yaponiyada mashinalarni uyga joriy qilish 70%, Koreada 130% ni tashkil qiladi. Xitoyda, mashinalarni uyda joriy qilish 19% deb

olsakda, bu bozorda ancha bo’shliqni tashkil qiladi. Bunda minglab yangi ishchi o’rinlaro ochish kerakligini bildiradi. Tikuv mashinasining dastlabki ko’rinishlari Leonardo da Vinchining loyihalarida aks etgan. XVI asr oxirlarida angliyalik Uilyam Li bir ipli zanjirsimon baxyali to’qima tikish mashinasini kashf etdi. 1755 yili Karl Veyzental qo’lda bajariladigan qaviqlardan nusxa ko’chiruvchi tikuv mashinasini yaratadi. Hozirgi paytda ham bir qator firmalarda qo’lda bajariladigan qaviqlarga o’xshash baxya hosil qilib tikuvchi mashinalar ishlab chiqarilmoqda. Bu mashinalar teri mahsulotlari, poyabzal va qo’lqoplarni tikishga mo’ljallangan bo’lib, ularning ishlash prinsiplari K. Veyzental va T.Sent ixtirolariga asoslangan. 1790 yili Angliyada teri mahsulotlarini tikadigan mashina uchun Tomas Sentga patent berilgan. Mashina qo’lda yurgizilar, poyabzal detallari ham igna tagida qo’lda surilib turilardi. Bu mashina konstruksiyasi uncha murakkab bo’lmasa-da, unda ilgarilanmaqaytma harakatlanuvchan igna yuritgichi, gorizontal igna plastinasi, baxya uzunligini o’zgartirish va gazlamani surish qurilmalari mavjud bo’lgan. 1790 yili Tomas Sent tomonidan yaratilgan dastlabki tikuv mashinasi. 1829 yili fransuz Bartolomeya Timone yuqoridagi mashinalardan mukammalroq bir ipli zanjirsimon baxyali tikuv mashinasi asosida harbiy kiyim tikishga mo’ljallangan 80 ta tikuv mashinasini yaratgan.

1834 yili amerikalik Uolter Xant ustki va ostki iplar qo’llanilgan birinchi moki baxyali tikuv mashinasi yaratgan. Bu mashinada ostki ipning tarangligini sozlash qurilmasi bo’lmaganligi sababli, sifatli baxyaqator olish imkoni yo’q edi. 1843 yili Amerikada Bendjamin Bin tomonidan yoysimon shakldagi ignali tikuv mashinasini yaratilgan. 1845 yili AQSH da Ellios Xou moki baxyali tikuv mashinasi uchun patent oldi. Bu mashinada gazlama vertikal tarzda suruvchi richag ildirgichlariga sanchib qo’yilar va faqat to’g’ri yo’nalishda surilar edi. Uning bukik ignasi gorizontal tekislikda harakatlanar, to’quv stanogi mokisiga o’xshash mokisi esa ilgarilanmaqaytma harakatlanar edi. Bulardan keyingi kashfiyotchilar tikuv mashinalarini yanada takomillashtirdilar. A.Vilson (1850 yil), I.Gibbs va I.Zingerning (1851 yil) dastlabki mashinalarida igna vertikal harakatlanar, tepki bilan bostirib qo’yilgan gazlama esa gorizontal platformada harakatlanar edi. Oldin bu mashinalarda gazlamani to’xtabto’xtab surib turadigan tishli g’ildirakcha bo’lgan, keyinchalik esa uning o’rniga tishli reyka o’rnatilgan. Xuddi shu davrda amerikalik Grober va Bekerlar ikki ipli zanjirsimon baxyali tikuv mashinasini yaratdilar. Bu mashinada ustki ip vertikal ilgarilanma-qaytma harakatlanuvchan to’g’ri ignadan, ostki ip esa gorizontal harakatli bukik ignadan uzatilar edi. 1858 yili «Vilkokk – Jibss» firmasi aylanma harakatlanuvchan ikki ipli zanjirsimon baxyali tikuv mashinasini ishlab chiqara boshladi. SHu davrdan boshlab ingliz Tomas Eyt, germaniyalik Villi Pfaff va Deton Nauman, shved Xuskvarno va boshqalarning tikuv mashinalarini ishlab chiqaruvchi, loyihalash va takomillashtirish ishlari bilan shug’ullanuvchi firmalari tashkil etiladi. 1870 yildan boshlab YAponiya, Rossiya va boshqa davlatlarda «Zinger» firmasi yig’uv ustaxonalarini tashkil etadi. Bu ustaxonalarda chetdan keltirilgan detallardan tikuv mashinasi yig’ilar edi. O’tgan asrning 30–50-yillarida AQSH, Buyuk Britaniya, Germaniya va Fransiya davlatlaridan tikuv mashinalariga 30 dan ortiq patent olingan va katta hajmda ishlab chiqarila boshlangan.

Ҳозирги даврда жаҳонда тикув машиналарини ишлаб чиқарувчи 100 дан ортиқ машиасозлик фирмалари ва заводлари фаолият кўрсатмоқда MDX va chet mamlakatlarida tikuv sanoati mashinalarini ishlab chiqaruvchi firmalar va korxonalar. Hozirgi vaqtda jahonda tikuv mashinalarini ishlab chiqaruvchi 100 dan ortiq firma va korxonalar mavjud. SHulardan eng yirik firma va mashinasozlik korxonalari haqida to’xtalamiz. «Zinger» mashinasozlik firmasi tashkil qilinganidan hozirga qadar asosan teri va tikuvchilik mahsulotlarini tayyorlashga mo’ljallangan moki baxyali maishiy va sanoat tikuv mashinalarini ishlab chiqaryapti. «SHtrobel» (Germaniya) firmasining 200 dan ortiq turli tipdagi ko’rinmas chok hosil qilib, tikuvchi mashinalari ko’p davlatlarda, jumladan, mamlakatimiz engil sanoati korxonalarida keng qo’llanilmokda. Zanjirsimon baxyali tikuv mashinalari Amerikada «YUnion Spetsial», yarimavtomatik ravishda ishlaydigan tikuvchilik sanoati mashinalari esa «Riss» firmalarida ishlab chiqarilishi yo’lga qo’yilgan. «Rimoldi» (Italiya) firmasida ishlab chiqarilayotgan bir, ikki va ko’p ipli zanjirsimon baxyali takomillashtirilgan, avtomatik boshqaruvli va murakkab texnologik jarayonlarni bajaruvchi maxsus tikuv mashinalarida tikish sifatini nazorat qiluvchi elektron qurilmalar o’rnatilgan (2-rasm). «Torrington» firmasida esa barcha ko’rinishdagi tikuv mashinalari uchun ignalar tayyorlanadi. Keyingi 25–30 yil ichida YAponiyada tikuvchilik sanoati mashinasozligi ancha rivojlandi. «YAmoto», «Juki», «Kansai Spetsial», «Seyko» firmalarida pnevmatik va elektron mexanikaviy qurilmali avtomatik va yarimavtomatik mashinalar, avtomatik boshqaruvli tizimlar katta hajmda ishlab chiqarilyapti. «Juki» firmasining zanjirsimon baxyali yo’rmab tikish mashinalari barcha turdagi gazlamalarni sifatli tikishga mo’ljallangan bo’lib, ularda texnik va

texnologik talablarga javob beruvchi qo’shimcha mexanizm va qurilmalar qo’llanilgan XIX asr oxirlaridan boshlab Germaniyadagi «Pfaff», «Adler», «Dyurkopp» firmalari poyabzal va kiyim tikishga mo’ljallangan moki va zanjirsimon baxyali tikuv mashinalarini boshqa davlatlarga eksport qilmoqda. «Dyurkopp-Adler» mashinasozlik firmasida avtomatik va yarimavtomatik tikuv mashinalari (4-rasm), texnologik jarayonlar uchun hisoblash texnikasi, elektron boshqaruv qurilmasi, mikroprotsessor vositalaridan keng foydalanilgan ixtisoslashgan sistemalar ishlab chiqarilyapti. “ Rimoldi ” ( Italiya ) firmasi avtomatik boshqaruvli murakkab texnologik jarayonlarni bajaruvchi tikuv mashinalari .

«Tekstima» mashinasozlik birlashmasida maishiy va sanoat tikuv mashinalari, «Pannoniya» (Vengriya) mashinasozlik kombinatida tugma qadash, halqa hosil qilish yarimavtomatlari, bichish mashinalari va dazmollash uskunalari, «Minerva» (CHexoslovakiya) firmasida asosan siniq baxya qatorli tikuv mashinalari ishlab chiqarilmoqda. Podolsk (Rossiya) mexanika zavodi dunyo miqyosida taniqli mashinasozlik korxonasi hisoblanib, ishlab chiqaradigan ko’p turdagi sanoat tikuv mashinalari, yarimavtomatlari puxtaligi va uzoq muddat ishlashi bilan alohida o’rin egallaydi. «Rostov» mexanika zavodining yo’rmab tikish mashinalari sanoatimizda keng qo’llanilmoqda. Bundan tashqari, «Toyota» (YAponiya), «Bernina» (SHveysariya), «Xuskvarno» (SHvetsiya) firmalarida ishlab chiqarilgan tikuvchilik sanoati mashinalari va jihozlariga talab ortib bormoqda. Tikuv mashinalarining belgilanishi va rusumi. Hozirgi paytda firma va zavodlarda ishlab chiqarilayotgan tikuv mashinalari raqamlar va harflar bilan belgilanadi. Bu raqam va harflar orqali mashinalarning texnikaviy va texnologik parametrlarini aniqlash mumkin. Rossiyadagi Podolsk tikuvchilik mashinasozlik korxonasi maishiy tikuv mashinalari sinfi bir raqamli, sanoat tikuv mashinalari esa ikki raqamli tartibda belgilangan (masalan, 2, 22, 26, 51 va hokazo). Agar shu mashinalar asosida boshqa variantlari yaratilgan bo’lsa, ularni 22-A, 22-B, 26-A, 51-A rusumli tikuv mashinalari, deb harflar qo’shib belgilanar edi. Keyinchalik yangi yaratilgan yoki takomillashtirilgan mashinalar variantlariga esa 2 raqamidan boshlangan tartib nomeri va 8 raqamini qo’shib belgilashga qaror qilingan. Masalan: 1276-1, 1276-2 yoki 823, 1823, 2823, 3823 va hokazo. Ayrim hollarda moki baxyaqator hosil qilib, tikuvchi ikki igna engil sanoati mashinasozlik korxonasi ham o’z tikuv mashinalariga shu yo’sinda quyidagicha belgilar qo’ygan: moki baxyali to’g’ri baxyaqator yuritadigan 97-A rusumli tikuv

mashinasi; ostki gazlamadan solqi hosil qiladigan 297 rusumli tikuv mashinasi; gazlama chetini qirqishga mo’ljallangan 397-M rusumli tikuv mashinasi; materialni differensial suruvchi 697 rusumli tikuv mashinasi va hokazo. Rostov- Don engil mashinasozlik zavodi o’zining tikish va yo’rmashga mo’ljallangan mashinalarini vazifasiga ko’ra raqam va harflar bilan belgilaydi (masalan, 408- AEM, 508-M va hokazo). «Pfaff» (Germaniya) firmasi tikuv mashinalari 22ta raqamli belgilanishga ega. Masalan, 142-732/09-263/02-900/05 BS x 10 tikuv mashinasi belgilanishi quyidagicha tahlil qilinadi: 1–ikki ipli moki baxya hosil qilib tikuvchi, 4–tekis platformali, 2–tebranma harakatlanuvchi ignali, gazlamani ostki reyka orqali suruvchi ikki ignali, 732/09 – gazlama chetini qirquvchi qurilmali, 263/02–cho’ntak tikuvchi qurilmali 900/05–ipni qirquvchi pichoqli, B– qalinlikdagi S–turdagi gazlamani tikuvchi mashina hisoblanadi. Ignalar orasidagi masofa 10 mm ga teng. «Juki» firmasi (YAponiya) tikuv mashinalari oldin harflar keyin raqamlar bilan belgilangan. Masalan: DLN-5410H-6-W/EC-321/AK-34 moki baxyali tikuv mashinasi belgilari firmaning maxsus kataloglaridan quyidagicha aniqlanadi. DLN5410 tikuv mashinasi modeli, N–og’ir materiallarni tikishga mo’ljallangan, 6– ipni avtomatik qirqish mexanizmli, W–ustki ip chetlatgichi bor. ES-321–elektron boshqaruvchi sistemali, AK-34 tepkini avtomatik ko’taruvchi qo’shimcha mexanizmli mashina. «Tekstima» (Germaniya) mashinasozlik birlashmasida ishlab chi- qariladigan tikuv mashinalari ikki guruh raqamlar bilan belgilanadi. Masalan, 8332/3355 rusumli tikuv mashinasida 8332–sinfiy belgisi hisoblansa, 3355–texnikaviy va texnologik ma’lumotlarini bildiradi, ya’ni 3–moki baxyali, ipni naychaga o’rash mexanizmli, 3–gazlamani ostki surish va gazlamaning chetini qirquvchi pichoq mexanizmli, 5– ipni qirquvchi, igna holatini ta’minlovchi, tepkini ko’tarish va tushirish mexanizmli, 5–qalinligi 5 mm gacha bo’lgan gazlamani tikuvchi mashina ekanligini anglatadi. Vatanimiz tikuvchilik korxonalarida «Minerva» (CHexoslovakiya) firmasi siniq baxyaqator bilan tikish mashinalari, «Pannoniya» firmasi dazmollash

presslari, «Pfaff», «Adler», «Djuki» (YAponiya) firmalari har xil turdagi tikuv mashinalari «SHtrobel» firmasi ko’rinmas chok hosil qilib tikuvchi, Rossiya va Belorussiya engil mashinasozlik zavodlarida ishlab chiqarilayotgan universal va maxsus vazifali tikuv mashinalari keng qo’llanilmoqda. Hozirgi vaqtda tikuv bo’limlarini kompleks mexanizastiyalashtirish va avtomatlashtirishga oid quyidagi ishlab olib borilmoqda va tadqiqotlar o’tkazilmoqda: - kiyim qirqimlarini tikish jarayonida yordamchi va qo’lda bajariladigan ishlarda yarim hamda to’la avtomatlashtirilgan maxsus mexanizmlarni joriy etish; - bichilgan detallarni tikish joyiga etkazib beradigan va tikilgan detalni mashinadan olib, keyingi jarayonga uzatib beradigan avtomatik uzatish mexanizmlarini ishlab chiqish; - elektron boshqaruvli va tikish sifatini nazorat qilishga mo’ljallangan avtomatik qurilmali tikuv mashinalarini ishlab chiqarishga joriy etish; - kiyimlarning asosiy detallarini tikishga mo’ljallangan maxsus qurilmalar va mashinalar kompleksini ishlab chiqish; - buyumlarga issiqlik va namlik bilan ishlov berishni avtomatlashtirish va nazorat qilish; - bir vaqtda bir nechta ishni bajaradigan maxsus mashinalarni va kichik mexanizastiyalashtirilgan komplekslarni ishlatish. Albatta tikuvchilik sanoatini rivojlantirish bilan birgalikda sanoatni zamon talablariga javob beradigan yuqori malakali, etuk mutaxassis kadrlar bilan ta’minlash kerak bo’ladi. Kiyim qirqimlarini lazer nurlari, ultratovush, yuqori chastotali elektr uchquni bilan bichishda dasturlashtirilgan elektron boshqaruv tizimlaridanfoydalanilmoqda. Hozirgi vaqtda tikuv bo’limlarini kompleks mexanizastiyalashtirish va avtomatlashtirishga oid quyidagi ishlar olib borilmoqda va tadqiqotlar o’tkazilmoqda: • kiyim qirqimlarini tikish jarayonida yordamchi va qo’lda bajariladigan ishlarda yarim hamda to’la avtomatlashtirilgan maxsus mexanizmlarni joriy etish;

• bichilgan detallarni tikish joyiga yetkazib beradigan va tikilgan detalni mashinadan olib, keyingi jarayonga uzatib beradigan avtomatik uzatish mexanizmlarini ishlab chiqish; • elektron boshqaruvli va tikish sifatini nazorat qilishga mo’ljallangan avtomatik qurilmali tikuv mashinalarini ishlab chiqarishga joriy etish; kiyimlarning asosiy detallarini tikishga mo’ljallangan maxsus qurilmalar va mashinalar kompleksini ishlab chiqish; buyumlarga issiqlik va namlik bilan ishlov berishni avtomatlashtirish va nazorat qilish; Kiyim tikish jarayoni 3 bosqichdan iborat: 1. Kiyim modelini, konstruktsiyasini yaratish va andaza tayyorlash; Gazlamalarni bichishga tayyorlash va bichish; 2. Buyumni tikish. Tayyorlov sexida gazlamalarni bichishga tayyorlashadi. Tayyorlov sexida quyidagi ishlar bajariladi: 1.Gazlamalarni qabul qilish, o`rovini ochish, vaqtincha saq лаш . 2.Gazlamalar sifatini tekshirish, uzunligi va enini o`lchash, sifati tekshirilgan gazlamalarni saqlash. 3.Gazlama to`plarini hisoblash, to`shama uchun gazlamalarni saralash, bo`rlama tayyorlash. 4.Tayyorlangan to`plarni bichish sexiga yuborish.

Аdаbiyotlаr : 1. Н.С. Содиқова “Ўзбек миллий кийимлари XIX-XX асрлар” Т. 2001. 2. Q.T.Olimov “ Tikuvchilik korxonalari jihozlari“ T.: 2003y 3. . History of the Sewing Machine by Merchant Books 2010 year 4. Wikipediya:http://www.life-prog.ru/1_45260_The-history-of-a- sewingmachine. htmlThe history of a sewing machine 5 . Clayton, Marie (2008). The ultimate A to Z companion to 1,001 needlecraft terms: appliqué, crochet, embroidery, knitting, quilting, sewing. New York: St. Martin's Griffin. ISBN 0 - 312 - 37777 - 0 . 6. Elissa Meyrich (2002). Sew fast sew easy: all you need to know when you start to sew. New York: St. Martin's Griffin. ISBN 0 - 312 - 26909 - 9 . 7. Wills, Lydia (2000). Complete Idiot's Guide to Sewing. Indianapolis, Ind: Alpha Books. ISBN 0 - 02 - 863891 - 3 . Jolynn Gower (2000). Notions: Over 50 Great Gadgets You Can't Live Without. Taunton. ISBN 1 - 56158 - 415 - 0 .

Похожие

Yengil sanoat to’g’risida ma’lumot. Tikuvchilik sanoati tarixi. O’zbekistonda tikuvchilik sanoati rivojlanishi

TIKUV MASHINALARINI TA`MIRLASH

Tikuv mashinalari haqida umumiy ma`lumotlar

To‘qimachilik sanoatida yangi texnika va texnologiya

Gazlamalar va uning tarixi haqida ma’lumot ilk O’rta asr gazmollari haqida ma’lumot. Gazlama to’qish tarixi haqida ma’lumot