Костюмнинг асосий тушунчалари. Кийимнинг асосий вазифалари ва синфланиши - Текстиль - Рефераты

Костюмнинг асосий тушунчалари. Кийимнинг асосий вазифалари ва синфланиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

66 KB

Костюмнинг асосий тушунчалари. Кийимнинг асосий вазифалари ва синфланиши Режа : 1. Композициянинг асосий тушунчалари 2. Кийимнинг вазифалари 3. Кийимнинг синфланиши 4. Костюмдаги баъзи атамаларни аниқлаш

Мода (франц., mode — меьёр, тарз, усул) пайдо бўлиши анчагина мураккаб воқеа бўлиб, жамият ҳаётидаги қатор-қатор ҳаёт омилларига боғлиқ, имсоннинг жуда кўп фаолиятига ўтади. Мода — турмушнинг ташқи кўринишида, асосан кийимда намоён бўладиган бирон диднинг муайян ижтимоий муҳитда озроқ вакт ҳукмрон бўлиб туришидир (В. Даль). Мода билан услуб ўртасидаги фарқ заминида уларнннг ижтимоий вазифалари ётади. Услубда жамиятиниг ўтмишга ва теварак-атрофдаги дунёга муносабати умуман ифода топса, модада ана шу жамият ичидаги замондошларнинг ўзаро боғ- лиқлиги акс этади. Олдинига жамият бир қисмининг диди ўзгариши натижасида келиб чиққан мода кейинчалик услуб яратилишининг дастлабки моменти бўлиб қолиши мумкин. Услуб яхлит бпр система бўлиб шакллангандан кейин модани тартибга солиб, чеклаб ва йўналтнриб туради. «Умуман модага ҳайратланиб ва хайрихохлик билан қарамайдилар. Ундан завқланадилар, унга эргашадилар. Лекин ҳамма эмас. Модани ёқтирмайдиганлар ҳам бўлиб, улар ўзининг етук бўлмаган ёки очиқдан очиқ консерватив дидларини бошқаларга ўтказпш мумкин деб ҳисоблайдилар. Модельерларнинг ҳар бир таклифига улар ашаддий қаршилик кўрсатадилар. Улар тўнғилллаб зарда қилиб юрадилар, редакцияларни жаҳлдор хатларга кўмиб ташлайдилар, замонавий кийинган киши кетидан ҳайқириб кулги кўтарадилар. Бироқ ҳали ҳеч ким вақтни тўхтата олган эмас!» (В. Зайцев. Такая изменчевая мода. М., 1980, 11-бет). Алмашлаб туриш моданинг энг муҳим хусусияти. Янги мода пайдо бўлганда костюм ўзининг эстетик қадрини йўқотади. Бу эса моданинг характеридаги зиддиятни кўрсатади. Мода вақтинчалик ва ўтиб кетадиган тушунча-ку, лекин унда гўзаллик тушунчаси сифатида сақланиб қоладиган эстетик топилмалар ҳам бўлади. Мода—замонавий дегани, эстетик қиймат эса ҳамма вақт ўзгармас бўлиб қолади. Бироқ моданинг зиддиятлилиги унинг

прогрессивлилигини инкор этмайди. Мода инсоннинг янгиланиб туришдек табиий интилишига мос бўлади. Мода турмуш маданияти ва эстетикасини олға томон етаклаб боради. У замонавийлик нуқтаи назаридан энг маъқул ечимларни танлаб олади. «Мода — бу янг и ланиш! Бу табиат риоя қ ила дига н принцип! Дарахт эски баргини, одам эса жонга теккан кийимини ташлайди. Нарсалар ҳаддан ташқари ўрганиш бўлиб кетса, одам улардан тез чарчайдигаи бўлиб қолади. Мода зерикарли бир хилликдан ҳалос килади. Одамлар бир-бирига ёқишни ҳоҳлайди: чиройли кийинсам, яхши кўринсам дейди — бу табиий эхтиёж» (Пьер Карден. «Неделя», 1975, 38-сон). Мода—бу тақлид ва янгилик. Лекин бунда ҳамма вақт янгиликка ёки ғайритабиийликка тақлид қилинавермайди. Шахс билан жамиятнинг ўзаро муносабатида тақлид билан бир қаторда бунинг акси бўлган ҳодиса—ўзига хослик намоён этиш хам бўлади. Мода қаерда пайдо бўлади? Кўпчилик Моделлар уйида деб ҳисоблайди. Хўш, Моделлар уйи бўлмаганда мода қандай пайдо бўлган? Ҳамма вақт моданинг автори бўлганми? Мода тарихчиси Беённинг таъкидлашича, моданинг асосий чизиғини ҳеч ким яратмайди. Мода жамият билан биргаликда ўса боради ва тараққий топади, у замона фарзанди-ю, лекин ўзининг қатъий характери бор. Ижтимоий-иқтисодий тузум, иқлим, теварак-атрофдаги табиат, халқ анъаналари, турмуш тарзи, йирик ижтимоий-сиёсий воқеалар, фан, техника, спортга оммавий қизиқиш, янги материаллар пайдо бўлиши, космик давр каби турли-туман омиллар моданинг шаклланишига таъсир кўрсатади. Костюмдаги баъзи атамаларни аниқлаш. «Костюм» ва «кийим» тушунчаларини одамга, унинг гавдасига ва қиёфасига нисбатан кўриб чиқиш керак. Бу иккала тушунча одатда бир-бирига жуда ўхшаш бўлса ҳам, аслида улар бошқа-бошқа маънони билдиради.

К и й и м - бу материалларнинг одам танасидаги қобиқ системаси бўлиб, танани иқлимнинг салбий таъсиридан сақлайди ва одамнинг ўзига хос хусусиятларини намоён қилади. К о с т ю м - бу кийим қисмларининг муайян образли-бадиий системаси ва бу қисмларни инсоннинг индивидуал образини ёки ижтимоий группасини характерловчи, карор топган ёки ташкил топган принципларга асосан яратилган, муайян тарихий босқичда эришилган маълум техник, илмий ва маданий ютуқларни акс эттирувчи кийиб юриш тарзи. Кийим, бош кийим, пойабзал предметларининг, кўшимчалар ва безакларнинг йиғиндиси, шунингдек соч турмаги ва грим—буларнинг ҳаммаси биргаликда костюмни ташкил этади. Одатда, эркаклар ва аёллар кийимининг пиджак ва шимдан ёки жакет ва юбкадан иборат маълум бир турини хам костюм деб аталади. Қўшимчалар костюмга тугаллик кўринишини беради. Буларга шарф, сумка, зонт, ҳасса, перчаткалар киради. «К ў й л а к» терминининг иккита маъноси бор. Биринчидан, бу бевосита бадан устидан кийиладиган ич кийимни (ич кийим ва пойабзалдан ташқари) билдирса, иккинчидан, ич кийим устидан кийиладиган енгил кийим. Бундан ташқари аёлларнинг энг кенг тарқалган кийим тури ҳам кўйлак дейилади. К и й и м-к е ч а к — бу маълум вазифага мўлжалланганликни ифода этувчи деталлар характерига биноан синчиклаб танланган, косметика ва причёска билан қўшилиб, костюмни тўлдирувчи ва безовчи предметлар билан бирлашган кийим. Нимага мўлжалланганига караб кийим-кечак кишилик, кечалик, йўл-боп ва ҳоказо бўлиши мумкин. Г а р н и т у р — бу одатда айнан бир тур материалдан тайёрланиб, маълум бир нимага мўлжалланган бир сидра предметлар йиғиндиси (ич кийим гарнитури, заргарлик буюмлари гарнитури ва ҳоказо). Г а р д е р о б — бу бир катор ҳолларда зарур бўлган бир сидра кийим комплектлари ва костюмни тўлдирувчи бошқа қўшимча предметлар, яъни

бир кишининг ва бутун оила аъзолари ҳамма кийимларининг йиғиндиси. Бирга кийиладиган буюмларга қараб, гардероб, одатда, баҳорги-кузги, ёзги ва қишки бўлади. Моҳирлик билан сиичиклаб танланган шахсий гардероб турли ҳолларга мўлжалланган комплектлар ва ансамблларнинг бутун бир қатор чиройли, уйғунлашган мужассамлигини тузиш имконини беради. К о м п л е к т — бир хил, ёки ҳар хил материалдан тайёрланган, нимага мўлжаллангани ва услуб ҳал этилиш умумий бўлган тўла бир сидра буюмлар тўплами; комплектдаги айрим буюмларни мўлжалланганлиги ва услуб ҳал этилиши ўхшаш бошқа буюмларга алмаштириш мумкин. Комплект —бу очиқ система бўлиб, айрим буюмларни унга қўшиш ва ундан олиш мумкин. А н с а м б л ь—костюмнинг муайян бадиий услуб бирлигига эга бўлган ҳамма қисмларининг йиғиндисидир. Ансамбль ўзаро мустаҳкам бирликни бўлинмасликни билдиради. Ансамбль қисмларининг ўзаро қатъиян бўйсунганлиги сабабли инсон об-разини ва даврни энг тўлиқ ифода этишдек махсус хусусиятга| эга бўлади. Ансамбль ягона композицион мўлжалга биноан; яратилиб, ундаги ҳамма қисмлар ўзаро мосланган ва ягона мақсадга итоат этган бўлади. Кўп қисмлилик ва кўп қаватлилик, ўзаро боғлиқликнинг қатьий системаси ва ҳамма қисмларини кийиш шарт эканлиги ансамбль учун характерлидир. Ансамбль — бу бирон қисмини олиб ташлаб бўлмайдиган ва бирон бошқа қисм қўшиб бўлмайдиган ёпиқ система. Н а б о р — умўмий вазифа адо этувчи бир қанча буюмлар; унда материал билан услуб бирли г и бўл и ш и шарт эмас (бола ларнинг ич кийим набори). « М о д е л ь » сўзи, кийимга нйсбатан кўриниши, шакли, материали, безага ёки бошқа сифатлари янгича бўлган кийим намунасини билдириб, кейинчалик тикувчшлик фабрикаларида, артелда ёки уйда ўшанга қараб кийимлар тикилди.

Бир номли кийим группасидаги шакл, бичиқ ва бошқа ху сусиятлар фарқини ф а с о н дейилади. Фасон кийим моделининг ўзига хос хусусиятлари йиғиндисини билдиради. К о л л е к ц и я -- образли ечими, услуби, конструкцияси, шакли ва материаллар структурасининг ягоналиги асосида қурилган, вазифаси турлича бўлган моделлар серияси. Коллекция фақат бир мавсумнинг барча ассортиментини ёки ҳамма буюмларини қамраб олган бўлиши мумкин. Кийимнинг вазифалари ва синфланиши. Ҳозирги кийимнинг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: у т и л и т а р к и й и м—а м а л и й, ҳимоявий, эргонологик, гигиеник вазифаларини ўз ичига олади; и ж т и м о и й к и й и м — регионал, профессионал, маросимларга ойд , символик; вязифаларн и ў з и чи га оладн; э с т е т и к к и й и м — бадии й -образл и вазифа билан айн а н эс тетик вазифан и ўз ичига олади. Костюмнинг вазифаляри тарихан ташкил топга н. Инсонйят тараққиётининг илк босқичларида кийим аввало тёварак-атроф дунёнинг ёмон таъсиридан муҳофаза қилиш вазифасини ўтарди. Турмуш тарзи, фаолият тури кийимда специфик элементлар пайдо бўлишига олиб келди, Кийим утилитар-амалий вазифаларни бажарадиган бўлди. Жамиятда бошлиқлар, оқсоқоллар ажралиб чиқиши кийимга символик вазифаларнинг дастлабки элементларини киритди. Табиат кучларини илоҳийлаштириш, дастлабки худоларга сиғиниш кийимни махсус шакллантиришни талаб этиб, диний маросим кийимлари пайдо бўлди. Одам дастлабки мадан и й образларни теварак -ат рофдаги борлиқдан оларди. Одам таклид қилишдан аста-секна костюмни бадиий-образли ҳал этиш г а в а у нинг эстетик вазифалари г а етиб келади. Тарихий шароит айнан шу пайтда энг муҳим: бўлган вазифани етакчи сифатида илгари суради.

Ҳозирги кийимлардаги барча турли-туманликни; қуйидаги тартибда классификация қилиш мумкин. Ж и н с - ё ш а л о м а т л а р и г а биноан кийим катта ёшлилар (эркаклар ва аёллар) кийимига ва болалар (ўғил болалар ва қиз болалар) кийимига бўлинади. Болалар кийими ўз навбатида еш аломатларига қараб бўлинади: ясли ёшидаги болалар кийими, мактабгача ёшдаги болалар кийими, ва мактаб ёшидаги болалар кийими ва ўсмирлар кийими. К о с т ю м с и с т е м а с и д а г и и ш л а т и л и ш и г а б ин оан кийим ич кийимга, кўйлакка ва уст кмйим г а б ўл ина ди. Ич кийим бадан устига, кўйлак ич кийим устидан, уст кийим эса кўйлак устидан кийилади. Т урли йил фаслларида м а в с у м и й - кийим кийилад и . Мавсумга биноан кийим кишлик кийимга, ёзлик кийимга ва баҳорги-кузги (демисезон) кийимга бўлинади. Мавсум га б ин о ан бўлиш региондаги иклим шар оитига боғлиқ. М ў л ж ал л а н и ш и г а б и н о а н кийим маиший кийим, ишлаб чиқариш кийими, форма кийими, спорт кийими ва томоша кийимига бўлинади . Бу турларнинг ҳар бирини яна г руппа ва кичик группалар га бўлиш мумкин. Майший кийим уйлик кийимга (ухлашдаги, эрталабки ва кечки кийимларга, уй ишлари ва мехмон кутиш кийимларига), кундалик кийимга (иш кийими ва турли машғулотлар кийими) ва башанг кийимга (маданият ва томоша муассасаларига бориш кийимларига) бўлинади. Ишлаб чиқариш кийими ишлаб чиқариш турларига биноан бир-биридан фарқ қилади ва махсус муҳофаза кийими, иш кийими, символика кийими (масалан, йўл қурилиши ишчилари-нинг зарғалдоқ ранг нимчалари) деб юритилади. Махсус кийим меҳнат спецификасига ва ишлаб чиқариш шароитига боғлик бўлади. У ишчини ишлаб чиқаришдаги зарарли таъсиридан муҳофаза қилиш мақсадида (масалан, кон-чиларнинг, металлургия ва химия саноати ходимларининг кийимлари) ёки, ғайри табиий шароитда муайян ишлар бажарилишини таъминлаш мақсадида (масалан, ғоввослар, ўт ўчирув-чилар,

космонавтларнинг костюмлари, махсус материаллардан ГОСТлар талабига қатъий мувофиқ қилиб тикилади. Иш кийимининг вазифаси ишловчининг одатдаги кийимини кирланишдан, ишдан чиқиш ва йиртилишдан сақлаш ёки ишловчи учун бевосита кийим бўлиб (масалан, сотувчилар, медиклар, тўқимачилар, сартарошлар кийими) хизмат қилишдан иборат. Форма кийими ҳарбийлар кийимига, маҳкамалар кийимига, (масалан, милиция ходимларининг граждан авиацияси ва флот ходимларининг формалари) жамоат ташкилотларининг форма кийимларига, мактаб формаси ва униформа (швейцарларнинг кийими;) кийимларига бўлинади. Жамоат ташкилотларининг форма кийимлари оддий ва қулай қилиб тикилади. Форманинг ранги, нишон ва эмблемалари, шунингдек ҳарби й аббревиатуралари символик аҳам и ятга эга бўлади. Мактаб формасининг ранги ва ёш группаларига биноан тикилганлиги болаларни интизомли қилишга, уларда ўз коллективи учун масъулият туйғусини ривожлантиришга ёрдам беради, барча болалар тенг деган муҳим ижтимоий проблемани ҳал этади. С порт кийими профессионал ва ҳаваскор спортчилар кийимларини ўз ичига олади. Рангларнинг ҳал этилиши ва символика элементлари қандай спорт жамиятига мансубликни кўрсатади. Томоша кийимлар артистлар театрда эстрадада, ц и ркда кийиб чиқадиган, оммавий театрлаштирилган юришларда, карнаваллар, фестиваллар , халқ байрамлари ва ҳоказоларда кийиладиган, ранги ва шакли жиҳатидан ниҳоятда турли-туман костюмларни ўз ичига олади. Нимага мўлжалланга н ига ва мавсумга қараб кийим ҳар хил материаллардан тикилади. Бу жиҳатдан кийимни жун, шойи, ип газлама, зиғир толали материаллардан, шунингдек сунъий, синтетик ва аралаш толали материаллардан тикилган кийимларга бўлинади. К ийимни, шунингдек, ассортимент группаларига биноан ҳам классификация қилинади .

К остюм к омпозицияси асослари. Кийимнинг моделларини лойиҳалашдан уни бадиий ҳал этиш масалалари «Костюмнинг махсус композицияси» дарсларида ўтилади. К о м п о з и ц и я — бадиий асар шаклининг барча элементларини мазкур асарнинг образли ғоявий-бадиий мазму н ини ифода этувчи узвий бир бутунликка бирлаштириш. Кийим композицияси — кийим шакли барча элементларини , унинг мазмунини ифода этадиган бирликни барпо этиш воситалари ёрдамида тузиб чиқиш. Қийимнинг мазмуни унинг нимага мўлжалланганига қараб белгиланади. Кийим шаклининг композицияси унинг мазмунини очиб беришга олиб келиши кёрак. Ҳар қандай бадиий асарда уни ташкил этган барча элементлар ўринли бўлиши керак. Ортиқча ёки муаллиф фикрини етарлича яхши ифода этмайдиган нимаики бўлса, ҳаммаси олиб ташланиши керак. Композиция махсус бадиий тилдан иборат бўлиб, унинг ёрдамида санъаткор борлиқни акс эттирувчи ғоя ва туйғуларни тасвирлаб беради. Бадиий образ борлиқ инъикосининг эстетик шакли ҳисобланади. Кийимнинг бадиий образи бу кийимнинг конкрет вазифашни ва борлиқни акс эттирувчи асосий ғояни ифодаловчи моделнинг умумий қиёфаси. Санъаткор яратган ҳар бир моделиинг образи инсонга таъсир этишга қодир эмоцнонал ва таъсирчан бўлиши керак. Қийим ҳар ерда ва ҳамма вақт одам билан бирга бўлиб, унга ишонч, қадр-қиммат, оптимизм туйғуларини бахш этиши ёки аксинча, уни тушкунлик ва хафалик ҳолатига дучор қилиши мумкин. Шундай қилиб, кийимнинг образли ифодавийлигига композиция санъати воситасида, яъни кийимни ташкил этувчи ҳажмлар, ранглар, чизиқлар, деталлар ва безак элементларини ягона узвий бир бутун қилиб бирлаштириш воситасида эришиладн. Бироқ- модельернинг кийим ва бутун костюм образи устидагн иши энг муҳим жиҳатга, яъни вазифа нуқтаи назаридан қулай, ҳаётда ўринли костюм

яратишга бўйсундирилган бўлибгина қолмай, балки ифодали бўлиши ҳам керак. Композиция санъати санъаткорнинг қизиқ ва муҳим жиҳатларни кўра билиш ва алоҳида тарқоқ компонентларни бир бутунликка уюштира билиш маҳоратидан иборат. Рассом Крамской шу фикрни мана бундай ифода этган: «Токи рассом кузатишни, қизиқ ва муҳим нарсаларни ўзи сезадиган бўлишни ўргаииб олмагунча композицияни ўрганиб ололмайди. Фақат ўзи сезадиган бўлган пайтдан бошлабгина унда илғаб олганининг моҳиятини ифода этиш имконияти бошланади; қачонки у ғояиинг жумбоғи қаердалигини тушунса, ўшанда унинг таърифлашигина қолади-да, композиция ўз-ўзидан келиб чиқади ». Модельер-рассом ўз ишида унинг тасаввури ва фантазиясини озука бериб бойитадиган турли ижодий манбаларга мурожаат этади. Халкнинг тарихий ўтмиши ва ҳозирги жамият ҳаёти, атроф-табиатнинг хилма- хиллиги, тарихий костюмлар ва халқ костюмларининг бойлиги, бадиий адабиёт, музика, кино, театр ва хоказолар ҳозирги замон рассоми ижодининг манбалари бўлиб хизмат қилади. Рассом ўйларини етиштиришга ва конкретлаштиришга ёрдам берадиган айрим мотивлардаи фойдаланиб, ана шу манбалардан ўз ғоялари ва образларини тўплаб боради.

ФОЙДАЛАНГАН АДАБИЁТЛАР ВА МАНБААЛАР РЎЙХАТИ. 1. Сомов Ю.С. Композиция в технике. – М.: Машиностроение, 1987. 2. Основ ы теории проектирования костюма. – М. : Легпромбытиздат, 1988 . 3. Козлова Т.В. Основы художественного оформления изделий из кожи – М.: Легпромбытиздат, 1987. 4. Композиция костюма – М.: Academia, 2003 . 5. Горина Г.С. Моделирование форм одежды – М.: Легкая и пищевая промышленность, 1981. 6. Художественное конструирование. Проектирование и моделирование промышленных изделий – М.: Высшая школа, 1986. 7. Борисоглебский Г.Б. Эстетика и стандарт – М.: Издательство стандартов , 1990. 8. Казаринова В.И. Красота, вкус и экономика – М.: Экономика, 1985. 9. Рытвинская Л.Б., Смородина И.Г. Проектирование и производство головных уборов – М.: Легпромбытиздат, 1987. 10. Художественное оформление текстильных изделий – М.: Легпромбытиздат, 1987. 11. Мода журналлари. 12. www-mode.ru 13. stile.asra.ru 14. kroyka.ru 15. www. glamurneko.ru 16. htt : // nasebya.ru/womtns-fashion 17. sarafan.ru 18. osinka. ru 19. htt : // modellar.fashiontime.ru/

Похожие

Эргономиканинг мавзуси. Тузилиши ва асосий вазифалари

Кийим ҳақида маълумот

Кийимларни моделлаштириш ва бадиий безаш асослари

Тола ва иплар хоссаларининг асосий характеристикалари

Кийимларни лойихалаш ва моделлаштириш фанининг максад ва вазифалари