Кийим ҳақида маълумот - Текстиль - Рефераты

Кийим ҳақида маълумот

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

398.5 KB

Кийим ҳақида маълумот Режа: 1. Костюмдаги айрим терминларга тушунча 2. Кийим тарихидан маълумот 3. Кийимга қўйиладиган талаблар 4. Кийимларнинг синфланиши

Костюмдаги айрим терминларга тушунча Кийим инсон танасини атроф муҳитнинг ҳар хил номақбул таъсирларидан, яъни иссиқ, совуқ, нам, чанг ва бошқа таъсирлардан асрайдиган ўсимлик, хайвонот ҳамда сунъий материаллардан тайёрланадиган, шунингдек, безак вазифасини ўтайдиган нарсага айтилади. Кийим орқали ҳар қандай инсоннинг қайси миллат ёки элатга мансублигини, қандай географик ва иқлимий шароитда яшашини, турмуш тарзи, яшаб турган жамиятининг фан-техника тараққиётини, маданиятини аниқлашимиз мумкин. Кийим одам ташқи қиёфасини ўзгартиришда катта роль ўйнайди. У қиёфани 60% гача ўзгартиради. Кийим кишининг бадиий дидини ифодалайди, маданий савиясини белгилайди, шахсни характерлайди. Кийим кишига нисбатан турли ҳис-туйғулар уйғотади. Масалан: жиддийлик, вазминлик, жўшқинлик, совуқлик, оддийлик ва бошқалар. Ҳозирги замон кийимлари жамиятимиз талабига мос келиши керак, яъни чиройли замонавий модада, гигиеник ва қулай бўлиши лозим. К о с т ю м – кийимлар йиғиндисидир. Шу билан бирга бош-оёқ кийимлари ва қўшимча буюмлар (сумка, соябон, қўлқоп) ҳам костюм таркибига киради. “Костюм” сўзи французча с ostume – кийиниш маъносини англатиб - кийимнинг мазкур халқ, табақа, давр учун турғун, типик, умумий бўлган шаклини шу термин билан аталади. Костюм турли мамлакатлар халқларининг ўзига хос миллий қиёфасини акс эттиради. Масалан ўзбек миллий костюми –

эркаклар учун: 1. Оқ яхтак. 2. Оқ лозим. 3. Беқасам чопон. 4. Чуст дўппи. 5. Этик. аёллар учун эса: 1. Кокеткали кўйлак. 2. Нимча. 3. Лозим. 4. Каштали дўппи. 5. Кавуш, чувак. Костюм маълум мақсадга мўлжалланган бўлади. Масалан, уй кийими, кўчалик кийим, спорт кийими, театр ва концерт кийимлари ва ҳоказолар. Костюм бир неча турларга бўлинади: 1. Комплект. 2. Ансамбль. 3. Гарнитур. К о м п л е к т – бу бир неча кийимлар йиғиндисидир. У бир хил ёки ҳар хил газламадан тайёрланадиган, бирор мақсадга мўлжалланадиган бўлиб, қўшимча кийимлар ҳам унга киради, яъни бош, оёқ кийимлар, сумка, соябон, қўлқоп ва бошқалар. Комплектлар қандай мақсадга мўлжалланганлигига қараб қуйидаги турларга бўлинади: спорт учун, йўл учун, чўмилиш учун ва ҳоказо. Масалан, йўл кийимлари комплекти: устки кийим (пальто ёки куртка), шим, бўйин ўйиндиси ёпиқ жемфердан, тўқилган бош кийимдан, паст пошнали оёқ кийимдан ва йўл сумкасидан иборат. Комплект очиқ система ҳисобланади. Унинг таркибидаги бирор кийимни олиш, қўшиш ёки алмаштириш билан комплект вазифасини ўзгартириш мумкин.

А н с а м б л ь – бир неча кийимлар йиғиндиси бўлиб, у юқори бадиий дид билан тайёрланади. Таркибидаги кийимлар ҳаммаси бир хил услубда тайёрланган бўлиб, улар бир-бирига ранги, газламаси ва безаклари жиҳатидан чамбарчас боғланган бўлиб бир бутунликни ташкил қилади, бир мазмунни англатади. Кийим сўнгги мода йўналишларида, мураккаб фасонда тайёрланади. Уни қўшимча кийимлар ва зебу зийнатлар тўлдириб мустахкамлайди. Шунинг учун ансамбль ёпиқ система дейилади. Ундаги бирор кийимни олиш, қўшиш, алмаштириш мумкин эмас. Бу ҳолда кийим мазмуни бузилади. Ансамбль энг сўнгги мода элементларини тарғиб қилади. Масалан: никоҳ кийимлари, битирув кечаси ва бошқа тантанали кийимлар киради. Г а р н и т у р – бу кийим тўплами айнан бир хил газламадан тайёрланади ва маълум бир мақсадга мўлжалланади. Масалан: ич кийим гарнитури, заргарлик буюмлари гарнитури ва ҳоказо. Энди кийим ҳақидаги баъзи бир тушунчалар билан танишамиз. Л и б о с – бу кийим ҳам бир неча кийимлар тўплами бўлиб, улар бир- бирига газламаси, ранги, безаклари жиҳатидан мослашган. Бу кийим маълум вазифага мўлжалланган бўлади. Масалан: уйлик, кўчалик, кийимлари ва ҳоказо. Г а р д е р о б сўзининг дастлабки маъноси – “кийимхона” бўлиб, ҳозирда ҳам “кийим шкафи”, “кийим турадиган жой” маъносини билдиради. Лекин бир кишининг бутун оила аъзоларининг ҳамма кийимлари йиғиндиси ҳам гардероб дейилади. Бирга кийиладиган буюмларга қараб, гардероб, одатда, баҳорги, кузги, ёзги ва қишки бўлади. Ф а с о н – бир номли кийим гуруҳидаги шакл, бичиқ ва бошка хусусиятлар фарқига айтилади. Фасон – кийим моделининг ўзига хос хусусиятлари йиғиндисини билдиради. М о д е л сўзи – кийимнинг кўриниши, шакли, материали, безаги ёки бошқа сифатлари янгича бўлган намунасини билдиради.

2. Кийим тарихидан маълумот Кийим инсоннинг илк ривожланиш давридан бошлаб доимо инсон билан бирга ривожланиб келди. Кийимнинг дастлабки кўринишлари Ибтидоий давр одамларининг қабила бўлиб яшаган вақтига тўғри келган. Бу даврда дарахт барглари, похоллар, ҳайвон териларини танага белдан боғлаб юришган. Кийим инсоннинг ижтимоий ҳаёти, меҳнат фаолияти ва онгининг ривожланиши туфайли у ҳам ривожланиб борди. Кийимнинг кейинги кўриниши турли ўсимлик ва ҳайвонот маҳсулотларидан тўқилган оддий газламаларни танага ўраб юришдан иборат эди. Қадимги Грецияда эркаклар кийими икки қисмдан – хитон ва гиматийдан иборат бўлган. Хитон – бу ички кийим бўлиб, жун ёки зиғир толали газламадан тайёрланган. 1-расм. Эркакларнинг гиматий кийими Газламалар бўй ипи бўйлаб иккига букилиб, елкада иккита тўғноғич – фибула билан маҳкамланган. Хитон билан кўчада юриш уят ҳисобланган. Эркаклар бирор юмуш билан кўчага чиқаётганда устки кийим – гиматийни кийиб олишган. Гиматий тўғри тўртбурчак шаклдаги, 1,7х4 м ўлчамдаги газлама бўлагидан иборат бўлиб, уни елка устида боғлаб ёки елкага ташлаб қуйиб, гавданинг табиий гўзаллиги ва ҳаракат бемалоллигини кўрсатадиган

ҳамда унга ҳалақит бермайдиган нафис тахламалар тушириб драпировка қилиб қўйиларди (1-расм). Аёллар кийими ҳам эркаклар кийимига ўхшаб икки қисмдан иборат бўлиб, улар кийими ёпиқроқ ва узунроқ бўлган. Ички кийими – хитон бурмаланган газлама бўлаги елкада фибулалар (тўғноғичлар) билан маҳкамланган. Хитон оқ, сариқ, қизил рангдаги жун ва зиғир толали газламалардан тайёрланган. Хитон уй кийими ҳисобланиб, унда кўчага чиқиш одатланилмаган. Аёллар устки кийими пеплос деб аталарди (2-расм). Унинг шакли ва драпировка қилиниши хитонга ўхшаб кетарди, фақат тахламалари сони кўпроқ ва узунроқ эди. Пеплос 1,5х3,5 м ўлчамдаги газлама бўлагидан иборат бўлган. Қадимги греклар ва римликлар бундай бурмаланган кийимларни усталик ва юқори дид билан бажарганлар. Ҳозирги кунда бундай бурмаланган кийимларни Ҳиндистоннинг миллий кийимларида кўриш мумкин. 2-расм. Устки кийим – пеплос Табиатшунослик, само фанларининг келиб чиқиши кийимга ўз таъсирини ўтказади. Кийим газламаси турлари пайдо бўлади (юпқа, қалин, шойи, ип толали газлама). Кейинчалик кийимда тананинг қисмларига

алоҳида газламаларни ўраб тайёрлаш, бўйлаб бириктириш меҳнат қилиш учун анча қулайлик туғдиради. Айниқса, игнанинг келиб чиқиши кийим қисмларини бириктириб тикишда унинг такомиллашишига олиб келди. Х III асрга келиб кийимда ёқалар, енг, манжетлар, чўнтаклар, тақилмалар шаклланди. Кийимнинг ташқи кўринишида, газламасида, бичилишида ўзгаришлар тез ривожланди. Кийимнинг гавдага ёпишган, этаклари ҳажмли, қаватли кўринишлари, газламаларнинг атлас, бархат, мовут каби турлари пайдо бўлди. Европа мамлакатларида феодализм мустаҳкам қарор топган ўрта асрлар даврида махсус эстетик идеал ва шунга мос костюм характери таркиб топди. Одамзот гавдасининг гўзаллигидан завқланиш номуносиб ва гуноҳ иш ҳисобланар, шунинг учун гавдани қўполдан-қўпол, оғир, кейинчалик эса чўзиқ шаклларга ўраб ташлар эдилар. Тор, юқори қисми қатор-қатор мураккаб тахламалардан иборат, орқа этаги жуда узун, кўйлак жуда баланд конуссимон бош-кийим ва ниҳоятда чўзиқ пойафзал билан бирга қўшилиб, қадди қомат кўринишини ўзгартириб юборарди (3-расм). Ўрта асрларда костюм гавдани турли воситалар (шнурлар, корсетлар) ёрдамида қаттиқ қисиб, табиий шаклдан узоқлаштирадиган “ғилоф” системаси ривож топишини бошлаб берди. 3-расм. Феодализм даври кийими

Уйғониш даврида (ХУ I -ХУ II асрлар) эстетик дунёқарашни қайта баҳолаш юз берди, яъни гуманистик идеологиялар шаклланди. Бу буюк географик кашфиётлар, илм ва техника ютуқлари даври, санъат даври эди. Бу Леонардо да Винчи, Рафаэль Санти, Микеланжело каби улуғ алломалар даври эди. Бу даврда аёллар кийими жуда ноқулай – қаттиқ, ҳаракатга ҳалақит берадиган холатда эди. Икки қаватли кийим бир вақтда кийилиб, белдан этак қисмига каркас ёрдамида конуссимон шакл кўринишида бўлган (4-расм). Юбка қисмида ҳеч қандай бурмалар бўлмай, каркасга тортиб қўйилган. Кўйлакнинг юқори қисми жуда тор бўлиб, пастга томон бурчак шаклида тугалланган эди. Бу даврда аёллар белни хипча қилиб кўрсатиш мақсадида корсет кийишган. Эркаклар кийими эса сипо ва содда кўринишда бўлган. Каштали кўйлак, кенг камзул, трико ва калта шар шаклига ўхшаб кетувчи панталонлар кийилган (5-расм). ХУ III аср (Барокко даври) ларга келиб кийимда хашамат-дорлик жуда авж олди. Бу давр кийим шаклларининг назокатлилиги, мураккаблиги билан ва ғаройиб жимжимадорлиги билан фарқ қилади. Костюмда гавданинг бел қисми, кўкрак, бўкса кўзга ташланиб туради (6-расм). Костюм енгил, нозик бўлиб, бошдан-оёқ гул тикилган, тюлдан, газсимон материалдан, тўқима тўрдан, “кўпчитиб” қўйгандек безатилган.

4-расм. Уйгониш даври кийими Аёллар кийими жуда тор бўлиб, унинг остидан корсет кийилган. Кўйлак олд қисми жуда очиқ, енглари тор, паст қисми тўрлар билан безатилган, кўйлакнинг этак қисми кринолин ҳисобига кенг турган. Кўйлак безагига алоҳида эътибор берилган. Устки кўйлак кўкрак қисмида бантлар билан махкамланган. Бантлар кетма-кетликда жойлашган, яъни аввал катталари, бел томон эса майда бантлар махкамлаб қўйилган. Бу давр эркаклар ички кийимлари камиза, устки кийими плаш эса табар деб юритилади. Табарларда ён чок бўлмаган ва бу кийим жуда эъзозланган. Аёллар кийими ҳам икки қаватли камиза ва котта қисмлардан иборат бўлган. Котта устки кийим бўлиб, юқори қисми жуда тор ва ён ёки орқада шнурли тақилмаси бўлган, енглари ҳам жуда тор ва узун бўлиб, юбка қисми эса бўлакдардан иборат жуда кенг ва узун шлейфлар билан якунланган.

5-расм. Уйғониш даври кийими 6-расм. Барокко даври кийимлари Эркаклар кийимида ҳам хашаматдорлик сезилиб турарди. Х I Х асрдаги европача костюм тарихи 1789 йилдаги француз буржуа инқлобининг бўронли воқеаларидан бошланди. Янги даврга капитализмнинг, фан ва техниканинг гуркираб тараққий этиши, янги-янги материаллар, тикув машинаси пайдо бўлиши характерли эди.

Костюмда қатор-қатор шакллар, силуэтлар, каркаслардан (корсет ва кринолиндан) халос бўлиш ва гавдани эркин кўрсатиш секин-аста сезила бошланди. Эркаклар тик ёқали оқ кўйлак, галстук ёки шарф, фрак кия бошлаганлар (7-расм). Аёллар кийими оддий ва сипо кўринишга эга эди. Костюмнинг бел қисми юқорироқда бўлиб, юбка қисми эса шлейф, юмшоқ тахламалардан иборат бўлган. Тантанали кийимлар жуда очиқ ва узун шлейфли қилиб тикилган (8-расм). 7-расм. Эркаклар устки 8-расм. Аёллар байрам кийими кийими ХХ аср (Ампир даври) шакл ва материаллар танлашда қатъиян хизматбопликни, соддаликни, бемалолликни ўз принципи деб эълон қилади. Костюм корсет, кринолин каби сунъий нарсалардан гавдани халос қилади, аёл гавдасини озод этади, башанглик ҳақидаги эскича тасаввур ўзгаради. Костюмнинг асосий интилиши одам ҳаракатларига максимал даражада мос бўлишдан, одамни эзмаслик, уни ўзига бўйсундирмасликдан, балки унинг ҳаётий манфаатлари изидан боришдан, индивидуалликни рўёбга чиқаришдан иборат бўлади (9, 10-расмлар). ХХ аср дунёдаги бўлаётган воқеалар кийимга ўз таъсирини ўтказади. 20- йилларда кийимни ихчамлаштириш, бўйини калталаштириш, этакларини

торайтиришни, оддий бичимлигини кийимларда кўриш мумкин. Шу даврнинг тақчиллиги ва синфланиши, тенглашуви асосан оддий матолардан ихчам кўринишдаги кийимлар тайёрланишига сабаб бўлган. 30-40-йиллардан сўнг кийимни кийилиш ўрнига қараб услуб бўйича кийиладиган бўлди, яъни классик, спорт, фантазия услуби ва кейинчалик эркин услуб пайдо бўлди. Классик услубда – расмий кўринишда кўчалик кийимлар тушунилса, спорт услубида фақат спорт машғулотлари учунгина эмас, балки ҳаракат қилиш учун, турли ишлар учун, актив дам олиш учун қулай кийимлар, фантазия услубда эса байрам, тантанали кийимлар кўзда тутилган. 70-80- йилларда кўпроқ эркин услубдаги кийимлар пайдо бўлиб, уларда классик, фантазия услублари ўз кўринишини беради. 9-расм. Ампир давридаги 10-расм. Ампир давридаги эркаклар кийими аёллар кийими Костюмнинг образли ифодалилиги эндиликда илгаридан бошқа воситалар ёрдамида эришилади, яъни силуэт тез-тез алмашиб туради, чизиқлар инжиқ ва доимий эмас, гавда билан костюмнинг ўзаро боғликлиги динамикада ифода топади. Кийим бир қарасангиз гавдага ёпишиб, гоҳида унга салгина тегиб, баъзан эса гавдадан жуда қочиб турадиган бўлади.

Костюмни шакллантиришда хизматбопликни асос қилиб олган дизайн, яъни саноат буюмларини бадиий лойиҳалаш актив роль ўйнайди. 3. Кийимга қўйиладиган талаблар Кийимни лойиҳалаш кийимга қўйиладиган талаблардан бошланади. Ҳар қандай тикувчилик буюмларига аниқ белгиланган талаблар қўйилади. Кийимга 2 хил талаб қўйилади: истеъмолчининг талаби ва ишлаб чиқариш талаби. Истеъмолчининг талаби ўз навбатида қуйидагиларга бўлинади: 1. Гигиеник талаб. 2. Эксплуатацион талаб. 3. Эстетик талаб. Г и г и е н и к талаблар деганда, шуни тушуниладики, кийимдан фойдаланганда кийим одам соғлиғига зарар етказмаслиги, эркин ҳаракатланиш вақтида ҳалақит бермаслиги керак, яъни ёзда кийиладиган кийимлар енгил, ҳаво ўтказувчан бўлиши, қуёш нурини қайтарувчан бўлиши, намни шимувчан бўлиши керак. Бунда газлама асосий роль ўйнайди. Кийим табиий толали газламалардан тикилиши талаб қилинади. Масалан: пахта, ипак, жун, зиғир толали газламалар жуда яхши, гигиеник ҳисобланади. Қишки кийимлар одам танасидан чиққан иссиқликни сақловчи, енгил ва қулай бўлиши керак. Шунинг учун қишки кийимлар кўпинча жун толали газламалардан тикилади. Кийимга ишлов беришда иложи борича енгил бўлишига, бичими эса қулай бўлишига эътибор бериш керак. Кузги ва баҳорги кийимлар эса ҳароратнинг пастлиги ва ёғингарчилик кўплигига асосланиб кўпроқ синтетик толали газламалардан тикилади. Э к с п л у а т а ц и о н талаблар деганда, кийимнинг вазифасига ва фойдаланиш шароитларига мослиги, қулайлиги, чидамлилиги, ишончлилиги, формасининг барқарорлиги тушунилади. Кийилиш даврида кийим турли

механикавий ва биологик таъсирларга дуч келади, нам вақтида буралади. Кийим ана шу таъсирларга чидамли бўлиши керак. Бундай таъсирлардан кийим ситиладиган, чўзиладиган, рангини ўзгартирадиган ёки ғижимланадиган бўлса, у узоққа чидамайди. Шунинг учун газламанинг хусусиятларини эътиборга олган ҳолда кийим моделини тўғри танлаш керак , яъни чўзилувчан , ситилувчан газламалардан кенгроқ , бурмаланган кийимлар тикилгани маъқул. Ундан ташқари , кийимнинг ёқалари , енглари , бортлари , чўнтак оғизлари кўп ишқаланади. Бу ерларга пухта техник ишлов бериш керак. Акс ҳолда кийим ўз кўринишини йўқотади. Э с т е т и к талаблар деганда , кийимнинг мода йўналишига мослиги , янги газламалардан тикилганлиги , янги безаклар ишлатилганлиги , истеъмолчиларнинг эстетик дидларини қондириши тушунилади. Ишлаб чиқариш талаби деганда буюмни корхонада ишлаб чиқариш жараёнидаги юзага келадиган талаби тушунилади. Тикувчилик буюмини лойиҳалашда қуйидагиларга аҳамият берилади: 1. Бир асос бўйича бир неча моделларни тайёрлаш мумкин бўлсин. 2. Кийимга кетадиган матодан юқори тежамкорликда фойдаланиладиган бўлсин. 3. Кийимни тикишда ишлаб чиқариш корхонаси ўзида бор механизациядан ва шарт-шароитлардан тўлиқ фойдалана олсин. 4. Ишлаб чиқариш корхонаси тайёрланаётган буюм юқори унумли бўлишини эътиборга олиш керак , натижада маҳсулот таннархи арзон , самарадорлиги юқори бўлади. 4. Кийимларнинг синфланиши Тикувчилик саноатида қабул қилинган синфланишга кўра кийимлар 2 синфга: - маиший кийимлар; - ишлаб чиқариш кийимларига бўлинади.

Маиший кийим ўз навбатида фойдаланиш шароитига қараб қуйидаги гуруҳларга бўлинади: - уст кийимлар (пальто , калта пальто , плашлар , жакетлар , пиджак , куртка ва ҳоказо); - енгил кийимлар (кўйлаклар , блузкалар , эркаклар кўйлаги , юбкалар , фартук ва ҳоказо); - ич кийимлар (пижамалар , эркаклар ва аёллар ич кийимлари , чўмилиш кийимлари ва ҳоказо); - бош кийимлар (кепка , фуражка , беретка , шапка , шляпа , панама ва ҳоказо). Ишлаб чиқариш кийимлари эса қуйидаги гуруҳларга бўлинади: - Махсус кийимлар – одамни зарарли муҳитдан мухофаза қилади ва кишининг иш қобилиятини сақлашга ёрдам беради. Уларга куртка , комбенизон , шим, плашлар киради. - Форма кийимлари – темир йўл ишчилари , ҳарбийлар , авиация , дарё ва денгиз ходимлари ва бошқалар учун тикилади. Уларга шинель , пальто , китель , шим , костюм , куйлак , ич кийим ва бошқалар киради. Жинс ва ёш аломатларига кўра кийимларни қуйидаги кичик гуруҳларга: эркаклар , аёллар ва болалар кийимларига ажратилади. Болалар кийими ёшига кўра ўз навбатида қуйидагиларга бўлинади: - чақалоқлар кийими; - ясли ёшидаги ўғил ва қиз болалар кийими; - мактабгача ёшдаги болалар кийими; - мактаб ёшидаги болалар кийими; - ўсмирлар кийими. Кийимлар йилнинг қайси фаслида кийилишига қараб: ёзги , қишки , баҳорги , кузги кийим турларига бўлинади. Бу кийимлар қаерга кийилишига қараб қуйидагиларга: - кундалик кийим , - уй кийими , - тантанали кийим ,

- спорт кийимларига ажратилади. Кийимлар тикиладиган газламасининг толасига қараб: жун , шойи , ип газлама , зиғир толали газламалардан , шунингдек , сунъий , синтетик ва аралаш толали газламалардан тикилган кийимларга бўлинади.

Похожие

Кийим хакида умумий маълумот

Одам гавдаси ҳақида маълумот

Техник моделлаш жараёни ҳақида маълумот

Кийим ассортименти

Кийим конструкциялаш методлари