Charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxonalarida xususiylashtirish operatsiyalarini hisobga olishning o’ziga xos xususiyatlari - Текстиль - Рефераты

Charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxonalarida xususiylashtirish operatsiyalarini hisobga olishning o’ziga xos xususiyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

79 KB

Charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxonalarida xususiylashtirish operatsiyalarini hisobga olishning o’ziga xos xususiyatlari Reja: 1. Ustav kapitalini shakllanishining umumiy nizomi. 2. Hissadorlik jamiyatlarida aktsiyalarni hisobga olish. 3. Xususiylashtirilgan korxonalarga egalik qilish xarajatlarini hisobga olish. 4. Ijara korxonalarini xususiylashtirishni hisobga olishni o’ziga xos xususiyatlari. 5. Xususiylashtirish natijasida tashkil etilgan hissadorlik jamiyatlarini faoliyatini hisobda aks ettirish turlari.

1. Ustav kapitalini shakllanishining umumiy nizomi. Agar ko’rilgan zararlar summasini qoplash manbai bo’lmasa bu summa xususiylashtirilgan charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxonalarining balansida qoldiriladi va shu summaga boshlang’ich baho yoki mulk qiymati kamaytiriladi. Zahira jamgarmasining foydalanilmagan qismi sub’ektning ustav kapitaliga kushiladi. Xususiylashtirish jamgarmasi taqsimlanmagan foyda va maxsus yunalishdagi jamgarmalar hisobidan tashkil qilinadi. Xususiylashtirish jamgarmasi bo’yicha analitik hisob xodimlarining shaxsiy maqsadli schyotlari bo’yicha yuritiladi. Buxgalteriya 8800-"Grant, subsidiya va begaraz yordamlarni hisobga oluvchi schyotlar"dagi, 8810-"Grant va subsidiyalar" schyotining holatini taxlil qilib ushbu schyotda maqsadli dasturlarni amalga oshirish uchun tushgan mablag’larnigina koldirishi mumkin. Byudjet yoki byudjetdan tashqari jamgarmadan tushgan maqsadli tushumlar va moliyalashtirish mablag’lari ustav kapitaliga kiritiladi. Bizning misolimizda bu manba 476000 so’m. ushbu summa debet 8810 va kredit 8400 schyotlarida qayd qilinadi. Aksiyadorlar jamiyatining ustav kapitalining balans moddalari "Kelgusi davr daromadlari" va "Kelgusi sarflar va to’lovlar"da ko’rsatilgan summaga kamayadi, chunki bu summa sub’ektning boshlang’ich bahosidan chegiriladi. Agarda korxonani jismoniy shaxs sotib olsa bu summa korxonaning boshlang’ich bahosi yoki ustav kapitaliga kushib sotiladi. Ayrim hollarda korxonalarning turlari va yunalishiga qarab ayrim ob’ektlar xususiylashtirilmay davlat mulki bo’lib kolishi mumkin. U holda shu ob’ektlarning qiymatiga aksiyadorlar jamiyatining ustav kapitalining umumiy summasi kamayadi, lekin maxsus yunalishdagi jamgarmalar qatoriga kushilib aksiyadorlik jamiyatining ixtiyorida koldiriladi. -8792000 Dt 8300 Kt 8810 Undan keyin hisobdan chiqarilmagan foyda va maxsus yunalishdagi jamgarmalar summasini hisoblash lozim. Buning uchun esa balansdagi foydaning

qoldiq summasidan kurilgan zararlar va xususiylashtirish jamgarmasining summalarini chegirib tashlash lozim. Maxsus yunalishdagi jamgarmalarning ichki tuzilishi tubdan uzgardi va jalb qilingan mablag’lar- sub’ekt majburiyatlarining manbalari uzgarmadi. Korxonalar xususiylashtirilganda ya’ni, aksiyadorlar jamiyatiga aylantirilganda eng avvalo sub’ektning xodimlariga berilgan aksiyalar bilan bir qatorda, shunday imtiyozga ega bo’lgan oldin korxonada ishlab ketgan, lekin hozirgi vaqtda nafaqaga chikkan xodimlarga berilgan imtiyozli aksiyalarni hisobga olish tartibini yoritish zarur. Xususan: n aksiyalarning bir qismini bepul berish; n aksiyalarning bir qismini qiymatini bo’lib-bo’lib to’lash shartida nominal qiymatda ma’muriyat xodimlariga sotish; n yopik obunada aksiyalarni nominal qiymatidan chegirilgan holda yoki kelishilgan bahoda tarkatish. 2. Hissadorlik jamiyatlarida aktsiyalarni hisobga olish. Xususiylashtirilgan korxonalarda aksiyalarni taqsimlash bilan bog’liq obuna va boshqa ishlar aksiyadorlar jamiyatini qayd qilishgacha amalga oshiriladi. Aksiyalar bo’yicha hisoblashish muomalalarini qayd qiladigan buxgalteriya yozuvi va aksiyadorlarni qayd qilish daftaridagi yozuvlar aksiyadorlar jamiyati qayd qilingandan keyin amalga oshiriladi. Aksiyadorlik jamiyatida eng avvalo ustav kapitali qayd kilinib ushbu kapital 8300-"Kapital (mulk)ni yoki jamgarmani hisobga oluvchi schyotlar"da hisobga olinadi. Ushbu schyotlar guruhida quyidagi schyotlar mavjud: 8300-"Ustav kapitalini hisobga oluvchi schyotlar"da korxonani aksiyadorlar jamiyatiga topshirish balansida qayd qilingan ustav kapitalining summasini hisobga oladi va quyidagi schyotlar aksiyadorlar jamiyati ro’yxatdan o’tkazilgandan keyin ochiladi:

n 8310-"Oddiy aksiyalar" schyotida ro’yxatdan o’tkazilgan aksiyalarning qiymati chegarasida yoki puli to’langan aksiyalarning nominal qiymatidagi ustav kapitali aks ettiriladi. n 8320-"Imtiyozli aksiyalar" schyotida imtiyozli aksiyalar- ovoz berish huquqi bo’lmagan, lekin aksiya egasiga dividend kafolatini beradigan (sub’ektning moliyaviy natijasidan qat’iy nazar) aksiyadorlar kapitalining holati va harakatini aks ettiradi. n 8320-"Ulushlar va omonatlar" schyoti sub’ektlarning tashkiliy- huquqiy shakllariga asosan ularning faoliyatida qatnashuvchi shaxslarning badallari hisobiga tashkil qilingan kapitalning holati va harakatini aks ettiradi. n 8600-"Uzining aksiyalarini sotib olish" schyotlarida aksiyadorlardan sotib olingan oddiy va imtiyozli aksiyalarning nominal qiymati qayd qilinadi va unda quyidagi schyotlar ochiladi: 8611-"Sotib olgan uzining oddiy aksiyalari" va 8320-"Sotib olgan uzining imtiyozli aksiyalari". Aksiyadorlar jamiyatini ro’yxatdan utkazgandan keyin: n mulkni boshqarish kumitasiga har bir shaxsga miqdori ko’rsatilgan holda bepul berilgan imtiyozli aksiyalar va ularning egalarining ro’yxati beriladi; n ushbu kumitadan topshirik (rozilik) olingandan keyin ushbu jismoniy shaxslar (xodimlar) aksiyadorlar ro’yxatiga kiritiladi;  tarkatilgan imtiyozli aksiyalar buxgalteriya hisobida qo’shimcha muomalalar sifatida qayd kilinmaydi va ushbu aksiyalarning qiymati 8300 schyotda koladi; n obuna bo’yicha tarkatilgan hamma imtiyozli aksiyalarning nominal qiymati e’lon qilingan kapital summasidan obuna kapitali summasiga utkaziladidebet 8520-"Imtiyozli aksiyalar" va kredit 8310-"Oddiy aksiyalar" schyotlari. Bir vaqtning uzida korxonaning ishchi va xodimlari va unga tenglashtirilgan jismoniy shaxslar obuna bo’lgan aksiyalarning nominal qiymatiga aksiyadorlar jamiyati mulk jamgarmasiga qarz va obunaga qatnashgan shaxslarning aksiyadorlar jamiyatiga qarzi sifatida hisobga olinadi va schyotlarda quyidagicha

qayd qilinadi: Dt 4610-"Ustav kapitaliga badallar bo’yicha ta’sischilarning qarzi" schyoti Kt 8810-"Grant va subsidiyalar (kapitallar)" schyoti. Obuna qilingan aksiyalarning nominal qiymatidan chegirilgan summaga ushbu qarzlar summasi kamayadi: Dt 8810-"Grant va subsidiyala(kapital)lar" schyoti Kt 4610-"Ustav kapitaliga badallar bo’yicha ta’sischilarning qarzi" schyoti. Agarda obunachilarga aksiyalar nominal qiymatdan ortiqcha bahoda sotilsa schyotlarda teskari yozuv amalga oshiriladi, lekin nominal qiymati bilan sotish bahosi urtasidagi farq 8300-"Ustav kapitali" schyotlarida ko’rsatilmaydi. Mulk jamgarmasiga sotilish uchun berilgan aksiyalar 8300-"Ustav kapitali" schyotida qayd qilib boriladi va sotilganligi to’g’risida ma’lumot olinganda schyotlarda quyidagicha qayd qilinadi: Dt 5010 yoki 5110, 5210 schyotlari va Kt 4610-"Ustav kapitaliga badallar bo’yicha ta’sischilarning qarzi" schyoti. SHunday qilib, 8300-"Ustav kapitali" schyotining kredit summasida aksiyadorlik jamiyati tomonidan xodimlarga bepul berilgan va mulk jamgarma ixtiyorida kolgan aksiyalarning nominal qiymati aks ettiriladi. YOpik obuna tartibiga muvofiq sub’ektning xodimlari aksiyadorlar jamiyatini qayd qilish kunigacha qonunda belgilangan tartibda chegaralangan miqdordan ortiqcha aksiya chiqarish imkoniyati mavjud. Buning uchun xoxlovchilar bo’nak sifatida pul mablag’lari o’tkazadilar. SHuning uchun 5540-"Obunachilarning depoziti" schyoti ochiladi va depozitariylarning shaxsiy schyotidan o’tkazilgan summalarga: Dt 5540-"Obunachilarning depoziti" schyoti va Kt 6320-"Aksiya obunachilaridan olingan bo’naklar" schyoti boglanadi. Aksiyalarni sotishdan tushgan mablag’lar aksiyadorlar jamiyatiga kirim kilinmaydi balki davlat mulki hisoblanib mulk jamgarmasiga kirim qilinadi. SHuning uchun ushbu mablag’lar tegishli jamgarmalarga kelishilgan muddatda utkaziladi: Utkaziladigan summaga:

Dt 8810-"Grantlar" schyoti va Kt 6520-"Byudjetdan tashqari jamgarmalarga to’lovlar" schyotining krediti boglanadi. Agarda ushbu summa jamgarmaga utkazilsa: Dt 6520-"Byudjetdan tashqari jamgarmalarga to’lovlar" schyoti va Kt 5100, 5200, 5500 va boshqa mablag’lar schyotlari boglanadi. Kachonki mulk jamgarmasiga bo’lgan qarz tulik to’langandagina aksiyalar sotilgan hisoblanadi va Dt 8300-"Ustav kapitali" schyoti va Kt 4610-"Ustav kapitaliga badallar bo’yicha ta’sischilarning qarzi" schyotida qayd qilinadi. Bir vaqtning uzida aksiya egalarining reestrida aksiyalarning aksiyadorlar mulkiga utganligi qayd qilinadi. Dt 5540-"Obuna qatnashchilarining depoziti", 6520-"Byudjetdan tashqari jamgarmalarga to’lovlar", 4610-"Ustav kapitaliga ba’dallar bo’yicha ta’sischilarning qarzi", 8300-"Ustav kapitali" schyotlari va Kt 8810-"Grantlar" schyoti boglanadi. Shunday qilib, 8300-"Ustav kapitali" korxonaning boshlang’ich bahosi yoki auksion bahosini aks ettirib, aksiyadorlar jamiyatining tashkil kilinishi jarayonida faqat tegishli schyotlar bo’yicha qayd qilib boriladi. 3.Xususiylashtirilgan korxonalarga egalik qilish xarajatlarini hisobga olish Xususiylashtirilayotgan korxonalarni sotib oluvchilar jismoniy va yuridik shaxslar buladi. YUridik shaxslar korxonani tulik sotib olgan yoki aksiyalarning bir qismini sotib olgan vaqtidan boshlab uzoq muddatli moliyaviy qo’yilmachilar (investorlar) hisoblanadi: Dt 9220-"Boshqa aktivlarni sotish" schyoti Kt 0610-"Kimmatli kogozlar" schyoti YUridik shaxslarning tulagan summalariga: Dt 5110-"Hisoblashish schyoti" va Kt 9220-"Boshqa aktivlarni sotish va boshqa chikib ketishlar" schyoti.

Agarda boshlang’ich bahosi tulansayu, lekin to’langan summasi boshlankich bahodan kam bo’lsa: Dt 0610-"Kimmatli kogozlar" schyoti Kt 5110-"Hisoblashish schyoti" Kt 8410-"Emissiya daromadi" baholar urtasidagi farq summasiga. Keyinchalik 9560-"Kimmatli kogozlarga kuyilgan mablag’larni qayta baholash natijasida olingan daromadlar" schyotining qoldig’ida yigilgan summalar sub’ekt faoliyatining moliyaviy natijalariga kushiladi va Dt 9560 va Kt 9900 sifatida schyotlarda aks ettiriladi. Agarda olingan aksiyalarning qisman qiymati ma’lum vaqtdan keyin tulansa, u vaqtda oluvchining mulk jamgarmasiga kreditorlik qarzi paydo buladi: Dt 0610-"Kimmatli kogozlar" schyoti Kt 5110-"Hisoblashish schyoti" to’langan qiymatiga. Kt 6520-"Byudjetdan tashqari jamgarmalarga to’lovlar" schyoti, qarz summasiga. Ushbu olinadigan aksiyalarga oldindan garov summasi berilsa: Dt 6520-"Byudjetdan tashqari jamgarmalarga to’lovlar" Kt 5110-"Hisoblashish schyoti" boglanadi. Oldi-sotdi muomalalari sodir bulishi natijasida debitor qarzlarning summasi hisobdan chiqarilib boriladi: Dt 0610-"Kimmatli kogozlar" schyoti va Kt 6520-"Byudjetdan tashqari jamgarmalarga to’lovlar" schyoti boglanadi. Agarda ob’ekt auksionda sotilsayu, uning sotish bahosi boshlang’ich qiymatidan yuqori bo’lsa. boshlang’ich qiymati sotish bahosiga tenglashtirilib ushbu summa balansning "Kelgusi davr daromadlari" moddalarida va kapital qo’yilmalarni moliyalashtirish mablag’larining uz manbalarida qayd qilinadi. Aksiyadorlar jamiyatining ustav kapitali to’langan summada aks ettiriladi va boshlang’ich qiymat bilan sotilgan baho urtasidagi farq summasi 9390-"Boshqa muomalaviy daromadlar" schyotida ko’rsatiladi: Dt 0610-"Kimmatli kogozlar" schyoti va

Kt 8300-"Ustav kapitali" schyoti boglanadi Agarda ushbu muomalada, ya’ni aksiyalarning sotib olish bahosi uning nominal qiymatidan yuqori bo’lsa, u holda baho va qiymati urtasidagni farq summasi 9439"Boshqa muomalaviy sarflar" schyotiga olib boriladi va keyingi 10 yil ichida (agarda boshqa muddat belgilanmasa) sub’ektning xarajatiga kushilib hisobdan chiqariladi. 4. Ijara korxonalarini xususiylashtirishni hisobga olishni o’ziga xos xususiyatlari. Ijara korxonalari uz faoliyatida uzining mablag’lari hisobiga yaratilgan asosiy jamgarmalardan tashqari qarzga olingan mablag’lar hisobidan yaratilgan boshqa jamgarmalardan ham foydalanadilar. Ushbu sub’ektning mulkiga uzining ob’ektlaridan tashqari davlat va boshqa shasxlardan, keyinchalik sotib olish va sotib olmaslik sharti bilan, uzoq muddatli ijaraga (moliyaviy lizingga) olingan ob’ektlar ham kiradi. Ushbu mulklar ijarachida 0310-"Lizing shartnomasi bo’yicha ijaraga olingan asosiy vositalar" schyotida shartnomada kelishilgan bahoda hisobga olinadi va 6800"Tulanadigan moliyalashtiriladigan lizinglar" schyotining krediti tomonida tulanadigan ijara summasi aks ettiriladi. Ushbu ijaralar moliyalashtiriladigan ijaralar (lizinglar) hisoblanib har oyda hisoblangan eskirish summasi bilan koplanib boriladi. Dt 2010, 2310, 2510, 9410, 9420 schyotlari va Kt 0299-"Lizing shartnomasi bo’yicha olingan asosiy vositalarning eskirishi" schyotining kreditida aks ettiriladi. Asosiy vositalardan tashqari ijaraga har xil moddiy va nomoddiy aktivlar ham olinadi. Ushbu qiymatliklarning qiymati balansning aktivida va uzoq muddatli qarz sifatida passivida qayd qilinadi: Dt 0400-"Nomoddiy aktivlar" patent, litsenziya, savdo markasi va xokazolar schyoti va Kt 7900-"Uzoq muddatli qarzlarni hisobga oluvchi schyotlar"ning tegishli schyoti boglanadi.

Agarda ijarachi va ijarador urtasida tuzilgan kontraktda ushbu mulkni ijarachiga keyinchalik sotib olish huquqi berilsa. Ijara majburiyatlari summasi tulik to’langandan keyin ushbu ob’ekt ijarachining mulki hisoblanadi: Dt 0120, 0130, 0140, 0150 va xokazo schyotlar va Kt 0310-"Moliyalashtiriladigan lizing bo’yicha olingan asosiy vositalar" schyoti. Hozirgi vaqtda ijara sub’ektlari asosida mas’uliyati cheklangan sub’ektlar va ochik turdagi aksiyadorlik jamiyati ham faoliyat ko’rsatishi mumkin. Ijaraga olingan ob’ektlarning keyinchalik sotib olish bahosi quyidagi tartibda belgilanadi: n sotib olish huquqini beradigan ijara kontraktida ko’rsatilgan shartlar bo’yicha;  sotib olish huquqini beradigan ijara kontraktiga asosan, lekin unda hamma shartlar ko’rsatilmagan holda; n ijaraga olingan mulkning kontraktda ko’rsatilgan qiymatining ikki barobar bahosida; n davlat yoki xokimiyatga tegishli aksiyalarning nominal qiymatining 2 barobar bahosida va xokazo. Ijaraga olingan asosiy vositalar va oborot mablag’larining tulanmagan qiymatlari bo’yicha majburiyatlarning summasi tegishli 6910-"Tulanadigan moliyaviy lizinglar" va 6920-"Hisoblangan foizlar" schyotlarida aks ettirilib boriladi. Asosiy vositalarning qiymatini oshirish to’g’risida qonun va qarorlar chiksa, usha oshirilgan qiymati ijaraga olingan asosiy vositalarning ijaralari bo’yicha tulanmagan summasiga taalluklidir. Masalan, asosiy vosita moliyalashtiriladigan lizing kontraktiga asosan olindi: boshlang’ich qiymati 700000 so’m to’langan summa 450000 so’m qoldiq summa 250000 so’m Vazirlar maxkamasining qaroriga asosan ushbu asosiy vositaning qiymati 2,3 barobar oshirildi demak, tulanmagan summa 575000 (250000K325000(250000*1.3)) so’mga tengdir.

Ushbu summaga-325000 so’m tulanadigan moliyalashtiriladigan lizinglarning uzoq muddatli qismi ko’paytiriladi: Dt 8510-"Aktivlarni qayta baholash bo’yicha tuzatishlar" schyoti va 7910-"Tulanadigan moliyalashtiriladigan lizinglar" schyoti boglanadi. Agarda ijaraga olingan boshqa-boshqa aktivlarning qiymati oshirilsa ham ushbu tartibda tulanmagan qiymatiga: Dt 8510-"Aktivlarni qayta baholash bo’yicha tuzatishlar" schyoti va Kt 7910-"Tulanadigan moliyalashtiriladigan lizinglar" schyoti bog-lanadi. 0400-"Nomoddiy aktivlar" schyotining qoldig’i sub’ektning xarajatlariga kushiladi, lekin indeksatsiya qilingan summa zahira jamgarmasiga yigiladi yoki taqsimlanmagan foyda hisobidan koplanadi. Ijarachilar uz ulushidagi mulklar bo’yicha mulkiy huquqiga ega bo’lganligi uchun aksiyalarga yopik obuna qilinganda ular birinchi navbatda obuna bulish huquqiga ega. Jismoniy va yuridik shaxslarning obuna summasi bo’yicha qarzi 4610"Ustav kapitaliga ba’dallar bo’yicha ta’sischilarning qarzi" schyotida qayd qilinadi: 4610-"Ustav kapitaliga ba’dallar bo’yicha ta’sischilarning qarzi" schyoti Kt 8310-"Oddiy aksiyalar" yoki 8320-"Imtiyozli aksiyalar", 8330-"Ulushlar va omonatlar" schyotlari bilan boglanadi. Xususiylashtirish bo’yicha ta’sischilarning tulagan ba’dal summalariga: Dt 5010, 5110, 5210 va xokazo schyotlari Kt 4610-"Ustav kapitaliga badallar bo’yicha ta’sischilarning qarzi" schyoti bilan boglanadi. Keyinchalik muddatli to’lovlar sharti bilan berilgan aksiyalar bo’yicha qoldiq summa tegishli 4610 schyotida aniqlanib muddati kelgan to’lov summasi hisoblanadi va ushbu summa aksiya egalari tomonidan to’langandan keyin mulk jamgarmasiga utkaziladi: Dt 7920-"Boshqa shaxslarga bo’lgan uzoq muddatli qarzlar" schyoti va Kt 5010, 5110 yoki 5210 schyotlari bilan boglanadi.

5. Xususiylashtirish natijasida tashkil etilgan hissadorlik jamiyatlarini faoliyatini hisobda aks ettirish turlari. Korxonalar xususiylashtirilgan (privatizatsiya qilingan)dan keyin ularga berilgan yuridik statusga asosan buxgalteriya hisobi tashkil qilinadi va yuritiladi. Agarda xususiylashtirish (mulkchilik shaklini uzgartirish) natijasida sub’ektning statusi uzgarib aksiyadorlar jamiyati shaxslarning investitsiya jamgarmasi ixtiyoriga utib yuridik shaxs hisoblansa ularda buxgalteriya hisobi "Buxgalteriya hisobi to’g’risidagi qonun"ga va "Schyotlar rejasiga" asosan yuritiladi va schyotlarga boshlang’ich ma’lumotlar topshirish balansidan olinadi. Korxonani sotib olgan shaxs yoki shaxslar ushbu sub’ektni mustaqil balansga ega bo’lgan yuridik shaxs sifatida koldirishi yoki uz sub’ektining balansiga qabul qilib hisob yuritish tizimini tashkil qilishi mumkin. Buning uchun buxgalteriya hisobini tashkil qilish va yuritishning ikkita turi mavjud:  sub’ekt yuridik shaxs hisoblanmay mustaqil balansga ega bo’lib sotib oluvchi yoki oluvchilarning korxonasidagi yig’ma balansga qo’shiladi. Bu vaqtda yangi tashkil bo’lgan sub’ekt va faoliyat ko’rsatayotgan sub’ektlar urtasida o’zaro hisoblashish munosabatlari paydo buladi va 4110-"Alohida balansga ajratilgan bulinmalardan olinadigan schyotlar" va 6110-"Alohida balansga ajratilgan bulinmalarga tulanadigan to’lovlar" schyotlarini yuritish zaruriyati tugiladi. Lekin bu hisoblashishlar umumiy balansda ko’rsatilmaydi. Topshirish balansi va inventarizatsiya dalolatnomasiga asosan aktiv qismining schyotlarida summalar debet tomonida ko’rsatilib, ushbu summa 4110 schyotning debetiga qayd qilinadi va passiv qismining schyotlaridagi summalar kredit tomonida ko’rsatilib ushbu summa 6110 schyotning kreditida qayd qilinadi. Chunki xususiylashtirilgan korxonaning to’lash majburiyatlarini yangi shaxs yoki shaxslar uz zimmalariga oladilar. Xususiylashtirilgan sub’ektlarda hisobni yuritish uchun quyidagi schyotlar rejasidan foydalanish maqsadga muvofiqdir:

Xususiylashtirilgan (privatizatsiya qilingan) korxonalarda buxgalteriya apparati bajaradigan ishlarning hajmi birmuncha oshadi va quyidagi qo’shimcha ishlarni bajarishda qatnashishi va hisobini yuritish zaruriyati tugiladi:  aksiyalarni sotish uchun birinchi joylashtirishda qatnashish;   aksiyalarning ikkilamchi muomalalarini tashkil qilish;   aksiyalarga obuna qilish davomida to’lovlarni hisobga olish;   aksiyadorlarni qayd kiluvchi (reestr) kitobni yuritish;   aksiyalarning holati va harakatini hisobga olish;   aksiyalarga dividendlarni taqsimlash, hisoblash va to’lash;   va boshqalar. Shuning uchun buxgalter xususiylashtirish to’g’risidagi Qonun va ko’rsatmalarni chukur urganishi, ta’sis hujjatlari va sub’ektning ustavi bilan tanish bulishi shart. Ushbu shart-sharoitlarni yaratish natijasida zarur ma’lumotlarni olish mumkin. Ushbu haqkoniy ma’lumotlar asosida xo’jalik faoliyatining nazoratini amalga oshirish, taxlil qilish, xo’jalikni muvaffakkiyatli boshqarish jarayonida to’g’ri qarorlarni qabul qilish sub’ektning xo’jalik-moliyaviy faoliyatidan foyda olish, xodimlarni iqtisodiy ximoya qilish, ularning shart va sharoitlarini yana ham yaxshilash va boshqa tadbirlarni amalga oshirish mumkin.

Adabiyotlar 1. O’zb е kiston R е spublikasi Konstitutsiyasi. –T.: O’zb е kiston. 2003. 2. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimovning 2013- yilning asosiy yakunlari va 2014 yilda O’zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlatirishning ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi «2014 yuqori o’sish sur’atlari bilan rivojlanish, barcha mavjud imkoniyatlarni safarbar etish, o’zini oqlagan islohotlar strategiyasini izchil davom ettirish yo’li bo’ladi» ma’ruzasi. «Xalq so’zi» 2014 yil 18 yanvar. 3. O’zb е kiston R е spublikasining “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi Qonun 1996 yil 30 sentyabr. 4. O’zbekiston Respublikasi «Fuqarolik kodeksi». 1998 y. 5. O’zbekiston Respublikasi «Soliq kodeksi». 2003 y. 6. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Patent bojlari to’g’risidagi nizomni va patent bojlarn stavkalarini tasdiqlash haqida»gi Qarori. 2002 y. 14 oktyabr. 357-son. 7. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida»gi nizomni tasdiqlash haqidagi Qarori (1999 yil 5 fevral. №54, 2003 y. 15 oktyabr №444). 8. «Auditorlik faoliyati to’grisida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonuni, 2000 yil. 26 may. 9. «Lizing to’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonuni. 1999 yil. 14 aprel. 10.Abdukarimov M.T. «Moliyaviy hisobotni o’qish va tahlil qilish yo’llari». -T.: Iqtisod va huquq dunyosi. 1999.

Похожие

Charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxonalarida materiallarni hisobga olishning o’ziga xos xususiyatlari

Charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxonalarida tayyor mahsulot va ularni realizatsiyasi hisobga olishning o’ziga xos xususiyatlari

Charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxonalarida mehnat va ish haqini hisobga olishning o‘ziga xos xususiyatlari

Charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxonalarida o‘zini mablag‘i kreditlar va moliyaviy natijalarni hisobga olishning o‘ziga xos xususiyatlari

Charm-poyabzal va matbaa ishlab chiqarish korxon