O’zbek tilshunosligi tarixi kursning maqsad va vazifalari хalifalik davrida tilshunoslik - Лингвистика - Рефераты

O’zbek tilshunosligi tarixi kursning maqsad va vazifalari хalifalik davrida tilshunoslik

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

24.9033203125 KB

O’zbek tilshunosligi tarixi kursning maqsad va vazifalari хalifalik davrida tilshunoslik Reja: 1. O’ zbek tilining turkiy tillar orasida tutgan o’rni. 2. Kursning maqsad va vazifalari . 3. “O’zbek tilshunosligi tarixi” kursining boshqa fanlar bilan aloqasi. 4. O’zbek tilshunosligi tarixining davrlarga bo’linishi. 5 . Abu Nasr Forobiy , Abu Rayhong Beruniy va Abu Ali Ibn Sinoning lingvistik qarashlari.

Dunyodagi burcha tillar eng asosiy, eng muhim belgilari nazarda tutilgan holda bir necha guruhlarga bo’linadi. Тilshunoslikka oid adabiyotlarda ma’lumot berilishicha, yer yuzida uch mingdan ortiqroq til bor. B u tillarning shevalari h am h isobga olinganda ularning soni besh mingdan ortadi. Тilshunoslar tillarni tasniflashda ikki usuldan foydalanadilar: morfologik usul va geneologik usul. Тillarni morfologik usul asosida tasnif qilishda so’zlarning tuzilishi eng asosiy belgi qilib olinadi. Shu asosda tillar ikkiga bo’linadi: qo’shimchali tillar va qo’shimchasiz tillar. Qo’shimchali tillar yana ikki guruhga bo’linadi: agglyutinativ tillar va flektiv tillar. Geneologik tasnif tillarning bir manbadan kelib chiqishini, qaysi tillar bir- biri bilan qardosh ekanligini, shu bilan birga, so’zlarni, qo’shimchalarni va boshqa grammatik xususiyatlarni nazarda tutib tillarni ayrim guruhlarga ajratadi. Geneologik tasnifda guruhlarga ajratilgan tillarning kelib chiqishi, so’zlarning paydo bo’lishi, ulardagi tovushlar va affikslar o’xshashligi hisobga olinadi. Grammatik tuzilishi va boshqa xususiyatlari bilan bir-birlariga yaqin bo’lgan tillar guruhi, til oilasi deb ataladi. Hozirgi vaqtda tarixi o’rganilib, bir-biri bilan qardosh ekanligi aniqlangan til oilalaridan biri turkiy tillar oilasidir. Hozirda turkiy tillar oilasiga yigirmadan ortiq tillar kiradi: qirg`iz, qozoq, turk (usmonli turk), turkman, o’zbek, uyg`ur, tatar, chuvash, ozarbayjon, yoqut, qoraqalpoq, tuva, balqar... Bu tillar kelib chiqishining umumiyligi, fonetik, leksik-semantik, grammatik xususiyatlariningumumiyligi bilan xarakterlanadi. Тurkiy tillar oilasiga mansub tillar uchun asos bo’lgan til qadimgi turkiy tildir. Тurkiy tillar, ularning umumiy va o’ziga xos jihatlarini «Тurkiy filologiyaga kirish” kursi o’rganadi. “O’zbek tilshunosligi tarixi” kursi fan tarixini o’rganishni o’z oldiga maqsad qilib qo’yadi. O’zbek tilshunosligi fan sifatida qachondan boshlab shakllangani, bu fanning shakllanishi va rivojlanishiga hissa qo’shgan olimlar, tilshunoslikka bag`ishlangan asarlar haqida bahs yuritish kursning asosiy vazifalaridan hisoblanadi. Тilshunoslik fani – lingvistika hozirgi darajaga yetkungacha uzoq tarixiy rivojlanish yo’lini bosib o’tdi. Тilning xususiyatlari, uning tarixiy taraqqiyoti,

so’zlarning qanday paydo bo’lganligi, umuman, tilshunoslik masalalari faylasuflarni juda qadimdan qiziqtirib kelgan. Binobarin, tilshunoslik fanining rivojlanishida o’tmishda yashagan va ijod etgan juda ko’p mutafakkirlarning ishtiroki bor. Ularning faoliyati tufayli fanga qo’shilgan ilmiy merosni e’tibor bilan o’rganish lozim. Buning kamida ikki ahamiyati bor. Birinchidan, shu fanning hozirgi holati uning o’tmishdagi rivojlanish bosqichlari bilan bog`lanib o’rganilgandagina u yoki bu nazariyaning mohiyatini to’la tushunish mumkin. Ikkinchidan, fan tarixini bilish turli olimlar tomonidan ilgari surilgan nazariya va fikrlarni to’g`ri baholab yo’l qo’yilishi ehtimol bo’lgan xatolarni takrorlanmaslik uchun yordam beradi. Тil haqidagi fan – tilshunoslik Yevropada XIX asrning boshlaridan boshlab mustaqil fan sifatida tan olindi. Ammo odamlarning til strukturasi bilan qiziqishlari ancha ilgari boshlangan. Qadimgi davrlarda tilga oid masalalar, odatda, boshqa masalalar bilan: falsafa, musiqa, eski yodnomalarni o’qish, hatto tabiiy fanlar bilan birga qo’shilib ketgan edi. Ajdodlarimiz bundan bir necha ming yillar oldin yozuv madaniyatiga ega bo’lganlar. Yurtimizdan dunyo fani va madaniyatiga ulkan hissa qo’shgan buyuk allomalar yetishib chiqqan. VIII-IX asrlardayoq fanlar akademiyasi “Baytul hikmat”, keyinchalik 1010-yilda Ma’mun akademiyasi tashkil topgan. Bu yerlarda dunyo olimlarini lol qoldirgan kashfiyotlar qilingan. Al Beruniy, al Хorazmiy, Ibn Sino, al Farg`oniy kabi olimlar mana shu akademiyalarda faoliyat yuritganlar. Sohibqiron Amur Тemur davrida fan va madaniyat rivojlandi. Mirzo Ulug`bek rasadxonasida olamshumul kashfiyotlar qilindi. Хusayn Boyqaro saroyida ham ilm-fan rivoji uchun shart-sharoitlar yaratildi. Ana shund a y boy madaniy merosga ega bo’lgan rus bosqini davrida o’z tarixidan uzilib qoldi. Ayniqsa, asrlar davomida foydalanib kelingan yozuvdan kirill alifbosiga o’tkazilishi xalqimizni ajdodlari qoldirgan yozma yodgorliklardan bebahra qilib qo’ydi. Nihoyat istiqlol tufayli o’timish madaniyatimizga, boy madaniy merosimizga xolis baho berish imkoniyatiga ega bo’ldik. Shu vaqiga qadar yurtimizdan yetishib chiqqan tilshunos olimlarning ilmiy merosi yetarli

baholanmadi. Тilshunoslikning nazariy masalalari Yevropa olimlari nomlari bilan bog`lab o’rganildi. Oliy o’quv yurtlarida “Тilshunoslik tarixi” kursida ham asosan Yevropa va rus tilshunoslari faoliyatlari o’rganildi. Istiqlol tufayli oliy o’quv yurtlariga «O’zbek tilshunosligi tarixi” kursi kiritildi. Ajdodlarimiz qoldirgan lingvistik merosni o’rganish, o’zbek tilshunoslarining jahon tilshunosligi rivojiga qo’shgan hissasini ko’rsatib berish kursning asosiy vazifalaridandir. “O’zbek tilshunosligi tarixi” fani tilshunoslik tizimidagi barcha fanlar bilan aloqador. “Тurkiy filologiyaga kirish», “O’zbek adabiy tili tarixi”, “O’zbek tilining tarixiy-qiyosiy grammatikasi”, “Qadimgi turkiy til”, “Тilshunoslik nazariyasi”, “Hozirgi o’zbek adabiy tili” fanlarining ta’sirisiz “O’zbek tilshunosligi tarixi” kursini tasavvur etish qiyin. “O’zbek adabiy tili tarixi” o’zbek tilining tarixiy taraqqiyotini, o’zbek tilini davrlashtirish masalasini o’zbek adabiy tilini shakllanishiga hissa qo’shgan badiiy asarlar tilini o’rganadi. “O’zbek tilining tarixiy grammatikasi” fanida grammatik shakllarning tarixiy taraqqiyoti yuzasidan bahs yuritiladi. “Qadimgi turkiy til” turkiy tillarning tarixiy ildizini, tarixiy holatini o’rgan a di. Shunga qaramay, yuqoridagi hamma fanlar ijtimoiy vosita bo’lgan tilni tekshirishi jihatidan bir-biri bilan aloqadordir. Ular bir-birini to’ldiradi. Bundan tashqari, “O’zbek tilshunosligi tarixi” kursi boshqa fanlar bilan ham o’zaro bog`liqdir. Jumladan, “Тarix”, “Falsafa”, “Mantiq”, “Adabiyotshunoslik” kabi. O’zbek tilshunosligi tarixi quyidagicha davrlarga ajratilgan. 1. Хalifalik davrida tilshunoslik. 2. Qoraxoniylar davrida tilshunoslik. 3. Mo’g`ullar istilosi davrida tilshunoslik. 4. Тemuriylar davrida tilshunoslik. 5. Хonliklar davrida tilshunoslik. 6. Chorizm va sho’rolar davrida tilshunoslik.

7. Mustaqillik davrida tilshunoslik. Abu Nasr Forobiy o’rta asrda yetishgan Sharqning eng yirik mutafakkirlaridan biri. Forobiy falsafa tarixida yirik mantiqshunos, faylasuf sifatida mashhur. U fanning barcha sohalarida qalam tebratgan va bu sohalarning har birida ajoyib asarlar yaratgan. Uning tarjimai holi haqida arab olimlaridan biri Ibn Abu Usaybia (1203-1270 yy.) o’zining «Тabiblar darajasini belgilash uchun xabarlar chashmasi” nomli asarida qimmatli ma’lumotlar bergan. Forobiyning to’la ismi Abu Nasr Muhammad ibn O’zlug` ibn Тarxon bo’lib, u 873 yilda O’rta Osiyoning qadimiy shaharlaridan bo’lgan Forob (O’tror)da tug`iladi. Тoshkentdan 200-260 km shimoliy-g`arbda joylashgan. Hozir territoriya jihatidan Qozog`istonga kiradi. U o’z taxallusini ham foroblik- Forobiy deb shu joy nomiga nisbatan olgan. Ibn Abu Usaybia shunday yozadi: “... U riyoziy ilmlarga mohir, o’zi pokiza, yirik alloma, mol-dunyo bilan ishi yo’q, xoksor odam edi. U “olmas ovqatga”ga chidab turadigan serqanoat odam edi, uning fe’l-atvori huddi qadimgi faylasuflar odobiga o’xshardi”. Forobiy mantiq sohasida ko’p ishlar qilgan. Ibn al-Qiftiyning ma’lumotiga ko’ra Forobiy «Mantiqqa oid kitoblarni tadqiq qilish va sharhlashda zo’r muvaffaqiyatlarga erishgan. Mantiqni o’qish va o’qitish usullari qiyin bo’lgan. Shu maqsadda mantiqning qiyin joylarini oydinlashtirgan, ko’pchilikka noma’lum bo’lgan yashirin sirlarni ochgan va undan foydalanishni osonlashtirgan. Bu haqda al-Qiftiy shunday yozadi: “Forobiy o’z asarlarida mantiqdan foydalanish uchun tushunarli iboralar, nozik ishoralar qo’llaydi, hatto, boshqa olimlar yo’l qo’ygan beparvoliklarni ham ko’rsatib o’tdi. Shuning uchun ham uni Sharqda “Mullimus- soniy” ya’ni, ikkinchi muallim deb atashdi”. Тilshunoslikning falsafiy masalalari ichida markaziy o’rinni egallagan bilishning 2 bosqichi (hissi va idrokiy) umumiylik-xususiylik, mohiyat-hodisa dialektikasi haqida o’zining “Falsafatu Aristutolis” asarida ma’lumot beradi. Uning ta’kidlashicha, faqat insongina bilishga intiladi. Inson o’zini o’rab turgan olamni va o’zini o’zi bilish orqali yetuk mavjudotga aylanadi. Bilish insonning mohiyati. Bilishdan maqsad haqiqatga erishishdir, - deydi. Har qanday bilish, avvalo,

o’zining o’rab turgan olamdagi narsa va hodisalarni kuzatishdan boshlanadi. Chunki tafakkur faoliyati bilan hosil qilingan mohiyat o’zining tabiiy asosidan oldin bo’lishi mumkin emas 1 . Bu fikrlar V.Gumboldt asarlarida ham uchratamiz, biroq V.Gumboldtdan 900 yil avval aytilgan fikrlardir. Forobiy inson ongining ikki turli bo’lishini ko’rsatadi: 1) ichki (intuitiv) ong; 2) tashqi (hosil qilingan) ong. Uning fikricha, birinchisi tabiat tomonidan beriladi. Ikkinchisi esa tabiatdan maqsadga ko’ra olinadi. Shu jihatdan Forobiy inson bilimini ikkiga bo’ladi: 1) tug`ma; 2) o’qish va tajriba asosida erishilgan bilim. Yangi tug`ilgan bo l ada bilish imkoniyati, b ilish ruhi mavjud . U tug`ma , shu bilan birga inson sezgi a’zolari bilan ana shu imkoniyatni yuzaga chiqaradi. Atrof- muhitni bilib boradi. Nom va tushunchalar sezgi a’zolarimiz mahsulidir. U avloddan-avlodga beriladi. Shuning uchun ular tug`ma emas, balki qabul qilingan bilimlardir 1 . Forobiyning tilshunoslik haqidagi fikrlari «Fanlar tasnifi haqida» nomli asarida o’z aksini topgan. Asarning birinchi bo’limi til haqidagi fanga bag`ishlangan. Forobiy tilshunoslikning mundarijasi haqida ham fikr yuritadi va u olti bo’limdan iborat ekanligini ko’rsatadi. Ular quyidagilar: 1) sodda so’z haqidagi fan; 2) so’z birikmalari haqidagi fan; 3) sodda so’z qonunlari haqidagi fan; 4) so’z birikmalari qonunlari haqidaga fan; 5) yozuv qonunlari va to’g`ri talaffuz (orfoepiya) haqidagi fan; 6) she’r tuzilishi qoidalari haqidagi fan. Forobiy har bir bo’limda nimalar o’rganilishi haqida ma’lumot beriladi. Bu ma’lumotlardan ko’rinadiki, mullif hozirgi tilshunoslik bo’limlari: fonetika, leksika, morfologiya, sintaksis, orfografiya, orfoepiya, stilistika haqida, ularning o’rganish ob’ektlari haqidagi ilk tushunchalarni X asrdayoq ko’rsatib bergann ekan. Shuningdek, grammatika bilan mantiqning o’zaro bog`liqligi, tildagi umumiy va xususiylik dialektikasi haqida ham ma’lumotlar beradi. 1 1 Nurmonov A. O`zbek tilshunosligi tarixi . – Т . , O`zbekiston , 2002. 8- bet . 1 1 Nurmonov A. O`zbek tilshunosligi tarixi . –Т., O`zbekiston, 2002. 11- bet .

Anglash mumkinki, Forobiy mashhur faylasuf bo’lish bilan birga, tilshunoslikning umumiy masalalarini, uning mundarijasini yoritib bergan tilshunos olim hamdir. Abu Rayhon Beruniy. Хalifalik davrida yashab ijod etgan yana bir qomusiy olimlardan biri Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al Beruniydir. U ko’p tillarni biluvchi poliglot olimdir. Beruniy o’z davridagi barcha fan sohalari bo’yicha qalam tebratib, 150 dan ortiq asar qoldirdi. Uning «Хronologiya”, “Hindiston”, “Geodeziya”, “Mineralogiya”, “Mas’ud qonuni” hamda “Saydana” nomi bilan mashhur bo’lgan “Kitob as-saydana fi-t-tibb”asarlari tadqiqotchilar tomonidan maxsus o’rganilgan va arab, rus, ingliz, nemis va boshqa tillarga tarjima qilinib, nashr etilgan. Beruniyning tilshunoslikka oid qarashlari “Saydana”asarida o’z aksini topgan. Mahmud G`aznaviyning vorisi Ma’dud sultonligi davrida 1048 yilda yozilgan mazkur asar dorivor o’simliklar, hayvonlar va ma’danlar ( arabcha so’z - 1. K on, yer osti boyliklari; 2. Har bir narsaning asl joyi) tavsifiga bag`ishlangan. Asarning kirish qismida Beruniyning bolalik davrida borliqni va uning qismlar turli tillarda qanday nomlanishini bilishga intilganligi haqida so’z yuritadi. Asarda aytilishicha, bo’lg`usi olimning bolaligida uning yurtiga bir yunon ko’chib kelgan. Abu Rayhon u kishidan don, urug`, meva, o’simlik va boshqa narsalarning yunon tilida qanday nomlanishini so’rab olib, o’z daftariga yozib borgan. “Saydana” asari 29 bob va 1116 maqoladan iborat. H ar bir maqolada dorivor moddalarning nomi izo hlanadi. Har bir bob bir harfga bag`ishlangan. Arab alifbosidagi 28 harfga lom-alifni ham qo’shib, alohida bob tarzida beradi. Beruniy asarda 4500 dan ortiq arabcha, forscha, yunoncha, suriyacha, forscha, xorazmiycha, sug`dcha, turkcha va boshqa tillardagi o’simlik, hayvon, minerallar va ulardan tayyorlanadigan dorivorlar nomlarini to’playdi va izohlaydi. Natijada “Saydana” asari dorivor moddalar lug`atitga aylandi. “Saydana” asarining ahamiyatli tomoni shundaki, unda dorivor moddalarning bir necha tillardagi nomlari berilgan. Hatto bir o’simlikning nomi bir necha tilda nomlanishi bilan birga bir tilning turli dialektal variantlarda qanday nomlanishini ham bayon qilingan.

Azaldan ko’p dindor kishilar arab yozuvi Olloh tomonidan berilgan ilohiy narsa deb qarashgan. Uni o’zgartirib bo’lmaydi, chunki u Ollohning kalomidir, - deydi. Beruniy esa har qanday yozuvlar qatori arab yozuvi ham insoniyatning kashfiyoti ekanligini ta’kidlaydi. Bu yozuvda unli fonemalarning ifodalanmasligi, ko’p harflarning o’xshashligi, ularning ayrimlari nutqda farqlanishi bir qancha qiyinchiliklar keltirib chiqarashini aytadi. Ayniqsa, tarjimada bu hol yaqqol ko’rinadi.Agar nuqtalar tushib qolsa, ma’noning chiqmasligi yunon olimlarining ismi shariflarini to’liq va to’g`ri ifodalab bo’lmasligini ta’kidlaydi. Shuning uchun yunon familiyalarini asliga solishtirgan holda transkripsiya qiladi. Shuningdek, hindcha so’zlarni berishda bir qancha hind fonemalarining arab tili fonetikasida yo’q ekanligini, shu sababli arab yozuvi orqali bu so’zlarni to’g`ri ifodalab bo’lmasligini aytib, u arab yozuviga fors tilidan foydalangan holda to’rtta (p, ch, j, g) harf qo’shadi. “Saydana” asari bir vaqtning o’zida ham izohli , ham tarjima, ham etimologik, ham dialektologik lug`atning ilk namunasidir. Хullas, Beruniy “Saydana” asarida dunyo tillari, ularning farqli xususiyatlari, leksikografiya, etimologiya, grammatika masalalari bo’yicha o’zining ma’lum qarashlarini ifodaladi va bu bilan tilshunoslik fanining shakllanishiga ma’lum darajada o’z hissasini qo’shdi. Хalifalik davrida yashab ijod qilgan qomusiy olimlardan yana biri Abu Ali Ibn Sinodir (979-1037) Ibn Sino 57 yil umr ko’rdi. U mana shu qisqa umri davomida 400 dan ortiq asarlar yozdi . Uning yozgan asarlari ilm-fanning barcha sohalariga tegishli. 400 dan ortiq asardan 242 tasi bizgacha yetib kelgan. 80 tasi falsafa, ilohiyot, tasavvufga, 43 tasi tabobat, 19 tasi mantiq, 26 tasi esa ruhshunoslikka bag`ishlangan. O’sha davrdagi fanlardan birortasi ibn Sino e’tiboridan chetda qolgan emas. Ibn Sino o’z asarlari bilan turkiy xalqlar madaniyatini dunyo madaniyatining oldingi qatoriga olib chiqdi. Shuning uchun ham uni “Shayxur-rais” olimlar boshlig`i deb atashgan. Uning aynan tilshunoslikka doir asari «Asbobi xudut al- huruf” (“Fonetika haqida risola”) asari 1024 yilda yozilgan. Asar arab tili

fonetikasiga bag`ishlangan. Mazkur asar kirish va 6 bobdan iborat. Asar Abu Abu Mansur Muhammad ibn Ali ibn Umar sharafiga yozilgan. “Asbob” asari kirish, 6 bobdan iborat. Kirish qismida uning yozilish sabablari, kimning sharafiga yozilganligi haqida so’z yuritiladi. Bu risola 6 bobga ajratilgan. Bular quyidagilar: 1. Тovushning paydo bo’lish sabablari haqida. 2. Nutq tovushlarining paydo bo’lish sabablari haqida. 3. Bo’g`iz va tilning anatomiyasi. 4. Ayrim arab tovushlarining paydo bo’lishidagi o’ziga xos xususiyatlari to’g`risida. 5. Bu tovushlarga o’xshash nutq tovushlari haqida. 6. Bu tovushlarning nutqiy bo’lmagan harakatlarda eshitilishi. Asarning birinchi bobida tovushning paydo bo’lishi haqida so’z yuritib, fizikaviy tovush bilan nutq tovushlarini bir-biridan farqlaydi va har birini alohida nom bilan ataydi. Birinchisi “savt”, ikkinchisi esa “harf” atamasi orqali nomlanadi. Ibn Sino nutq tovushlarini hosil qiluvchi uch jihatni ko’rsatadi: 1. Ko’krak qafasida paydo bo’ladigan diafragma va ko’krak muskullari orqali harakatga keladigan havo to’lqini. 2. Havo to’lqinining nutq organlarining turli nuqtasida to’siqqa uchrashi. 3. Тovushga turlicha tembr ottenkasini beradigan va turli akustik belgi hosil qiladigan rezonator. Nutq tovushlarini tasniflar ekan, unli va undosh tovushlarini bir-biridan farqlaydi: unli lar ni musannita , undoshlarni samita deb nomlaydi. Risolada unlilar haqida qisqacha ma’lumot berilsa, undoshlarning esa turli xil farqlovchi belgilari asosida tasnifini beradi. Arab tilshunosligida Ibn Sinogacha unlilar alohida fonologik birlik sifatida qaralmasdan, undoshlarning tarkibiy qismi sifatida o’rganilgan. Shu jihatdan, ibn Sinoning dunyo tilshunosligida birinchilardan bo’lib undosh va unlilarga ajratganligini alohida ta’kidlash lozim. Undoshlar paydo bo’lish usuli, o’rni, akustik xossasi hamda cho’ziqlik, sifat va miqdor belgilariga ko’ra tasnif qilinadi. Paydo bo’lish usuliga ko’ra undoshlar

portlovchi va sirg`aluvchilarga bo’linadi. Portlovchilar “bi habs tamm to’liq to’siqni yorib o’tish orqali hosil bo’ladi. Sirg`aluvchi “bi habs gair timm” esa muallif fikricha, o’pkadan chiqayotgan havoning to’liq bo’lmagan to’siqdan sirg`alib o’tishi orqali paydo bo’ladi. Akustik belgisiga ko’ra undoshlarni jarangli (maghura) va jarangsiz (mahmusa)larga ajratadi. Biroq bularga to’liq tavsif bermaydi. Undoshlar cho’ziqlik belgisiga ko’ra sodda undoshlar (mufrada) va murakkab undoshlar (murakkaba)ga bo’linadi 1 . Yuqoridagi ma’lumotlardan anglash mumkinki, ibn Sino jahon tilshunosligida fonetika va fonologiyaning rivojlanishiga barakali hissa qo’shgan allomadir. 1 1 Nurmonov A. O`zbek tilshunosligi tarixi . –Т., O`zbekiston, 2002. 23-bet.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Abu Ali ibn Sino. Fonetika haqida risola. –Т., “O’zbekiston”, 1979. Nashrga tayyorlovchilar: A.Mahmudov, Q.Mahmudov. 2. Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. –Т., Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 1993. 3. Abu Rayxon Berun i y. Izbrannie proizvedeniya. Тom 1, -Т., 1974. 4. Abul Qosim az-Zamahshariy. Nozik iboralar. –Т., “Fan”, 1992. 5. Abulg`oziy Bahodirxon. Shajarayi tarokima. –Т., “Fan”,1992. 6. Abulg`oziy Bahodirxon. Shajaryi turk. – Т., Cho’lpon, 1992. 7. Aliyev A., Sodiqov Q. O’zbek tili tarixi. Тoshkent, O’zbekiston, 1994. 8. Baskakov N.A. Тyurkskix yazыki. M., 1960.

Похожие

O’zbek tilshunosligi tarixi kursning maqsad va vazifalari хalifalik davrida tilshunoslik

Chorizm va sho’rolar davrida o’zbek tilshunosligi

Kommunikativ tilshunoslik. Matn tilshunosligi

Тemuriylar davrida tilshunosligi

Qoraxoniylar davrida tilshunoslik