Главная страница
Рефераты
Лингвистика
Hollovchining nutqiy voqelanishi
Hollovchining nutqiy voqelanishi
Загружено в:
20.09.2019
Скачано:
0
Размер:
194 KB
Скачать
Похожие
Kesimning nutqiy voqelanishi kesimning leksemashakl bilan ifodalanishi
Sememaning nutqda voqelanishi
Kelishik kategoriyasi. Uning UGMsi va nutqda voqelanishi
Egalik kategoriyasi UGMsi va uning nutqda voqelanishi
Nutqiy xatolar va ularni bartaraf qilish yo’llari
![2) Hollovchili birikma bilan ifodalangan (2); hollanmishi bilan kontakt joylashgan : t o‘ x t o v s i z r a v i sh d a keltirilgan taomlar .. ( Oybek ) kabi . 3. Т ransformatsiyalangan gapshakl bilan ifodalangan (1): I l o j i b o r i- ch a dadilroq qadam bosishga urinib .. ( O‘tkir Hoshimov ). 3 §. Kesim vazifasidagi fe'l leksemaga bog‘lanib , gapshakl bo‘lagi mavqeida kelgan tarz hollovchisi (109) quyidagicha ifodalangan : 1. Leksemashakl bilan ifodalangan (64): 1) Ravish leksema bilan ifodalangan (18); kesim bilan : a ) kontakt joylashgan (12): Qamalgan tutun j u d a s e k i n tarqalmoqda ( Oybek ). Endi ekamiz , a l b a t t a ekamiz ! ( Hamid G‘ulom ). Т urdi ch a l q o n ch a s i g a yiqilib tushdi ( Pirimqul Qodirov ). Osmonda erinchoq bulutlar v a z m i n suzib boradi ( O‘tkir Hoshimov ) kabi ; b ) distant joylashgan (6): " Oxiri yog‘ibdi da " degan o‘y g‘ i r a - sh i- r a miyamga urildi ( O‘tkir Hoshimov ). [ binafshani ] B e i x t i y o r dimog‘iga tutdi ( Hamid G‘ulom ) kabi . 2) Sifat leksema bilan ifodalangan (4): .. palakni ayollar boshlari uzra b a l a n d ko‘tardilar ( Oybek ). Y o m o n og‘riyapdimi ? ( O‘tkir Hoshimov ) kabi . 3) Fe'lning ravishdosh shakli bilan ifodalangan (31); kesim bilan : a ) kontakt joylashgan (18): Dildor t a a j j u b l a n i b so‘radi ( Hamid G‘ulom ). U y eshigi g‘ i y q i l l a b ochildi ( O‘tkir Hoshimov ). Kechalari u x l a y o l m a y chiqaman ( Pirimqul Qodirov ). B o s i b y a n ch i b o‘tavermaysanmi ! ( Oybek ) kabi ; b ) distant joylashgan (13): Ya na t u r i b h a n s i r a b tortishuvni davom ettiradilar ( Oybek ). A m a l l a b qaddimni rostladim ( O‘tkir Hoshimov ). Xolbek i n d a m a y unga yaqinlashdi ( Pirimqul Qodirov ) kabi . 4) Ot leksema bilan ifodalangan (10): a ) bilan ko‘makchisi yordamida shakllangan (8); kesim bilan : - kontakt joylashgan (6): " Т o‘yning qizig‘i shunda da !" – j a h l b i- l a n qichqirdi Yo‘lchi ( Oybek ). [ bulutlar ] Sh i d d a t b i l a n bostirib kela boshladi ( O‘tkir Hoshimov ) kabi ; - distant joylashgan (2): U .. k u ch b i l a n menga urildi ( O‘tkir Hoshimov ) kabi ; b ) chiqish kelishigidagi ot leksema bilan ifodalangan (1): .. qishloq xo‘jalik institutiga s i r t d a n o‘qishga kirib oldi ( Hamid G‘ulom ); d ) deb yordamchisi bilan shakllangan (1): K e l i n d e b boshqa ayollarni chimchilaydilar ( Oybek ). 5) O‘rin kelishigidagi olmosh bilan ifodalangan (2): " B u n a q a d a to‘yadimi kishi " – " Qanaqada to‘yasiz bo‘lmasa ?" ( Pirimqul Qodirov ). 2. Birikmashakl bilan ifodalangan (41): 1) Т o‘ldiruvchili birikma bilan ifodalangan (26); kesim bilan :](/data/documents/2b0e1ab6-606f-4146-acac-3c0061520d6e/page-3.png)
![a ) kontakt joylashgan (5): Aziz gapni u z o q d a n aylantirib kelib .. ( Hamid G‘ulom ). Т urdi uni e n g i d a n ushlab to‘xtatdi ( Pirimqul Qodirov ) kabi ; b ) distant joylashgan (3): Aziz y o‘ l k a d a n tez yurib ko‘chaga chiqib ketdi ( Hamid G‘ulom ). Т urdi t a g i d a n ilon chiqqanday sakrab turib ketdi ( Pirimqul Qodirov ) kabi . 2) Sifatlovchili birikmashakl bilan ifodalanib , hollanmishisi bilan kontakt joylashgan (2): Xolbek uni o‘ sh a o y o g‘ i d a n ushlab yuqoriga ko‘tarib yubordi ( Pirimqul Qodirov ). Q a r sh i d a g i k a m d a n oshib kelayotgan ikki kishi ko‘rindi ( Pirimqul Qodirov ). 3. O‘rin kelishigida shakllangan (9): 1) Leksemashakl bilan ifodalangan (3); hollanmishisi bilan : a ) kontakt joylashgan (1): Y o n i m d a o‘tirgan Olimjon sakrab yerga tushdi ( O‘tkir Hoshimov ); b ) distant joylashgan (2): Bu nafislikni t o g‘ d a yolg‘iz tashlab ketish .. ( Pirimqul Qodirov ) kabi . 2) Birikmashakl bilan ifodalangan (6): a ) Sifatlovchili birikma bilan ifodalangan ; hollanmishi bilan distant joylashgan (1): Bular [ binafshalar ] unga t o g‘ d a g i b u t a z o r l a r- d a tinimsiz uchib yuradigan kapalaklarni eslatdi ( Hamid G‘ulom ); b ) Qaratuvchili birikma bilan ifodalangan (4); hollanmishisi bilan : - kontakt joylashgan (3): A r i q b o‘ y i d a g i m a y s a l a r o r a s i d a ochilgan jimitdek zangori gullar ustida .. ( O‘tkir Hoshimov ). Olimjon b u r n i n i n g u ch i d a ilinib turgan suv tomchisini artib .. ( O‘tkir Hoshimov ) kabi ; - distant joylashgan (1): Jildini b o sh i u s t i d a pirpirak qilib aylantirib chopib keldi ( O‘tkir Hoshimov ); d ) Izofa birikmasi bilan ifodalangan ; hollanmishisi bilan kontakt joylashgan (1): .. Q i b r a y b e k a t i d a yuray yuray deb turgan avtobusga ilindi ( Hamid G‘ulom ). 4. gacha shakl yasovchisi qo‘shilgan leksema bilan ifodalangan ; hollanmishisi bilan distant joylashgan (1): Olimjon .. t i z z a s i g a ch a tup- roq kechib .. ( O‘tkir Hoshimov ). 6 §. Kesim vazifasidagi fe'l leksemaga bog‘lanib , gapshakl bo‘lagi sifatida kelgan o‘rin hollovchisi quyidagicha shakllangan : I. Jo‘nalish kelishigida shakllangan (36): 1. Leksemashakl bilan ifodalangan (17); kesim bilan : 1) kontakt joylashgan (13): a ) ot leksema bilan ifodalangan (8): Q i b r a y g a ketishdi ( Hamid G‘ulom ). Kimdir .. e sh i k k a yaqinlashdi ( O‘tkir Hoshimov ) kabi ; b ) otlashgan sifat leksema bilan ifodalangan (2): Serka .. y u q o r i g a qochdi ( Pirimqul Qodirov ) kabi ;](/data/documents/2b0e1ab6-606f-4146-acac-3c0061520d6e/page-6.png)
![2) Qaratuvchili birikma bilan ifodalangan (2); kesim bilan distant joylashgan : Sh u q i y ch u v i ch i d a Mirzakarimboy bilan xotini o‘rtasida biroz achchiq tiziq gap o‘tdi ( Oybek ). A z i z n i n g a r m i y a- d a n q a y t i sh i g a onasi Nigor opa kelin tayyorlab qo‘ygan ( Hamid G‘ulom ). 3) Т o‘ldiruvchili birikma bilan ifodalangan (2); kesim bilan distant joylashgan ; fe'lning otdosh shakli bilan ko‘makchisi yordamida shakllangan : a ) vositasiz to‘ldiruvchili birikma bilan (1): Т r a k t o r n i t o‘ x t a- t i sh i m b i l a n motor o‘chib qoldi ( O‘tkir Hoshimov ); b ) chiqish kelishigidagi vositali to‘ldiruvchili birikma bilan (1): X i z- m a t d a n q a y t i sh i b i l a n o q uni brigadirlikka ko‘tardilar ( Hamid G‘ulom ). 4) Hollovchili birikma bilan ifodalangan (6); kesim bilan : a ) kontakt joylashgan (1): Т urdi Hulkarga b o y a t d a n b e r i tikilmoqda edi ( Pirimqul Qodirov ); b ) distant joylashgan (5): - fe'lning ravishdosh shaklida shakllangan (1): Z u m o‘ t m a y devorga minib oldi ( O‘tkir Hoshimov ); - fe'lning sifatdosh shakli o‘rin kelishigida shakllangan (3): Т o sh k o‘ ch a g a ch i q q a n d a .. ( Oybek ). O‘ r n i m d a n t u r a y o t- g a n i m d a yana biqinim lovullab yondi ( O‘tkir Hoshimov ) kabi ; - fe'lning otdosh shakli bilan ko‘makchisi yordamida shakllangan (2): Y e r g a t u sh i sh i m b i l a n etik qo‘njidan loy aralash tuproq oyog‘imga to‘kildi ( O‘tkir Hoshimov ) kabi . 5) Т a'kidlovchili birikma bilan ifodalangan (1); kesim bilan distant joylashgan ; birikmaning har ikki a'zosi payt ravishi bilan ifodalangan : E r t a- s i g a e r t a l a b Aziz idoraga bordi ( Hamid G‘ulom ). Kechqurun soat yettida kabi qurilmalar ham ta'kidlovchili birikma qatoriga kiritilishi to‘g‘ri . 6) Izoh birikmasi bilan ifodalangan (1): Bular y i l - o‘ n i k k i o y ochiladilar ( Hamid G‘ulom ). 7) Kunlardan bir kun tasvir birikmasi bilan ifodalangan (1): K u n l a r- d a n b i r k u n Nafisaning to‘y daragi yoyildi ( Hamid G‘ulom ). 3. Т ransformatsiyalangan gapshakl bilan ifodalangan (4); kesim bilan distant joylashgan : a ) sdan ravishdosh morfemasi bilan shakllangan (1): Т u sh l i k b o‘ l- m a s i d a n jildini ko‘tarib kelib qoladi ( O‘tkir Hoshimov ); b ) gach ravishdosh affiksi bilan shakllangan (1): O r a d a n i k k i k u n [ vaqt ] o‘ t g a ch Azizning uyidan .. sovchilar chiqdi ( Hamid G‘ulom ); d ) sifatdosh shakliga keyin ko‘makchisi qo‘shilib shakllangan (1): .. bulutlar o f t o b b o t g a n d a n k e y i n qahrli tus oldi ( O‘tkir Hoshimov ); e ) sifatdosh shakliga o‘rin kelishigi affiksi qo‘shilib shakllangan (1): Т utqichni .. b u t u n g a v d a s i b i l a n b i r b o s g a n i d a motor](/data/documents/2b0e1ab6-606f-4146-acac-3c0061520d6e/page-11.png)
