Yuz-jag’ sohasidagi o’smalar va o’smasimon hosilalar - Медицина - Рефераты

Yuz-jag’ sohasidagi o’smalar va o’smasimon hosilalar

Загружено в:

26.12.2023

Скачано:

0

Размер:

73.640625 KB

Yuz-jag’ sohasidagi o’smalar va o’smasimon hosilalar Reja: 1. Dispanserizatsiyaning o’sma kasalliklarini oldini olishdagi ahamiyati. 2. Profilaktika chora tadbirlari.

Dispanserizatsiyaning o’sma kasalliklarini oldini olishdagi ahamiyati. Jyus o’smalari bo’linadi: organospetsefik organonospesifik yaxshi sifatli yomon sifatli Yaxshi sifatli o’smalarning belgilari: kapsulaga ega sekin o’sadi organ, sistemalarning vazifasini buzilishi - metastaz yo’qligi - xujayraviy atipizm. Yomon sifatli o’smalar: Rak Sarkoma Yomon sifatli o’smalarning belgilari: kapsulaga ega emas tez o’sadi organ, sistemalarning vazifasini buzilishi - metastaz borligi xujayraviy atipizm. Bolalarning yuz-jag sohasidagi o’smalari haqidagi statistik ma’lumot. Yu.G. Sinanovskaya va mualliflar ma’lumotiga qaraganda, bolalarda o’sma va o’smasimon xosilalar onkologik kasallikning 12.4-21.7% ini tashkil qiladi. A.A. Kolesov (1970) ma’lumotiga qaraganda, ular 25%ni tashkil qiladi, Yumshok to’qimalar o’smasi 60%, yuz suyaklarida 40% tashkil qiladi. Bolalarda asosan xavfsiz o’smalar (95%) va juda kam (5%) xavfli o’smalar uchraydi. O’smalar bolalarda asosan biriktiruvchi to’qimadan tashkil topgan, kam qismini esa epitelial o’smalar tashkil kiladi. Bolalar onkostomatologiyasi

kattalarnikidan farq qiladi. Bolalarda xujayra, modda almashinuvi va uni buzilishlari, asab va endokrin sistemalar holatining o’sish davriga to’g’ri keladi. Ma’lum bir o’sma, o’zini klinik belgilari bilan ma’lum bir o’sish davrida namoyon bo’ladi. U bolani endokrin bezining faoliyati oshganda tez o’sadi (organizmning intensiv o’sish davrida, jinsiy yetilish davrida). Og’iz bo’shlig’i shilliq qavati va labdagi yaxshi sifatli o’smasimon hosilalarga papilloma, shilliq osti qavatiga esa fibromalar, gemangioma, limfangiomalar kiradi. Papilloma – qoplovchi epiteliyda joylashgan yaxshi sifatli hosila, barcha yoshdagi aholi orasida kuzatiladi. Klinikasi – ko’pincha o’sma oyoqchali yoki aylanma shaklidadir. Hajmi 1-2 mm, ayrim holda a’zo faoliyatining buzilishiga olib keladi. Masalan: til ildizi sohasida joylashsa so’zlashuvning qiyinlashuviga, til harakatining chegaralanishiga, yutinishining buzilishiga olib keladi. O’sma yuzasi g’adirbudur, yaqindan yoki lupa yordamida kuzatilganda mayda-mayda donali, so’galli, burmali shaklni ko’rish mumkin. Ayrim hollarda papilloma yuzasidagi shilliq qavat o’zgarishsiz sezilib, bunday hollarda uni fibromadan farqlash qiyin. Papillomaning rangi shoxlanish darajasiga bog’liq-yaltiroq ko’kish rangda bo’lib, varikoz leykoplasiyaga o’xshab ketadi. U og’izning turli burchaklarida joylashishi mumkin. Papilomaning kattalashishi-papillamatozlardir. Bular og’iz bo’shlig’i shilliq qavatidagi shikastlanish va surunkali yallig’lanishga javob reaksiyasi shaklida, haqiqiy o’sma holida yuzaga keladi. Shakllari: 1. Reaktiv papilomatozlar a) qattiq tanglay va alveolyar o’siq shilliq qavat papilyar giperplaziv yallig’lanishi. b) lunj, lab, til shikastlanuvchi papillamatozi. v) tilning rombsimon papillamatozi. 2. Plastik bo’lmagan tabiatli papilamatoz. Sabab: ko’p vaqt davomida olib qo’yiladigan protezlar taqadigan

bemorlarda, «aql tish» chiqishi, prikus buzilishi, noto’g’ri qo’yilgan plomba Tashxisi: qiyin emas, unda oyoqchalar bo’lishi tashxisni yanada oydinlashtiradi. Davolash: jarrohlik usuli. Fibroma - mezenxima qatlamidan kelib chiqadigan yaxshi sifatli o’sma. Klinikasi - sarg’ish yoki binafsha rangda oyoqchali, keng asosli hosila. Yumshoq, elastik, juda sekin o’sadi, uzoq saqlanadi, bemorni bezovta qilmaydi. Jarohatlanganda yuzasi och-qizil rangda yoki shoxlanuvchan bo’ladi. Ko’pincha lunj sohasida, tishlarni o’quv burmasi sohasida uzoq vaqt shikastlanishi oqibatida yuzaga keladi. Uni papillomadan, gemangioma, mielomadan farqlanadi. Davolash: jarrohlik usuli Tomirlardagi o’smalar. Barcha o’smali kasalliklarning 2-3% tomir o’smalari va 7% yaxshi sifatli hosilalar tashkil qiladi. Bu o’smalar tug’ma yoki erta yoshlikdan, kamdan-kam hollarda kechroq paydo bo’ladi. Angiomalar yuz-jag’, ayniqsa lab va og’iz bo’shlig’i sohasida joylashadi. Yaxshi sifatlisi 2 xil: gemangioma – arteriya, vena, kapillyarlarda, limfangioma – limfa tomirlarda kuzatiladi. Gemangioma – hajmi, tashqi ko’rinishi uning turiga bog’liq. Tashqi ko’rinishi bo’yicha 3 xil: oddiy, retsemoz, kavernoz. Bir xil tomirdagi o’smalarning har – xil turi aralash kelganda kombinirlangan gemangioma, agar boshqa o’smalar bilan kuzatilsa-aralash angioma (fibrangioma, neyroangiofibroma) deyiladi. Oddiy gemangioma o’zida dog’ yoki tugunni saqlab, och-qizil rangdan to’q ko’kish ranggacha ko’rinib, turli kattalikda butun og’iz bo’shlig’ini qoplashi mumkin. Shilliq qavat, shilliq osti qavati jaroxatlanadi, ayrimlarda mushakkacha borishi mumkin. Og’iz shilliq qavatining unchalik sezilarsiz jaroxati ayrim hollarda qon ketishiga sabab bo’ladi. Yosh bolalarda infiltratli o’simta: ham chuqurlikka, ham kenglik bo’yicha tarqalib, radikal usul qo’llanilmasa retsedivlanish holatini keltirib chiqaradi.

Retsemoz gemangioma yumshoq konsistensiyali, tuguncha ko’rinishida bo’lib, atrof to’qimadan bo’rtib turadi. Xususiyati unda pulsatsiya kuzatilib, yurak qisqarishiga hamohang bo’ladi. Kavernoz gemangioma to’q qizil yoki ko’kish rangdagi yumshoq elastik konsistensiyali tugundan iborat: Tugun juda chuqur joylashsa, shilliq qavat yuzasida o’zgarish kuzatilmaydi. Kavernoz gemangioma hajmi kattalashgach a’zo faoliyati buziladi. Bu turda bo’shliqqa ko’plab qon to’planishi, to’qima hajmi kattalashuvi, shakl o’zgarishi kuzatiladi. Davolash: jarrohlik usuli: - gemangioma bilan jaroxatlangan vaskulyarizatsiyalangan sohada tomirlarni boylash - o’smalarning o’qini va atrofini tikish - o’smani kesish Piogen granulema – ikkilamchi infeksiya bilan qo’shimcha gemangioma guruhidagi yaxshi sifatli xosila. U ko’pincha jarohat o’rnida rivojlanadi. U odatda qoramtir – qizil rangda, no’xat kattaligida, yumshoq o’sma, unchalik o’tkir yallig’lanishsiz oyoqchali ko’rinishda bo’ladi. Quriyotgan epiteliy eroziyalanadi, kam hollarda yaralanadi, keyinchalik yiringli-qonli ajralma chiqadi. U ko’pincha lab qizil hoshiyasida, til osti sohasida rivojlanadi. Davolash: jarrohlik usuli Limfangioma – kamroq uchraydi. U limfatik tomirlarda rivojlanadi. Klinikasi yumshoq elastik konsistensiyali tugun yoki a’zoni tarqalgan holda jaroxatlovchi, kattalashishiga olib keluvchi o’zgarishdir.

U guruh pufakchalar to’plami yoki aylanasi unchalik qattiq bo’lmagan tugunli hosila shaklida uchrashi mumkin. Tilda joylashadi. Hosil bo’layotgan o’smaning yuzasi g’adir-budur fibromatozli, kengaygan bo’ladi. Alohida o’smalar holidagi tugunlar bug’doy donidek qizargan, binafsha yoki sarg’ish rangda ko’rinadi. Agar yallig’lanishi qo’shilsa tilning kattalashishi, yuzada yoriqlar, ekskoriatsiyalar paydo bo’lishi mumkin. Ovqat yeyishi qiyinlashadi, nutq buziladi, jag’ deformatsiyasi kuzatiladi. Agar lab jaroxatlansa mikroxeylitni keltirib chiqaradi. Davolash: gemangioma kabi. Yomon sifatli o’smalar Lab raki – yuz –jag’ sohasida ko’p uchrovchi o’sma, u pastki labda (95%) 50-70 yoshdagi erkaklarda kuzatiladi. Klinik jihatdan bir necha shakli ajratiladi: ekzofit, yarali, yarali – infiltrat. Ekzofit shakli turli ko’rinishda uchraydi: jarayon yuzi yaralangan, chetlari infiltratsiyalangan, sekinlik bilan kattalashadigan papilloma hosil bo’lishi bilan boshlanadi. Keyinchalik valiksimon cheti qattiqlashgan yara hosil bo’ladi. Yarali shakli labning yorilishidan boshlanib, aylana yaradan iborat, tubi doimiy chuqurlashib boruvchi, mayda donli, chetlari valiksimon shish bilan kechadi, asosida infiltrat paydo bo’ladi. Rakning yarali shaklida yarali – infiltrat paydo bo’ladi. Uning klinik belgilari to’g’ri tashxis qo’yishi uchun asos bo’ladi. Yordamchi usul sitologik tekshirish, biopsiya. Pastki lab raki ko’pincha ochiq havoda ishlovchi odamlar guruhi orasida uchraydi. Bu turli atmosfera omillari (ingolyatsiya, harorat, shamol) ta’siri bilan izoxlanadi. Labdagi shikastlanish va chekish kabilar ma’lum darajadagi omil bo’lib xisoblanadi. Davolash: nur bilan, jarrohlik usuli, kriodestruksiya. Natijasi: yaxshi deb baholash mumkin.

Til raki ko’pincha uning yon tomoni o’rta qismida kuzatiladi, kam hollarda til ildizida. Lunj raki lunjning turli qismida uchraydi. Lunj raki tezda retromolyar sohaga tarqaladi, chaynov va qanot-tanglay muskullari yuzasida kontraktura keltirib chiqaradi. Regionar tugunlar tildagi rakka nisbatan kamroq shishadi. Bir qator yuz-jag’ sohasidagi rak bilan og’rigan bemorlarning anamnezida og’izda surunkali shikastlanishlar borligini aniqlash mumkin: karioz kavakli tishlar, noto’g’ri qo’yilgan plombalar, yomon tayyorlangan protezlar sabab bo’ladi. Turli xil yomon odatlar (chekish, nos) kasbiy omillar. Davoning natijasi o’sma to’qimasining gistologik tuzilishiga, joylashishiga, o’sish shakliga, regionar sohalarga metastaz bergan – bermaganiga bog’liq. Ko’pchilik bemorlar agar jarohatlanishi chegarali bo’lsa, mehnat qilish qobiliyatini yo’qotmaydi. Bunga albatta nutq bilan bog’liq bo’lgan sohalar ishchilari kirmaydi. Jismoniy jihatdan ishi og’ir bo’lgan bemorlarni yengilroq mehnatga o’tkazish zarur. Agar rak o’smalari tarqalgan jarayon bilan kechsa, davolash-tiklash operatsiyasidan so’ng nogironlikka chiqariladi. Bunday bemor o’zlarini najotsiz sezganliklari uchun ularga iloji boricha sifatli yordam ko’rsatish va ularni umumiy jamoatchilik orasiga qaytarish asosiy maqsadimiz bo’lmog’i lozim. Profilaktika chora tadbirlari. Jag’ yuz sohasida o’sma va o’smasimon kasalliklari bo’lgan bemorlarni davolash va dispanser kuzatuv stomatologiya muassasalarida olib boriladi. Jag’ yuz sohasida o’sma va o’smasimon kasalliklari bo’lgan bemorlarni davolash va dispanser kuzatuv vazifalariga kasallikni erta aniqlash, ya’ni o’sma sohaning epiteliy qismida joylashgan va bu chegaradan chiqmagan bosqichida radikal jarrohlik davo choralarini qo’llash davrida aniqlash kiradi. Bemorlarni davriy ravishda kuzatish xamda zamonaviy tashxislash usullarini qo’llash xeyloskopiya, transillyuminatsion angioskopiya, sitodiagnostika, shifokor oldida keng sharoitlarni ochib beradi. Xavfli o’smalarni oldini olish asoslaridan biri

to’qima o’zgaruvchanligini aniqlay olishdir. Og’iz bo’shlig’i shilliq qavatning xavfli o’smalarini oldini olish yo’nalishlaridan biri aholi orasida sanitar maorif ishlarini olib borishdirbunda stomatologning o’rni benixoya kattadir. Chet el va maxalliy tekshirishlar shuni ko’rsatadiki, og’iz bo’shlig’i shilliq qavatining raki bilan asosan chekuvchi va ichuvchi 50 dan 70gacha bo’lgan erkaklar, 60-80 yoshli ayollar chalinar ekan. Zararli odatlari bo’lgan insonlar sog’lom insonlarga nisbatan 7-15 barobar kasallanar ekan. Aholi orasida targ’ibot ishlarini, sog’lom turmush tarzini targ’ib qilish bilan birgalikda, xavf guruhlarini xam aniqlash maqsadga muvofiqdir. Xavf guruhlariga og’iz bo’shlig’i shilliq qavati surunkali kasalliklari, ko’p sonli kariesga uchragan tishlari bor bo’lgan bemorlar kiradi. bunday bemorlar dispanser guruhlarga olinib va aniqlangan kasalliklar tezda bartaraf qilinishi zarur. Bundan tashqari xavf guruhiga kanserogen omillar ta’siriga doimiy uchrovchi aholi xam kiradi, ya’ni, birinchi navbatda pestitsid, gerbitsidlar bilan ishlovchi ishchilar, xamda zararli ishlab chiqarishda faoliyat ko’rsatuvchilardir, bu guruh vakillari shifokor ko’rigidan yiliga ikki marotaba o’tishlari zarur. Stomatolog shifokor tomonidan o’tqaziluvchi bu ko’riklar nafaqat profilaktika bo’libgina qolmay, balki erta tashxislashdir, chunki o’smalarni klinik belgilari rivojlanmagan aynan shu bosqichda, to’qima xujayralarni o’zgarishi atipizmi kuzatiladi. O’z vaktida erta tashxislash klinik davrning birinchi bosqichini aniqlaydi o’sma maxalliy chegaralangan o’sish bilan, regionar va uzoq metastazlar yo’qligi bilan harakterlanadi va xalqaro tashxisning T1 N0 M0 ga mos keladi, bu davrda davo usullarini qo’llash ijobiy natijalarga olib keladi va radikal hisoblanadi. Stomatolog ko’rigida bemor umumiy ko’rinishiga va og’iz bo’shlig’i shilliq qavat holatiga ahamiyat beriladi. Bemorning tashqi ko’ruvda yuzning simmetrikligiga, teri tuzilishiga, lab qizil xoshiyasining holatiga qaraladi. Jag’ osti, til osti, bo’yin limfa tugunlariga baxo beriladi, ularning xajmiga, harakatchanligiga, og’riqligiga, tagidagi to’qimalar bilan bog’langanligiga e’tibor qaratiladi. Jag’ yuz sohasi, og’iz bo’shlig’i shilliq qavatning xavfli

o’smalarini oldini olish yo’nalishlaridan biri bu stomatologlarda onkologik xavfsirash tuyg’usini shakllantirishdir. O’zining amaliyotida shifokor –stomatolog quyidagilarni eslab qolishi va bajarishi lozim: - har qanday murojaat qilgan bemorni shikoyatidan qat’iy nazar, o’sma va o’smasimon kasalliklarini erta aniqlash maqsadida og’iz bo’shlig’i shilliq qavatini chuqur ko’rikdan o’tkazish zarur; - kasallikni atipik holatida kechishida konsultativ yordamni to’g’ri tashkil qilish va kerakli mutaxassislarni jalb qilish.

Foydalaniladigan adabiyotlar: 1. M.N. Muminova, M.A. Maksumova «Kasbiy etika va etiket», uslubiy qo’llanma, T.,2006. 2. I. A. Karimov «Istiqlol va ma’naviyat» T.,1994. 3. I. A. Karimov «O’zbekiston buyuk kelajak sari» T.,1998. 4. N. E. Muhammadiyev «Kasb etikasi va estetik madaniyati»- Toshkent,1998 y. 5. M. Abdullayev, E. Xakimov «Vvedeniye v etiku»-Namangan, 1998. 6. Abdulla SHer «Axloqshunoslik» Ma’ruzalar matni, Toshkent, 2000 7. V.G. Fedsov «Kultura servisa» Uchebno-prakticheskoye posobiye - M., «PRIOR», 2001. 8. A.A. Avloniy «Turkiy guliston yohud ahloq», T. 1992. 9. Y. Y. Petrunin, V.K. Borisov «Etika biznesa» M., «Delo»,2000. 10. S. S. Gulomov «Tadbirkorlik va kichik biznes» - T., «Shark», 2002.

Похожие

Yuz–jag’ sohasida qo’llaniluvchi og’riqsizlantirish

Yuz-jag’ sohasida uchraydigan anomaliya va deformatsiyalar

Lablarning qizil chegarasi va og’iz shilliq

Yuz terisi, bosh va bo’yin sohalarining xavfsiz

Bosh va bo’yin sohalaridagi kasalliklar