Юрак ишемик касаллиги унинг патогенезитурлари ва фармакотерапияси - Медицина - Рефераты

Юрак ишемик касаллиги унинг патогенезитурлари ва фармакотерапияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78 KB

Энтерит колит ва энтероколитлар уларнинг патофизиологияси ва фармакотерапияси Режа: 1. Ингичка ичакнинг яллиғланиши билан боғлиқ касалликлар 2. Ичак диспепсияси секин-аста бошқа орган ва тизимларни функцияси

Ингичка ичакнинг яллиғланиши билан боғлиқ касалликларга энтерит касалликлари дейилади. Йўғон ичакни яллигланиши билан боғлиқ касалликларга эса колит касалликлари дейилади. Бу касалликларни келиб чиқишида ичакдаги овқат хазм қилиш жараёнини ва уни бошқарувчи нервно-рефлектор жараёнларнинг бузилиши катта рол ўйнайди. Ичак касалликларининг асосий симптомларидан бири- бу ичак диспепсиясидир. Ичак диспепсияси ўзини келиб чиқиши бўйича турли хил сабабларга эга. Масалан: ингичка ичак безларидан чиқувчи шираларини ўзаро муносабатини бузилиши, ингичка ичакдаги модда алмашинувини бузилиши, унда сўрилиш жараёнини ва ичак моторикасини бузилиши ва б. Албатта ичак диспепсияси билан боғлиқ бемор холатини келиб чиқишида ОИС бошқарувчи нервно-рефлектор жараён ва ундаги эндокрин безларнинг функцияси билан боғлиқ факторлар ҳамда токсик ва инфекцион-токсик характерга эга характерлар катта рол ўйнайди. Сизга маълумки, ичак иннервацияси вегетатив нерв орқали, яъни парасимпатик ва симпатик нерв толалари орқали бошқарилади. Адашган нервни қўзғалиши ичак перистальтикасини кучайтиради, симпатик нерв толаларини қўзғалиши эса-уни тормозлайди. Шу билан бирга адашган нервни қўзғалиши ичак безларини қитқлаб ичак шираларини ва ундаги фермент таркибини ўзгартиради. Вегетатив нерв толаларининг функцияси эса бош мия пўстлоғининг назорати остида бўлади. Демак, бош мия хам ичак функциясида иштирок этади. Шу билан бирга ичакдаги нормал овқат алмашинувини бузилиши инсон холатини ўзгартириб, рефлктор йўллар билан ва мияни озиқланишини ўзгариши МНС нормал функциясини бузилишига олиб келади. Юқоридаги бошқарув тизимларининг таъсирида ичакда юзага чиқувчи турли хилдаги овқат хазм қилиш жараёнларининг етишмовчилиги турли хил ва турли даражадаги ичак касалликларини келтириб чиқаради.

Овқат хазм қилиш жараёнининг етишмовчилигини асосий белигиси- бу узоқ муддат давомида нажос таркибида тўла хазм бўлмаган карбонсув, оқсил ва ёғлардан иборат овқат махсулотларини пайдо бўлишидир. Карбонсувлар модда алмашинувининг бузилишида ичакда ачиган моддалар ва грамм манфий микроблар ёрдамида юзага келувчи сахоритлар кўпайиб кетади. Бунда нажос сув ва кўпиклардан иборат холатда бўлади ва уни ачиган диспепсия дейилади. Яллиғланиш ва йирингли диспепсияда эса- нажосда грамм мусбат микроблар ёрдамида чириган моддалар , пешобда эса фенол ва индикантлар қайд этилади.Натижада оқсил, карбонсув, ёғ ва витаминлар етишмовчилиги билан боғлиқ кахексия юзага келади ва нервно-эндокрин тизимини функцияси бузилади. Бу эса овқат хазм бўлиш жараёнини бузилишини янада кучайтиради, ичакда сўрилиш жараёни сусаяди ва ичакдаги регенерация жараёни бузилади. Ичак диспепсияси секин-аста бошқа орган ва тизимларни функцияси издан чиққанда хам юзага келади. Масалан, меъдадан овқатларни ичакга ўтишини бошқарувчи ошқозон ва йўғон ичак рефлекси бузилганда; Жигар, буйрак ва аёллар жинсий аъзолари билан боғлиқ рефлектор диспепсияда (метеоризм, ичак коликаси, запор ва понослар юзага чиқиши мумкин.). Симоб билан захарланганда, уремия касаллигида токсик моддалар ичак деворини қитиқлаб токсик диспепсияни юзага чиқаради. Бу эса геморрагик ва ярали колитларни ривожланишига олиб келади. Базедов касаллигида, гипертиреоидизмда, диабетик комаларда нервно- эндокринли диспепсия юзага чиқади. Турли хил инфекцион касалликлар (сил, малярия, холера, брюшной тиф, бактериал дизентерия ва б.) да инфекцион диспепсия ривожланиши мумкин.

Авваллари энтерит ва колитлар умумий бир ном-ичак каттари деб номланар эди. Лекин улар кейинчалик (В.П.Образцов ва б.) алохида энтеритларга ва колитларга хос касаллик симптомлари сифатида ажратилди. Энтеритларда асосан оғриқсиз ич кетиш ва диарея холати (ичак қулдираши билан) қайд этилади. Колитларда асосан шилимшиқ аралаш кашасимон нажос ажралади, қоринда оғриқ бўлиб, у хожат жараёнида янада кучаяди. Пальпация қилинганда кучсиз қулдираш қайд этилиши мумкин. Ўткир (носпецифик) энтероколит. Ўткир, банал, энтероколит ёки гастроэнтероколит ОИС касалликлари ичида кўп тарқалган овқатлар билан захарланиш ёки овқатларга боғлиқ токсикоинфекция касаллигидир. Ўткир энтероколит ўзига хос овқатлар билан тушувчи патоген инфекция ёки маълум токсинлар билан (ртут, уремик захарланиш) ичак деворини қитиқланиши натижасида, зарарли моддалар билан рефлектор-токсик таъсирларни юзага чиқиши натижасида юзага чиқади. Бунда индивидуал овқатларга нисбатан юқори сезувчанлик, индивидуал ўзлаштираолмаслик, мос тушмаслик ва б. хам ўзига хос рол ўйнайди. Шунингдек сифатсиз овқатлар, қийинчилик билан бир-бирига мос тушмовчи, керагидан ортиқ қитиқловчи моддалар билан ичак деворини таъсирланиши хам катта рол ўйнайди. Овқатлар билан захарланиш, токсикоинфекция, баъзи бир дорилар билан захарланиш ва ичак бактерияларини автоинфекциялари (ичак таёқчалари, - Bact.coli, Proteus vulgaris, энтерококк ва б.) хам энтероколитни келиб чиқишига сабабчи бўлади. Нерв тизимининг ортиқча қўзғалиши натижасида (ўта совуқ қотиш ёки исиб кетишда ва б.) нервно-рефлектор қўзғалиш хисобида хам ўткир энтероколит юзага чиқади. Бу айниқса ёш болаларда кўпроқ қайд этилади…!

Энтероколит билан боғлиқ ич кетиш, қайт қилиш ва кўнгил айнаш каби симптомларни организмни химоя қилувчи жавоб реакциялари деб қабул қилиш мумкин. Ичак деворини ўзгартирувчи, турли хил даражадаги яллиғланиш жараёни билан ўтувчи: катарал, фолликуляр, йирингли, ярали, гангрена типдаги энтероколитлар хам қайд этилади. Ўткир энтероколитда қуйидаги клиник симптомлар қайд этилади: Ўзини нохуш сезиш, белда оғирлик билан оғриқ, иштахани йўқолиши, тана хароратини кўтарилиши, терлаш, сўлак ажралиши, кўнгил айнаш, қоринда оғриқ, ич суриш, қайд қилиш, слиз аралаш қон келиши, баъзан тинкани қуритувчи хиқичоқ тутиши каби симптомлар хожатга боришдан ярим соатлар олдин кучаяди. Бир кунда 37 марта ич суради, нажос кашасимон, куланса хидли, кейинчалик хидсиз суюқлик холида турли хил чириган-кўпиксимон холда юзага келади. Юқорида қайд этилган симптомлар у ёки бу даражада йўғон ичакда кучли ичак спазми билан қайд этилса ўткир колит юзага чиқади. Санаб ўтилган симптомлар қоринни ўнг ёки чап томонида юзага чиқишига қараб ўнг ёки чап томонли ўткир колит қайд этилади. Чап томонли ўткир колитда сигмоидопроктит юзага чиқади ва алдамчи хожатга интилиши ва тўғри-йўғон ичакда босимни сезиш қайд этилади. Жуда тез-тез хожатга иштиёқ (50-100 марта) туғилади, у қўланса хидли, шиллиқ ва қон аралаш нажос ва б. кўринишида бўлади. Ўнг томонли ўткир колитда тифлоколит юзага чиқади. Бунда хожатга интилиши кунига 10 матагача бўлади ва унда қон, йиринг, шилимшиқлар деярлик қайд этилмайди, лекин у суюқ ва қўланса хидли бўлади. Ушбу касаллик холатида беморни ранги кетган, тили қуруқ-силлиқ, қорин газ билан тўйинган, шишган, ўт ажралиши камайган бўлади. Пальпацияда қулдираш қайд этилади. Касаллик 3-4 кун ўтгач енгиллашади, баъзида 2-4 хафтагача чўзилади. Унда беморни териси қурийди, чанқоқлик юзага чиқади, оғиз қурийди,

пешоб камаяди, ипсмон пульс, температурани тушиши, коллапс холати ва судорогалар пайдо булади. Натижада цианоз ва юрак етишмовчилиги юзага чиқади. Ўткир энтероколит, гастроэнтероколитни даволаш овқатланишни маълум режимга солиш, уни устидан кучли санитаро-гигиеник кузатувни ўрнатишдан бошланади. Бунда умумий овқатланиш муассаларидан фойдаланишга алохида ахамият бериш керак. Шу билан бирга организмни химоя реакциясини кучайтирувчи симптоматик даво чораларини кўриш керак бўлади. Шунингдек меъдани ювиш, бир мартаба ич сурувчи дорилар бериш, патоген микробларга қарши давони юзага чиқариш, левомицетин, биомицин, сульфаниламид ва адсорбент (сульгин, фталазол, дисульфат ва б.) препаратларидан фойдаланиш зарур бўлади. Ўткир энтероколитда беморни ётқазиш ва уни қорнини иссиқ қилиш, очлик ва юмшоқ-енгил овқатлар бериш (гуруч суви, слизли хўрда), черника дамламаси, сухари, парланган котлет, қирилган олма, мевалар творог ва б. берилади. Оғриқ қолдириш учун атропин, папаверин берилади, баъзан тери остига ёки свеча холида берилади. Баъзан опийга адреналин қўшиб хўкна қилинади. Суринкали энтерит Суринкали энтеритни келиб чиқиши ўткир гастроэнтеритдаги каби бўлиб, унда кўпинча сифатсиз овқатланишлар, йиилаётган овқатлар таркибида оқсилларни, витамин А ва витамин В гурухларининг етишмаслиги катта рол ўйнайди. Бунда ичак деворида кечаётган регенерация жараёни бузилади ва ичак атрофияси юзага чиқади…! Сифатсиз оқсил ва витаминлар билан бойитилмаган овқатларни истеъмол қилиш ўз навбатида МНС-ни нормал функциясини бузади. Бу эса ичакдаги регенерация жараёнини бузилишига олиб келади. Натижада бу круг алмашинуви ичак деворидаги регенерация жараёнининг бузилишини кучайтиради ва суринкали энтерит кечимини оғирлаштиради.

Баъзан баъзи овқатларга нисбатан юқори сезувчанлик овқат аллергиясини юзага чиқаради. Бу эса суринкали энтеритни назорат қилиб турган МНС-да нерв системасини реактивлигини юзага чиқаради. Турли хил носпецифик қитиқловчи продуктлар ва холатлар (совуқ, тасадуфий инфекциялар ва б.) суринкали энтеритни қайтадан юзага чиқариши мумкин. ОИС-сининг турли хил касалликлари суринкали энтеритни юзага чиқишига асос солиш мумкин. Чунки ОИС касалликларида йиилган овқатлар тўла хазм бўлмайди, натижада иккиламчи жараён юзага чиқади ва ОИС-нинг: ахилия, меъда резекцияси, ўтни ичакга яхши тушмаслиги , меъда ва ичак шираларини етишмаслиги, ичак инвазиялари, ичак инфекцияси ва интоксикацияси билан боғлиқ суринкали энтеритлар юзага чиқиши мумкин. Суринкали энтеритда нахорги ич кетиш, баъзан овқатдан сўнгги бошланадиган ич кетиш, киндик атрофидаги кучсиз оғриқлар, ичак қулдираши, қоринни пальпация қилинганда ичак бўйлаб суюқликларни «оқиши» каби симптомлар юзага чиқади. Бир кунда 4-10 маротаба ич суради ; нажос сувли, сарғиш, чириган ва ачигансимон моддалардан ташкил топган бўлади. Бемор озиб кетади, рангги оқаради, камқонлик белгилари юзага чиқади. Туз ва сувсизланиш бемор массасини тушириб юборади, териси қуриб кетади, мушак ва қон томир тонуси сусаяди, остеопороз ва тетания юзага чиқади. Суринкали энтеритни олдини олиш ва даволаш нофизиологик ичакни қитиқланишини юзага чиқарувчи факторларга қарши курашишдан бошланади. Шу билан бирга турли хил ичак автоинвазиясига қарши, экзоген инфекцияларга қарши чораларни амалга ошириш керак бўлади. Беморни ётқазиш керак ва унга оқсил, витаминлар ва тузларга бой юқори каллорияли овқатлар берилади. Ушбу диетик овқат таркибига чала қовурилган жигар, творог, сузма, парланган котлетлар, ёғсизроқ гўшт,

дрожжалар киритилади. Кейинги йилларда буларга фол кислота ва кальций унумлари бериладиган бўлди. Суринкали энтерит қайталаб қолганда микробларга қарши (левомицетин, биомицин, сульфаниламид) терапия йўлга қўйилади. Оғир холларда қон, глюкоза ва тузли эритмалар қуйилади. Суринкали колитни энг кўп тарқалган форамаси бактериал дизентерия кўринишида бўлади. Бу ичак инфекцияси билан боғлиқ инфекцион касалликдир. Уни келиб чиқиши, тарқалганлиги, патофизиологияси ва даволаш асослар инфекцион касалликларга бағишланган ўқув адабиёти ва қўлланмаларида тўла келтирилган. Энтерит, колит ва гастроэнтероколитларни даволаш. Зикр қилинган касаллар ОИС-да овқат хазм қилиш жараёнини бузилишидан ва турли хил инфекцияларни ОИС-га тушишидан юзага келади. Юқорида профилактик ва антимикроб терапиялар устида тўхтаб ўтдик. Шунинг учун хам энди овқат хазм қилиш жараёнини нормаллаштирувчи терапия усуллари устида тўхтаб ўтамиз. Бунда турли хил ферментли препаратлар қўлланилади: 1) Панкреатин - амилаза+трипсиндан иборат 2) Абомин -протеолитик ферментлар йиғиндиси 3) Табиий меъда шираси - гипо ва аноцид холатда 4) Ацидин-пепсин Бунда бетацид г/д бўлиб, организмда гидролизланиб HCl хосил бўлади. 5) Панзинорм - Мураккаб таркибдаги препарат уни 2 қабатли қобиғда бўлиб, 2-чи қабати 12 б/и.да эрийди. 6) Мексаза - бромелин, панкреатин, дигидрохолов кислота ва оксихинолиндан ташкил топган, з қабатли қобиғи бор. Ички қобиғида энтросептол хам ушлайди. 7) Фестал - липаза, амилаза, протеаза ва ўт компонентидан иборат. 8) Мезим форте - панкреатиндан иборат.

Шу билан бирга симптоматик даволар хам қўлланилади. Масалан: суринкали диареяда холинолитиклар, ацетилхолинли стимуляцияга қарши антогонистлар: Реасек - ломоптил (дифеноксигенат+ атропин) Имодиум - лоперамид (галоперидол) Бактисубтил- ичак флорасига танлаб таъсир этувчи модда, уштамм Bacillus. дан олинади. Шунингдек ўраб олувчи ва юмшатувчи дори воситалари (дубил моддалар, танин ва турли хил дамламалар, активланган писта кўмир, висмут нитрат ва б.) қўлланилади. Ўсимлик ва мевалардан иборат дамламалар: анор, дуб пўстлоғи, далачой, олха меваси, грек ёғоғи, рябина, черёмуха, черника ва б. Кайнатилган гуруч суви ўзига хос рол ўйнайди…! Алохида турп ва уни хосиятлари хақида тўхтаб ўтилади…! Баъзан бирламчи колит-спастик колит ҳам қайд этилади. Бунда нажос қотиб кетган бўлади. Нажос кетидан понос бўлиши мумкин, баъзан ёлғондаки хожатга эхтиёжи юзага чиқади. Беморни хориққани, уйқуни йўқолиши, бош оғриғи ва рухий ўзгаришлар қайд этилади. Бирламчи колит функционал характерга эга бўлиб, овқатланишни тўғри ташкил этилса, симптоматик давони тўғри ўтказилса ва умумий режимни бир мақомга солинса енгил ўтиб кетади. Беморга кўп клетчаткали овқатлар ташкил этилади. Бунда «пятёрка Асқарова» диетаси катта роль ўйнайди…! Протозойли колитлар . Буларнинг классик вакили амёбали дизентериядир . Бу асосан касаллардан, баъзан соғлом, лекин бациллоносителлардан, ифлос қўл, овқатлар, пашшалар орқали ўтади. Касал махаллий ёки эпидемия холида бўлиши мумкин. Касални инкубация даври 2-3 ойгача боради. Бунда кўпинча йўғон ичак, кўпроқ уни сигмасимон қисми, шунингдек чап ёки юқорига кўтарилувчи қисми хам жарохатланади. Организмга тушган амёба ичак деворининг тўкималарини эритиб, некроз, абцесс ва яраларни

юзага чиқаради. Баъзан ичак деворларини тешиб брюшинагача ёпишган яралар пайдо бўлади. Амёбалар қон ва лимфа орқали жигар, ўпка ва мияларда хам иккиламчи абцессларни юзага чиқариши мумкин. Амёбали дизентерия билан боғлиқ колитлар суринкали ва қайтадан юзага келувчи кечимга эга бўлади. Касаллик аста секин белда оғриқ, ичакда тенезм ва шиллиқ-аро қонли ич кетиш билан бошланади. Йўғон ичак бўйлаб пальпацияда бироз оғриқ ва ичакни қаттиқлиги қайд этилади. Баъзан колитда қабзият қайд этилади ва у яна бузилади. Иштаха йўқолади, невростеник холат юзага чиқади. Ушбу колитни тропик формаси ўткир, температура ва ичак коликаси билан бошланади. Оғриқ аралаш тенезм, қон аралаш слизли ич кетиши, нажосда некрозга учраган хужайралардан иборат массалар пайдо бўлади. Касал жуда тез озиб кетади, хаттоки баъзи холларда ўлим холати қайд этилиши мумкин. Колитни ушбу кўриниши ўз вақтида даволанмаса перитонит, ичакдан қон кетиш ва у билан боғлиқ анемия, суринкали яллиғланиш билан шишлар, яни полипозли колитлар юзага чиқиши мумкин. Даволашни курс билан қайта-қайта антибиотикотерапия (биомицин, тетрациклин, террамин ва б.) ва тери остига эметин (2%-2 мл), оғиз орқали ятрен (0,5 гр табл.) ёки ятренли хўкна (4-5 табл-ни 200 мл сувда эритиб) билан олиб борилади.

Адабиётлар: 1. Клиническая фармакология, под ред. В.Г. Кукеса, М.1991 г. 2. Основы клинической фармакологии и рациональной фармакотерапии, М.2002 г. 3. Харкевич Д.А.Азизова С.С., Махсумов М.Н. ва бошқаларнинг «Фармакология» уқув адабиётлари 4. Лепахин В.К. и др. «Клиническая фармакология», М. 1988 г. 5. Маматов Ю ва бошқалар «Клиническая фармакология», Т.2002 й.

Похожие

Ўткир ва сурункали юрак етишмовчилик касаллиги патофизиологияси ва фармакотерапияси принциплари

Анемия касаллиги этиологияси патогенези ва фармакотерапияси

Атеросклероз касаллиги патофизиологияси ва фармакотерапияси асослари

Инфекцион касалликлар уларнинг патофизиологияси ва фармакотерапияси

Аллергик касалликлар уларнинг патофизиологияси ва фармакотерапияси