Sog‘liq va kasallik haqida tushuncha. Nafas olish a‘zolari kasalliklari - Медицина - Рефераты

Sog‘liq va kasallik haqida tushuncha. Nafas olish a‘zolari kasalliklari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

58 KB

Sog‘liq va kasallik haqida tushuncha. Nafas olish a‘zolari kasalliklari Reja: 1.Sog‘liq va kasallik haqida tushuncha. 2.Kasallikni yuzaga keltiruvchi sabablar. 3.Kasallik belgilari. 4.Kasallik asoratlari. 5.Nafas olish a‘zolari kasalliklari: - Rinit; - Faringit; - Laringit; - Traxeit; - Bronxit; - Pnevmoniya; - Plevrit; - O’pka shishi; - O’pkadan qon ketishi; - Bronxial astma.

1.Sog‘liq va kasallik haqida tushuncha. Sog‘liq odam organizmining biologik, jismoniy, ruhiy holatlari va mehnat faoliyatining muvozanatlashgan birligidir. Kasallik odam organizmining biologik, jismoniy, ruhiy holatlari va mehnat faoliyati muvozanati birligining buzilishidir. 2.Kasallikni yuzaga keltiruvchi sabablar: 1.Odam organizmiga mikroblar, viruslar va boshqa mikroorganizmlarning yuqishi. 2.Zaharlanishlar. 3.Mexanik va fizik ta‘sirotlar: shikastlanish, jarohatlanish, issiq urishi, oftob urishi, kuyish, nurlanish, sovuq urishi. 4.Ruhiy ta‘sirotlar. 5.Moddalar almashinuvining buzilishi: kamqonlik, qandli diabet, raxit, spazmofiliya va boshqalar. 6.Tug‘ma kasalliklar: tug‘ma yurak poroklari, teshik tanglay, tirtiq lab, yassi tovonlik, mikrosefaliya, gidrosefaliya, gipotireoz va boshqalar; 7.Irsiy kasalliklar: albinizm, gemofiliya, fenilketonuriya, galaktozemiya, Daun kasalligi. 3. Kasallik belgilari : Har bir kasallikning o‘ziga xos belgilari bo‘lib, ular kasallikka tashxis qo‘yishda muhim ahamiyatga ega. Masalan: - nafas olish a‘zolari kasalliklarida: nafas olishning tezlashuvi va qiyinlashuvi, yo‘talish, nafas qisish, xirillash, ko‘krak qafasida og‘riq kabilar bilan xarakterlanadi; - yurak qavatlarining yallig‘lanish kasalliklarida (endokardit, miokardit, perikardit): yurak urishining tezlashuvi yoki sekinlashuvi, yurak sohasida og‘riq, bemor rangining oqarishi, lablarining ko‘karishi, yurak-qon tomir yetishmovchiligi yuzaga kelganda oyoqlarda shish hosil bo‘lishi, nafas qisishi, tomir urishining tezlashuvi va kuchsizlanishi kabilar;

- buyrak va siydik ayirish a‘zolari kasalliklarida: bel, qovuq sohalarida og‘riq, siydik ayirishning tezlashuvi, siydikning loyqalanishi yoki qizarishi, pastki qovoqlarda shish paydo bo‘lishi, siydikda eritrotsit, leykotsit, oqsil kabilarning paydo bo‘lishi; - jigar va o‘t yo‘li kasalliklarida: o‘ng qovurg‘a yoyi ostida og‘riq, ko‘z oq pardasining sarg‘ayishi, ko‘ngil aynishi, ishtahaning pasayishi, qonda bilirubin moddasi miqdorining ko‘payishi kabilar. 4.Kasallik asoratlari. Kasallikka o‘z vaqtida to‘g‘ri tashxis qo‘yib davolash tadbirlarini talab darajasida olib borilmasa kasallikning kechishi qiyinlashadi, murakkablashadi, uning asosiy belgilaridan tashqari yuzaga kelgan asoratning belgilari ham namoyon bo‘ladi. Masalan, gripp kasalligini ayrim odamlar nazar- pisand qilmay, 4-5 kun yotib davolanmasdan oyoqda yurib o‘tkazmoqchi bo‘ladilar. Buning natijasida gripp virusi va uning toksinlari o‘pka to‘qimasini yallig‘lantirib pnevmoniya, yurak muskulini zararlab miokardit, miya pardasini zararlab meningit, miya to‘qimasini zararlab ensefalit, buyrakni zararlab nefrit kabi og‘ir kasalliklarning vujudga kelishiga sabab bo‘ladi. Shuningdek, arterial gipertoniya kasalligini o‘z vaqtida aniqlab muntazam ravishda davolash tadbirlarini o‘tkazmaslik, sog‘lom turmush tarziga rioya qilmaslik (spirtli ichimliklar iste’mol qilish, chekish, jismoniy va ruhiy zo‘riqish kabilar), ushbu kasallikning asorati sifatida gipertonik kriz, miya insulti, miokard infarkti kabi og‘ir holatlarning yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi. 5.Nafas olish a‘zolari kasalliklari. Rinit - burun bo‘shlig‘i shilliq pardasining yallig‘lanishi. Sababi : sovuq havoning ta‘siri, mikrob va viruslarning, ayniqsa, gripp virusi yuqishi. Belgilari : burundan suv kelishi, aksirish, burunning bitishi tufayli nafas olishning qiyinlashuvi. Tibbiy yordam : sovuq kunlari burunni yumshoq mato bilan issiq o‘rash, protorgol -1-2%, nazivin burunga 2-3 tomchidan kuniga 3 mahal tomizish. Bu dorilar bo‘lmaganda piyoz yoki sarimsoq suviga baravar qaynagan iliq suv

qo‘shib burunga tomizish, yotish oldidan sodali ingalyatsiya, oyoqqa issiq gorchitsali vanna kabilar. Grippda-interferon 2-3 tomchi burunga kuniga 2-3 mahal (flakonda kukun holda bo‘ladi: 2 ml qaynagan iliq suv qo‘shib eritiladi). Faringit – tomoq (halqum) shilliq pardasining yallig‘lanishi. Sababi : shamollash, sovuq taomlar va ichimliklar iste’mol qilish, gripp virusi kabilar. Belgilari : yutinganda tomoqda og‘riq. Tibbiy yordam : 1.Tomoqni ichimlik sodasining 1-2 % eritmasi bilan chayqash; 2.Furatsilinning 1:1000 eritmasi bilan chayqash; 3.Lyugol eritmasi tayyorlab tomoqni artish. (Lyugol eritmasi tayyorlash uchun 5 ml spirtga 5 tomchi yod qo‘shiladi). 4.Bo‘yin oldi sohasiga isituvchi kompress qo‘yish. 5.Bemorning harorati ko‘tarilsa aspirin, panadol, paratsetamol tabletkalaridan birontasi qabul qilinadi, yoki analgin, dimedrol, novokain bilan qo`shib muskul orasiga yuboriladi. Shuningdek, bemor badaniga spirt (aroq) surtiladi. 6.Bemor ichimlik va taomlarni issiq holda qabul qilishi lozim. Laringit – hiqildoq shilliq pardasining yallig‘lanishi . Sababi : shamollash, gripp virusi, baqirib gapirish, sovuq taomlar va ichimliklar iste’mol qilish. Belgilari : ovozning xirillashi, qattiq do‘rillab yo‘talish, kasallik og‘ir kechganda ovozning butunlay chiqmay qolishi, nafas olishning qiyinlashuvi. Tibbiy yordam : 1.Issiq sodali ingalyatsiya. 2.Oyoqlarga issiq gorchitsali vanna. 3.Bo‘yinning oldingi sohasiga isituvchi kompress. 4.Tana harorati ko‘tarilganda badaniga iliq spirt yoki aroq surtish, aspirin, panadol, paratsetamol 1 tabletka ichishga.

5.Harorat 39 daraja va undan oshganda analgin 1-2 ml, dimedrol 1ml, novokain 0,5 %-2 ml bitta shpritsga olinib muskul orasiga yuborish (bolalarga buning uchdan biri yoki yarmi). 6.Katta choynakdagi qaynoq suvga 1 osh qoshiq ichimlik sodasi solib, bemor og`zi va burnini choynak og`ziga yaqin tutib eritma bug`idan nafas olib, nafas chiqariladi. 7.Antibiotiklar: ampitsillin, oksatsillin, ampioks kattalarga 2 tabletkadan ichishga yoki 0,5-1 gr, kuniga 4 mahal muskul orasiga, gentamitsin 80 mg kuniga 2 mahal (bolalarga buning uchdan biri yoki yarmi), yoki sefazolin kattalarga 1 gr 2 mahal muskul orasiga (bolalarga yarmi). 8.Sulfanilamidlar (sulfadimetoksin, sulfamonometoksin)dan birortasi kuniga 2 mahal 1-2 tabletkadan ichiriladi. Traxeit – kekirdak shilliq pardasining yallig‘lanishi . Sababi : shamollash, gripp virusi. Belgilari : quruq va og‘riqli yo‘tal, yo‘talganda ko‘krak qafasining yuqori o‘rta qismida qirilish, ba‘zida tana haroratining ko‘tarilishi. Tibbiy yordam : 1.Sodali issiq ingalyatsiya; 2. Oyoqlarga gorchitsali issiq vanna; 3.Ko`krak qafasi oldi va orqasiga gorchichnik; 4.Antibiotiklar va harorat ko‘tarilganda tibbiy yordam laringit kasalligida aytilganidek. Bronxit – bronxlar shilliq pardasining yallig‘lanishi. Sababi: shamollash, gripp virusi va hokazo. Belgilari : oldiniga quruq yo‘tal bo‘lib, 3-4 kundan keyin shilimshiqli yopishqoq balg‘am ajralishi. Yo‘talganda ko‘krak qafasi sohasida og‘riq, qirilish. Nafas olganda xirillash. Auskultatsiya usuli yordamida quruq xirillash tovushlarini eshitish mumkin. Ba‘zida tana harorati ko‘tarilishi mumkin. Tibbiy yordam: 1.Laringit va traxeitda aytilganidek. 2.Yo`talga qarshi tabletkalar (mukaltin va boshqa), altey damlamasi.

Pnevmoniya (zotiljam) – o‘pka to‘qimasining yallig‘lanishi. Sababi: shamollash, pnevmokokk, stafilokokk mikroblarining yuqishi, grippning asorati kabilar. Belgilari: nafas olishning tezlashuvi va qiyinlashuvi, yo‘talish va balg‘am ajralishi, ko‘krak qafasida og‘riq, umumiy holsizlik, auskultatsiyada o‘pkada krepitatsiya (chuqur nafas olgan paytda o‘pkadan qorni bosganday g‘ijirlash tovushi eshitiladi), shuningdek, ho‘l xirillash eshitiladi, tana harorati ko‘tariladi. Tibbiy yordam : 1.Bemor ko‘rpa-to‘shakda kamida 1-2 hafta yotishi kerak. 2.Harorat ko`tarilganda aspirin, panadol, paratsetamol tabletkalaridan birortasi ichiriladi yoki analgin, dimedrol, novokain qo`shib muskul orasiga yuboriladi. a) Yosh bolada harorat yuqori bo`lganda tirishishni oldini olish uchun magneziy sulfat 25 %-2-3 ml va novokain 0,5 %-1-2 ml qo`shib muskul orasiga yuboriladi. 3.Antibiotiklardan – gentamitsin 80 mg kuniga 2 mahal, bolalarga yarmi. Kloksatsillin (dikloksatsillin), oksatsillin, ampitsillin, ampioks - 0,5-1 gr dan kuniga 4 mahal (bolalarga yarmi), sefazolin -1,0 kuniga 2 mahal 5-7 kun (bolalarga yarmi) muskul orasiga. 4.Sulfanilamidlar (sulfadimetoksin, sulfamonometoksin)dan birortasi kuniga 2 mahal 1-2 tabletkadan ichiriladi. 5.Yo`talga libeksin, tusupreks, altey, bromgeksin, mukaltindan birortasi 1 tabletkadan kuniga 2-3 mahal ichiriladi. 6.Ko‘krak qafasining oldidan o‘ng tomoniga, orqadan kuraklarning o‘rtasi va ostiga gorchichnik yoki banka qo‘yiladi. 7.Kasallik og‘ir kechganda qon yoki qon zardobi (mos guruh) 100-200 ml, vena tomiriga tomchi usulida, haftada 1-2 marta, jami 2-4 marta. Plevrit – o‘pkalar ustini qoplab turuvchi plevra pardasining yallig‘lanishi. Sababi : gripp, pnevmoniya kasalliklarining asorati, revmatizm, sil kasalligida ham plevrit yuzaga kelishi mumkin.

Belgilari: plevrit quruq va eksudatli bo‘ladi.Quruq plevritda ko‘krak qafasida sanchuvchi og‘riq. Aksa urganda, qo‘lini ko‘tarib tushirganda, qimirlaganda og‘riq zo‘rayadi. Auskultatsiyada plevraning ishqalanish shovqini (qorni bosganda g‘ichirlagandek) nafas olganda ham, chiqarganda ham eshitiladi (Pnevmoniyada esa krepitatsiya tovushi chuqur nafas olganda eshitiladi). Eksudatli plevritda plevra bo‘shlig‘iga suyuqlik to‘planadi. Bu suyuqlik o‘pkani qisib qo‘yishi tufayli bemorning nafas olishi qiyinlashadi va tezlashadi, lablari ko‘karadi. Auskultatsiyada nafas olish tovushi juda sekin eshitiladi yoki butunlay eshitilmaydi. Yurak tovushlari bo‘g‘iq va kuchsiz eshitiladi, tomir urishi tezlashadi,bemor rangi oqaradi, lablari ko`karadi, ahvoli og`ir bo`ladi. Tibbiy yordam : Kasallikni yuzaga keltirgan sababiga ko‘ra quyidagi tartibda tibbiy yordam ko‘rsatiladi: 1.Plevrit revmatizm kasalligi tufayli yuzaga kelgan bo‘lsa ampitsillin, oksatsillin kabi antibiotiklar qo‘llanadi 0,5-1 gr dan kuniga 4 mahal muskul orasiga yoki vena tomiriga, shuningdek, aspirin, indometotsin, brufen kabilardan birontasi 1 tabletkadan kuniga 3 mahal (bolalarga uchdan bir- yarim tabletka) ichishga. Plevrit sil kasalligi tufayli yuzaga kelgan bo‘lsa, bemor sil kasalligi dispanserida davolanadi. Plevrit – pnevmoniya, gripp kasalliklari tufayli yuzaga kelgan bo‘lsa, pnevmoniyada qo`llanadigan tadbirlar qo`llanadi. Plevritning eksudatli turida plevra bo‘shlig‘iga to‘plangan suyuqlikning miqdori ko‘p bo‘lsa, uning o‘zi so‘rilib ketishiga ko‘p vaqt kerak bo‘ladi. Shuning uchun ko‘krak qafasi orqali plevra bo‘shlig‘iga igna sanchilib (qo‘ltiq osti bo‘ylab) suyuqlik shprits bilan yoki Poten apparati yordamida so‘rib olinadi. O’pka shishi – qon tomirlari devori orqali qonning suyuq qismi sizib o‘tishi tufayli o`pka shishadi. Sababi: o‘tkir va surunkali yurak-qon tomir yetishmovchiligi, miokard infarkti, miya insulti, shuningdek, azot oksidi, alkogol, efir, kerosin, fosgen kabi kimyoviy moddalar bilan zaharlanish.

Belgilari: bemorning nafasi qisadi, u qiynalib nafas oladi, nafas shovqinli, xirillagan bo‘lib, uzoqdan eshitiladi. Bemorning rangi oqaradi, qo‘l-oyoqlari soviydi, lablari ko‘karadi, tez-tez yo‘taladi, ko‘pikli balg‘am ajraladi. Auskultatsiyada o‘pkadan ho‘l xirillash tovushi eshitiladi (sovun ko`pigi yorilganda eshitiladigan tovush). Tibbiy yordam: Bu o`ta og`ir holatdagi bemor bo`lgani uchun u shifoxonaning reanimatsiya bo`limiga yuborilishi kerak. 1.Bemor baland yostiqqa yarim o‘tirgan vaziyatda suyab qo`yiladi; 2.Har yarim soatda 1-2 minut kislorod hidlatib turiladi; 3.Qo‘l-oyoqqa issiq grelka qo‘yiladi, iloji bo`lsa oyoqlariga issiq vanna qilinadi; 4.Kuraklar o`rtasiga, ostiga, qo`ltiq ostiga, o`ng kukrak sohasiga gorchichnik yoki banka qo`yiladi. 5.Balg‘am ko‘chiruvchi dorilar (altey damlamasi, mukaltin tabletkasi); 6.Kofein, kamfora, kordiamin dorilarining birontasi 1-2 ml teri ostiga in`yeksiya qilinadi; 7.Strofantin yoki korglyukon 0,5-1 ml 40% -20 ml glyukozaga qo‘shib vena tomiriga sekinlik bilan 2-3 minut davomida yuboriladi. Bu aralashmaga laziks (furosemid) 1-2 ml qo‘shish mumkin.U siydik ajratishni ko`paytirib, o`pkadagi shishni kamaytiradi. O’pkadan qon ketishi – ko‘krak qafasi devori va o‘pka to‘qimasining jarohatlanishi o‘pka silining kaverna (yemirilish) hosil qilgan turi, o‘pka raki, o‘pka abssessi va gangrenasi, bronxoektaziya kabi o‘pkaning og`ir kasalliklarining asorati tufayli yuzaga keladigan o`ta og‘ir holat. Belgilari: Bemorning nafas olishi qiyinlashadi, tez-tez yo‘taladi va qon aralash ko‘pikli balg‘am tupuradi, ba‘zida og‘iz-burnidan qon oqadi. Tibbiy yordam : Tez yordam chaqirib bemor shoshilinch tibbiy yordam markaziga (reanimatsiya bo`limiga) yuborilishi kerak. - bemor baland yostiqqa yarim o‘tirgan vaziyatda yotqiziladi.U harakat qilmasligi, gapirmasligi kerak;

- kalsiy xlorid 10% 1 osh qoshiqdan 3 mahal ichishga yoki 5 - 10 ml vena tomiriga sekinlik bilan yuboriladi; - vikasol 1-2 ml muskul orasiga; - aminakapron kislota 5%- 100 ml tomchi usulida vena tomiriga; - parabenzoy kislota (amben, pamba)- 1%-5-10 ml muskul orasiga yoki vena tomiriga; - u yuborilgandan keyin fibrinogen flakonda 1 gr bo‘lib, 250 ml distillangan suvda eritiladi- vena tomiriga tomchi usulida yuboriladi (agar flakonda 2 gr bo‘lsa 500 ml distillangan suvda eritiladi); - donordan yangi olingan qon yoki uning zardobi 50-100 ml vena tomiriga tomchi usulida yuboriladi. Bronxial astma – infeksion-allergik kasallik bo‘lib, vaqti-vaqti bilan avj olib, yillar davomida surunkali kechadi . Sababi : odam organizmining qandaydir allergenga, ya’ni allergiyani yuzaga keltiradigan moddaga sezuvchanligining ortishi. Masalan, hayvon junining changi, gul changi, bo‘yoq, kerosin, benzin hidi, shuningdek, ba‘zi taomlar (tuxum, baliq, ikra, xurmo, apelsin, yong‘oq va hokazo)ga allergik moyillik. Organizmning allergiyaga moyilligi bilan birgalikda stafilakokk, pnevmokokk kabi mikroblar va viruslar yuqishi natijasida nafas olish a‘zolarining tez-tez yallig‘lanishi (bronxit, pnevmoniya) kasalliklari bronxial astmaning yuzaga kelishiga qulay sharoit tug`diradi. Shuning uchun ham u infeksion-allergik kasallik deb nomlangan. Belgilari: kasallik surunkali davom etib, vaqti-vaqti bilan xuruj qiladi. Xuruj ko‘pincha kechasi paydo bo‘ladi, birdaniga bemorning nafasi qisadi, nafas chiqarishi qiyinlashadi, u hushtak chalgandek xirillab qiyinchilik bilan nafas chiqaradi. Nafas chiqarishini osonlashtirish uchun bemor tik turib qo‘llarini stolga, deraza supachasiga tiraydi. Auskultatsiyada o‘pkadan hushtakli g‘ijillashga o‘xshash xirillash eshitiladi. Xuruj paytida tez tibbiy yordam ko‘rsatilmasa bemorning hayoti xavf ostida qoladi.

Tibbiy yordam : xuruj paytida bemorga quyidagicha tibbiy yordam ko‘rsatilishi kerak: - bemor baland yostiqqa yarim o‘tirgan holda suyab qo‘yiladi. Uning tugmalari bo‘shatiladi. Xonaga toza havo kiritish chorasi ko‘riladi; -qo‘l-oyoqlariga gorchitsali issiq vanna qilinadi; - o’ng ko‘kragiga, kuraklari o‘rtasi va ostiga gorchichnik qo`yiladi; - burniga astmopent, fenotiral, albutiral, ventalin, salmoteral, barmoteral, vintit, ditek kabi aerozollar sepiladi (purkaladi); - prednizalon yoki deksametazon muskul orasiga, vena tomiriga yuboriladi; - namlangan kislorod hidlatiladi; - adrenalin 0,1 % 0,5-1 ml, platifillin 1 ml teri ostiga, eufillin 2,4 % 5-10 ml vena tomiriga (shulardan birontasi) in’yeksiya qilinadi; - uy (oila) sharoitida yuqoridagi tibbiy yordamni ko‘rsatish imkoni bo‘lmasa, bemor tezlik bilan shifoxonaning allergologiya bo‘limiga yuborilishi kerak; - kasallikning xuruji o‘tib ketgandan so‘ng, bemor poliklinikaning allergolog yoki terapevt shifokori nazoratida muntazam ravishda davolanib turishi kerak.

Похожие

Sog`liq va kasallik haqida tushuncha. Nafas olish a`zolari kasalliklari

Nafas olish a’zolari kasalliklari

Nafas olish va yurak - qon tomir tizimlarining kasalliklari

Kasallik xaqida umumiy tushuncha

Nafas olish fiziologiyasi