Куйиш совуқ уриш электрдан шикастланиш - Медицина - Рефераты

Куйиш совуқ уриш электрдан шикастланиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

275.4873046875 KB

Куйиш совуқ уриш электрдан шикастланиш Режа: 1. Куйиш 2. Совуқ уриш, 3. Электрдан шикастланиш

Куйиш, совуқ олиш ва электрдан шикастланиш ҳақида . Куйиш. Куйиш термик, кимёвий, электрик ёки нур таъсирида вужудга келадиган шикастланишлардир. Термик куйиш бошқа куйишларга нисбатан кўпроқ учрайди. Тўқиманинг 52 о С дан ортиқ қизиши оқсилларни коагуляцияга учратади. Термик куйиш иссиқлик нури (қуёш нури, ультрабинафша, ёнғин, аланга натижасида юзага келади). Термик куйиш энг сўнги тасниф бўйича IV даражга бўлинади: I даража – юзаки эпидермал куйиш; II даража – тери юқори қаватининг куйиши; III -а даража – терининг баъзан чала, баъзан бутунлай куйиши; III -б даража – терининг барча қавати куйиши ва тери ости ёғ клечаткасига ўтиши; IV даража – чуқур тўқималарнинг қолаверса суяккача куйиши. I-III-а даража куйиш – юзаки, III-б – IV даражали куйиш чуқур куйиш дейилади. Куйиш чуқурлигини билиш учун қуйидаги синовлар ўтказилади: 1) игна санчиб кўриш – игна санчиганда оғриса, III-а, оғримаса III-б куйиш бўлади; 2) тук синови III-а даражада тук юлиб олинганда бадан оғрийди. III-б даражада тук енгил олинади; 3) куйиш сатҳини текширишнинг Постников схемаси, тўққизлик усули ва кафт қоидаси мавжуд. Постников усулига кўра, киши танасининг умумий сатҳи 16000 см 2 дир. А.Уолесс таклиф этган “Тўққизлик қоидаси”га бош ва бўйин – 9%, қўл – 9%, оёқ – 18%, тананинг олд қисми – 18%, оралиқ қисми – 1%, кафт қоидасига кўра эса инсон кафти тананинг 1% ини ташкил этади.

Тана қисмлари фоизи Тери юзаси см 2 Умумий тери юзасининг фоизи А. Бош қисм, юз қисми (сочли қисм) 500 / 478 3,12 / 2,99 Б. Тана. Бўйиннинг олд тарафи 240 1,50 Кўкрак ва қорин 2900 18,00 Бўйиннинг орқа тарафи 200 1,25 Елка 2560 16,00 В. Қўллар, елка 625 3,90 Билак 450 2,80 Кафт ва бармоқлар 360 2,25 Г. Оёқлар, сон ва думба соҳаси билан бирга 1625 10,15 Болдир 1000 6,25 Товон 515 3,22 Куйишнинг клиникаси. Куйиш клиникасини ан иқ лашда ма ҳаллий ва умумий белгиларга эътибор берилади. Катта бўлмаган куйишларда асосан маҳаллий белгилар муҳим аҳамиятга эга. Куйишнинг I даражасида куйган жой қизаради ва шишади. Сезувчан томирлар рейепторларининг куйиши ҳисобига оғриқ бўлади. Бир неча кундан кейин бу белгилар йўқолиб, куйган жой қўнғир тус олади. Қуёш нуридан куйиш I даражали куйишга киради (12-расм). II даражали куйишда яллиғланиш жараёни кучлироқ бўлади, капилярлар кенгаяди. Терида ўтказувчанлик ошиб, шиш катталашади. Терининг эпидермал қавати куяди, аммо куйиш сўрғич қаватига етиб бормайди, пуфакча ҳосил қилади. Бу пуфакчаларнинг ичи ҳужайрасиз, тиниқ, сероз суюқлик билан тўлган бўлади, кейинчалик у сарғиш тус олади. Пуфакчадаги суюқлик олдин стерал бўлиб, сўнг ифлосланади. Оғриқ 3-4 кун давом этади. Чандиқсиз битади (13-расм). III даражали куйишда қизиб турган буюмлар ёки бевосита аланга таъсиридан фақат терининг ўзи эмас, балки унинг чуқур қаватлари ҳам зарарланади. Терининг баъзи бир жойлари пуфакчалар билан қопланади, куйган жойда оғриқ кучли бўлади (гиперстезия).

13 - расм. Оёқнинг II даражали куйиши.12 - расм. Билакнинг I даражали куйиши.

15 - расм. Болдирнинг IIIб даражали куйиши.14 - расм. Кафтнинг буғдан IIIа даражали куйиши.

17 - расм. Куйишда хирургик ишлар.16 - расм. Кўкракнинг IIIб – IV даражали куйиши.

III-а даражали куйишда агар жароҳат йирингласа, грануляция ҳисобидан нозик чандиқ билан битади (14-расм). III-б даражали куйишда терининг сурғич қавати, тўр қавати куйиб, қолаверса тери ости ёғ клечаткаси ҳам зарарланади. Тери оқ-кулранг бўлиб, гипостезия ва анестезия юзага келади. Бу даражадаги куйиш қўпол коллоид чандиқлар ҳосил қилади. Чандиқлар ўртасида битмайдиган яралар ҳосил бўлиб, кўпинча бу яралар ҳавфли ўсма (карцинома) пайдо бўлишига олиб келади (15-16-расмлар). IV даражали куйишда чуқур тўқималар, ҳатто суяклар ҳам куяди. Жароҳатнинг ўзи битмайди, тўқималар қора кўмирга айланади, бу чуқур некроэктомияни ёки ампутацини талаб этади. Куйиш касаллиги. Бемор танасининг 15% дан зиёдроқ қисми куйганда куйиш касаллиги келиб чиқади. Тана 100% куйса, критик ҳолат содир бўлиб, даволаш наф бермайди. Критик ҳолат I даражали куйишда 100%, 2-3 даражали куйишда 30% ҳолларда рўй беради ва кўпроқ нафас йўллари зарарланади. Куйиш касаллиги тўрт босқичда кечади: куйиш шоки, ўткир токсемия (қоннинг заҳарланиши), септикотоксимия ёки сепсис ва рековалеценция (тикланиш). Куйиш шоки қуйиш пайтидан бошлаб, 1-2 сутка давом этиши мумкин. Нерв рецепторлари кўп куйганлигидан эректил фаза кучли кечади ва ўлимга ҳам олиб келиши мумкин. Агар бемор эриктил фазада ўлмай қолса, бир неча соатдан кейин нохуш бўлиб, атрофга бефарқ ҳолда клиник тиришиш ва делерий (белая горячка) юзага келади. Шокда бемор ўлиб қолмаса: токсимия босқичига ўтади. Бу босқич 2-3 кундан кейин кучаяди ва 1-2 ҳафта давом этади. Беморда иситма кўтарилади, беҳоллик ошади, тери рангсизланиб, боши оғрийди, кўнгил айниш, қайт қилиш, иштаҳасизлик, сийдикда оқсил ва қон пайдо бўлади, чунки паренхиматоз органлар шикастланган бўлади, диурез пасаяди. Септик босқич куйишнинг 2-3 ҳафтасида ривожланади, касаллик инфекция билан кечади. Юқори ҳарорат, қалтираш, умумий ҳолсизлик, тузалаётган қора қўтир тагида йиринг тўпланади. Яра чафалар вужудга

келади, абцесс, флегмоналар пайдо бўлади. Агар касаллик яхши кечса, реконвалесцения босқичига ўтади. Беморнинг аҳволи яхшилана боради, иситма пасаяди, иштаҳа очилади, жароҳатнинг йиринглаши тугаб, грануляция (битиш) кучаяди. Куйишда биринчи ёрдам: зарарланганни ёнғиндан олиб чиқиш, ёнаётган соҳани ўчириш. Кийимни тез ўчириш учун ёнаётган одамни қалин мато (латта) ёки чойшабга ўралади. Куяётган кийимни кесиб (йиртиб) олиш. Дастлабки 20 дақиқа мобайнида куйган соҳалар совуқ сув билан чайилади ёки ботириб турилади. Бу оғриқни камайтиради, шокнинг олдини олади. Кейин куйган жой спирт билан артилади. Оғриқ қолдирувчи дорилар, апликация учун суюқ анестетиклар, аэрозоллар (аэрозол-циновкаин, диоксидин) ва ҳоказолар қўлланилади (17-расм). Совуқ уриш Совуқ уриш деб паст ҳароратнинг таъсир этиши натижасида тўқималар некрози ва реактив яллиғланишига айтилади. Ортиқча намлик, микроиқлимнинг бузилиши, тор кийим, тор пойабзал кийиш ва гиповитаминоз каби факторлар совуқ уришига сабаб бўлади. Совуқ уришининг 4 даражаси фарқ қилинади (18-расм): I даражали совуқ уриш. Бунда тўқиманинг 40 дақиқадан 60 дақиқагача совуқ уриши фақатгина терига таъсир қилади, вақтинча қон айланиши бузилади. Совуқ таъсирида тери рангсизланади, қонсизланади ва қотади (нуқсонли ёки кўринмас давр). Совуқ урган соҳа иситилиши билан томирларда спазм камаяди, гиперимия фазаси бошланиб, тери қизаради. Бироз шиш пайдо бўлади. 1-2 ҳафта ичида қон айланиши нормаллашади. Оғриқ, қичишиш ҳоллари учраб туради. II даражали совуқ уриш. Совуқ уришнинг бу турида терининг мальпиги қаватигача юзаки некроз бўлади. 18 - расм. Совуқ уришларнинг тўрт даражаси фарқланади. 1-терининг ҳамма қавати; 2-ёғ клетчаткасигача; 3-мальпиги қаватигача; 4-юзаки.

Зарарланган тўқималардан плазманинг тез ва кучли ажралишдан эпидермисни кўтариб, пуфакчалар ҳосил бўлади. Тери кўк қизил рангда бўлиб, оғрийди ва шиш пайдо бўлади. III даражали совуқ уриш да терининг чуқур қаватлари ости ёғ клетчаткаси зарарланади. Тери кўк тусга киради. Вақт ўтгач деморкацион чизиқларга (қўпорилиб тушувчи эгатчаларга) эга бўлган тотал некроз пайдо бўлиб, унга инфекция тушса, ҳўл гангрена бошланади. IV даражали совуқ уриш да терининг барча қаватлари ҳатто суяккача некроз чуқурлашади. 7-10 кун давомида бемор ҳарорати кўтарилиб боради. 1,5-2 ой ўтгач, ўлган тўқима ўз-ўзидан кўчиб тушади, яъни ампутацияга учрайди. Клиникаси. Касалликнинг клиник белгилари икки хил кечади: реактивликкача ва реактив даврлар. Биринчи давр, яъни реактивликкача бўлган даврда шикочтлар кам, шикастланган соҳа рангсизланган, сезги бузилган, шиш бўлмайди. Иккинчи давр, яъни реактивлик даври совуқ таъсири тўхтатилгандан кейин рўёбга келади. Бемор иситилгандан кейин совуқ уриш даражаси аниқланади. Совуқ уришда биринчи ёрдам ва даволаш Биринчи ёрдамни тиббиёт ходими бўлмаган ҳолда ҳар бир киши кўрсатиши мумкин. Албатта, совуқ таъсирини олиб ташлаш (сувдан чиқариб олиш, иссиқ уйга киргизиш, танани иситиш ва ҳоказо). ПСС, ПСА юбориш, 40-60 минут давомида беморни ваннага солиб, сувнинг ҳароратини 20-40 о С гача кўтариш лозим. Совуқ урган жойни совунлаб ювиб, перифериядан марказга қараб массаж қилиш керак. Совуқ урган жойга 5% ли йод суртиб, устидан спиртли боғлам қўйиш, танани ўраш, грелка, иссиқ чой, иссиқ овқат, алкагол ва юракнинг ишини яхшилайдиган дорилар (корвалол, кордиамин ва ҳоказо) берилади. Танани иситишнинг иложи бўлмаса (агар далада бўлса), спирт ёки ароқни танага суртиб массаж қилинади. Реактив даврда I даражали совуқ уришда танани спирт билан артиб, асептик боғлам қўйилади.

II даражали совуқ уришда шикастланган танага спирт суртилиб, пуфакчалар ёрилади ва эпидермис кўчириб ташланади. Кўчирилган жойга 6- 10 кун давомида спиртли боғлам қўйилади. Антибиотиклар ва физиотерапевтик муолажалар ўтказилади. III даражали совуқ уришда ўлган тўқималар олиб ташланади. 8-14 суткаларда некротомия ёки некроэктомия ўтказилади. Стерил чойшаб остида, лампа иссиғида даволанади. IV даражали совуқ уришда худди III даражадаги каби даволаш усулларига ампутация ва кучли оғриқ қолдирувчи (промедол омпонин: морфин) дорилар қўшилади. Шу билан бирга, умумий даволаш усуллари, инфекцияга қарши кураш (антибиотиклар), юрак қон-томир системаси ишини: паренхиматоз органларнинг ишини яхшилаш (40% ли глюкоза), интоксикацияга қарши кураш (гемодез, зардоб) ва ҳоказолар қўлланилади. Электрдан шикастланиш Электр симларининг иккала қутбини ушлаганда ёки у тегиб кетганда электрдан шикастланиш содир бўлади. Электр токи термик кимёвий ва механик шикаст етказиши мумкин. Электр токининг таъсирида электролиз буғ ёки газ ҳосил бўлиши рўёбга келиб, суякдаги фосфор тузлари эрийди. Юқори кучланишдаги электр токи шок келтириб чиқаради. Юрак қон-томир системаси фибрляцияга мускул толаларининг тез қисқариши учрайди. Нафас ва нерв системасининг фалажланиши ҳамда паренхиматоз органларининг куйишига олиб келади. Электрдан шикастланишда куйишдаги каби оғриқ бўлмайди, фақат оғриқ токнинг кириш ва чиқиш жойларида учрайди. Умумий белгилари: қўрқув, дармонсизлик, ҳушдан кетиш, кўнгил айниши, оғирроқ ҳолларда шок, чала ўлим ҳоллари учрайди. Давоси. Шикастланиш рўй берган жойда ўтказилади. Дастлаб электр токининг таъсирини бартараф этиш, кейин реанимация тадбирий чоралари қўлланилади. Чақмоқ уриши. Бунда электрдан шикастланиш каби клиник белгилар юзага келади ва оғирроқ бўлади. Баъзан қўл-оёқ қора кўмирга айланиб

қолиши, шунингдек танадан ажралиб кетиши мумкин. Хирургик ва травматологик бўлимларда даволанади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Б.В.Петровского, Е.И.Чазова. «актуальные проблемы гемостазнологии». Москва, 1981. 2. «Практическое руководство по хирургическим болезным». Минск, 1983. 3. В.Шмитт, В.Хартич. «Общая хирургия». Москва, 1985. 4. Основные вопросы организаери травматологической помощи в городах. Москва, 1976. 5. А.А. Бунятян. «Справочник по анестезиологии и реаниматологии». Москва, 1982. 6. В.А.Михайловича. «Руководство для врачей скорой помощи». Ленинград, 1990.

Похожие

Куйиш, совук уриши ва электротравма

Шикастланиш. Травматик шок. Травматик токсикоз. Терминал холатлар

Электрожарроҳлик-усулнинг тамойиллари ва асослари

Патогенезда бошқарув механизимларининг аҳамияти

Очиқ шикастланишлар