Kukunlarni presslashga tayyorlash - Медицина - Рефераты

Kukunlarni presslashga tayyorlash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

80.5 KB

Kukunlarni presslashga tayyorlash Reja: 1. Presslanadigan massaning texnologik xosslarini aniqlashdan k o’ zlanadigan ma q sad. 2.Moddaning texnologik xossalariga ta"sir etadigan omillar. 3.Dori moddalarini zarrachalar tuzilishini massaning texnologik xossalariga ta ’ siri. 4.Massalarda aniqlanadigan texnologik k o’ rsatkichlar: a.Fraksion tarkib b.Sochiluvchanlik c.Sochiluvchan zichlik d.Taxtakachlanuvchanlik e.Zichlanish koeffisienti k.Suv shimish koeffisienti j.G"ovakligi 5.Granulyasiya usullari

Tabletka ishlab chiqarish amaliyotida substansiyalarni va presslanadigan massalarni fizik-kimyoviy vatexnologik xossalarini o’rganish katta axamiyatga molikdir.Substansiyalarni fizik-kimyoviy xossalaridan moddani agregat xolati,tashqi nishi,erish harorati,eruvchnligi, gigroskopiklik darajasi kabi satkichlar va konglomeratlar xosil bo’lishi. Moddalarni texnologik xossalaridan zarrachalarni tuzilishi, o ’ lchamlari, frak t sion tarkib ,elektrlanish xossasi, sochiluvchanlik, sochiluvchan zichlik, presslanuvchanlik, zichlanish koeffisientlari,tabiiy og ’ ish bur chagi, g’ovakligi va suv shimish koeffisientlari aniqlanadi. Substansiyalarni fizik- kimyoviy va texnologik xossalarini o’rga nishdan kuzatiladigan maqsad tabletk tayyorlashda ishlatiladi gan yordamchi moddalarni turi va miqdorini xamda mo’tadil texnologik jarayonni ilmiy jixatdan asoslashdir.Substansiyalarni texnologik xossalari ko’p jixatdan ularni zarrachalarini tuzilishi-ga o’lchamlariga,qoldiq namligiga bog’liq bo’ladi. Presslash murakkab jarayon bo’lib,unda presslanadigan modda ning zarrachalarini kristallik tuzilishi ko’p jixatdan massaning texnologik xossalari va tabletkaning sifatini belgilaydi. ZARRACHANING KRISTALLIK TUZILISHINI ANIQLASH Dori moddalarini texnologik xossalari ko’p jixatdan ularni zarrachalarini tuzilishigabogMiqbo’ladLZarrachalarni shakli esa sintez sharoitiga,ish- latiladigan erituvchilar tabiatiga s cho’ktirish sharoitiga, quritish, maydalash kabi omollarga bogliq bo’ladi. Shunday qilib, zarrachalarni tuzilishini aniqlash kattal amaliy ahamiyatga ega boladi. Moddalar amorf va kristallik tuzilishga qarab 6 xil bo’ladi: l.Kub xolidagilar 2.Gelsagenal 3.Tetragenal 4.Romba 5.Monoklinik 6.Triklinik Eng ko’p tarqalgani monoklinik shakldagisi bo’lib,40%ni tashkil qiladLKristallik tuzilishi biologik mikroskop yoki eleo’ron mikroskoplarda aniqlanadi.Kristallik tuzilishiga qarab moddalar uchun texnologik jarayon

tanlanadLShu jixatdan taxtakachlanadi-gan moddalar uch guruxga bo’linadi(Borzunov Y.Y.,Maxkamov S.M.) Birinchi gumxga kiruvchi moddalar anizodiametrik(ignasimon,tayoqcha,prizma) kristallik shaklga ega bo’ladi,ularning uzunligi balandligi va enidan katta bo’ladi.(analgin, Efedrin gidroxlorid, salisil kislotasi, rutin, surgin va x.k).Ular mayday va g’ovak bo’lib, yaxshi zichlanish xossasiga ega. Ikkinchi guruxga kiruvchi moddalar plastinka (qipiqimon taxtacha) kristall shaklida bo’lib, sochiluvchanligi katta,zichlanishi qiyin bo’lib,kam g’ovaklikka ega (amidopirin,anestezin,dimedrol,dibazol,papaverin gidroxlorid,streptosid va x.k) Uchinchi guruzga kiruvchi moddalar izodiametrik dumaloq yoki ko’p qirrali kub shaklida bo’lib,yirik zichlanishi va g’ovakligi kichik bcf ladi (kaliy karbonat,kaFsiy bromidi,natriy xloridi,sut qandi,saxaroza va x.k) Moddalarning kristallik shakli qancha murakkab bo’lsa ularning bir- biriga yopishishi shuncha oson boUadi.Shuning uchun bu xossalariga qarab bog’lovchi modda va taxtakachlash jarayonining bosimini tanlab olish mumkin. MASSANING SARALANISHINI ANIQLASH Massani saralash uchun uning 100 grammini xar xil diametrli (masalan: 3mm, 2mm, lmm, 0,5mm, 0,25mm) teshiklarga ega bo’lgan bir nechta ketma-ket qo’yilgan elaklar to’plami orqali elanadi. Saralash quyidagicha olib boriladi:100g massani eng yuqoridagi elakka solib qopqog 1 yopilgach,tebranma (36rad/sek)asbobga 5 daqiqaga qo’yiladi.l daqiqadan so’ng elaklar ochilib,xar bir elakdagi modda tortiladi va olingan natijalar jadvalga yoziladi.Bunda elak ustida qolgan "+"bilan, elakdan o’tgan "-"ishorasi bilan belgilanadi. Bu ko’rsatkichga qarab massaning sochiluvchanligi va tabletka massasining doimlyligi uning sifatini nazariy tomondan asoslab berish

mumkin.Fraksiyalar orasidagi farq qancha kichik bo’lsa u shunchalik maqsadga muvofiq bo’ladi. TABLETKA TAYYORLASHDA LOZIM BO LGAN MASSANING SOCHILUVCHAN ZICHLIGINI ANIQLASH Sochiluvchan zichlik shu modda massasining egallagan xajmi birligiga nisbatidir.Bu kattalik tabletka tayyorlanayotgan qolip teshigining xajmini va massa doimiyligini oldindan aniqlash uchun xizmat qiladi-Aniqlashni silindrda, tabletka tayyorlanadigan qoliplarda,yoki 545 AK-3 asbobida olib boriladi.Buning uchun stolga qo’yilgan pergament qog’z ustidagi silindr taxtakachlanadigan tnassa bilan to’ldiriladi-Ortiqcha massa chizg’ich bilan surib qo’yiladi, so’ng silindr ichidagi massa tortilib,uning xajmiga bo’linadi.Masalan diametri 25mm va balandligi22,3mm bo ’ lgan silindrdagi amidopirin massasi 6 gr. TABLETKA TAYYORLANISHILOZIM Bo’LGAN MASSANING G’ OVAKLIGINIANIQLASH Qolipdagi tahtakachlanadigan massa katta g’ovaklikka ega boMadi va u zarrachalarning katta-kichikligiga, geometrik shakligajoylanish xolatiga va massaning saralanish tarkibiga bog’liq bo’ladi.Amalda g’ovaklikni aniqlash uchun qolipdagi massani va undan oldin xosil bo x lgan tabletka xajmlarining farqidan foydalaniladi.Buni amidopirinning g’ovakligini aniqlash misolida ko’rib chiqamiz.Xajmi 1 l,5sm 3 bo’lgan qolipdagi amidopirin massasi 6 gr bo’lsa,uning g’ovakligi topilsinJshni osonlashtirish uchun 0,4gr amidopirin diametric 9 mm bo’lgan qolipda, 680 MPa (6800kg/sm )bosimda taxtakachlanadi deya olamiz. Bu bosimda g’ovaklik nolga teng deb qabul qilinad . Xosil bo’lgan tabletka torsion torozida tortiladi va quyidagicha xisoblash olib boriladi: h-tabletkaning diametric,0,53 sm; m-tabletka massasi,0,3880 gr;

V-tabletkaxajmi, 3,14x(0,45)520xO,53=0,3369sm530 Agar 0,3880g-0,3369sm 3 ga teng boMsa 6gr-X Demak,qolip xajmi 1 l,5sm dan qolip ichidagi amidopirin xajmi 5,98sm ni ayirsak,shu massaning g’ovakligi chiqadi: ll,5-5,98=5,52sm 3 Bu kattalikni foizda ifodalaymiz: 11,5-100% 5,52*100 5,52-X X=— =48% 11,5 Demak,qolipdagi amidopirin massasi 48% g’ovaklikka ega ekan.Massa- ning g’ovakligini aniqlash yordamchi moddalar va press formalar tayyorlashda nazariy tomondan asoslash uchun hizmat qiladi. TABLETKA TAYYORLANISHI LOZIM Bo’LGAN MASSANING SOCHILUVCHANLIGINI ANIQLASH. Sochiluvchanlikni 5 0 ,0-100,0 massada shishayoki metal voronkada VP-12A asbobida aniqlanadi. Bu asbob tana va maxrutiysimon voronkadan iborat bo’lib, elektr yurgich orqali xarakatlanadi. Ishlash tartibi:50 gr massani 0,01 gr aniqlikda tortib olinib,xampaga joylashtiriladi va asbob elektr tarmog’iga ulanadi.Bunda elektromagnit xarakatga kelib xampadagi massani 20 soniya davomida zichlanadLSo’ngraxampa ostini ochib massani o’tish vaqti o’lchanadi Aniqlash 5 marta qaytariladi.Keyin o’rtacha natija xisoblanadi. Sochiluvchanlik tabietka tayyorlaydigan mashinaning bir me x yorda ishlashini,tabletkaning og’irligi bir xilda bo’lishini va uning fizik-kimyo- viy ko’rsatkichlarining me’yorida bo’lishini nazariy jixatdan bilishga yor-dam beradi. Massa sochiluvchanligining yomon bo’lishi granula tayyorlash jarayonining qayta ko’rilishi yoki antifraksion moddalar qoshishni taqozo qiladi. MASSANING PRESSLANUVCHANLTGINI ANIQLASH

Qoida ishlaydigan gidropress asbobida 1200 kg/sm bosimda 0,5g massani d i a m e t r i c l l m m l i q o l i p d a t a x t a k a c h l a b a n i q l a n a d i . M a n o m e t r ko’rsatkichining bosimga mutanosibligi quyidagicha bo’ladi: Manometr ko’rsatkichining latm.bosimi diametric 6mm li qolipda 93,4o kg/sm gato’g’ri keladi. latm.-"- 7mm-"- 68,6 kg/sm 2 1 atm.-"- 8mm-"- 52,5 kg/sm 2 latm. -"- 9mm-"- 41,5 kg/sm 2 1 atm. - u - lOram-"- 33,6 kg/sm 2 1 atm. -"- llmm-"- 27,8 kg/sm 2 Taxtakachlangan tabletka qolipdan itarib chiqarish uchun yuqori paunson olingan qolip ustiga ikki tomoni teshik maxrutiy (rasm) joylashtiriladi va tabletka qolipdan chiqquncha ushlagich yordamida bosim beriladi. Olingan tabletka ogMrligi torzion tarozida, balandligi esa mikrometr yordamida aniqlanadi. Taxtakachlanish kg (n) yoki uning ko’rsatgichi bilan ifodalanadi. Presslanish ko’rsatkichiga qarab tayyorlanishi lozim bo’lgan tabletkalar- ning diametrini balandligiga bo’lgan nisbati DF talabiga javob berish yoki bermasligini nazariy tomondan asoslab berish mumkin. ZICHLANISH KO RSATKICHINI ANIQLASH Buning uchun 0,5 gr massa diametri llmm balandligi 22,3mm bo’lgan qolipda 1200kg/sm bosimda presslanadi.Zichlanish kcfrsatkichi olingan massaning qolipdagi presslanguncha bo’lgan balandligining tabletka balandligiga nisbatiga teng: TARANGLIK KOEFFISIYENTINl ANIQLASH Sifatli tabletka olish maqsadga muvofiq dori va yordamchi moddalar

nisbatiga hamda ularning (tarang) qayishqoqlik xossasiga bog’liq bo’ladLTaranglikning ortishi tabletka sifatini buzadLShuning uchun tabletka tayyorlanadigan massaning taranglik qaytishi xossalarini aniqlash maqsadga muvofiq bo’ladi. Massaning tarangligi 2 xil: qaytuvchi va qaytmas bo’ladLQaytuvchi taranglikda taxtakachlash jarayonidagi bosim kuchi olingandan keyin massa o’zining oldingi xolatiga qaytadLQaytmas taranglikda esa u o’z xoliga qisman qaytadi-Bu xodisa massaning namligi va bosbqa fizik-kim- yoviy xossalariga bog’liq bo'ladi.Sifatli tabletka tayyorlashda tnassa iloji boricha qaytmas taranglikka ega bo’lishi lozimMassa tarangligining katta- kichikligiga qarab ishlatiladigan bog’lovchi moddalar tanlanadi. Taranglik qaytishini biz taklif qilgan gidropress yordamida bajariladi. Asbob quyidagi qismlardan iborat; gidropress, indicator, plunjerga qattiq biriktirilgan plastinkalar, paunsonlar va qolipdan iborat. (rasm). Aniqlash quyidagicha olib boriladi: tortib olingan modda asosiga quyi paunson o’rnatilgan qolipga solinadi. Keyin yuqori paunson qolipga quydirib, pressga o’rnatiladi. Presslash ma’lum bosimgacha olib boriladi. (Bu manometr orqali kuzatib turiladi). Shu holda indicator mili ( strelkasi ) "0" nuqtaga keltirilib, pressning moy oqadigan jo’mragi asta-sekin ochiladi. Bunda bosim kamaya boshlaydi, lekin qolip bilan paunson ma’Ium vaqtgacha plunjerda o’z holatini o’zgartirmay turadi. Shu vaqtda tabletkadagi mikronlar bilan o’lchanadigan o’zgarishni indicator kcfrsatadi. Tajriba vaqtida qolipga modda solinmasdan aniqlangan ko’rsatkich o’rtasidagi farq taranglik qaytishini ko’rsatadi (mkm). Tabletka qolipdan chiqqandan keyin zarrachalar orasidagi o’zaro kuch qaytadan taqsimlanadi-Natijada tabletka yuzasida xar xil kattalikdagi ilon izi,darzlar paydo boMadLXuddi shu xol qandni taxtakachlash misolida yaqqol ko’rinadi va bu moddaga ta’sir qiladigan bosim kuchi taxtakachlash tezligi massaning namligi va qolipning shakliga bogUiqdir. Taranglik qaytishi odatda bosimga nisbatan perpendikulyar xolatda yuzaga keladLPresslash bosim kuchi suyuqliklardan farqli o’laroq pastki paunsonlarga

toMiq yetib bormaydi. Shuning uchun ham tabletkaning zichligi bir xil bo’lmaydi. Tabietkaning yuqori va yon qismi boshqa qismlariga nisbatan 20-30%ga qattiqroq bo’lganligi tufayli ichki kuchlanishning eng ko’p miqdori shu qismlarga to’g’ri keladi.Natijada qolipdan chiqayotgan tabletkalarda qavatlanish va ular yuzasida darz ketish kuzatiladLBu xol taxtakachlanayotgan massaning namligiga bogliq. TABLETKA G OVAKLIGINI ANIQLASH Tabletkaning fizik-mexanik xususiyatlaridan biri g’ovaklik hisoblanadi. Bu kattalik qattiqlik, suv shimish qobiliyati, parchalanuvchanlik kabi boshqa kattaliklarga bog’liq. G’ovaklik qancha katta bol’sa, kapilyar tarmoq shuncha rivojlangan bo’lib, suv shimish qobiliyati va unga bog’liq ravishda parchalanuvchanligi ham shuncha yaxshi bo’ladi. Tabletkaning g’ovakligini bilish uni tayyorlashni nazariy jihatdan asoslashga yordam beradi. Aniqlash biz taklif etgan juda oddiy asbob yordamida olib boriladi. Asbob rezina qopqog’iga aniqligi 0,02 ml ga teng mikropipetka o’rnatilgan 100 ml li kolbadan iborat. G’ovaklikni aniqlash uchun kolba suv bilan to’ldiriladi, uning ichiga tabletka solib, kolbaning og’zi berkitiladi. Bunda suv pipetka ichida maMum balandlikkacha ko’tariladi. Bu asbobning "0" nuqtasi bo’ladi. Kolbani 20 50 0 C da tabletka to’liq parchalanib ketguncha ushlab turiladi. Tabletka parchalanayotganda g’ovaklikdan chiqayotgan havo pipetka orqali tashqariga chiqadi, natijada pipetkadagi suvning balandligi pasayadi. Bu nuqta o’zgarmas holga kelguncha kuzatiladi. Ishni tezlashtirish maqsadida kolba 15 daqiqa magnit tebratgichga qo’yiladi. G’ ovaklik pipetkadagi suvning boshlang’ich va oxirgi balandligining farqi yordamida aniqlanadi. TABLETKANING SUV SHIMISH XOSSASINI ANIQLASH Buning uchun diametri 11 mm li qolipdan foydalaniladi. Dastlab 0,5 g

moddaning ikki tomoniga filtr qog’ozi qo’yib, 40 MPa bosimda presslanadi, so’ngra qolip tabletkasi bilan gorizontal holatda asbobga o’rnatiladi. Tabletkaning ostki qismidan filtr qog’ozgatekizib mikropipetka o’rnatiladi. Mikropipetkadan chiqayotgan suv qog’ozga va u orqali tabletkadan shimilib, yuqoriga ko’tariladi va tabletkaning ustki qismidagi filtr qog’oz namlanguncha kuzatiladi. Tabletkani namlash uchun ketgan vaqt (soniya) o’lchanadi (rasm). Kuzatishning yaqqol aniq bo’lishini ta’minlash uchun filtr qog’oz ustiga 1- 2 dona kaliy permanganat kristali solib qo’yiladi. Bunda tajribani shu filtr qog’oz bo’yalguncha davom ettiriladi. Agar tabletkalar yuqori quyishqoqlikga ega moddalardan tayyorlangan bo’lsa, suv o’tkazuvchi g’ovaklari bo’lmasligi mumkin, ya’ni ularga suv shimilmaydi. Gidrofil moddalarda esa ularning yaxshi namlanish xossasi bolganligi uchun, suv shimish qobiliyati yaxshi bo’ladi. Bunda agar suyuqlik kapilyar devorlarini eritsa, u holda suyuqlikning zichligi va qovushqoqligi ortadi, natijada suv shimilishi kamayadi. Gidrofob moddalarning yuzasi suv bilan namlanmaganligi sababli kapilyarlariga suv kirmaydi. Bu holda sirt tarangligini kamaytiruvchi moddalar qo’shish yo’li bilan suv shimilish qobiliyatini oshirish mumkin. Tabletkaning suv shimish hususiyati uning kapilyar tarmoqlari holatlariga bog’liq. Bir hil sharoitda ochiq tarmoqli kapilyarlarda suv shimish qobiliyati yaxshi bo’ladi. Kapilyar tarmoqlarining holati tabletkalar tayyorlanayotganda mashinaning ishlash tezligigabog’liq. Mashina taxtakachlash tezligi katta boMmaganda kapilyar tarmoqlari tabletka hajmi bo’yicha bir hil boMadi, chunki zarrachalar astalik bilan tartibli joylashadi. Aks holda zarrachalarning tartibsiz joylashishi tabletkada kapilyar tarnioqlarining har hil holatda bo’lishiga olib keladi. Ammo bu nazariya amalda hamma vaqt hara tog’ri kelavermaydi. Bunga zarracha shakli jiddiy ta'sir qilishi mumkin. Suv shimish koeffisienti bo’yicha asosan, dorivor moddalar 3 tabaqaga b o’ linadi:

Birinchi tabaqaga kiradigan moddalardan tayyorlangan tabletka suvda parchalanmaydi, balki eriydi. Shuning uchun uning erish tezligi suv harorati va diffuziya tezligiga bogMiq bo’ladi. I k k i n c h i t a b a q a m o d d a l a r d a n t a y y o r l a n g a n t a b l e t k a l a r s u v d a parchalanadi va eriydi, lekin yordamchi moddalarsiz (g’ovaklantiruvchi) tayyorlanganda bu tabletkalar shu kcfrsatkichi bo’yicha DF talabiga javob bermaydi. Uchinchi tabaqa moddalardan tayyorlangan tabletkalar faqat yordatnchi (g’ovaklantiruvchi) modda ishtirokidagina suvda parchalanadilar. Donadorlash lotincha "granula","donacha" so’zidan olingan bo’lib tabletka tayyorlash jarayonida taxtakachlashni osonlashtirish uchun massaning xampadan bir me’yorda qolipga tushib turishini ta’minlash va sifatli tabletka olish uchun qo’llaniladi. Donadorlash quyidagi usullarda olib boriladi: LStrukturalab donadorlash 2. G ’ alvirdan o’tkazib donadorlash 3.Maydalab donadorlash 4.Briketlab,so A ngra maydalash usuli 5.Suyultirib,so’ngra donadorlash Strukturalab donadorlash.1958 yilda AQSHda Vurster tomonidan taklif etilgan bo’lib maxsus asboblarda olib boriladi.Bu usul eng zamonaviy,istiqbolli bo’lib,unda nisbatan bir xil katta kichiklikdagi usti silliq donador massa olish imkoniyati bor.Bu usulni uzluksiz ishlaydigan mexanizasiyalashgan jarayonga o’tkazish mumkin.Bu usulni tushuntirish uchun 1959 yilda taklif etilgan Vurster asbobini keltirish mumkin.(rasm). Asbob silindr shakliga ega bo’lib ishchi qismiga donadorlash kerak bo’lgan massa tushib turad i. Yuqori qismidan katta bosim ostida bog’lavchi modda purkaladLAsbobning elaksimon tubidan ma’lum xaroratgacha isitilgan va fiFtrlangan xavo ma"lum bosim ostida yuboriladLModda zarrachalari xavoda

muallaq xolda suzib yurishi natijasida "sozta qaynoq yuza"xosil bo’lad i. Zarrachalar bog’lovchi modda zarrachalari bilan ketma ket to’qnashib kattalasha boradi.Xosil bo’lgan donachaning massasi berilayotgan xavo zichligini yengib o'tgach,asbob tubiga tushadLBirikib ulgurmagach mayda zarrachalar asbobning yuqori qismidagi siklonga duch keladi va asbobning ishchi qismiga qaytarilad i. Xozirgi vaqtda shu asosda uzluksiz ishlaydigan N.I.Gerperin(1965) va boshqalar taklif qilgan ko’p tanali asboblar mavjud. G’ alvirdan o’tkazib donadorlash. Bu oddiy,qulay va eng ko’p qo’llani- ladigan usul bo’lib,namlash bilan donadorlash ham deb ataladLBu usul ikki bosqichda amalga oshiriladi: birnchi bosqichda donadorlash uchun mo’ljallangan kukun oldindan maydalab,elaklab aralashtirilgan tabletka tarkibiga kiradigan talqonlar zettasimon aralashtirgichda bog’lovchi moddalar bilan namlanad i. Namlash uchun olingan bog’lovchi modda miqdori aralashmaga kiradigan moddalarning xususiyatlariga bog’liq bo’lad i 10 - 30%, ba’zan 40% va undan yuqori bo ’l ishi mumkin . L ekin namlan-gan massa barmoqlar orasiga olib ezib ko’rilganda yopishib qoladigan va sochiluvchan bo’lmasligi kerak. Bir xil va me ’ yorda namlangan massa granulyator asbobi (3-5mm li elak) orqali donador shaklga keltiriladi va uni quritgichlarda ma’lum nam- lik qolguncha quritiladLBu bosqich namlash ycfli bilan donadorlash (vlajnaya granulyasiya)deyiladi. Ikkinchi bosqich yoki quruq xolda donadorlash.Birinchi bosqichda quritilgan massa qayta granulyatordan o’tkazilad i. Granulyator teshikchalar ning diametric l-3mm ni, ko ’ pincha l,5-2mm ni tahkil etad i. Donadorlashni ikki bosqichda olib borilishdan maqsad, donadorlangan massaning kattaligi nisbatan bir xil bo’lishiga erishish,uni tez va bir me’yorda qurishini ta"minlash. Shuning uchun quritish jarayonidan so’ng maydalash qiyin bo’lgan va bir xil qurishiga halaqit beradigan katta kichik bo’laklar hosil bo’lishining oldini olish imkoniyatiga ega bo’lgan xollarida birinchi bosqichni tushirib qoldirish mumkin.Bu iqtisodiy jihatdan samarali bcflganligi uchun xozirgi kunda sanoat miqyosida asosan shu usuldan foydalaniladi. Quruq usulda donadorlash uchun ishlatiladigan granulyator teshikchalar ning

diametri to’g’ri tanlab olish texnologiya jarayoning keyingi bosqichlari’ya’ni massaning sochiluvchanligi,sochiluvchan zichlik va tab- letka mashinasining bir me’yorida ishlashi uchun xalqiluvchi omil xisoblanadi. Granulyator donadorlash uchun ishlatiladigan asbob bo'lib,elektryut- yutgich,devorlari ma’lum diametrli teshiklardan iborat silindr,kurakcha va qabul idishidan iborat. Donadorlanishi lozim bo’lgan massa silindr ichiga tushib turadLMar-kazdan qochuvchi kuch ta’sirida silindr devoriga urilayotgan massaning uning ichida aylanib turgan kurakcha devor teshikchalaridan o’tishiga yordam beradLTeshikdan o’tgan donadorlangan massa to’plgichga tushadi. Boshqa prinspda ishlaydigan granulyator bo’lishi ham mumkin.Masalan: go’sht qiymalagich asosida ishlaydigan shnekli granulyator va boshqalar. Nam usul bilan donadorlashning eng asosiy kamchiliklaridan biri qurish muddatining uzoq davom etishi,quritgichlar ishlatilishi,bu jarayonida xar xil fizik va kimyoviy o’zgarishlar ro’y berishi mumkin. Maydal ash bil an donadorl ashT abletka t ayyorlanadi gan dori moddalar donador shakldan katta bcf Igan taqdirda maydalab donadorlash usulidan foydalaniladi. Briketlash orqali donadorlash.Taxtakachlanadigan massa oldin katta kuch bilan briket xoliga keltiriladi-So’ngra granulyatorlardan o’tkazib,ma"- lum shakl va kattalikka keltiriladLBu usulning afzalliklarkbog’lovchi moddalar talab etilmaydi,quritish jarayoni bo’lmaganligi tufayli fizik kim-yoviy o A zgarishlar ro’y bermaydi.Bu maqsadda ishlatiladigan talonlar ara lashmasidan briket xosil qilish uni maydalash va hosil bo’lgan granulalar- ni katta kichikka ajratishga mcf Ijallangan qurilma istiqbolli hisoblanadi. Qurilmada talqonlar aralashtirgich orqali o’tib jcf valar orasida taxtakach- lanadi so’ng maydalagichda maydalanib,tebranma elakda idishga yig’iladi. Qolgan katta va mayday qismi yana taxtakachlanishga uzatiladi. "XUTT"firmasi (Germaniya) bu maqsadda boshqa jarayonida ishlaydi- gan qurilma taklif qildi,ikkita tishli do’mbira shaklidagi taxtakachlagich- dan iboratTalqonlar majburiy tarzda shnek orqali do’mbira oralig’idagi teshiklarida tahtakachlanib, ikki tomonga qalamcha shaklida o’tadi.Maxsus o’rnatilgan pichoq

yordamida qalamchalar kesiladi va kerakli kattalikda massa xosil bcf ladi. Suyultirish usulida donadorlash. Bu usul 1958-1964 yillarda chet ellarda tavsiya etilgan bo’ lib, 1970-yilda Sankt-Peterburg kimyo- farmasevtika Oliy bilimgohida shu usul bilan anistizin, amidopirin, feno-barbital va bir necha murakkab tabletkalar olish bo’yicha nomzodliSk dissertatsiyasi yoqlandi. ( El'- Banna X.M.) Buning uchun uch og’izli dumaloq kolbaga dori modda solib, termometr va aralashtirgich tushirib qo’yiladi. Kolba suv yoki paraffm hammomiga joylashtirilib, suzgunicha qizdiriladi. Suyultirilgan modda chinni kosachalarga quyib sovutiladi. Qotishma maydalanib donador shaklga keltiriladi. Tabletka qattiqligini ta’minlash uchun suyuqlikka qand talqoni qo’shib, suspenziya holiga keltirib sovutiladi. Bu usul ilmiy ishlarda qattiq dispers tarmoq asosida ta’siri uzaytirilgan tabletka tayyorlashda ishlatilmoqda. Granula tayyorlashda keyingi vaqtda aralashtirish yoki quritish jarayoni birgalikda olib boriladigan qirilmalar ishlatila boshlandi. Bular jumlasiga: markazdan qochish kuchiga asoslanib ishlaydigan aralashtirgich granulyator, yuqori tezlikda ishlaydigan aralashtirgich granulyator kiradi. Markazdan qochish kuchiga asoslanib ishlaydigan aralashtirgich granulyator (rasm) da bog’lovchi modda naycha (1) orqali rotor (2) sathiga tushib uni qoplaydi. Sochiluvchan modda naycha orqali markazdan qochish kuchiga asosan suyuqlikka borib yopishadi. Bunda aralashma maxrutiy (3) ga urilib teshikchalardan o’tadi va havo oqimi to’r (4) orqali qurilmaning maxrutiysimon qismida to’planadi. Havo esa tashqariga chiqadi. Yuqori tezlikda ishlaydigan aralashtirgich-granulyator (Angliya va Belgiya firmalari) ostki qismi dumaloq germetik berkitilgan va cf ta silliqlangan bo’lib, 2 ta aralashtirgichi bor. Bulardan biri (1) massani harakatga keltiriladi, ikkinchisi esa (3) noto’g’ri shakldagi zarrachalarning ishini idora qilish imkoniyati bor. Bu qurilmalar ish jarayoni tez kechadi. Bog’lovchi modda aralashtirgichda (3) quruq aralashma bilan aralashadi. Tezlikni tanlash bilan granulyatning katta-kichikligini ta’minlash mumkin. Tayyor mahsulot eshikcha (4) orqali to’plagich yordamida yig’ib olinadi va quritishga

beriladi. Granulalarni silliqlash. Massaning bir tekisda hampadan matrisaga tushib turishini ta’minlash uchun uning sathi g’adir-budir bo’lmay, bir tekisda bo’lishi kerak. Buning uchun maxsus qurilmalardan foydalaniladi. Qurilma asosi g’adir-budir plastinkadan iborat bolib, u daqiqasiga 400- 1600 marta aylanadi va ikki daqiqa yetarli bo’ladi. Ish unumi soatiga 20 tonna. Granulalarni quritish. Farmasevtika sanoatida ko’proq javonli quritgichlar hamda aerofontan usulida ishlaydigan har xil tuzilishga ega bo’lgan quritgichlar (SP, SG) ishlatiladi (rasm). Ular javon ko’rinishda, ikki qismdan iborat bo’ladi. Ostki qismi nam massa solinadigan sig’im- g’ildirakli bo’lib, javon ichiga kiritiladi va ustki qismiga zichlab berkitiladi. Ustki qismida neylon, kapron kabi mustahkam matolardan tayyorlangan "Filtr yeng" bo’ladi. Bu qurilma avtomatik ravishda ishlaydi. Belgilangan haroratda kuchli havo oqimi asbobning ostki qismidan ma’lum bosim bilan beriladi. Asbob ostki qismining tubi ba’zan yon taraflari toMardan iborat bo’lib, havo ular orqali o’tadi va sigMmdagi massani ko’tarib, muallaq holatga keltirib ushlab turadi. Massa "soxta qaynoq yuza" da quriydi. Namlangan havo mato orqali o’tib tashqariga chiqarib yuboriladi. Mayda zarrachalar matoda tutilib qoladi. Matodan o’tishini mo’taMil ta’minlash uchun vaqti-vaqti bilan u avtomatik ravishda silkitilib turiladi. Belgilangan vaqt o’tgach, asbob avtomatik ravishda to’xtaydi. Biroz tingach, ochib, qurigan massa olinadi. Taxtakachlanadigan massaning qoldiq namligini aniqlash. Quritish jarayoni har bir massa uchun o’ziga xos bo’lib, maUum qoldiq namlikkacha olib boriladi. Bu har bir tabletka massasi uchun ko’rsatilgan bo’lishi kerak. Masalan, besalol uchun 0,4-0,6%, diazolin uchun 0,65- 1,2%, fitin uchun 8-10%, natriy PAS uchun 16-17%ni tashkil qiladi (S.M. Mahkamov, M.I. Mirzayeva). Tabletka tayyorlanadigan massaning qoldiq namligi me’yoridan kam boMsa, taxtakachlanish jarayoni qiyin kechadi, ishqalanish kcf p bo’ladi, tabletka sifati yahshi bo’lmaydi. Namlik me’yoridan ortiq bo’lsa, massa qayishqoq bo’lganligi sababli qolipga yopishishi kuzatiladi, mashinaning ishlash me’yori buziladi, tabletka sifatiga salbiy ta A sir ko’rsatadi. Shuning uchun har bir taxtakachlanadigan massa ma"lum

miqdorda namlik saqlashi kerak. Qoldiq namlikni Davlat Farmakopeyasida ko x rsatilgan ogMrliklar farqi bo’yicha aniqlanadi. Bu usul sodda bolishiga qaramay ancha vaqtni oladi. Shuning uchun hozirgi vaqtda tez aniqlash usullari (ekspress metod) dan foydalaniladi. Amalda qo’ llanilayotgan usullardan biri Yaponiyadagi "Kett" firmasi chiqargan namlik o’lchagichi yordamida aniqlashdir. Bu usul og’irliklar farqini aniqlashga asoslangan bo’lib, sezgir tarozi asosida qurilgan. 500 vt li infraqizil nur tarqatuvchi 1,2 yoki 3 ta lampa issiqlik manbai boMib hizmat qiladi. Tarozining o’ng pallasiga 5 g quritiladigan modda bir tekisda yoyib solinadi. Chap tomoniga 5 g li tosh qo’yiladi. Haroratni nazorat qilib turish uchun tutqichga termometr o’rnatilgan bcf ladi. Lampa massa ustiga to’g’irlab mustahkamlanadi. Quritish jarayonining borishiga qarab lampani yuqori yoki pastga harakatlantirib, haroratni oshirish yoki kamaytirish mumkin. Namlik yo’qolishi bilan tarozi darajasiga o’rnatilgan streika "0" nuqtadan yuqoriga ko’tariladi. U reytor yordamida muvozanat holatiga keltiriladi. Quritish muvozanat holatiga keltirilgan strelka o’zgarmay qolguncha davom ettiriladi. Shkala 20 darajaga bo’lingan bo’lib, reytor to’xtagan son qoldiq namlikning foiz miqdorini ko’rsatadi. Bu jarayon infraqizil nurlar ta’sirida bo’lganligi tufayli juda tez bajariladi. Adabiyotda granulalardagi qoldiq namlikni Chijova asbobida: ultrabinafsha nurlar yordamida distilyatsion usulda va K.Fisher reaktivi yordamida aniqlash usullari keltirilgan. Lekin bu usullarni ayrim kamchiliklari bo’lganligi uchun amaliyotda ishlatilmaydi.

Adabiyotlar: l.GFXIizd.vip.2-M.,1990 2.Maxkamov S.M.Osnovi tabletochnogo proizvodstva.- Tashkent,2004 3.1vanova L.A.texnologiya lekarstvennix form.-M,1991, tom 2 4.Maxkamov C,M.,Usubboyev M.U.,Nuritdinova A.I.Tayyor dorilar texnologiyasi.-Toshkent,1994. 5.Tyutenkov O.I. I dr.Postaditniy controF v proizvodstve tabletok.-M.,1987.-S.205 6.Maxkamov C.M.,Usubboyev M.U.,Nuritdinova A.I.Tayyor dorilar texnologiyasi (praktikum).-Toshkent, 1991-263 bet.

Похожие

Dorivor o‘simliklar xom ashyosini tayyorlash asoslari

Dorixona sharoitida dori vositalarini tayyorlash va sifatini nazorat ishlarini tashkil qilish

Presslash jarayonini nazariy asoslari. To’g’ridan to’g’ri presslash istiqbollari

Vеtеrinariya amaliyotida ishlatiladigan gomеopatik prеparatlar tеxnologiyasi va nomеnkaturasi

Farmakognoziya - o’quv tizimidagi alohida fan mavzusidagi ma'ruza uchun uslubiy qo’llanma