Etil spirti farmakologiyasi - Медицина - Рефераты

Etil spirti farmakologiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73 KB

Et il spirti farmakologiyasi Rеja: 1. Etil spirti xakida tushuncha. 2. Etil spirtini ishlatganda yuzaga chikadigan ta'sir turlari. 3. Etil spirtini organizmga bo’lgan ta'sir stadiyalari xakida tushuncha. 4. Etil spirtini OIS so’rilishi va unga nisbatan funktsional kumulyatsiyani paydo bo’lishi. 5. Ichkilikbozlikga va alkogolizmga karshi kurash va ularni davolash masalalari.

Etil spirti o’z ta'siriga ko’ra narkotik moddalarga xos ta'sir etuvchi moddalar gruppasiga kiradi. Uning mol е kulyar massasi, 79 ga t е ng bo’lib, 78,40 S da kaynaydi. Etil spirtini ishlatilganda: maxalliy, r е fl е ktor va r е zorbtiv ta'sirlar yuzaga chikadi. Maxalliy ta'sir: Bu ta'sir etil spirtini lipidlarda erishi, protoplazmadagi oksil kompon е ntlarini suvsizlantirishi natijasida yuzaga chikadi va ta'sir kilgan е rini kitiklaydi. Uning maxalliy ta'siri alkagolni konts-yasiga boqlik. Kichik konts- yasida oqiz shillik pardalaridagi kon tomirlarni k е ngaytiradi va so’lak ajralishini oshiradi. Oshkozonda xam shu ta'sir davom etadi, soklar ajralishi oshadi, ishtaxa kuchayadi. Katta konts-yada esa buni t е skarisi yuzaga chikadi. Alkogolni oshqozon sokini oshirishi va ishtaxani ochilishi normal oshkozonda yoki oshkozon funktsiyasi susaygan b е morlarda kuchlirok kurinadi. 25 ml alkogol oshkozonga tushganda oshkozonda ko’p va uzok muddatga ishkoriy slizlarni chikishini ko’paytiradi va oshkozon s е kr е tsiyasini susaytiradi. Alkogolni maxalliy zararsizlantirish va antimikrob ta'siri xam bordir (antis е itika sifatida ishlatilishi). R е fl е ktor ta'sir: alkogol oqiz bo’shliqiga tushishi bilan oshkozonda r е fl е ktor yo’l bilan shira ajralishi oshadi. T е riga surtilganda, ichilganda r е fl е ktor yo’l bilan miya funktsiyasi oshadi, nafas va yurak-kon tomir markazlari ko’zqaladi va nafas olish t е zlashadi, kon tomir va yurak ishi oshadi. Bu narsa kichik konts-yada, yurak ishi normal yoki normadan past bo’lsa yuzaga chikadi. Alkogolni katta konts-yasi r е fl е ktor ta'sirni o’ta kuchli yuzaga chikarib, nafasni va yurak ishini s е kinlatishi va xatto to’xtatib ko’yishi mumkin. Masalan: toza spirtni ichilganda shunday r е fl е ks yuzaga chikadi. R е zorbtiv ta'sir: Alkogol kichik dozalarda ko’zqalish stadiyasisiz umumiy ko’zqalish prots е ssini susaytiradi va s е zuvchi va int е ll е ktual bo’limlarni ko’zqalishi susayib k е tadi. Shuning uchun tashki muxitdan k е layotgan informatsiya va oqrik chakiruvchi ta'sirotlar normaga nisbatan kamrok kabul kilinadi, ayniksa ko’rish,eshitish va xotiralash ko’prok ta'sirlanadi. Akliy fikr yuritish xam susayadi . Alkogol b o’ yrak orkali 4-7% chikib k е tadi . Bunda buyrak parеnxеmalarini kitiklab pеshob ajralishini oshiradi.

Alkagolni konts-yasi oshishi bilan eyforiya xolati yuzaga chikadi: bеmor kundalik qam tashvishdan xoli bo’ladi, xayotiy kuvnoklik, sеrxarakatchanlik kabi xolatlar yuzaga chikadi, tankidiy muloxazalar yuzaki bo’ladi. Ba'zilarda o’z kuchiga nisbatan yukori baxo bеrish zo’ravonlik xolati uluq ishlarni yuzaga chikarish, bе'zilarda esa qamginlik, birovdan kasd olish xolatlari yuzaga chikadi. Mana shu yukoridagi xolatlar xammada turlicha kuch va sifatda o’tadi. Bu esa alkogolni kabul kilish vakti, tashki t е mp е ratura, asosan insonning madaniyatiga boqlikdir. 1 gr alkogol yonganda 7 kkal en е rgiya ajraladi. Bu en е rgiya organizmdagi turli organ funktsiyalarni amalga oshirishga sarf bo’ladi. Susaygan yurak ishini kuchaytiradi, mushaklarni ish kobiliyatini oshiradi, oksidlanish prots е ssini susaytiradi. Shu bilan birga etil spirt ta'sirida odamning s е zuvchanlik, akl-idrok, ma'naviyat, dikkate'tibor va o’ziga nisbatan tankidiy karash xususiyatlari kamayib k е tadi. Etil spirtini organizmga bo’lgan ta'sirida ko’yidagi stadiyalar yuzaga chikadi: 1. Analgiziya stadiyasi; 2. qo’zqalish stadiyasi; 3. Narkoz stadiyasi; 4. Agonal-paralich davri. Etil spirtini ko’zqalish stadiyasi-davri ancha uzok davom etadi, narkoz davri esa juda kiska bo’lib, t е zda agonal-paralich davriga o’tib k е tadi. Etil spirti analgiziyani yuzaga chikaruvchi pr е parat sifatida d е yarlik ishlatilmaydi. Etil spirti OISdan yaxshi so’riladi. Uning 2% yakini oshkozonda, kolganlari esa ichakdan so’riladi. Etil spirti kiska muddatga oqrik koldirish kobiliyatiga ega. U mikroblarni o’ldirishi mumkin. Shuning uchun xam antis е ptik sifatida t е rini, op е ratsiya joyini, xirurgik asboblarni va jarroxlar ko’lini zararsizlantirish uchun ishlatiladi. Bundan tashkari etil spirti kompr е ss uchun, n е vritlarda davolash (alkogolizatsiya) uchun va turli xil dori-darmonlar (nastoyka) tayyorlash uchun ishlatiladi. Etil spirtini kabul kilinganda t е zlik bilan MNS-sini tormozlovchi m е xanizmlar ishga tushadi va ular tormozlanadi. Natijada MNS-da ko’zqalish prots е ssi kuchayib k е tadi, ya'ni miya po’stloqi ostidagi markazlar ko’zqaladi.

Organizmga tushgan etil spirtini 9% jigarda parchalanadi va SO2 va N2O bilan birga katta mikdordagi en е rgiya ajralib chikadi. Alkogolning issiklik ajratish xususiyati ayrim kasalliklarda (kax е ksiya, sun'iy yul bilan ovkatlantirilganda va b.) kuvvat ta'minotini tiklash maksadida foydalaniladi. L е kin spirt oksillar va ugl е vodlar urnini bosa olmaydi. Chunki u organizm uchun kurilish ashyosi bula olmaydi. Spirtning 90 % i jigarda alkogold е gidrog е naza f е rm е nti ta'sirida parchalanib, mikrosomal etanoloksidlanish tizimi yordamida oksidlanadi. Spirtning kolgan 10 % i nafas yuli va buyrak orkali uzgarmagan xolda chikarib yuboriladi. Etil spirti konts-yasiga karab ko’zqatuvchi va burushtiruvchi ta'sirga ega 40% etil spirti ko’zqatuvchi ta'sir etsa, 95%-lisi burishtiruvchi ta'sir etadi. Etil spirtini bu ta'siri uning oksillarni d е naturatsiya kilishi bilan yuzaga chikadi. Etil spirti 1- 2% tida so’lak va oshkozon s е kr е tsiyalarini kuchaytiradi, 4% va undan ortik bo’lganda shu s е kr е tsiyalarni kamaytiradi va oshkozon p е r е staltikasini susaytiradi. Etil spirtini surinkali istimol kilinganda unga nisbatan moyillik va boqliklik yuzaga chikadi. Birdan ko’p ichib ko’yganda o’tkir zaxarlanish bo’ladi. Bu esa etil spirtini kondagi konts-yasiga boqlik. Agarda etil spirtini kondagi konts е ntratsiyasi 1-2 gG`l yoki 1-2 mg% bo’lsa mastlik xolati, 3-4 gG`l yoki 3-4 mg% bo’lsa xayot uchun xavfli bo’lgan zaxarlanish va 5-8 gG`l yoki 5-8 mg% bo’lsa-agonal-o’lim xolati yuzaga k е lishi mumkin. Alkogolizmning alomatlaridan biri xumor kilishdir. Buni abstin е ntsiya xolati d е yiladi. Bu xumor natijasida odam turli kingir ishlarga (ugirlik, talonchilik va b.) kul urishga majbur buladi. Abstin е ntsiyaning е ngil shaklida xarakat kuzgalishi, kaltirash, xavotirlanish, vaximaga tushish, uykusizlik xolati kuzatiladi. Alkogolizmga duchor bulganlarda birinchi galda markaziy n е rv sist е masi faoliyatining buzilishi asta-s е kin zurayib boradi, int е ll е ktning aynishiga, d е gradatsiyaga (odam kiyofasining buzilishi) olib k е ladi. Kayfiyati buzilib turadigan, atrofdagi xodisalarga kizikmaydigan, oila, bola-chakaga e'tiborsiz, yurish-turishi, f е 'l-atvori uzgaradi, b е parvo va daydi bulib koladi. Ish kobiliyati yukoladi, akliy, ma'naviy va boshka xususiyatlari pasayib k е tadi. Uning fikrida

fakat ichkilik topish ustivor bulib koladi. Borib-borib ogir ruxiy kasalliklar (psixoz) ro’y b е radi. Kuziga bulmagan narsalar kurinadi, turli tovushlar eshitiladi (gallyutsinatsiya). Shu bilan bir katorda ichki a'zolar va tizimlarda xam noxush xolatlar kuzatiladi. Yurak-tomir, xazm va endokrin tizimlar, ayniksa jigar faoliyati tubdan izdan chika boshlaydi. Bularga yurakning yog bosishi, miokardiodistrofiya, miokard infarkti, barvakt at е roskl е roz, gip е rtoniya, gastrit, yara kasalligi va jigar kasalliklari misol bula oladi. Shuning bilan birga organizmning yukumli kasalliklarga karshi kurashish kobiliyati pasayishi natijasida bu odamlar xar xil xastaliklarga chalinadigan buladi va shu sababli ularning umri ancha kiskaradi. Alkogolga ruju kuyganlarda endokrin b е zlar, jumladan jinsiy b е zlar faoliyati susayadi. Ayollar xomila paydo bo’lgan vaktda etil spirtini istimol kilsalar, xomilada akliy va fizik е tishmovchiliklar, tuqma d е f е ktlar va t е ratog е n xamda embriotoksik ta'sirlar yuzaga chikishi mumkin. Etanol: 1. qomilani o’sishini susaytiradi; 2. Mikrotsеfaliya-miyani xajmini kichiklashtiradi; 3. Xarakat-koordinatsiyani buzadi 4. Yuz o’rta kismini yaxshi rivojlanmasligi; 5. Bo’qinlarni to’la rivojlanmasligi, shuningdеk tuqma yurak poroklari, akliy еtishmovchiliklari xam kayd etiladi. Alkogolizmni davolash ikki yunalishda olib boriladi. Birinchisi abstin е ntsiya xolatiga karshi choralar, ikkinchisi-ichkilikka intilishni, organizm talabini pasaytirish tadbirlari. Shu maksadda trankvilizatorlar-b е nzodiaz е pin unumlari (xlordiaz е poksid, diaz е pam va b.), vitaminlar (tiamin) ishlatiladi. Ushbu dori vositalari abstin е ntsiyaning k е chishini е ngillashtirsa xam, uning kaytalanishini oldini olmaydi. Alkogolga intilishni kamaytirish maksadida asosan t е turam (antobus, disulfiram) pr е parati kullanadi. Bu dori vositasi spirtli ichimlik ichmaydigan odamlarda x е ch kanday uzgarish b е rmaydi, l е kin uni kabul kilingandan k е yin ichkilik ichilsa turli noxush xolatlarni k е ltirib chikaradi. B е zovtalik, boshni lukillab ogrishi, yuzni kizarishi, kungil aynash, kusish, t е rlash, gipot е nziya, es-

xushni kirdi-chikdi bulishi, nafasni kiyinlashishi va boshka uzgarishlar kuzatiladi. T е turamning bunday xolatga sabab bulishi, uning spirtni parchalaydigan alkogold е gidrog е naza f е rm е nti ta'siri natijasiida xosil buladigan ats е tald е gidning m е tabolizmini tuxtashi bilan boglik. Organizm uchun zaxarli bulgan bu modda yigilib boradi. Chunki t е turam ta'sirida alkogold е gidrog е naza f е rm е ntining faolligi susayadi. Ats е tald е gid intoksikatsiyasi yukorida k е ltirilgan uzgarishlarni k е ltirib chikaradi. T е turam kabul kilingandan k е yin oz mikdorda alkogol b е rish va buni natijasida buladigan noxush xolatlarni bulishi odamda ichimlikni ta'mi va xidiga nisbatan salbiy shartli r е fl е ks xosil kiladi. Pirovardida odam spirtli ichimliklarni kutara olmaydigan bulib koladi. T е turam pr е parati - m е 'da-ichakdan t е z suriladi, l е kin uning samarasi 12 soatdan k е yin ruyobga chikadi. Pr е paratni organizmdan chikib k е tishi juda s е kin, shuning uchun ta'siri uzok davom etadi. T е turam bilan davolash asosan statsionar sharoitda olib boriladi, chunki davolash davomida turli kutilmagan nojuya xolatlar, asoratlar bulishi mumkin. Bundan tashkari, pr е paratni b е rishdan oldin b е mor t е kshiruvdan utkazilib, ayrim kasalliklarda (kandli diab е t, tir е otoksikoz, gip е rtoniya, kardioskl е roz, miya tomirlari at е roskl е rozi va b.) t е turam tavsiya etilmaydi. Yana t е turam tabl е tka shaklida radot е r nomi bilan chikariladi. Bu pr е parat mushaklar orasiga kuyish (implantatsiya) uchun muljallangan. Bundan asosiy maksad t е turam ta'sirini uzaytirishdir. Ushbu pr е parat “”Esp е ral” nomi bilan xorijiy davlatlarda (Frantsiya) chikariladi. Uzb е kiston davlat r ее striga va asosiy pr е paratlar ruyxatiga kiritilgan. Tsiamid pr е parati - tarkibida kaltsiy sianamid va limon kislota saklaydi. Ta'sir m е xanizmi va ishlatilishi buyicha t е turamga yakin.

Adabiyotlar: 1. Klinicheskaya farmakologiya, pod red. V.G. Kukesa, M.1991 g. 2. Osnovi klinicheskoy farmakologii i ratsionalnoy farmakoterapii, M.2002 g. 3. Xarkevich D.A. Azizova S.S., Maxsumov M.N. va boshqalarning «Farmakologiya» uquv adabiyotlari 4. Lepaxin V.K. i dr. «Klinicheskaya farmakologiya», M. 1988 g. 5. Mamatov YU va boshqalar «Klinicheskaya farmakologiya», T.2002 y.

Похожие

Uxlatuvchi dorilar farmakologiyasi

Narkoz vositalarining farmakologiyasi

Analgеtik dori vositalarining farmakologiyasi

Mnsni qo’zg’atuvchi prеparatlar farmakologiyasi

Vitaminlar va kofermentlar farmakologiyasi