logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Медицина
  4. Еndokrin kasalliklar

Еndokrin kasalliklar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53 KB
Скачать
Е ndokrin kasalliklar Reja: 1.Qandli diabet. 2.Giperglikemik (Diabetik) koma. 3.Gipoglikemik koma. 4.Qalqonsimon bez kasalliklari: a)Toksik buqoq (Bazedov kasalligi); b)Gipotireoz (miksedema); c)Tug`ma gipotireoz; d)Endemik bo`qoq. 5.Qalqonsimon bez kasalliklarini oldini olish bo`yicha O`zbekiston Respublikasi Qonuni. Qandli diabet. Me`da osti bezidan ishlab chiqariladigan insulin gormoni miqdorining kamayishi tufayli vujudga keladigan surunkali kasallikdir. Jahon Sog`liqni Saqlash Tashkiloti ma`lumotiga ko`ra 2007-yilda yer yuzida qandli diabetga chalinganlarning soni 200 mln kishini tashkil etadi. Qandli diabet OITS, sil, onkologik kasalliklarga nisbatan sarf harajat jihatidan birinchi o`rinni egallaydi. O`zbekiston Respublikasi endokrinologiya ilmiy tadqiqot instituti ma`lumotiga ko`ra 2007-yil oxirida Respublikamizda 100 mingga yaqin qandli diabet bilan xastalangan fuqaro ro`yxatga olingan. Sababi. Uzoq muddat davomida ruhiy aziyat chekish, hayajonlanish, shirinlik, oq non, pishiriqlar, xamirli taomlarni me`yoridan ortiq iste`mol qilish, yuqumli kasalliklar (angina, gripp, epidemik parotit, gepatit kabilar)ning asorati sifatida pankreatitning yuzaga kelishi tufayli me`da osti bezi funksiyasining pasayishi. Nasldan o`tish hollari ham uchraydi. Belgilari. Kasallik yillar davomida surunkali kechadi. Bemor doim och qolishini his etadi, shuning uchun tez-tez va ko‘p ovqat iste’mol qiladi. Uning og`zi, tili qurishi sababli ko‘p chanqaydi va ko‘p suyuqlik iste’mol qiladi, u kuchsizlanadi, asta-sekin ish qobiliyati pasaya boradi. Bemor ko`p ovqat iste`mol qilishiga qaramasdan ozadi, terida yiringli yaralar paydo bo‘ladi. Og`iz shilliq pardasi, til, lablar, qo‘ltiq osti, chov sohasi terisi qizaradi. Laboratoriya tekshiruvida siydik tarkibida qand moddasi borligi aniqlanadi (normada siydikda qand bo‘lmasligi kerak). Qon tarkibida qand moddasi miqdori ko‘payadi (normada 3,3-5,5 mmol/l bo‘lishi kerak). Tibbiy yordam. 1.Bemor endokrinolog shifokor nazoratida yillar davomida davolanadi. 2.Kundalik ovqat tarkibida shirinlik, oq non, pishiriqlar, xamirli taomlar iloji boricha kamaytiriladi. Ozroq asal iste’mol qilishi mumkin. Bemorga qora non, sabzavotlar, olma, anor, olcha kabilar tavsiya etiladi. 3.Periferik qon tomirlar faoliyatini yaxshilovchi dorilar:trental yoki agapurin 1 tab. 3 mahal ichishga. 4.Bemor qonidagi qand miqdorini kamaytirish uchun: a) Insulin – in’yeksiya uchun flakonda, siydik bilan ajralgan har 5 gr qandga 1 TB insulin tayinlanadi (peshobda qand miqdori foizlarda ko‘rsatiladi). Insulin teri ostiga yuboriladi; b) Sulfonilmochevina mahsulotlari: butamid 1gr dan 2 mahal, bukarban-1 tabletka 2 mahal, xlorpropamid 1 tabletka 2 mahal (bittasi); c) Biguanidlar: glibutid - 1 tabletka 2 mahal, metformin-1 tabletka 2 mahal. Giperglikemik (Diabetik) koma. Organizmda insulin gormonining yetishishmasligi avj olishi va qonda qand miqdori ko`payib ketishi tufayli vujudga keladigan og`ir, hayot uchun xavfli kasallik holati. Sababi. Qandli diabet kasalligining og`ir kechishi, insulin bilan davolashning meyorida bo‘lmasligi, ovqatlanish parheziga e`tiborsizlik. Belgilari. Ko‘ngil aynishi, ko‘p qusish, atrofga befarqlik, nafas olish qiyinlashishi, og‘zidan atseton hidi kelishi (chirigan olma hidi), kuchli chanqash, hushi kirarli chiqarli, savollarga aniq javob bera olmasligi yoki javob bermaydi. Teri, lablar quruq, til to‘q qizil rangda, nafas olish shovqinli, tezlashgan, qon bosimi va tana harorati pasaygan.Qonda qand miqdori ko`payadi (normada-3,3-5,5 mmol/l). Tibbiy yordam. 1.Bemor issiq to‘shakka yotqiziladi.Tez yordam chaqiriladi va bemor endokrinologiya shifoxonasiga yuboriladi. 2.Shifoxonada quyidagi muolajalar o‘tkazilishi mumkin: - Natriy xlorning fiziologik eritmasi 0,9 % 200-300 ml vena tomiriga tomchi usulida, kuniga 2 mahal (glyukoza, reopoliglyukin, poliglyukin mumkin emas). - Strofantin- 0,05 %-0,5-1ml, yoki korglyukin-0,0 6%-0,5-1ml, 0,9 %-20 ml natriy xlor bilan vena tomiriga; - Kordiamin yoki kofein 1 ml teri ostiga. Gipoglikemik koma - qonda qand miqdorining birdaniga kamayishi natijasida yuzaga keladigan og`ir holat. Sababi. Qandli diabetda insulin va boshqa qand miqdorini kamaytiruvchi dorilar dozasining meyoridan ortiq qo‘llanilishi tufayli yuzaga keladigan og`ir kasallik holati. Belgilari: To‘satdan bosh og`rishi, ochlik hissi, terlash, terining oqarishi, yurak va tomir urishi tezlashuvi, qaltirash, ko‘rish qobiliyatini buzilishi, mushaklar trishishi, chuqur shovqinli to‘xtab-to‘xtab nafas olish, qonda qand miqdorining kamayishi, ya’ni 2,8 mmol/l dan pasayishi (normada 3,3-5,5 mmol/l). Tibbiy yordam . 1.Bemor issiq to‘shakka yotqiziladi. 2. Tez yordam chaqirilib endokrinologiya shifoxonasiga yuboriladi. 3.Tez yordam kelgunicha quyidagi muolajalar o‘tqaziladi: - bir piyola shakarli choy va bulochka (oq non) bemorga beriladi; - iloji bo`lsa, glyukoza 40% -40 ml vena tomiriga. 4.Shifoxonada quyidagi muolajalar qilinishi mumkin: - glyukoza 40% -40-50 ml vena tomiriga takror yuboriladi; - glyukogon-1ml muskul orasiga; - kordiamin yoki kofein – 1-2 ml teri ostiga. Toksik bo‘qoq (Bazedov kasalligi)–qalqonsimon bez hajmining kattalashuvi va bez faoliyatining me`yoridan kuchayishi bilan kechadigan kasallik. Sababi. Uzoq muddat davomida tez-tez asabiylashish, angina, gripp, ensefalit, tif kabi kasalliklarning asorati.Organizmga yod yetishmasligi. Belgilari. Qalqonsimon bez hajmining kattalashuvi, ko‘z chaqchayishi, psixik qo`zg`aluvchanlikni kuchayishi, tez jahl chiqishi, yurakni tez urishi, qon bosimining oshishi, ko‘p terlash, qo‘l barmoqlarining qaltirashi, oriqlash, ish qobiliyatining pasayishi. Bemorning qo`li (kafti) ko`p terlagani uchun doim nam bo`lib turadi. Tibbiy yordam. Bemor endokrinologiya shifoxonasida davolanadi. Qalqonsimon bez faoliyatini yaxshilash uchun qo`llanadigan dorilar: 1.Merkazolil- 0,02 - 1 tabletka kuniga 2 mahal; 2.Metiltiouratsil – 0,25 - 1 tabletka kuniga 2 mahal; 3.Lyugolning suvli eritmasi 5-10 tomchidan kuniga 2 mahal; 4.Diyodtirozin 0,05 - 1 tabletka 2 mahal. Yurak-tomir faoliyatini yaxshilash uchun: lantozid-10-20 tomchidan kuniga 2-3 mahal, izolanid 1tabletka kuniga 2 mahal, digoksin yoki digitoksin Ѕ -1 tab. kuniga 2 mahal (bittasi), og`ir hollarda -strofantin yoki korglikon-0,4-1ml, glyukoza-40 %-10 ml (yoki 0,9 %-20 ml natriy xlor bilan) vena tomiriga sekinlik bilan yuboriladi. Tinchlantiruvchi dorilar: valeriana tab. (tomchi holida), novopassit (biopassit) 1 osh qoshiq 2-3 mahal ichishga, amiltriptilin 1 tab. yoki 2 ml muskul orasiga uyqu oldidan. Kasallik ogir kechganida davolashning jarrohlik usuli qo‘llanadi. Gipotireoz (miksedema)-qalqonsimon bez faoliyati pasayishi tufayli yuzaga keladigan kasallik. Sababi. Ovqat tarkibida uzoq vaqt davomida yod moddasining yetishmasligi, gripp va boshqa kasalliklarning asorati, toksik bo‘qoq kasalligida qalqonsimon bezning ko‘p qismini jarrohlik usulida olib tashlanishi. Belgilari . Gipotireoz katta odamlarda miksedema kasalligi sifatida kechadi. Bemorning aqliy va jismoniy ish bajarish qobiliyati pasayadi, u doim bo‘shashgan, garangdek, uyqusiragan holatda bo‘ladi, xotirasi pasayadi, harakatlari sekin, atrofdagi voqeyalarga befarq bo‘ladi. Bemorning tashqi ko‘rinishi xuddi shishgandek bo‘ladi, lekin terisiga barmoq bilan bosganda iz qolmaydi (shish bo‘lsa iz qoladi). Bemorning shishgandek yoki semirgandek ko‘rinishiga sabab teri ostida shilimshiqsimon moddaning to‘planishidandir. Shu bois, yuzi niqob (maska) kiygandek tekis bo‘ladi, uning xursand yoki xafa bo‘lganini mimikasi orqali aniqlab bo‘lmaydi. Lablari qalinlashadi, tili kattalashadi, ba‘zida og`ziga sigmay chiqib turadi. U bo‘g`in va muskullari og`rishidan shikoyat qiladi. Tibbiy yordam. Endokrinolog shifokor nazoratida tireoidin, triyodtironin, tireotom, eutiroks, novotirol dorilarini muntazam qabul qilib turadi. Tug`ma gipoterioz. Homilador ayol ovqatida yod yetishmasligi tufayli homila tug`ma gipotireoz kasalligi bilan tug`iladi. Bolaning chaqaloqlik davridayoq yuzlari, tanasi shishgandek bo‘ladi, bolaning yoshi ulgaygan sari kattalarning miksedema kasalligida kuzatiladigan, yuqorida aytib o‘tilgan belgilari namoyon bo‘la boshlaydi. Eng muhim belgilari shundan iboratki, bolaning yoshligidan aqliy va jismoniy rivojlanishi sust bo‘ladi, qad-qomatini tik tutishi, o‘tirishi, yurishi, gapirishi sog` bolalarga nisbatan orqada qoladi. Ba`zi bolalar 3-5 yoshda ham yurmaydi, gapirmaydi. Tibbiy yordam. Bemor bola endokrinolog shifokori nazoratida davolanadi. Qalqonsimon bez faoliyatini kuchaytiruvchi quyidagi dorilar qo‘llanadi: tireoidin gormoni bolaning yoshiga qarab Ѕ-1 tab. kuniga 1-2 mahal muntazam beriladi. Kasallik belgilarining kamayishi yoki yo‘qolishiga qarab, dori dozasi kamaytirilishi yoki ko‘paytirilishi mumkin. Tireoidinning o‘rniga triyodtironin, tireotom, eutiroks, novotirol kabi dorilar qo‘llanilishi mumkin. Endemik bo‘qoq – qalqonsimon bezning diffuz, tugunli, o‘smasimon kattalashuvi. Sababi. Tuzda, suvda va oziq-ovqat mahsulotlarida yod moddasining uzoq vaqt yetishmasligi. Belgilari . Kasallik uch xil ko‘rinishda kechadi: 1.Gipertireoid bo‘qoq-toksik bo‘qoq (Bazedov kasalligi) belgilari bilan kechadi.Bunda qalqonsimon bez faoliyati kuchayadi. 2.Gipotireoid bo‘qoq-qalqonsimon bez faoliyati pasayishi (gipotireoz) belgilari bilan kechadi. 3.Eutireoid bo‘qoq –qalqonsimon bez hajmi kattalashadi, ammo uning faoliyatini buzilish belgilari kuzatilmaydi. Eutireoid bo`qoq asta-sekin gipertireoid yoki gipotireoid bo‘qoqqa aylanishi mumkin. Endemik bo`qoq kasalligining asosiy belgilaridan biri qalqonsimon bez hajmining bo`yin oldi sohasida yong`oq, olma, piyola, hatto choynakdek kattalashuvidir. Bez hajmi juda sezilarli darajada kattalashganda bez atrofidagi a‘zolar, ya`ni traxeya, qizilo‘ngach, qon tomirlar qisiladi. Natijada nafas olish qiyinlashadi, yuz va bo‘yin venalari kengayib, bo‘rtib qoladi. Kasallikning gipertireoid turida toksik bo‘qoq (Bazedov kasalligi) ning belgilari kuzatiladi. Kasallikning gipotireoid turi gipotireoz belgilari bilan kechadi. Bunda katta yoshdagi kishilarda aqliy ish bajarish qobiliyati pasayadi. Bolalarda bo‘y o‘sishi, organizmning jismoniy va aqliy rivojlanishi orqada qoladi. Tibbiy yordam. 1. Bemor endokrinologiya shifoxonasida, yoki uy sharoitida endokrinolog shifokor nazoratida davolanadi. 2. Kasallikning eutireoid turida - antistrumin -1 tab. kuniga 1-2 mahal, 0,025 % -kaliy yodid 1 choy qoshiq kuniga 1 mahal yoki kunora, yodid-100, yodid-200, yodomarin-1 tab. (bittasi) kuniga 1 mahal oylar davomida beriladi. 3. Gipertireoid turida – Bazedov kasalligidagidek davolanadi. 4. Gipotireoid turida-gipotireoz kasalligidagidek davolanadi. Qalqonsimon bez kasalliklarini oldini olish. Qalqonsimon bez kasalliklari aksariyat hollarda odam organizmiga yod yetishmasligi natijasida yuzaga keladi.Shu bois, yod yetishmasligi kasalliklarini oldini olish maqsadida O`zbekiston Respublikasid а 2007 yil 3-mayd а maxsus qonun qabul qilingan. Mazkur qonunning 19-moddasiga binoan barcha savdo do`konlarida yodlashtirilgan (ya`ni yod bilan to`yintirilgan) osh tuzi maxsus sertifikat belgisi va qo`llash muddati belgilangan tartibda sotiladi. Sertifikatlanmagan osh tuzi sotilmasligi va iste`molga ruxsat etilmasligi qonunda belgilab qo`yilgan. Qonunda osh tuzidan tashqari ayrim ovqat mahsulotlari ham yodlashtirilishi va maxsus idish (paket) larda sotilishi nazarda tutilgan. Bunday ovqat mahsulotlari bilan birinchi navbatda tug`ish yoshidagi yosh ayollar, homilador ayollar va yosh bolalar ta`minlanishi qonunda alohida qayd etilgan. Asosiy adabiyotlar: 1. Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish. F.G`. Nazirov. Toshkent- 2003. 2. Odam anatomiyasi. E.Qodirov. Toshkent-2003. 3. Anatomiya. A.S.Gusev. Moskva-1970. 4. Hamshiralik ishi asoslari. Q.Inomov. Toshkent-2007. 5. Xirurgiya. A.J.Hamrayev. Toshkent-2002. 6. Xirurgiya va reanimatsiya asoslari. A.J. Hamrayev. Toshkent-2002. 7. Bolalar kasalliklari. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 8. Sog`lom va kasal bola parvarishi. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 9. Klinikagacha bo`lgan xirurgiya. R.M.Axmedov. Toshkent-2001. 10. Инфекционные болезни. К.В. Бунин. Москва-1980. 11. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. Э.Икрамов 44 Тошкент – 2003. 12. Курс гражданской защиты. В.Ф.Зубков Тошкент-2004

Похожие

Еndokrin kasalliklar
Еndokrin kasalliklar
Irsiy kasalliklar
ASAB-PSIXIK KASALLIKLAR
Kasbga oid kasalliklar