Loyihalash jarayonini avtomatlashtirishning graflar nazariyasi asoslari - Техника и технология - Рефераты

Loyihalash jarayonini avtomatlashtirishning graflar nazariyasi asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

138.5 KB

Loyi h alash jarayonini avtomatlashtiri shn ing graflar nazariyasi asoslari TS lar ning konstruktsiya sini loyihalashda TS elementlari ni nuqtalarda, elementlararo aloqalari ni chiziqlarda ifodalab tuzilgan modellardan foydalanilsa loyihalash ishlari ancha engillashadi. Eng asosiysi EҲM dan foydalanish uchun imkoniyat yaratiladi. Matematikada o’zaro aloqada bo’lgan, ikkita to’plamlardan tashkil topgan ob’ektlarga graflar deyiladi. Grafning nuqtalar to’plamini X bilan belgilaydi va ularni uchlar to’plami deb ataydi X = {x 1 x 2 ,... ,x n }, /x/ = n Ikkita qo’shni uchlarni birlashtiruvchi chiziqlar to’plamini U bilan belgilaydi va ularni tomonlar yoki yoylar deb ataydi U = {u 1 , u 2 ,…u n }, /x/ = n Demak graf deb ikkita to’plamdan tashkil topgan quyidagi ob’ektga aytilar ekan G = (X U) (29) Umuman olganda U lar to’plami quyidagicha bo’lishi mumkin U = U U U (v - «yoki» so’zi belgisi) b unda U - orientirlanmagan chiziqlar qism to’plami, yoki tomonlar qism to’plami. x 1 va x j uchlarni birlashtiruvchi bunday tomonlar quyidagi shaklda ifodalanadi U K = (x i , x j ) yoki U K =(x j , x i ) 2 - orientirlangan (yo’q o lishga ega bo’lgan) chiziqlar q ism to’plami yoki yoylar qism to’ plami x 1 uchdan x 2 uchga yo’naltirilgan yoy quyidagicha yoziladi

U K =<x 1 x 2 > U ma’lum bir uchdan chiqib, yana shu uchga qaytib kiru v chi chiz i q l ar qism to’plami, yoki sirtmoqlar qism to’plami. Ularning yozilishi: U K =(x 1 , x 2 ) yoki U K =<x 1 , x 2 > Turkumida tomonlar ham, yoylar ham, sirtmoqlar ham mavjud graflar aralash graflar deb ataladi (18-rasm). 18-rasm. Aralash graf misoliga doir.

19 -rasm. Geometrik tasvirdagi graf misoli 0 0 1 1 0 0 1 1 1 1 0 1 1 1 1 1 R 4 3 2 1 4 3 2 1 x x x x x x x x  (30) Matritsa kataklaridan ko’rinib turibdiki r 1j =r j11 , shuning uchun ularni EHM ga kiritishda dioganal bo’yicha bo’lingan yarmini ishlatsa ham bo’ladi. Quyidagi qoidaga asosan tuzilgan to’g’ri burchak shaklidagi jadvalni intsidentlik matritsasi deb ataladi. 1, agar x k uchi u 1 tomonga intsidentli bo’lsa. 0, uch bilan tomon intsidentli bo’lmasa 19 -rasmdagi grafning intsidentlik matritsasi quyidagicha bo’ladi.

1 1 0 0 1 1 0 0 0 0 1 1 0 1 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1 x x x x J 6 5 4 3 2 1 4 3 2 1 u u u u u u  (3 1 ) Matritsa qatorlari uchlarga u st un l ari esa tomonlarga mos bo’ladi. Grafda sirtmoqlar mavjud bo’lsa mos ustunga 1 belgisi qo’yiladi. R va J matritsalar berilgan graflarni to’liq ifodalab beradi va shu sababli loyihalashni EҲM yordamda bajarishga ko’pincha shunday formadagi graf modellaridan foydalaniladi. Grafdagi qo’shni tomonlarning ketma-ketligi …,(x 1 x j ), (x j x k ), (x k x 1 ),… marshrut deb ataladi. Marshrutdagi tomon l ar soni S uning uzuligi deyiladi . Takrorlangan tomonlari yo’q marshrut tsep (zanjir) , boshlanishi va oxir i b i r uchga joylashgan berk konturli ts ep esa tsikl deb ataladi. 2 0 -rasm. Ne yler (a) va E yler (v) graflari

Uchlari takrorlanmagan tsep va tsikllar oddiy tsep va tsikllar deb ataladi. Grafni n g tsikllar matritsasi quyidagi ch a yoziladi. (20,a rasmdagi graf uchun)1 1 0 1 0 0 0 1 0 1 1 0 0 1 1 0 1 1 3 2 1 M 6 4 3 2 1 c x x x x x x  (32) Agar grafda tomonlari takrorlanmaydigan tsikl mavjud bo’lsa, bunday graflar Eyler graflari deb ataladi. (2 0, v-rasm) E yler g r afi bunday xossaga ega bo’lmaydi.(2 0, a-rasm) . Grafdag i har bir uchga intsidentli tomonlar soni shu uchning lokal daraja s i deb ata l adi va r ( x 1 ) da belgilanadi. Misol uchun 2 0, a-rasmdagi graf uchun r ( x 1 )=2; r(x 2 )=3; r(x 5 )=4; va h.k . Eyler grafida barcha uchlarning lokal darajalar albatta juft son bo’lishi shart. Bu shart bajarilmasa, graf Eyler grafi bo’ladi (20,a-rasm). Barcha uchlari bo’yicha faqat bir marotaba o’tish mumkin bo’lgan tsikl, Gamilьton tsikl deb ataladi. Shunday xossaga ega graf esa Gamilьton-graf deb ataladi. Barcha uchlari o’rtasidagi tomonlari albatta mavjud graflar to’la graflar deb ataladi va К n bilan belgilanadi. To’la graflarda albatta Gamilьton-tsikl mavjud bo’ladi. 20-rasmdagi ikkali graf ham to’la graflar bo’lganligi uchun ularda Gamilьton-tsikli mavjud (G tts =(x 1 , x 2 , x 3 , x 4 , x 5 , x 6 )). Цiklga ega bo’lmagan graflar daraxt deb ataladi va 'G harfida belgilanad i . Har qanday daraxt n-1 tomonga ega bo’ladi. Boshlang’ich bu grafda /x/=5, /u/=13, u=u u u; u={u 1 u 6 u 13 } u={u 3 u 4 u 5 u 6 u 7 u 8 u 9 u 11 }; u={u 2 u 10 u 13 }; Barcha tomonlari orientirla n gan graflar orgraflar , orientirlanmagan graflar esa neograflar deb ataladi.

Avvalo faqat neograflarni ko’rib chiqamiz va qulayroq, bo’lishi uchun ularni umulashgan nom bilan graflar deb nomlaymiz. Birorta ikki uchini tutashtiruvchi m ta tomonlari bor graflarga mulьtigraflar deyiladi. Maksimal m esa grafning multisoni deb ataladi. 2 1-rasmda multisoni m =5 ga teng mul ь tigraf mi soli ko’rsat i lgan. 2 1-rasm.Mul ь tigraf misoliga doir. Agar grafning biror u k tomoni x i va x j uchlarini tutashtirgan bo’lsa u k tomoni x i va x j uchlariga intsidentli deb ataladi, yoki x i va x j tomoni u k tomoniga intsidentli deyiladi. Grafning har qanday ikki uchi (x i va x j ) birorta tomon bilan tutashgan bo’lsa bunday uchlar qo’shni uchlar deyiladi. Agar grafning birorta ikki tomoni (u k u i ), bir uchga intsidentli bo’lsa bunday ikki tomon ham o’zaro qo’shni bo’ladi. Misol uchun 18-rasmda u 1 tomon va x i va x j uchlarga intsedentli, x i va x j uchlar o’zaro qo’shni hisoblanadi. Har qanday grafni G=(X,U) geometrik yoki matritsa formalarida ifodalash mumkin. Yuqorida ko’rilgan 18,21-rasmlar graflarning geometrik formada ifodalanishiga misol bo’la oladi. Loyihalashni avtomatlashtirishda asosan graflarning matritsa formadagi ifodalaridan foydalaniladi. Х 1 Х 3 Х 2 Х 4

Quyidagi qoidaga asosan tuzilgan kvadrat jadvallarni qo’shnichilik matritsasi deyiladi. r ij =1, agar x i va x j , uchlari o’zaro qo’shni bo’lsa. r ij =0, agar ular o’zaro qo’shni bo’lmasa. mulьtigraflar uchun r ij =m, agar x i va x j , uchlari m ta tomonlar bilan qo’shni bo’lsa, r ij =0, agar ular o’zaro қo’shni bo’lmasa. Misol uchun 19-rasmdagi geometrik formada tasvirlangan grafning qo’shnichilik matritsasini tuzaylik: uchni ildiz, undan chiqqan tomonlarni esa, shoxlar(tarmoqlar) deb ataydi. 22-rasmda daraxt-grafning geometrik tasviri misoli keltirilgan 22-rasm. Daraxt-grafining misoliga doir. Grafdagi ikki uchlarni tutashtiruvchi eng kam tomonlarning soni (eng qisqa tsep uzunligi) masofa deb ataladi va d ij da belgilanadi. Graf uchun masofa funktsiyasini masofa matritsasida ifodalash qulaydir (D=d ij ) va bu matritsa elementlari (kataklari) qo’yidagi qoidaga asosan aniqlanadi: 2 0 -rasmdagi graf uchun masofa matritsasi quyidagicha bo’ladi: Х 1 Х 3 Х 4 Х 2U 2

0 1 1 2 1 1 1 0 1 2 2 2 1 1 0 1 1 2 2 2 1 0 1 2 1 2 1 1 0 1 1 2 2 2 1 0 6 5 4 3 2 1 6 5 4 3 2 1 x x x x x x x x x x x x D  (33)

Adabiyotlar 1. Основы автоматизированного проектирования. М.: Издательство МГТУ имени Н.Э Баумана, 2002. 333 с. 2. Норенков И.П. Введение в автоматизированное проектирование технических устройств и систем. М.: Высш. шк., 1986. 304 с. 3. Курейчик В.Н. и др. Математическое обеспечение конструкторско- технологического проектирования с применением САПР. М.: Машиностроение, 1990. 4. Baydullaev A. Texnologik tizim elementlarini matematik modellashtirish asoslari. O ’quv q o ’llanma. Toshkent, 1996. 5. Норенков И.П. Принципы построения и структуры САПР. М.: Машинострение, 1987. 6. Корячко В.П. и др. Теоретические основы САПР. Учебник для вузов. М.: Машиностроение, 1987.

Похожие

Loyihalash jarayonini avtomatlashtirishning matematik modellashtirish va optimallashtirish asoslari

Fazoviy sirt va yopilmalarni loyihalash

Loyihalash protseduralarining tipik ketma ketligi

Loyihalash ob’ektlari va jarayonlarini tavsiflash masalalari

Temirbeton ko’priklarni loyihalash va hisoblashning asosiy qoidalari