Главная страница
Рефераты
История
Rim harbiy tashkiloti
Rim harbiy tashkiloti
Загружено в:
20.09.2019
Скачано:
0
Размер:
68.5 KB
Скачать
Похожие
Birlashgan Millatlar Tashkiloti
Rim Respublikasining qulashi. Rim imperiyasi
Rim adabiyoti
Rim imperiyasining halokati
Ilk Rim respublikasi
![www.arxiv.uz Polibiy (er. avv. 200-120-yillar atrofida) eng yirik yunon tarixchilaridan. O`z manbalariga tanqidiy qaradi, tarixchini o`zi o`rganadigan mamlakatlar va xalqlar bilan, harbiy harakatlar teatri bilan shaxsan tanishishga katta ahamiyat berdi, o`z ko`zlariga, quloqlariga qaraganda ko`proq ishonish kerak deb hisobladi. Shuning uchun ko`p sayohat qildi. Rimning Makedoniya bilan uchinchi 1 [158] urushidan keyin garov sifatida Rimga yuborildi. Rimda u boshqa Axey zodagonlari bilan birga 16 yil turdi. Polibiy 40 jildli “Umumiy tarix” asarini yaratdi, undan faqat 5 kitob qolgan. Qachonki belgilangan kun, yangi olinganlar to`planganda, ulardan eng yoshlari va kambag`allarini tribun yengil qurollanganlarga, ulardan keyin- hastat lar 2 [159] eng gullab-yashnagan yoshdagilar- princepslar 3 [160] , yetuk yoshda bo`lgan 1200 og`ir qurollangan jangchilar, ikkinchi jangovar chiziqni tashkil qilganlar; triariylar – og`ir qurollangan tajribali jangchilar, uchinchi jangovar chiziqni tashkil etganlar; rimliklarda faqat nomlanishi va yoshiga qarab emas qurol turi bo`yicha farqlanadigan har bir legion shunday bo`lingan edi. Jangchilarni taqsimlanishi shunday amalga oshirilar edi: triariylar deb ataladigan keksalar olti yuz kishi bo`lishi kerak edi, prinsipes bir ming ikki yuzta, hastate ham shuncha, boshqalari esa yengil qurollanganlar turini, eng yoshlar tashkil qilar edi. Agar jangchilar soni 4 mingdan oshsa, jangchilarni turlar bo`yicha taqsimoti o`zgarar edi, triariylar bundan mustasno edi, ularni soni muntazam o`zgarmas edi. Tribunlar eng yosh jangchilarga qilich, drotik va yengil qalqon bilan qurollanishni buyurar edilar, qalqon mustahkam ishlanib, mudofaa uchun yetarlicha katta edi. Ko`rinishidan u doirasimon va eniga 3 futni tashkil qilar edi. Bundan tashqari yengil qurollanganlar boshlariga tekis qalpoq kiyadilar, ba`zida bo`rini terisi, yoki shunga o`xshash narsani boshni yopish uchun, hamda alohida 1 [158] er. avv. 171-167 yillar. 2 [159] Gastatlar – yosh yengil qurollangan jangchilar, qo’shinni birinchi chizig’ini tashkil qilganlar. 3 [160] birinchilar, asosiylar.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-2.png)
![www.arxiv.uz boshliqlarga bu belgi bo`yicha janglarda botir bo`lganlarni yalqovlardan ajratish imkoniyatini berish uchun edi. Nayza 4 [161] ning yog`och sopi odatda ikki lokt 5 [162] va qalinligi bir dyuym edi. Uning uchini uzunligini pyaden bo`lib shunday ingichka va o`tkirlangan ediki, birinchi zarbadan keyin albatta qayrilar edi, chunki raqib uni qaytib otmasligi uchun, qaysiki drotikdan har ikki tomon foydalanishi mumkin edi. Ikkinchi yoshdagi hastat deb ataladigan jangchilarga to`la qurol- yarog`da yurishga buyruq beriladi. Uning tarkibida eng avvalo kengligi yassi qismiga ikki yarim fut, uzunligi 4 fut bo`lgan katta o`lchovdagi bir pyadendan uzunroq bo`lgan qalqon kiradi. U ikki taxtadan yasalgan bo`lib, bir-biri bilan buqa yelimi bilan yopishtirilgan va tashqi tomondan dastlab bo`z bilan, keyin buzoq terisi bilan qoplangan edi, keyin qalqon uning chetlari balanddan va pastdan temir yo`llarga ega, qaysiki uni qilich zarbidan himoya qiladi va jangchiga uni yerga qo`yishga imkon beradi. Qalqon yana toshlar, sarissalar va boshqa yana har xil xavfli otiladigan snaryadlarni kuchli zarbalaridan uni himoya qiladigan temir bo`rtma bilan ta`minlangan. Qurol yarog` tarkibida qalqondan tashqari o`ng songa taqiladigan iber 6 [163] qilichi deb ataladigan qilich kiradi. U qattiq va mustahkam tit bilan ta`minlangan, shuning uchun u yuqori darajada kesadi va har ikki tomoni bilan og`ir zarba beradi. Bunga ikki otadigan nayzani, mis qalqon va pichoqni qo`shish kerak. Nayzalar og`ir va yengillarga ajraladi. Aylana, og`ir nayzalar eniga pyaden bo`ladi, to`rt qirralilari har tomonga shuncha. Yengil nayza o`rtacha kattalikdagi uzun dastali nayzaga rogatinaga o`xshaydi va uni og`iri bilan birga taqadilar. Har ikki turdagi nayzani yog`ochini uzunligi uch lokt atrofida. Har bir nayzani atrofi temir uch va nayza dastasi uzunligidagi ilmoq bilan ta`minlangan. Nayza uchi dasta bilan mustahkam birlashtirilgan va ish uchun juda qulay, shuning uchun uni yog`ochni o`rtasigacha tushiradi va ko`pgina zaklepkalar bilan mustahkamlaydilar, shuning uchun qismlarni birlashtirilgani foydalangan paytda temir sinmagan taqdirda hech qachon buzilmaydi; shuningdek nayza uchi 4 [161] drotik. 5 [162] 1-lokt-0,5 metr. 6 [163] Ispaniyada yashagan qadimiy qabila.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-3.png)
![www.arxiv.uz asosidagi, qalinligi u yog`och dasta bilan birlashgan joyda bor-yo`g`i bir yarim barmoq keladi. Rimliklar nayza qismlarini birlashtirishga shunday e`tibor beradilar. Barcha aytilganlardan tashqari, ular dubulg`alarini uchta tik bo`lgan qizil yoki qora rangdagi deyarli uzunligi loktgacha bo`lgan pat bilan bezaydilar. Dubulg`aning ustidagi patlar boshqa qurollar bilan birga, odamni bo`yini go`yoki uzun qiladi va jangchiga chiroyli va basavlat ko`rinish beradi. Ko`pgina jangchilar uzunligi va kengligi pyaden bo`lgan mis taxtachani-blyaxani osib yuradilar, qaysiki ko`krakga taqilgani uchun ko`krak deb ataladi. Shu bilan qurol-yarog` tugallanadi. Senzorlar mulki 10 ming draxmadan ko`p deb belgilangan fuqarolar qolgan aslaxalarga ko`krak o`rniga sovut qo`shadilar. Principes va triarii lar ham aynan shunday qurollanganlar, faqat shu farq bilanki, triarii nayza o`rniga drotik- ga egalar… Rimliklar lager 7 [164] ni quyidagi tarzda qiladilar: hamma vaqt lager uchun maydon tanlanishi bilan barcha lagerni kuzatish va buyruqlar berish uchun eng qulay joy, konsul chodiri uchun ajratiladi. Konsul chodiri bo`lishi kerak bo`lgan joyda bayroq o`rnatilib, bayroq atrofida to`rtburchakli bo`shliq o`lchanadi, shuningdek uning har bir tomoni bayroqdan yuz funt masofada turadi, maydonni o`lchangan yuzasi to`rt plefra 8 [165] . Har doim bu to`rtburchakni bir tomonidan aynan lagerni suv va oziq- ovqatlar bilan eng yaxshi ta`minlanganishi kutiladigan tomonidan Rim legionlari quyidagi tartibda joylashtiriladi: har bir legionda biz hozir aytganimizdek olti tribun bo`ladi; ikki konsulni har biriga ikki legion bo`ysunadi, shundan yaqqol ko`rinadiki, konsullarni yurishda 12 tribun hamrohlik qiladi. Shunday qilib, barcha tribunlarni chodirlari yuqorida aytilganidek to`rtburchak tomonga parallel to`g`ri chiziqda, undan otlar, yuk hayvonlari va tribunlarni boshqa zahiralari uchun yetarli joy qolishi uchun, ellik fut uzoqlikda qo`yiladi. Yuqorida aytilgan figura chodirlar ortida turadi, to`rtburchakni tashqi tomoniga qaratilgan: uni biz hamma vaqt butun lagerning tomoni deb hisoblaymiz. Tribunlarni chodiri biri ikkinchi teng masofada va shunday uzoqlikda rim legionlarini butun kenglikda qamrab oladi. 7 [164] qarorgoh. 8 [165] taxminan 30, 83 m ga teng yunon o`lchovi.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-4.png)
![www.arxiv.uz Vegetiy. Harbiy ishni qisqacha bayoni II kitob. 1-BOB. Harbiy kuchlar… uch qismga bo`linadi: otliqlar, piyodalar va flot. Otliqlar qismi qanotlar 9 [166] deb ataladi, chunki ular qanotlarga o`xshab, u va boshqa tomondan jangovar safni to`sib turadi. …Boshqa turdagi legionar deb ataladigan otliqlar bor, chunki ular legion tarkibiga kiradi. Flot ham ikki turdan tuzilgan: bir xil kemalar liburnlar, boshqalari kruser 10 [167] lar deb ataladi. 1. Suvoriylar bilan tekisliklar himoya qilinadi. Flot bilan dengizlar yoki daryolar, piyodalar bilan tepaliklar shaharlar tekis va darasimon joylar. Shundan tushunarliki, davlatga hamma joyda yaroqli bo`lishi mumkin bo`lgan piyodalar ko`proq kerak; va bu askarlarning katta qismi kam xarajatlar bilan saqlanishi mumkin. “Qo`shin” 11 [168] nomi o`zining asosiy mashg`ulotlari, aynan mashqlar 12 [169] dan oldi. Qaysiki u nima uchun bu nomni olganini hech qachon unutmasligi uchun. Piyodalarning o`zi ikki turga bo`lingan: 1. yordamchi qismlar. 2. Legionlar. Yordamchi qismlar ittifoqchilik va shartnoma munosabatlarida bo`lgan qabilalardan yuboriladi; Rim jasorati esa hamma vaqt o`z kuchini doimiy legionlarda ko`rsatar edi. “Legion” atamasi elegere 13 [170] so`zidan kelib chiqadi, bu so`zni o`zi askarlarni tanlab oladiganlardan sadoqat va harakat qilishni talab qiladi. Odatda yordamchi qismlar bo`yicha kam sonli ko`ngilli askarlar, legionlarga ancha ko`proq olinadi. 5. Shunday qilib, jasoratli, jismoniy kuchi bilan ajralib turgan yosh askarlarni sinchiklab tanlab olib, bu yerga har kunlik mashqlarni, to`rt yoki undan ko`proq oy davomida qo`shib, bizning baxtli, yengilmas hukmdorimiz buyrug`i va rahbarligi bo`yicha legion tashkil etiladi. Qachon askarlarning terisiga o`chirib bo`lmaydigan (kuydirilgan) nuqta 14 [171] belgilangandan keyin askarlar ro`yxatga kiritiladilar va keyin odatda ularni qasam ichishga majbur qiladilar, bu 9 [166] alae. 10 [167] kuzatuvchi. 11 [168] exercitus. 12 [169] exercitum. 13 [170] “tanlash”. 14 [171] askarni qo`liga qizdirilgasn temir bilan tamg`a bosilgan.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-6.png)
![www.arxiv.uz harbiy qasam deb ataladi … Askarlar imperator nima buyursa, shuni sidqidildan qilaman, hech qachon harbiy xizmatni tashlab ketmayman, rim davlati uchun o`limdan qaytmayman deb qasam ichadilar. 2 … Endi men, legionlar va yordamchi qismlar o`rtasidagi farq mening fikrimga qandayligini bayon qilaman. Yordamchi qismlar turli joydan turli miqdorda kelib, urushga borganda, bir-birlari bilan o`rganish bilan ham, tanishlik bilan ham, malaka bilan ham ular o`zaro bo`g`lanmaganlar. Ularda jang qilish usullari har xil ular qurolni har xil ishlatadilar 15 [172] . Va albatta, janggacha bir- birovlaridan kuchli farq qilganlar, g`alabaga sekin keladilar. Nihoyat yurishlarda barcha askarlar bir signal va buyruq bo`yicha harakat qilishi va saflanishi juda muhim, kim ilgari buni birgalikda va birdek qilmagan bo`lsa, bu buyruqlarni birdaniga bajarishlari mumkin emas. Lekin, bu qismlar ham, agar ularni deyarli har kun turli mashqlar bilan bir yil davomida, o`zlarini mustahkamlashga majbur qilsalar, ko`p foyda keltirishlar mumkin. Yordamchi qismlar hamma vaqt legionlarga yengil qurollanganlar sifatida jangovar safga qo`shilar edilar. Jang vaqtida asosiy yordamdan ko`ra qo`llab quvvatlashga xizmat qilar edilar. Legion esa, o`zining og`ir qurollangan kogortalari bo`lgan prinsiplar, gastatlar, triaruylar, antesignallar 16 [173] va yengil qurollangan piyodalar qismlari bo`lgan, kalta nayza otuvchilar, tosh otuvchilar, balistariylar, o`zlarining tarkibiga kiritilgan legionlar otliqlarga ega bo`lib, bir xil ko`rsatmalarga birdamlikda rioya qilib va lagerni mustahkamlab, jangovar safga tizilib jang olib borib, barcha munosabatlarda yaxlit bo`lib, hech qanday tashqi yordamga muhtoj bo`lmasdan, bunday legion odatda har qanday dushman olomonini yengishi mumkin … 4. Barcha tarixchilarda topish mumkin, har bir konsul dushmanga qarshi yurish qilganda, ular ko`p sonli bo`lgan taqdirlarida ham 15 [172] yordamchi qo`shinlarning ko`p qismi tribun va prefektlar qo`mondonligi ostidagi piyoda kogorta va kavaleriyadan tashkil topgan edi. O`zlarini qurollanishi o`rgatilishi va intizomi bo`yicha bu qismlar legionlardan kam farq qilar edilar. 16 [173] antesignallar so`zma-so`z “bayroq oldida turadiganlar” - birinchi qatorda jang qiladigan tajribali tanlangan jangchilar.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-7.png)
![www.arxiv.uz ittifoqchilarning yordamchi qismlari qo`shimchalari bilan faqat ikki legionga qo`mondonlik qilganlar. Ularning o`rgatilganligi, o`ziga ishonchi shunday ediki, har qanday urush uchun ikkita legion to`la yetarli deb hisoblanar edi. Shu sababli men qadimgi legionni tuzilishini harbiy qonunlar normalariga ko`ra bayon qilaman. 6. Bilish kerak, bir legionda o`n kogorta bo`lishi lozim. Lekin birinchi kogorta harbiylarni soni bilan, qadr qimmati bilan, boshqalardan ustun turadi. U o`ziga kelib chiqishi va ma`lumoti bo`yicha tanlangan erlarni kiritadi. U burgutni oladi: bu rim qo`shinini bosh bayrog`idir, bir vaqtni o`zida butun legionning bayrog`i hisoblanadi. U imperatorlarni tasviriga e`tiqod qiladi, boshqacha aytganda ilohiy va haqiqiy bayroqlar. Bu kogorta sovut kiygan 1150 piyodalar, 132 otliqga ega bo`lib, “mingboshilar kogortasi” deb ataladi, u legionning boshi hisoblanadi, undan qachon jang boshlansa, front qurila boshlanadi. Ikkinchi kogorta 555piyoda, 66 otliqlardan tashkil topib, “besh yuzlar kogortasi” deb ataladi. Bu o`n kogorta bilan shunday tarzda 6100 piyodalar, 730 otliqlarga ega bo`lgan butun legion yig`iladi. Shunday qilib, bir legionda askar soni kam bo`lishi mumkin emas: Agarda mingtalik faqat bir kogorta emas, qolganlarini ham yig`ishga buyruq berilsa, ba`zida ko`p sonli ham bo`ladi. 7. Legionni qadimdan tashkil etilishini bayon etib, endi men asl xizmat qaydnomalarini qo`llab askar-prinsipillarni, ularni haqiqiy aytilishi “prinsipiylarni” unvon va martabalarini ko`rsataman. Katta harbiy tribun muqaddas ko`rsatma kuchi bilan imperatorni xohishi bilan tayinlanadi. Kichik tribun o`z nufuziga ko`p yillik xizmati bilan erishadi 17 [174] . Burgutdorlar deb burgutni 18 [175] ko`taradiganlar. Apsion adoptare 19 [176] glagolidan aytilgan, chunki agar ularni boshliqlari kasal 17 Legionda olti tribun bor edi: bir tribun latiklav, senatorlar toifasiga tegishli bo`lgan va besh tribun – avgustiklav suvoriylar toifasiga mansub bo`lgan. Yosh senator uchun tribun –latiklav martabasi, uni mansab pog`onasini boshlanishi edi, tribun angustiklav martabasini suvoriy qoidaga ko`ra bir necha yil yordamchi qism komandiri sifatidagi xizmatidan keyin olar edi. 18 [175] bayroqni. 19 [176] “o`g`il qilib olish”.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-8.png)
![www.arxiv.uz bo`lib qolsa, ular o`g`il qilib olingan va o`rinbosarlar sifatida, odatda o`ziga umumiy rahbarlikni qabul qiladi. Bayroqdorlar deb, bayroqni olib yuradiganlar aytiladi. Tesserariylar deb askar chodirlari bo`yicha tesserlarni xabar qiladiganlar aytiladi; tesser deb boshliqning buyruqlari aytiladi. Uning kuchi bilan qo`shin qandaydir ishga yoki urushga chiqadi. Kampegenlar yoki antesignallar deb aytilishiga sabab ularni kuchi va botirligi bilan plas 20 [177] da harbiy o`quvi yaxshilanadi. Razmetchiklardeb oldinda borib lager uchun joy tayyorlaydiganlar aytilgan. Benefitsiariylar deb tribunlarni ilarga moyilligi 21 [179] tufayli yuqori ko`tarilganlari uchun aytiladi. Librariylar kitobga askarlarga beriliushi kerak bo`lgan ratsionalni kitoblarga (libri) kiritadilar. Burg`uchilar, gornchilar burg`u yoki bukilgan mis asboblari va shoxlarda ovozlari bilan surnay chaladiganlar, jang boshlanganidan xabar beradilar. Qo`shinda duplyarlar ikki payok oladiganlar; simplyarlar- faqat bir payok oladiganlar. Mensorlar –lagerda futlar bo`yicha joy o`lchaydigan yoki shaharlarda turish uchun kvartira topadiganlar. Ikki zanjir taquvchilar bo`lar edilar.Qo`yma oltin zanjir jazorat uchun mukofot edi; kim unga erishgan bo`lsa barovar payok, seskviplyarlar-bir yarim baravar olar edilar. Keyin nomzod- duplyarlar, nomzod-simplyarlar; bular hammasi imtiyozlar bilan mukofotlanadilar prinsipallar. Qolganlar xizmatchilar deb ataladilar, chunki ular (umumiy) xizmat majburiyatlarini bajaradilar. 8.Qadimgi odat belgilangan edi, legionning birinchi manipuli 22 [185] dan birinchi darajadagi senturion 23 [186] oldinga chiqarilib, nafaqat burgut boshida turar edi, yana to`rt senturionga: birinchi qatordagi 400 askarga qo`mondonlik qilar edi. U butun legion boshlig`i sifatida tegishli hurmat va imtiyoz olar edi. Keyin gastatlarning birinchi (senturionni) ikkinchi qatorda ikki senturiy: 200 askarga qo`mondonlik qilar edi … (prinsiplar) birinchi kogortasi senturioni bir yarim senturiyga yoki 150 askarga qo`mondonlik qilar edi. Uning ishi legionda barcha 20 [177] maydon. 21 [179] benefislum. 22 [185] ikki senturiydan tashkil topgan qism manipul deyiladi. 23 [186] primi pili.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-9.png)
![www.arxiv.uz ularni davolaydigan vrachlar, 24 [187] uning ixtiyorida edi. Qadimgi Rimning harbiy tashkiloti. Eramizning II-III asrlari Rimliklar o`z davrini eng mukammal harbiy tashkilotini yaratdi. Uning eng oliy ko`rinishi va asosi legionlar edi. Bu tashkilot bir necha asrlar davomida boshqa xalqlar, mamlakatlar va davlatlar ustidan harbiy yetakchilikni ushlab turishga imkoniyat berdi. Rim qo`shinini tashkil etish to`g`risidagi malumotlar Antik mualliflarning bir qancha asarlarida jumladan Polibiyning “Umumiy tarixi”da, Yustinianing “Digestlar”ida”, Flaviy Vechetsiy Renatning (IV-V asr boshlari) asarida uchratish mumkin. Rim huquqshunoslari traktatlaridan parchalar (Yustinian Digeslari) 49. 16. 2.2. (Arri Menandrning “Harbiy ish to`g`risida” birinchi kitobidan) 3. 1. 25 [188] Harbiy jazolar quyidagilar: tan jazosi, pul jarimasi, (navbatdan tashqari ) naryadlar berish, boshqa qo`shin turlariga o`tkazish 26 [189] , misol uchun pretorian gvardiyasidan legionlarga yoki legionlardan boshqa yordamchi qismlarga o`tkazish ko`zga tutiladi, lavozimidan tushirish, sharmandali istefo. (Harbiy xizmatchilar) tosh konlariga ham, konlardagi ishga ham, hukm qilinmaydilar va qiynoqqa solinmaydilar. 4. 9-10. (Arri Menandrning “Harbiy ish to`g`risida” birinchi kitobi ). Biz imperator 27 [190] buyrug`iga ko`ra dezertirlikdan keyin, ko`ngilli yoki yollanma asosida harbiy qismga kirganlar, harbiy jazoga tortilishlari kerak. Lekin yanada og`irroq jinoyat harbiy xizmatga da`vo qilishga emas, undan qochish bo`ladi. Qadimda ( ko`ngilli qo`shinga ) chaqirilishdan bo`yin tovlaganlar ozodlikning xoini sifatida qullikka berilar edilar, ammo endi harbiy xizmatning xarakteri o`zgarishi bilan o`lim jazosi qo`llashdan voz kechdilar, chunki qo`shin saflarining ko`p qismi 24 [187] unga bog`liq xarajatlar. 25 [188] Modestinning “Jazolar to’g’risida” IV kitobidan. 26 [189] qo’shinning imtiyozi kamroq bo’lgan turiga o’tkazish. 27 [190] Septimiy Sever ko’zda tutiladi.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-11.png)
![www.arxiv.uz ko`ngillilar bilan to`ldiriladi. 5 pr-§1. 28 [191] Hamma dezertirlar bir xil jazoga tortilmaydilar. Qo`shinni turi, xizmat muddati, unvoni, lavozimi, unga yuklatilgan majburiyatlar xarakteri va uni o`tmishdagi yurish-turishi e`tiborga olinadi, shunga teng holda aybdor bir o`zi qochdimi, yoki birortasi bilanmi, yoki ko`pchilik bilanmi va dezertirlik vaqtida qandaydir boshqa jinoyat qildimi va aybdorning keyingi hatti-harakati hisobga olinadi. ( Aybdorni ) taqdiri agar u “Majbur qilinganligi bo`yicha” ( qismga ) qaytgan bo`lsa taqdiri boshqacha bo`ladi. Agar dezertirlik tinchlik vaqtida sodir etilgan bo`lsa, suvoriy martabasida pasaytirilishi lozim, piyoda askar qo`shinni boshqa turiga o`tkazilishi lozim. Urush vaqtida sodir etilgan shunday (jinoyat ) uchun o`lim jazosi beriladi. 6 pr-8-§. 29 [192] Harbiy jinoyat deb, umumiy intizomni talablarini buzadigan hamma narsa bo`ladi, masalan qo`rqoqolik, bo`ysunmaslik, bekorchilik. Komandirga qo`l ko`targanga o`lim jazosi berilishi kerak, jinoyatni og`irligi komandirni unvoniga qarab o`sib boradi. Qo`mondonga yoki provinsiya noibiga har qanday bo`ysunmaslik o`lim bilan jazolanadi. Kim safda turib, birinchi bo`lib qochsa, namuna maqsadida boshqa harbiylar ishtirokida qatl qilinishi kerak. Dushmanga (harbiy) sirlarini yetkazgan ayg`ochilar xoindirlar va boshlari bilan javob beradilar. Bu oddiy askarga ham tegishli, qaysiki u dushman oldiga qo`rqqanidan o`zini kasallikka solsa. O`z xizmatdoshini tosh bilan yarador qilgan qo`shindan haydalishi kerak, qilich bilan o`lim jazosi berilishi kerak. Agar kimdir o`zini-o`zi yarador qilsa, yoki boshqa usul bilan o`zini o`ldirishga urinsa, imperator Adrian reskriptiga ko`ra bunday urinishni motivini aniqlash lozim, agar ayblanuvchi chidab bo`lmaydigan azoblar, hayotdan ko`ngli qolish, kasallik, telbalik, uyat hissi ta`siri ostida harakat qilgan bo`lsa, u o`lim hukmiga duchor qilinmaydi, lekin qo`shin safidan sharmandalik bilan chetlatiladi: Agarda o`zini oqlash uchun yuqorida ko`rsatilgan motivlarga suyana olmasa, o`lim bilan jazolanadi. Shunday 28 [191] o’sha muallif, ikkinchi kitob. 29 [192] o’sha joy 3-kitobdan.](/data/documents/084ed411-ba6f-41a8-aa24-ea6c31cdb30a/page-12.png)
