Мустабид шуролар хукмронлиги даврида миллий озодлик харакатлари - История - Рефераты

Мустабид шуролар хукмронлиги даврида миллий озодлик харакатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34 KB

Мустабид ш у ролар ҳук м ронлиги даврида м иллий озодлик х аракатлари РЕЖА 1. Фарғона водийсида истиқлолчилик ҳаракатларининг вужудга келиши 2. Хоразмда истиқлолчилик ҳаракатлари 3. Бу х оро амирлигида миллий озодлик кураши

Россияда сиёсий курашларнинг авжига чиқиши. Россия ҳам Туркистон ҳам бир империянинг таркибида бўлганлиги учун у ердаги сиёсий ҳаётни ўлкага ўз таъсирини кўрсатиши турган гап эди. Шу боис Россиядаги сиёсий вазиятни маълум даражада бўлсада ёритмасдан Туркистондаги воқеалар ҳақида тўғри тасаввур этишни ҳеч иложи йўқ. XX аср бошларида Россияда ҳукм сураётган сиёсий ва ижтимоий- иқтисодий тизим замон талаби ва тараққиетига жавоб бера олмай қолди. Натижада бутун мамлакатда чуқур инқироз содир бўлиб Россия Оврупонинг қолоқ мамлакати сифатида намоён бўлди. У ривожланган мамлакатларнинг хом аше манбаи ва тайёр маҳсулотлар бозори ҳисобланди. Бундай оғир аҳволдан қутулишнинг ягона йўли монархия тизимидан воз кечиб, демократик республикасини тузишдан иборат эди. Аммо чор ҳукумати яккаҳокимликка асосланган тоталитар сиёсатни давом эттириб сиёсий ва инсоний ҳуқуқларни тақиқлади. Бу ҳолат Россияни ўзида ҳам, унинг мустамлакаларида ҳам оппозицион кучларнинг фаолиятини тобора кучайтириб борди. Биринчи навбатда қашшоқлашган ишчилар ҳукуматга қарши бош кўтардилар. Чунончи 1900—1904 йилларда улар томонидан 925 маротаба иш ташланиб, 180 минг киши қатнашди. Агар 1901 йилда сиёсий иш ташлашлар 22 фоизни ташкил этган бўлса 1903 йилда — 53 фоизга кўтарилди. Бундан ташқари 1901—1904 йилларда 76 маротаба биринчи май намойишлари ўтказилди. Ишташлаш (стачка)лар ва намойишларда «Йўқолсин Чор ҳукумати», «Чор ҳукумати — халқ душмани» сингари шиорлар баён этилди. Шунингдек Россияда деҳқон ғалаенлари кўтарилди. Олдинги саҳифаларда Россиядаги турли сиёсий партияларни фаолиятини шарҳлашдан мақсад шуки, уларнинг бўлимлари Туркистон заминида ҳам юзага келиб сиёсий курашларни йуналтирувчи кучлари ҳисобланди. Маълумки ўлкада Тошкент, Самарқанд, Қўқон, Марғилон, Андижон ва бошқа жойларда рус шаҳарлари пайдо бўлган эди. Бу жойлардаги аҳолининг ҳаёти анча оғир бўлган. Шу боис ўлкадаги темир йўл ва корхоналарнинг ишчилари иш ташлади ва намойиш кўтардилар.

XIX аср охирларида ўлкада сургун қилинган социалдемократларни учратиш мумкин эди. Кейинги асрнинг дастлабки йилларида ўлкада социалдемократларнинг сони 377 кишини ташкил этди. 1903 йилдан бошлаб Тошкентда социалдемократик гуруҳи шаклланиб, улар ишчилар орасида чор ҳукуматига қарши революцион кзфашни уюштириш билан шуғулландилар. Ишчилар «Йўқолсин самодержание», «Яшасин халқ ҳокимияти!» деган шиорлар билан ёзилган қизил байроқларни кўтарган ҳолда бош кутардилар. Бундай чиқишлар Тошкентдан ташқари Самарқанд, Андижон, Қўқон ва ўлканинг бошқа жойларида кузга ташланди. Ўша 1905 йилнинг охирга ойларида айрим ҳарбий қисмларда солдатларнинг ҳам ғалаени содир бўлди. Бу вақтларда Тошкент, Самарқанд, Андижон, Қўқон, Хўжанд ва бошқа шаҳарларда социалдемократик ташкилотларнинг конференцияси очилди. Бунда улар РСДРПнинг ўлка ташкилоти сифатида бирлашдилар. Аммо 1907 йилда чор ҳукумати томонидан ташкилотнинг аъзоларини кўпчилигини қамоққа ташланиши орқасида социалдемократларнинг фаолияти сўнди. Бироқ 1912 йилга келиб янги социалдемократик гуруҳлар пайдо була бошлади. Россияда бўлганидек ўлкада ҳам социалдемократик ташкилотларнинг аъзолари бир тарафдан эсер ва меньшевиклар, иккинчидан большевиклардан иборат эди. Улар кўп ҳолларда чоризмга қарши курашларда биргалиқда қатнашдилар. Бироқ уларнинг ўртасидаги зилдият ва келишмовчилик қанчалик вақтларнинг ўтиши билан шунчалик қизғин тус олиб борди. Умуман олганда социалдемократик ташкилотларда меньшевик ва эсерлар салмоқли ўринни эгаллаган эдилар. 1905—1906 йилларда Тошкентда, Қўқонда ва Самарқандда кадет, октябрист ва прогрессивистлар партияларининг бўлимлари юзага келди. Кадетлар савдосаноат вакиллари, адвокат ва инженерларни ўз ичига олди. У келажакда ўлканинг сиёсий ҳаётида салмоқли ўринни эгаллади.

АДАБИЁТЛА Р 1. И .А.Каримов "Тарихий хотирасиз келажак йўқ" Т., 1998 й 2 . И.А.Каримов "Ватан саждагоҳ каби муқаддас д ир" Т., 1 996 й 3жилд 3. И .А.Каримов " Юксак маънавият енгилмас куч " Т., 200 8 й 4. Х.Зиёев " Ўзбекистон мустақиллиги учун курашларнинг тарихи " Т., 200 1 . 5. Ўзбекистонннинг янги тарихи. “Ўзбекистон мустабид совет мустамлакачилиги даврида”. Т., 2000 й 6. Ўзбекистон Республикаси марказий давлат архиви ва Қашқадарё вилояти давлат архивларидаги ҳужжатлар.

Похожие

Мугуллар истилосига карши халк озодлик харакатлари

Араб халифалигига карши халк озодлик харакатлари

ХIХ асрнинг иккинчи ярмида Туркистонда Чор Россияси мустамлакачилик сиёсатига карши миллий озодлик харакатлари

1916 йилги миллий-озодлик қўзғолони. Жадидлар фаолияти

Узбекистоннинг Шуролар даври тарихшунослиги