Милоддан аввалги II ( 2 )асрнинг иккинчи ярмида Римнинг ички сиёсати - История - Рефераты

Милоддан аввалги II ( 2 )асрнинг иккинчи ярмида Римнинг ички сиёсати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Милоддан аввалги II асрда Римдаги ички сиёсат. қуллар қўзғолонлари. 2. Деҳқонларнинг аҳволи. 3. Гракхларнинг ислоҳотлари.

www.arxiv.uz Рим қулдорлик давлати Пуни урушлардан сўнг қўлга киритилган беҳисоб бойликлар ва қуллар меҳнати натижасида ўз тараққиётининг классик босқичига кирган эди . Барча хўжалик соҳаларида қуллар меҳнатидан энг юқори даражада фойдаланилар, уларни энг аёвсиз жазоланар эди. Милоддан аввалги II асрдаги Рим давлатининг ички сиёсати асосан икки йўналишга қаратилган бўлиб буларнинг биринчиси истило қилинган мамлакатларни итоатда сақлаш бўлса, иккинчиси қуллар қўзғолонларини бостиришдан иборат бўлди. қуллар қўзғолонлари Рим жамиятини ларзага солиб, турар ва ички сиёсатдаги асосий муаммо эди. Римда қуллар милоддан аввалги V аср охиридаёқ биринчи марта қўзғолон қилишга уринганлар. Милоддан аввалги 198 йилда Лацияда қуллар ғалаёни юз берган. Милоддан аввалги 196 йилда Этрурияда қуллар қўзғолон кўтарган бўлсалар, милоддан аввалги 185 йилда Апулияда подачи қуллар қўзғолон кўтаришга уринган. Марказий ва Жанубий Италияда, айниқса, Сицилияда йирик қишлоқ хўжалигида ишловчи қулларнинг кескин кўпайиши натижасида милоддан аввалги II асрнинг учинчи чорагида уларнинг ҳаракати кучайган. Милоддан аввалги 138 йилда Евн деган киши Энна шаҳри ҳукмдорига қарши фитна уюштириб, қўзғолон бошланган. Евн ўзини подшо деб эълон қилиб, давлатини "янги Сурия" деб атаган (чунки Евн милоддан аввалги 130 йилдаги Сурия қўзғолонини иштирокчиси эди). қуллар ичидан подшо кенгаши танлаб олинган. Сицилиянинг ғарбий қисмида Киликияда туғилган Клеон бошчилигида қўзғолон кўтарилиб, Евнга қўшилганлар, ҳамда уни подшо сифатида тан олганлар. Энна, Тавромений ва бошқа бир қатор шаҳарларни қўлга олиб, Рим қўшинларига зарба берганлар. қўзғолончилар майда эркин деҳқонларга тегмаганлар, ҳунармандларни эса ўзларига қурол ясашга мажбур қилганлар. Сицилия қўзғолони бошқа жойларга ҳам таъсир қилган. Бундан ташвишга тушган Рим сенати консул Рутилий бошчилигида катта куч

www.arxiv.uz юборган. Милоддан аввалги 132 йилда қаттиқ жанглардан кейин қўзғолончиларнинг бош истеҳкоми Тавромений эгалланган. қўзғолон бошлиқларидан Клеон жангда ўлди. Евн эса асир олиниб, қамоқхонада қийнаб ўлдирилди. қўзғолончилардан қаттиқ ўч олинди. Милоддан аввалги 133 йилда Пергамда Аристоник бошчилигида Римга ва қулчиликка қарши қўзғолон кўтарилиб, қулчилик бўлмайдиган "Гелиополис" ("қуёш шаҳри") давлатини тузишга ҳаракат қилинган. Бироқ бу ҳаракат ҳам бостирилган. Рим қулдорлик давлати билан Италиядаги бошқа қабилалар ўртасидаги кураш деҳқончиликнинг ривожланишига ёмон таъсир кўрсатган. Галлар ва Ганнибал бошлиқ Карфаген қўшинлари билан римликларнинг узоқ вақт давом этган урушлари ҳам Италия деҳқонларининг аҳволини баттар ёмонлаштирган. Аммо бу урушлар вақтида Рим аслзодалари, ҳарбийлари ва савдогарлари ерли аҳолини талаб жуда бойиб кетганлар. Италиянинг эркин деҳқонлари Иберия, Карфоген, Юнонистон ва Кичик Осиёдаги урушларга жалб қилинган эди. Жанг вақтида бу деҳқонларнинг аксарияти ҳалок бўлганлар. Буларнинг ҳаммаси деҳқон хўжаликларининг аҳволини емонлаштириб юборган. Италияга бошқа жойлардан кўплаб кулларнинг келтирилиши деҳқонларнинг янада хонавайрон бўлишига олиб келган. Бундан ерсиз ва кам ерли деҳқонлар кўпроқ жабр кўрганлар. Илгари Италия заминдорлари ерсиз ва кам ерли деҳқонларни ишлатар эдилар. Эндиликда ерга ишлов бериб, деҳқончилик қилишда қуллар меҳнати арзон тушган. Деҳқонлар ўзлари етиштирган маҳсулотларни арзимаган баҳода сотишга мажбур бўлганлар. Тирикчилик оғирлашган. Натижада деҳқонлар ўз ерларини арзон гаровга сотиб, бошқа шаҳарларга кўчиб кетганлар. Бироқ у ерларда ҳам деҳқонларининг аҳволи яхшиланмаган. Бу ҳол қишлоқ ва шаҳарларда ишсиз, бошпанасиз ва бечораҳол одамларнинг кўпайиб кетишига олиб келган. Италиядаги эркин деҳқонларнинг бошига тушган кулфатлар мамлакатдаги баъзи арбобларни ташвишга солиб қўйган. Чунки эркин

www.arxiv.uz деҳқонлар камайса, Рим легионларида хизмат қиладиган жангчилар камайиб кетарди. Бу Римнинг ҳарбий қудратига ҳам путур етказарди. Эркин деҳқонларни жойида сақлаб қолиш учун ўша даврнинг илғор фикрли кишилари айрим чоралар излаганлар. Милоддан аввалги 141 йилда Лелий, Тиберий ва бошқалар жамоат даласидаги ерларни ижарага олиш олиш ҳуқуқини чеклаш тўғрисидаги қонун лойиҳасини тайерладилар. Уни халқ мажлиси ва сенат муҳокамасига қўймоқчи бўладилар. Аммо бу лойиҳа катта ер эгаларнинг норозилигига сабаб бўлади. Лелий ўз қонун лойиҳасини қайтариб олишга мажбур бўлди. Ер ислоҳотини ўтказиш тарафдорларидан бири Тиберий Гракх эди. У Рим аслзодаларининг энг юқори тоифасига мансуб кишиларидан бўлиб, Карфаген урушнинг донгдор иштирокчиси, Испаниядаги консул, Манциннинг бош хазиначиси бўлиб ишлаган. Плутархнинг ёзишича, у Испанияда Этрурия орқали ўтиб бораётганида ерларнинг қаровсизлигидан, қўшчи, подачи ва ёт ўлкалардан келган қулларнинг оғир аҳволларини кўриб, қулдорлардан нафратланган. Тиберий Гракх чет элдан қайтиб келгач, милоддан аввалги 133 йилда халқ трибуни лавозимига сайланган. У ҳам Лелий каби жамоат ерларини ижарага олиш ҳуқуқини чеклашни зарур деб ҳисоблаган. Тиберий ер тўғрисидаги янги қонунларини таклиф этган. қонунга қўра ҳар бир Рим оиласи 250 югердан ерни ижарага олиш ҳуқуқига эга деб ҳисобланган. Гракх катта ер эгаларининг ортиқча ерларини давлат ҳисобига ўтказиб, ундан римлик деҳқонларга бўлиб беришни ҳам таклиф этган. Тиберий сотмаслик, ижарага бермаслик ва тортиқ қилмаслик шарти билан ерсиз деҳқонларга 80 югердан ер бўлиб беришни ҳам таклиф этган. Гракх ўз лойиҳасини халқ мажлисида тасдиқлатиб олган. Лойиҳа тасдиқлангач, уни амалга ошириш учун комиссия тузилган. Аммо давлат ерини қонунсиз эгаллаб турган бой ер эгалларидан иборат сенат Гракх таклифини ғазаб билан кутиб олган ва рад қилган.

www.arxiv.uz Тиберий ўз лойиҳасини амалга ошириш учун сабот билан курашган. У Италиянинг турли томонларидан Римга келган камбағаллар йиғинида алангали нутқ сўзлаб, таклиф қилган қонунларнинг халқ учун, давлат учун муҳим эканлигини исботлаб берган. Йиғинда қизғин тортишувлар бўлиб, камбағаллар Тиберийни қўллаб-қувватлаганлар. Бу йиғинда унинг қонун лойиҳаси қабул қилинган. Сенат аъзолари халқ ғазабидан қўрқиб, йиғиннинг қарорига қарши чиқа олмаганлар. Тиберий ва бошқалардан тузилган комиссия ортиқча ерларни ерсиз деҳқонларга бўлиб беришга киришганлар. Тиберийнинг душманлари эса зимдан иш кўриб, уни обрўсизлантиришга уринганлар, подшо бўлмоқчи деб, унга бўҳтонлар ёғдирганлар. Сенаторлар Рим консулидан Тиберийни суд қилишни талаб қилганлар. Консул уларнинг талабини рад этган. Халқ мажлиси бораётганда Тиберийнинг душманлари унга ва шерикларига ҳужум қиладилар. Ашаддий сенаторлар қуролсиз Тиберий ва унинг шерикларидан 300 кишини сўйил ва калтаклар билан уриб ўлдирганлар. Ўлдирилганларнинг жасадини жиноятчи сифатида Тибр дарёсига улоқтирганлар. Шундай қилиб, камбағаллар учун жон куйдирган халқ трибуни Тиберий Гракх ҳам ўз вазифасини бажараётганида ўлдирилган. Рим сенатининг ислоҳотига қарши гуруҳи Тиберий Гракхнинг вафотидан кейин унинг укаси Гай Гракхни Сардиния оролига вақтинча ноиб қилиб юборишга эришганлар. Гракх Сардиниядан қайтиб келгач, милоддан аввалги 123 йилда халқ трибуни бўлиш учун ўз номзодини қўйган ва бу лавозимга сайланган. У акаси бошлаган ишни давом эттириш учун сабот ва матонат билан курашган. У акасининг ислоҳотларини охирига етказишга қасам ичган. Гракх ўз ишини саноатда тарафдорлар тўплашдан бошлаб, суворийларга таяниб иш кўрган. У шаҳар камбағалларини ўзига тортиш учун янги йўллар қуриш тўғрисида сенатдан қонун чиқартириб олган. Бу билан Римдаги эркин аҳолининг энг камбағал қатламини узоқ вақт даромадли иш билан таъминлашга эришган. У Рим аҳолисининг энг камбағал қисмига давлат заҳиралари ва омборларидан арзон баҳо билан дон ссотиш тўғрисида

www.arxiv.uz ҳам қонун чиқартирган. Шу йўл билан у Рим камбағалларини ўз томонига ағдариб олган. Шундан кейин у акаси даврида бошланиб, вафотидан кейин тўхтиб қолган ер ислоҳоти комиссияси ишини жонлантириб, акасининг қотилларини жазолаш тўғрисида қонун чиқартириб олган. Гракх даврида жуда кўп камбағаллар ер олганлар. У сенат ҳокимиятини чеклашган ва камбағалларнинг ҳам давлатни бошқариш ишларида иштирок этишлари учун ҳаракат қилган. Рим консуллари ва сенаторлар Гракхдан анча қўрққанлар. Шунинг учун уни ерсиз деҳқонларга колония ташкил қилиш мақсадида Карфагенга юборганлар. Улар Гракх ва унинг тарафдорлари билан атайлаб тўқнашувлар ўтказганлар. Бу тўқнашув вақтида янги консулнинг хизматчисини ўлдирганлар. Консул ва сенат Гракх ва унинг тарафдорларини қотилликда айблаб судга берган. Суд уларни жавобгарликка тортган. Гракх ва унинг тарафдорлари буни бўҳтон деб, Рим халқини сенатга қарши курашга ундаганлар. Камбағаллар ва қуллар Гракх томонга ўтиб, улар бир тепаликка жойлашиб олганлар. Италия консули Луций Опимий қўзғолончилар устига қўшин юборган. Сенат эса Гракх бошини олиб келган кишига унинг калласи оғирлигида олтин ваъда қилган. Консул қўшинлари қўзғолончиларни қочишга мажбур қилганлар. Ҳаракат раҳбарларидан Фульвий Флакх қўлга туширилиб, қатл этилган. Гракх қочиб кетаётиб, консул суворийлари томонидан ушлаб олинган. Гракх душманлари қўлида ҳалок бўлишни хоҳламай, ўз қулига ўлдиришни буюрган. Милоддан аввалги 121 йили қули уни ўлдирган. Шундай қилиб, ака-ука Гракхлар бошчилик қилган ер ислоҳоти муваффақиятсизликка учраган.

www.arxiv.uz Адабиётлар: 1. История древнего мира. Расцвет древних обҳеств. Под. ред. И.М. Дьяконова М,. 1989. 2. Егоров А.Б. Рим на гране эпох. Л., 1985. 3. Санчурский Н.В. Римские древности. М., 1995. 4. Штаерман Е.М. Расцвет рабовладельческих отношений в Римской Республике,. М., 1964. 5. Бойназаров Ф. Антик дунё. Тошкент, 1989. 6. Словарь Античности. М., 1989. 7. www.ziyonet.uz 8. www.pedagog.uz

Похожие

Милоддан аввалги II-I асрларда Римнинг иктисодий ва ижтимоий тузуми

Милоддан аввалги II-I асрларда Римнинг ижтимоий иқтисодий ва сиёсий аҳволи

Милоддан аввалги IV-III (4-3) асрларда Римнинг давлат тузуми

XV асрнинг иккинчи ярмида Франция. Абсолют монархияга утилиши

Милоддан аввалги II-I асрлар бусагасида римдаги ижтимоий-сиёсий кураш