Миллий давлатчилигимизнинг тарихий илдизлари (мил.ав. VIII аср милодий IV аср) - История - Рефераты

Миллий давлатчилигимизнинг тарихий илдизлари (мил.ав. VIII аср милодий IV аср)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

83 KB

www.arxiv.uz Миллий давлатчилигимизнинг тарихий илдизлари (мил.ав. VIII аср милодий IV аср) Режа : 1. Ватанимиз худудида илк далат тузилмаларининг вужудга келиши 2. Қанғ ва Довон давлатлари 3. Хионийлар, Кидарийлар ва Эфталитлар давлати . Турк хоқонлиги давлатчилиги 4. Самонийлар давлатчилиги . Қорахонийлар, салжуқийлар, Ғазнавийлар давлатчилиги Хоразмшоҳлар давлатчилиги

www.arxiv.uz Мил.ав. 1 минг йилликнинг 1ярмидаёқ ватанимиз худудларида дастлабки давлат тузилмалари ташкил топа бошлаган. Археологик манбалар ва Юнон, Рим, Хитой кўхна Эрон солнома ва битикларида бу давлатларга доир айрим маълумотлар учрайди. Тилга олинган давлатлар: Катта ХоразмАмударёнинг қуйи оқимидаги ерлар; Бақтрияҳозирги Қашқадарё, Сурхондарё, Тожикистоннинг Амударёга яқин ерлари; СуғдиёнаЗарафшон дарёсидан сув ичган ерлар; ПарканаФарғона водийси; Парфияҳозирги Туркманистоннинг Каспий денгизига туташ ерлари. Юқорида тилга олинган манбаларда бу давлат худудларида яшаган халқлар сак, массагет номи билан тилга олинган. Бироқ бу халқлар асосан кўчманчи, чорвадор халқ ҳисобланган. Шаҳарларда, суғориладиган худудларда яшаган ўтроқ аҳоли ўзлари яшаган худуд номи билан аталган. Яъни Хоразмликлар, бақтрияликлар, сўғдлар ва ҳоказо. «Авесто» да Катта Хоразм давлати ҳақида бир қанча маълумот бор. Унда катта Хоразм таркибидаги вилоятлар санаб ўтилган. Эр.ав. VIIIVII асрларда Катта Хоразм давлати жуда катта худудларни эгаллаган. Бироқ Хоразмнинг энг қадимий сиёсий сулолалари тўғрисида маълумотлар сақланмаган. Афсоналарга кўра Хоразмнинг энг қадимий сулолалари сифатида Сиёвушийлар тилга олинади. Мил.ав. IV асрга келиб Катта Хоразмнинг Амударёнинг қуйи оқимидаги худуди Қадимги Хоразм давлатига уюшади. Бу пайтда Хоразмда Фарасман исмли шоҳ бўлганлиги манбаларда тилга олинади. У ғоятда тадбиркор хукмдор бўлган. У Искандар Зулқарнайнга элчи жўнатиб, унинг Хоразм томонга юришининг олдини олади. Марказий Осиёда аҳамонийлар босқинига қадар ташкил топган 2давлат бу Бақтрия подшолигидир. Бу подшолик ҳақидаги маълумотлар юнон тарихчилари асарларида учрайди. Бақтриянинг пойтахти Балх шаҳри бўлган. Оссурия подшоси Ктесий катта қўшин билан Бақтрияга юриш қилган. Бақтрия ҳукмдори Оксиарт ва ватан ҳимояси учун катта қўшин

www.arxiv.uz тўплайди. Оссурияликлар жангда енгиб чиқсаларда, пойтахт Бақтрияни эгаллай олмай чекинишга мажбур бўладилар. Археолог қазилма манбалари ҳам Бақтрия давлати мавжуд бўлганини исботлайди. Бақтрия давлати билан Оссурия, Мидия давлатлари ўртасида савдо алоқалари ҳам олиб борилган. Бақтрияда бу давлатларга лазурит олиб борилган. Сўғдиёна давлати қадимда ҳозирги Самарқанд, Қашқадарё, Навоий ва Бухоро вилоятлари худудида шаклланган. Сўғдиёналиклар милоддан аввалги VIIV асрларда аҳамонийларга бож тўлаб турганлар. Сўғдиёна тили қадимда ва илк ўрта асрларда жаҳон савдо тили сифатида катта нуфузга эга бўлган. Бу давлатнинг пойтахти Самарқанд, Шарқ билан Ғарбни иқтисодий жиҳатдан боғлаган «Буюк ипак йўли» да Шарқ дарвозаси ҳисобланган. Катта Хоразм, Бақтрия ва Сўғдиёнада ҳунармандчилик ривожланган, маданият юқори даражада тараққий этган. Эрамиздан аввалги VI асрда Марказий Осиё Эрон аҳамонийлари томонидан истило қилинди. Уларнинг ҳукмронлиги эрамиздан аввалги 329 йилгача, яъни Искандар Зулқарнайн босқинига қадар давом этди. Марказий Осиё худуди аҳамонийлар томонидан 12 сатрапликка бўлиниб идора қилинган. Улар Доро хазинасига йилига жарима тўлаб турганлар. Хуллас Марказий Осиё халқлари қарийиб 200 йил Эрон аҳамонийлари хукмронлиги остида яшадилар. Уларга қарши эрк ва озодлик кураши тўхтовсиз давом этди. IV асрга келиб аҳамонийларнинг марказий ҳокимияти кучсизлана бошлаган Марказий Осиё биринчи бўлиб Хоразм ўз мустақиллигини қўлга киритади. Эрамиздан аввалги 329327 йилларда Марказий Осиё Искандар томонидан истило қилинди. Босқинларга қарши озодлик кураши авж олди. Айниқса Спитамен бошчилигидаги кураш кенг тус олди. Бу қўзғолон Сўғдиёна ва Бақтрия худудларини қамраб олди. Искандар маҳаллий зодагонларни ўз томонига оғдириб олиб, қўзғолонни бостиришга муваффақ бўлди.

www.arxiv.uz Искандар вафотидан кейин унинг улкан давлати парчаланиб кетди. Марказий Осиё Салавкийлар ҳукмронлиги остига ўтди. Салавкийлар милоддан аввалги III аср ўрталарида инқирозга юз тутди. Шарқий сатрапликлар мустақилликка интила бошладилар. Эрамиздан аввалги 250 йилда Парфия ва Бақтрия мустақил давлат сифатида Салавкийлардан ажралиб чиқди. Бақтрия Диодот I даврида қудратли давлатга айланди. Унинг давлат чегаралари кенгайиб, тараққий этди. Танга пуллар зарб қилинди. Бу давлат 120 йилдан ортиқ вақт мобайнида Шарқнинг йирик давлати сифатида яшади. Милоддан аввалги II аср ўрталарида ва I аср охирига келиб Қанғ давлати гуллаб яшнади. Қанғ давлати Хоразм худудларида ташкил топди ва милоддан аввалги 170 йилда унга Сўғдиёна, Чоғ қўшиб олинди. Бу давлатда пул муомаласи вужудга келди. Паркана (Довон) давлати Фарғона водийсида вужудга келган. Милоддан аввалги II асрда Паркана мустақил давлат эди. Эрамиздан аввалги 104101 йилларда Паркана 2 марта Хитойликлар хужумига учраган. Лекин Хитойликлар муҳим натижага эриша олмаганлар. Парканада 70 та катта ва кичик шаҳарлар бўлган. Уларнинг умумий хукмдори Гуйшан деб аталган. Мил.ав. III асрларда Тохаристон ҳам мустақил давлат сифатида майдонга келди. Бу давлат ЮнонБақтрия давлати ўрнида пайдо бўлди. Эрамизнинг IIV асрларида Марказий Осиёда қудратли Кушон подшолиги хукм сурди. Кушон подшолиги массагет қабилаларига кирган тохар уруғларидан бирининг номи билан аталган. Давлатнинг асосчиси Хитой манбаларида Гуйшан деб аталган. Кушон подшолиги сиёсий тушунча, жуғрофик худуди эса Бақтриядир. Кушон империяси Канишка хукмронлиги даврида (78123) тараққиётнинг чўққисига чиқди. Салтанатда товарпул муносабатлари, ҳунармандчилик, савдосотиқ ривожланди. Канишка бир қанча худудларни яъни Қобул, Кашмир подшохликларини ўзига бўйсундирди.

www.arxiv.uz Кушон салтанати улкан марказлашган давлат сифатида шаклланган эди. Салтанатда шаҳарлар кўпайиб, халқаро савдосотиқ алоқалари кенгайди. Қулчилик, қулдорлик муносабатлари кенгайган. Шаҳарлар ва ҳунармандчиликнинг ривожланиши халқаро савдосотиқнинг авж олишига замин тайёрлади. Канишка давридав Рим билан ҳам савдо дипломатик алоқалари олиб борилган «Бую к ипак йўли» орқали Хитой, Ҳиндистон, Эрон, Сурия, Хоразм давлатларига карвон савдоси олиб борилган. Савдосотиқ ва маданий алоқалар туфайли сўғдий ва скиф тили тенг худудларга тарқалди. Машҳур сўғд ёзуви ҳам кушонлар даврига оиддир. Кушон салтанатида диний эътиқод турлитуман бўлган. Бироқ Канишка даврида буддизм давлат дини даражасига кўтарилди. Канишканинг ворислари Хувишка ва Васишка даврида маданиятнинг ҳиндланиш жараёни кучайди. Бу хол кушонлар салтанати инқирозининг бири бўлди. III асрнинг 2ярмидан эътиборан кушонлар салтанати инқирозга юз тутди. III асрда тобора заифлашиб бораётган Қанғ давлати тасарруфидан 1бўлиб Хоразм ажралиб чиқди. Уни махаллий африғийлар сулоласига мансуб Хоразмшоҳлар идора қила бошлади. Қанғ давлати ва Кушон империяси равнақ топгпн даврда бошланган юксалиш мамлакат аҳолисининг ижтимоийиқтисодий, сиёсий ва маданий ҳаётида муҳим ўзгаришларга олиб келди. Суғоришга асосланган деҳқончилик ривожланди. Зироатчилик, боғдорчилик кенг тус олди. Махсулдорлик тобора ортиб борди. Шаҳарларнинг кўпайиши ҳунармандчиликнинг ривожланиши савдосотиқнинг ўсишига олиб келди. Ерга бўлган муносабат ўзгариб борди. Янги ерлар ўзлаштирилди. Бу ерларнинг асосий қисми маълум бир кишиларзодагонлар қўлида тўпланиб борди. Бу йирик ер эгалари бориббориб зироаткор деҳқонлар устидан ҳукмронликларини ўрнатдилар. Бу мулкдорлар деҳқонларяъни қишлоқ ҳокими деб аталган. Зодогонларга қарам деҳқонлар кадиварлар деб аталган. V аср ўрталарига келиб марказий Осиёда янги бир қудратли давлат – Эфталитлар давлати вужудга келди. Эфталитлар даври бўйича Римлик ва

www.arxiv.uz Византиялик тарихчилар маълумот беради. Эфталитлар давлати ҳақида ягона нуқтаиназар мавжуд эмас. Феофан Византийскийнинг ёзишича, эфталитлар ўз номини подшоҳларидан бири бўлган Вахшунвар Эфталон номи билан аташган. Арман тарихчиларидан бири эса эфталитлар номи хафт (етти) яъни массагетлар еттинчи қабиласи номидан олинган деб ҳисоблайдилар. Манбаларда 457 йилдан яъни эфталитлар шоҳи Вахшунвар Чоғаниён, Тохаристон ва Бадахшонни ўзига бўйсундириб олган вақтдан бошлаб Эфталитлар хақида маълумот бера бошлайди. Сосоний шохиПероз Эфталитларга қарши муваффақиятсиз юриш қилади ва асирга тушади. У иккинчи ва учинчи юришларда ҳам мағлуб бўлади ва халок бўлади. Эфталитларнинг сиёсий маркази Пойканд ёки Балх шаҳри бўлган. Давлат бошида подшоҳ турган. Одамлар асосан шаҳарларда яшаган. Аҳолининг асосий қисми деҳқончилик билан шуғулланган. Бу даврда янги типдаги шаҳар қалъалар қад кўтара бошлайди. Бундай шаҳарлар феодал давлат учун хос эди. Эфталитлар халқаро тижорат соҳасида Эрон, Византия, Ҳиндистон, Хитой билан кенг алоқада бўлган. Ипак, шиша, дориворлар, қимматбаҳо тош ва бўёқлар билан савдо қилишган. Эфталитлар танга пуллар зарб қилганлар. Эфталитлар тили турлитуман бўлган. Эрон ва туркий тилларда сўзлашганлар. Хоразмий, эфталит ва бошқа ёзувлар қўлланилган. Диний эътиқод ҳам хилмахил бўлиб зардуштийлик дини алоҳида аҳамиятга эга бўлган. Эфталитларда моддиймаданият тараққий этган. Бинокорлик, наққошлик, тасвирий санъат ривожланган. V асрга оид бўлган эфталит шоҳлари саройи бўлган Варахша ёдгорлиги бу даврда моддий маданиятнинг ривожланганлигидан дарак беради. VI аср ўрталарига келиб Марказий Осиёда йирик кўчманчи давлат – Турк хоқонлиги таркиб топди. Турк атамаси этник мазмунни англатмай бир неча қабила ва халқлар бирлашувини билдирувчи сиёсий атама саналади. «Туркий» сўзи «ёш», «уйланмаган жангчи» маъносини билдиради.

www.arxiv.uz VI асрнинг 2ярмида олтойдаги туркий халқлар Еттисув халқлари билан Турк хоқонлигига бирлашган. Хоқонликни илк бор акаука Илихон, Бумин ва Истемилар бошқарган. Хоқонлик маркази Олтой эди. 560570 йилларда хоқонлик куч қудратли давлатга айланди.Бу даврда турклар Хитойга бир неча бор харбий юришлар қилган. 580 йилларда хоқонлик 2 қисмга шарқий ва ғарбий қисмларга бўлиниб кетади. 630 йилдан ғарбий турк хоқонлиги юксала бошлайди. Унинг чегаралари Ҳинд дарёси қирғоқларигача борган. 660 йилда турклар маълум муддат Хитойликларга то беъ бўлиб қолган, бироқ бу узоқ давом этмади. VI аср охирида Ўрта Осиёда хоқонликни тиклаш учун ҳаракат бошланди. Бироқ бу вақтда ғарбдан араблар бостириб кирди. Турк хоқонлигига бирлашган халқлар тараққиётининг турли босқичини бошдан кечирмоқда эди. Хоқонликдаги халқлар ўтроқ заминдорлар ва кўчманчи чорвадорлардан иборат бўлган. Турк хоқонлигида давлат бошқаруви уруғаймоқчилик аеъаналарига асосланган эди. Юқори лавозимлар хоқоннинг акаукалари, қариндошуруғлари ўртасида тақсимланган. VVI асрларда қишлоқ, шаҳарларда зодагонларнинг иқтисодий ва сиёсий ҳокимияти кучайиб борган. Кўчманчи турклар бу пайтда уруғ жамоатчилигидан қулдорлик тузумига ўтиш даврида эди. Жамоани «ҳоқон» ва «Қурултой» аёнлар кенгаши бошқарган. Ғарбий турк хоқонлиги марказлашган давлат эмас эди. У ўнлаб туркий қабилалардан ташкил топган ва уларни алоҳида хонлар идора қилган. Бу пайтда Зарафшон, Қашқадарё ва Амударё бўйига 9 та мустақил ҳокимлик бўлган. Бухоро воҳаси ҳам бир нечта мустақил ҳокимликка бўлинган. Бу даврда ҳоқонлик худудларида савдосотиқ ривожланди. Шаҳарлараро алоқалар кучайиб борди. Хитой билан савдо алоқалари қизғин олиб борилган. Турклар мовий осмон руҳига сиғинишган. Ҳар бир хонликнинг ўз қўшини бўлган. Турк хоқонлигининг ўз туркий ёзуви бўлган.

www.arxiv.uz VIII асрнинг бошларида Ўзбекистон худудлари араблар томонидан босиб олинди. Бу ерлар араб халифалигининг тасарруфига киритилди ва унингноиблари томонидан бошқарила бошлади. Мовороуннаҳрда ислом динининг кенг ёйилиб, ислом дини қонуншунослиги ва маданияти кенг ёйилди. Давлат бошқарувининг асоси ислом дини қоидаларига биноан ташкил қилинди. Мовороуннаҳрда арабларга қарши қўзғолонлар узлуксиз давом этди. VIII аср охири IX аср бошларида Араб халифалиги оғир сиёсий тангликка учради. Бўйсундирилган халқларни итоатда тутиб туриш ўлка ноиблари учун тобора қийинлашиб борди. Мовороуннаҳр ва Хуросон аҳолисининг тезтез қўзғолон кўтариб туришга, мамлакат ичида узлуксиз давом этган феодал урушлар араб халифалигини заифлаштириб қўйди ва мустақил давлатларнинг пайдо бўлишига олиб келди. 821 йилда Тоҳир ибн Хусайн Хуросон ва Мовороуннаҳр ноиби этиб тайинланди. Кўп ўтмай у ўз мустақиллигини эълон қилди. Шу тариқа Мовороуннаҳр ва Хуросон тохирийлар хонадонига меърос бўлиб қолди. Бу даврда Мовороуннаҳрнинг Самарқанд, Фарғона, Шош ва Уструшона вилоятларида сосонийлар хонадони ноиблик қилар эди. Уларнинг ноиблиги тоҳирийлар томонидан тан олинган. Улар ўз номларидан мис пуллар зарб қилдирганлар. 865 йилда Наср ибн Аҳмад Самарқандни марказга айлантирди. У Мовороуннаҳрнинг барча вилоятларини бирлаштириш ва Хуросондан ажратиб олиш чораларини кўрди. IX асрнинг охирги чорагида Мовороуннаҳрнинг барча вилоятлари сомонийлар тасарруфига ўтиб, у ўз мустақиллигини тиклаб олди. Бу пайтда Наср ибн Аҳмад билан унинг укаси Бухоро ноиби Исмоил ўртасида зиддият кучайиб, 888 йилда жангга олиб келди. Бу жангда Исмоил ғолиб келди ва у бутун Мовороуннаҳрни бирлаштириб, унинг ягона ҳукмдори бўлиб қолди. Исмоил Сомоний Мовороуннаҳрни бирлаштиргач, мустахкам феодал давлат тузишга интилди. 900 йилда бутун Хуросон сомонийлар қўли остига ўтди.

www.arxiv.uz Сомонийлар пойтахти Бухоро ислом динининг марказларидан бирига айланди. Сомонийларда ер уч тоифага бўлинган: 1. Мулки султонийсултонга тегишли ерлар. Бу ерлар давлат ерлари деб аталган. 2. Мулклархусусий мулк бўлган ерлар. 3. Вақф ерларимачит, мадраса, хонақо ва мақбаралар тегишли ерлар. Исмоил Сомоний марказий ва вилоят бошқарув тизимини янгидан ислоҳ қилди. Сомонийлар ўзларини амир деб аташган. Исмоил Сомоний бошқарув тизимида бир қанча ислоҳотлар ўтказди. Бошқарув даргоҳ (сарой) ва девон (маҳкама) ёрдамида амалга оширилган. Бошқарувда амирнинг шахсий лашкари бўлган турк ғуломлари катта аҳамиятга эга бўлган. Сомонийлар давлати саройида ҳам девонбошилар, мирзабошилар ва бошқалар бўлган. Марказий бошқарма 10 та девондан иборат эди. Наср II даврида (914943) Регистон майдони атрофида шу девонлар учун махсус 10 та бино қурилган. Вазир девони саройидаги девонларнинг энг каттаси бўлган. Вазир давлатнинг марказий бошқармасини бошқарар, қолган девонлар унга бўйсунар эди. Давлат даромадлари ва харажатларини бошқариб борувчи олий молиявий амалдор, яъни муставфий девони катта ўрин тутган. Қолган девонлар ҳам алоҳида ишлар бўйича шуғулланган. Вилоят марказларида ҳам шу 10 девоннинг ҳаммаси мавжуд бўлиб, улар махаллий ҳокимга бўйсунган. Олий диний раҳбар шайхулислом деб аталган. Қорахонийлар давлатининг хукмдори буюк хон деб аталган. Қорахонийлар сулоласи манбаларида улар «тамғачхон» деб тилга олинади. Қорахонийлар давлати алоҳида вилоятларга бўлингна бўлиб, уларни сулола вакиллари – иликхонлар бошқарган. Вилоятларни бошқарув услуби Сомонийлар давлатидаги тартибни тўлиқ такрорламас, лекин айрим

www.arxiv.uz мансаблар сақланиб қолганди. Масалан иликхонлар хузурида вазир, муставфий, шаҳарларда ҳоким, раис, мухтасиб ва бошқалар сақланиб қолган. Диний мансаблар тўла сақланиб қолган. Қорахонийлар даврида йирик заминдорларнинг эски кўриниши емирила бошлади. Қорахонийлар марказлаштирилган давлат бошқаруви ўрнига мамлакатни удел тизими асосида бошқаришга ўтдилар. Марказий хонлар билан иликхонлар ўртасида алоқа мустаҳкам бўлмаган. Иликхонлар қошида вазирлар, соҳиббердилар, муставфийлар бўлган. Салжуқийлар ва ғазнавийлар давлати давлат ташкилоти жуда тартибли ва мукаммал шаклда тузилган эди. Бунда эски турк давлати ташкилоти анъаналарининг таъсири жуда катта бўлган. Салжуқийларда ва ғазнавийларда давлатнинг ягона хукмдори Султон эди. Султон идора қилаётган давлат бир неча қисмга – уделларга бўлингна. Бу уделлар султон хонадони аъзолари томонидан бошқарилган. Лекин давлат бу хукумат ишларини юритиш учун олинган қарорлар султон номидан чиқарилар эди. Султон ҳар хусусда мутлоқ ҳоким эди. Хукмдорлик ирсий бўлиб, валиахдлик қонунига амал қилинган. Салжуқий давлати бошқарувининг юқори поғонасида хукмдор қўл остида қуйидаги ташкилотлар бор эди: 1. Сарой ташкилоти 2. Хукумат ташкилоти 3. Лашкар ташкилоти 4. Илмия ташкилоти Сарой ташкилотига мансублар тўғридантўғри султоннинг хузурида, унинг шахсий ишларини бошқарар эдилар. Сарой ташкилоти хожиблар, чошнагирлар, сарой нозири, қўриқчилар, шаробдорлар, байроқдор ва соқчилардан иборат бўлган. Хукумат ташкилоти салжуқийларда умумий давлат ишлари хал қилинадиган девон, яъни «Девони аъло»дир. Девони аъло вазир

www.arxiv.uz бошчилигидаги Девони иншо, Девони истифо, Девони ашраф ВА Девони арз каби иккинчи даражали девонлардан таркиб топган. Лашкар ташкилотихарбий кучларни ташкил қилган кишилардан иборат эди. Илмия ташкилоти шоир ва олимлардан ва мударрислардан ташкил топган. Шунингдек, диний арбобларшайхулислом, қози, имом, муфти ва бошқа руҳонийлар ҳам илмия ташкилоти таркибига кирган. Ер фондлари салжуқийлар давлатида 4 турга хос ерлар, икта ерлар, хусусий ерлар ва вақф ерларга бўлинган. Сарой ташкилоти кадрлари ва харбий синф вакиллари турклардан иборат бўлган. Хоразмшохлар давлатининг сиёсий системаси давлат ишларини уюштириш ва ички бошқарув билан шуғулланувчи анча самарали давлат машинасига таянар эди. Хоразмшохлар ўз давлат ташкилоти салжуқийлар давлати ташкилотига ўрнак қилиб тузган эдилар. Давлат ташкилоти 4 қисмдансарой, хукумат, лашкар ва адолат ташкилотларидан иборат эди. Хукумат ташкилоти тепасида хукумдордан кейин вазир турар эди. Вазир хукумдорнинг вакили сифатида ички ва ташқи сиёсат олиб борар, барча амалдорларнинг тақдири вазирнинг қўлида эди. Хукумат идорасининг олий органи Буюк девон эди ва бу девонда давлат ишлари мухокама қилиниб, қарорлар чиқарилар эди. Бундан ташқари Девони иншо, Девони Истифо, Девони Ашраф, Девони Арз, ва Девони Назар деб номланган, маълум вазифаларни бажарувчи кичик девонлар ҳам бўлган. Турк зодагонлари одатда улуғ хожиб лавозимларини эгаллаб, хоразмшохнинг энг муҳим топшириқларини бажарар эдилар. Хоразмшоҳлар давлатидаги адлия ташкилоти эса, ўрта асрлар туркислом давлатларидаги сингари шаърий ва урфий қонунларнинг бир биридан айрилиши асосида таянар эди. Шариат қонуни билан шуғулланган ташкилот пойтахтдаги қозилик девони томонидан бошқарилар ва унинг бошлиғи хукумдор томонидан тайинланадиган «Ахволкузот» унвонли шахс бўлган. Урфий махкамалар эса осойишталикни бузганлар ва қонунга итоат қилмаганларни жазолаган.

www.arxiv.uz А Д А Б И Ё Т Л А Р 1. Абу Райхон Беруний «Қадимги авлодлардан қолган ёдгорликлар» танланган асарлар 1жилд Т. «Фан» 1968 й. 2. Асқаров А. «Ўзбекистон тарихи» (Энг қадимги даврлардан милоднинг 5асригача) Т. «Ўқитувчи» 1994 й. 3. Зиёев А. «Ўзбек давлатчилиги тарихи» Т. «Шарқ» 1999 й 4. Каримов Ш. Шамсутдинов Р. «Ватан тарихи» 1китоб «Ўқитувчи» Т. 1997 й 5. «Ўзбекистон халқлари тарихи» 1жилд Т. «Фан» 1992 й 6. Шониёзов К. «Қанғ давлати ва қанғликлар» Т. «Фан» 1990 йил 7. «Ўзбекистон халқлари тарихи» Т. «Фан» 1992 й 8. Абулғози Баходирхон «Шажараи турк» Т. «Чўлпон» 1992 й 9. Муҳаммаджонов А. «Ўзбекистон тарихи» Т. «Ўқитувчи» 1994 йил 10. Каримов Ш. Шамсутдинов Р. «Ватан тарихи» 1китоб Т. «Ўқитувчи» 1997 й

Похожие

Ўзбекистон журналистикасининг тарихий илдизлари

XVI аср ва XVII аср бошларида Англия

Хоразмшохлар даврида ўзбек давлатчилиги

Урта осиёда антик давр ёдгорликлари

Катта Хоразм ва Бақтрия давлатлари