Мактабда тарихий Ўлкашунослик тўгарагини ташкил қилишнинг таълим ва тарбиявий аҳамияти - История - Рефераты

Мактабда тарихий Ўлкашунослик тўгарагини ташкил қилишнинг таълим ва тарбиявий аҳамияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

54.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Тарихий ўлкашунослик тўгарагининг мақсад ва вазифалари. 2. Мактаб тарихий ўлкашунослик тўгараги хақида маълумот. 3. Тарихий ўлкашунослик тўгарагини ташкил этиш усуллари. 4. Ўқув жараёнида ўлкашунослик ашёлари ва маълумотларидан фойдаланиш. 5. Дарс ва синфдан ташқари машғулотларда ўлкашунослик маълумотларини ўрганиш. 6. Тарихий ўлкашунослик тўгарагининг ёш авлодни инсонпарварлик ва ватанпарварлик руҳида тарбиялашдаги аҳамияти.

www.arxiv.uz Тўгарак синфдан ташқари ишларни ташкил этишнинг ихчам шакли бўлиб , кўпмнча мактабда амалга ошириладиган ишларнинг марказига айланиб қолади . Ўқувчиларни ватанпарварлик , халқимизнинг илғор анъаналари руҳида тарбиялашдек долзарб вазифаларни ҳал этишда мактабда тарихий ўлкашунослик тўгарагини ташкил этиш муҳим аҳамиятга эга . Зеро, ватанпарварлик ўз ўлкасини ўрганиш ва танишдан бошланади. Инсон ўзи тўғилиб ўсган жой тарихини билмай, шаҳар, туман, вилоят, воҳа ва водийлар тарихини ўрганмай туриб ўз мамлакати тарихини чуқур билиши амри маҳолдир. Бинобарин, ўқувчиларнинг тарих курсидан олган билими ва кўникмалари ўлкашунослик ишлари натижасида мустаҳкамланади. Ўлкашунослик тўгарагининг бўлғуси раҳбари нималарни билиши керак? Энг авволо, у ўлкашунослик нима, у нималарни ўрганади ва нимадан баҳс этади, ўлкашнослик манбалари, объектлари, турлари, илмий-назарий ва методологик асосларини яхши билиши керак. Маълумки, «ўлка» тушунчаси тор ва кенг маънода ишлатилади. «Ўлка» тушунчаси тор маънода инсон туғилиб ўсган жойи, яъни киндик қони тўкилган – Она тупроқ, кенг маънода эса туман, вилоят, воҳа ва водийдир. Ўлкашунослик уч турга бўлинади: Давлат ёки илмий ўлкашунослик, жамоат ўлкашунослиги ва мактаб ўлкашунослиги Давлат илмий ўлкашунослиги ишларини амалга ошириш вазифаси республикамизда ташкил этилган махсус музейлар, вилоятларда ташкил этилган ўлкашунослик музейлари, ўша жойлардаги архив ҳужжатлари ҳамда уларни ўрганиб, тартибга соладиган илмий ходимлар, шунингдек, Фанлар Академиясининг Тарих, Археология институтлари илмий ходимлари томонидан олиб борилган илмий тадқиқот ишларидаги бевосита ўлкани ўрганишга алоқадор бўлган тадқиқотлари орқали амалга оширилди. Жамоат ўлкашунослиги эса бевосита овул, қишлоқ, туман, вилоят, воҳа ва водийларда яшаб ижод қилган, меҳнатда, ижодиётда, ўзи туқилиб ўсган жой

www.arxiv.uz аҳлини мўътабар кишиларининг ҳаёти ва фаолияти билан шуғулланади. Жамоат ўлкашунослигининг бевосита иштирокчилари кўпчилик ҳаваскор археологлар сингари қадимий ёдгорликларни ҳам ўрганади, ҳамда уларни сақлаш ва асраш ишларига бошчилик қилади. Мактаб ўлкашунослиги эса мактабларида тарих ўқитувчилариниг бевосита раҳбарлигида ташкил қилинади. Шу билан бирга адабиёт, жуғрофия ва биология ўқитувчилари ҳам жалб қилиниши мумкин. Мактаб ўлкашунослиги фақат шу илм даргоҳи учун хизмат қилмайди, балки у кенгайиб умумжамоатчилик манфаатларини ҳам ўзида мужассамлаштиради. Тарихий ўлкашунослик мактаб ўлкашунослигининг бир бўлагидир. У иккига бўлиниб, яъни ўқув жараёнида(ўқув дастури асосида) ва ўқув дастуридан ташқари (мактабнинг тарбиявий ишлар режасига асосланган ҳолда) амалга оширилади. Ўқув жараёнида (синфда) олиб бориладиган ўлкашунослик ишлари ҳам икки мақсадни кўзлайди: Бири-ўз ўлкаси ўтмишини археологик, этнографик, топономик ва архив ҳужжатлари асосида ўрганиш ва тўпланган материалларни системага солиш; иккинчиси-тўпланган ўлкашунослик материалларидан тарих дарсларида фойдаланишдир. Синфда олиб бориладиган ўлкашунослик ишларига барча ўқувчиларнинг иштирок этиши мажбурийдир. Мактабдан ташқари олиб бориладиган ўлкашунослик ишларига,яъни туристик саёҳатлари, археологик экспедицияларда ушбу ишга лаёқатли, қизиқувчи ва жисмоний соғлом ўқувчилар ихтиёрий равишда иштирок этадилар. Умуман, ўлкашуносликнинг юқорида зикр этилган уч турини билган одам бу фанни бошқа фан билан чалкаштирмайди. Ўлкашуносликни ўрганиш объектларига: тарихий ёдгорликлар, археологик ёдгорликлар, меъморчилик, шаҳар қурилиш ёдгорликлари, санъат ёдгорликлари, ёдгорлик ҳужжатлари, этнографик ва топономик ёдгорликлар, маълум ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, тарихий-маданий ривожи киради.

www.arxiv.uz Ўлкашуносликнинг асосий манбалари эса қуйидагилардан иборат: 1. Археология - лотин тилидан олинган бўлиб, «археос» - қадимги, «логос» – фан деган маънони билдиради. 2. Этнография – «этнос» – халқ, «графейн» - ёзаман деган маънони англатади. 3. Топономика – «топос» – жой, «онома» – ном деган маънони билдиради. 4. Архившунослик ва нодир қўлёзма асарлар. 5. Музей материаллари. Мана шу беш манбаларни ўрганмай туриб, ўз ўлкамиз тарихини яхши англай олмаймиз. Тарихий ўлкашунослик тўгарагида аниқ бир ҳудуд ҳар томонлама ўрганилади. Ўлка туман, шаҳар, кичик ноҳиянинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, тарихий ва маданий ривожланишлари асосий ўрганиш объектлари ҳисобланади. Тарихий ўлкашунослик тўгараги машғулотлари амалий характерга эга бўлиб, маъруза ва суҳбатлар озгина қисмни ташкил этади. Машғулотлар мазмуни оддийдан мураккабгача, оддий қидирув топшириқларни бажариш маъносида мураккаблашиб боради. Хусусан, тўгарак аъзолари давлат в халқ музейлари топшириқларини бажаришдан олдин мавжуд фактлар асосида жойлар, тарихий ва маданий ёдгорликлар билан танишадилар. Бундай ишлар ўқувчиларни адабиёт билан ишлашга , хотираларни ёза билиш кўникмасига ва бошқаларга ўргатади. Тарихий ўлкашунослик тўгарагининг асосий иш фаолиятидаги қуйидаги муҳим шартларни кўрсатиш мумкин: 1. Тарих тўгараги ўқувчиларининг ихтиёрий уюшмаси бўлиб, унда ихтиёрийлик тамойили асосида шу ишга астойдил қизиқадиган ўқувчиларни қабул қилиш. 2. Иш жараёнида тўлиқ ошкоралик бўлиши, яъни тўгарак аъзолари билан бир қаторда бошқа мактаб ўқувчилари ҳам ёш ўлкашуносларнинг изланишларидан хабардор бўлиши.

www.arxiv.uz 3. Тўгарак аъзоларининг ҳар бири топширилган ишни масъулият билан бажариши. Тўгаракнинг иш режасини тузишда, уни ўқувчилар билан фикр алмашиниб, мактабнинг ўлкашунослик ишларига бевосита ва билвосита алоқаси бўлган ўқитувчилар ва болалар, туристик станцияси ходимлари билан маслаҳатлашилгач, барча фикр ва мулоҳазалар ҳисобга олиниб тасдиқланса, айни муддао бўларди. Шунингдек, экскурсия, экспедиция, сайр-саёҳат маршрутларини танлаш, мактабда тўгарак ёзма органини чиқариш ва турли хил масалаларни ҳал этишда ҳам болалар ижодкорлиги ва ташаббусидан кенг фойдаланиш керак. Режада тўгаракнинг мақсади, аш услуби ўз аксини топиши зарур. Тўгаракнинг қуйидаги тахминий иш режасини таклиф қилиш мумкин: Тўгаракнинг мақсади. Тўгаракнинг мақсади ўқувчиларни ўз ўлкаси билан таништириш, саёҳат, экспедицияларди ишлаш учун тайёрлаш, уларнинг тарихий билим доирасини кегайтириш. Она Ватанга муҳаббат руҳида тарбиялашдан иборат. Тўгаракнин тузулиши. Тўгарак тарихини севувчи, у билан астойдил қизиқадиган ўқувчиларни бирлаштиради. Машғулотлар ҳафтада бир марта,масалан жума куни соат 14.00 дан 16.00 гача ўтказилади. Тўгарак машғулотларини айнан бир мавзуда икки йил давомида ўтказиш ҳам мумкин. Чунки ижодий изланишларни иккинчи йилда ўқувчиларнинг биринчи йили олган билимларини мустаҳкамлаш, кенгайтириш ва чуқурлаштириш имкони бор. Тўгаракнинг иш усуллари . Ўқитувчининг суҳбати. Суҳбат давомида керакли бўлган пайтда фотосуратлар, расмлар кўрсатиш. Ўлкашуносликка доир мунозара, рефератлар конкурси ўтказилиб, изоҳли альбомлар яратиш. Ўлкашунослик объектларини, диққатга сазовор жойларни расмга олиш, лавҳалар ёзиш, объектларни паспортлаштириш. Мактаб музейлари ва фан хоналари учун кўргазмали қуроллар ясаш, турли қўлланмава материаллар тайёрлаш, археологик, тарихий ёдгорлик жойлари

www.arxiv.uz бўйлаб, музейларга, фабрика, завод, жамоа ҳўжаликларига экскусия уюштириш. Саёҳатларги чиқиш, экспедиция топшириқларини бажариш, фан, маданият, меҳнат қаҳрамонлари саноат ва қишлоқ хўжалик ходимлари билан учрашувлар ўтказиш, махсус кундалик тутиш, каклоглар билан ишлаш, кўргазма, стенд ташкил қилиш, ўлка тарихига оид китоблардан парчалар ўқиш, археологик қазишмаларда қатнашиш. Тўгарак аъзоларининг мустақил ишлари. Тарихий археологик ва меъмориилк ёдгорликларни суратга тушириш, этнографик маълумотларни йиғиш ва қайта ишлаш, архив, ёдгорлик ҳужжатлари, каталоглар билан ишлаш, музей экспонатларини ўрганиш ва «Ёш ўлкашунос» деворий газетаси учун мақолалар ёзиш, хронологик масалалар ечиш, Ўзбекистон тарихиданмустақил ишлар дафтарини керакли маълумотлар билан тўлдириш. Ушбу тўгаракнинг иш режаси тахминий бўлиб, ўқитувчилар маҳаллий шароит, ўқувчиларнинг ёши ва синфларга қараб ўзгартириш киритишлари мумкин. Тўгарак раҳбари тузилган режа асосида тўгарак аъзоларини тарихий ўлкашуносликнинг асосий соҳалари бўйича гуруҳларга бўлиб топшириқлар бериши мақсадга мувофиқдир.

www.arxiv.uz Фойдаланилган адабиётлар : 1. И.Каримов. «Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир». Т. «Ўзбекистон». 1995 й. 2. И.Каримов. «Баркамол авлод Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори.». Т. «Шарқ», 1997 й. 3. Ж.Йўлдошев. «Таълимимиз истиқлол йўлида». Т. «Шарқ». 4. И.Жаббаров. «Ўзбек халқ этнографияси». Т. «Ўқиувчи». 1994. 5. А.Набиев. «Тарихий ўлкашунослик». Т. «Ўқитувчи». 1995й. 6. А.Иброҳимов. «Ватан туйғуси». Т. «Ўзбекистон». 1996. 7. Муҳаммад Саттор. «Ўзбек удумлари». Т. «Фан» 1975й. 8. С.Махкамов. «Мактабда тарихий ўлкашунослик ишларини ташкил этиш бўйича методик тавсиялар». Тошкент. РТМ. «Зиё чашмаси». 1998 йил. 9. Халқ таълими журнали. 5-сон. Тошкент. 2000 й.

Похожие

Ўзбекистоннинг давлат мустақиллигининг эълон қилиниши ва унинг тарихий аҳамияти

Демократия ва тарихий жараён

1941-80 йилларда Ўзбекистонда музейлар ва музей иши

Тарихий жараёнда давлатнинг ўрни ва роли

Тарихий-география. Этногенез ва этник тарих