Ma`danlarning kashf etilishi va xo`jalikning rivojlanishi - История - Рефераты

Ma`danlarning kashf etilishi va xo`jalikning rivojlanishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34.5 KB

Ma`danlarning kashf etilishi va xo`jalikning rivojlanishi Reja: 1. Ma`danlar haqida umumiy ma’lumot. 2. Eneolit davri manzilgohlari va qurollari 3. Eneolit davri kishilarining xo`jaligi. 4. Uy-joy va boshpanalar Foydalanilgan a dabiyotlar .

1. Ma`danlar haqida umumiy ma’lumot. Qadimgi odamzod uzoq vaqt mobaynida har turli tosh, yog`och, hayvon suyaklari va tishlaridan qurollar yasab tirikchilik o`tkazgan. Odamlar tog`-u toshlarda kezib yurganlarida mis, kumush, oltin, qalay, qo`rg`oshin va boshqa ma`danlaiga duch kelganlar. Qadimgi odamlar tomonidan kashf etilib foydalanilgan ma`danlardan biri mis bo`lgan. Mis konlari Kichik Osiyo, Sinay yarim oroli, Misr, Ikki daryo oralig`i, Eron, Turon, Hindiston, Xitoy va Yevropaning ko`p joylaridan topilgan. Mis boshqa ma`danlaiga nisbatan ancha yumshoq bo`lgan. Shuning uchun undan yerga ishlov beradigan mustahkam qurollar yasab bo`lmagan. Shu tufayli odamlar tosh qurollardan ko`proq foydalanganlar. Odamlar ham tosh, ham mis qurollardan foydalanganliklari uchun bu davrni «eneolit» deyiladi. Eneolit so`zi yunoncha - lotincha so`z bo`lib, eneus – mis , litos – tosh degan ma`noni bildiradi. Eneolit miloddan avvalgi IV mingyillik va III mingyillikning birinchi yarmi oralig`idagi davrni o`z ichiga oladi. 2. Eneolit davri manzilgohlari va qurollari. Eneolit davri kishilari o`zlari uchun yashash qulay bo`lgan joylarda keng tarqalib yashaganlar. Ularning yashagan manzilgohlari Osiyo, Afrika, Yevropa, Avstraliya va Amerikadan topilgan. Ammo shimoliy o`lkalarda yashagan kishilar bu davrni o`z boshlaridan kechirmaganlar. Eneolit davriga mansub manzil-gohlar kovlanganda tosh qxirollar bilan birga misdan yasalgan bolta, pichoq, bigiz, so`zan, teshg`ich va zebi-ziynat buyumlari topilgan. Tosh, yog`och va suyakdan yasalgan har turli qurollar va zeb- ziynat buyumlari vaqt o`tishi bilan yanada takomillashgan. Ammo mis yumshoq ma`dan bo`lganligi uchun tosh, yog`och va suyakdan ishlangan qurolla ni siqib chiqara olmagan. Yog`och, tosh va suyakdan yasalgan qurollarning takomillashishi xo`jalikning rivojlanishiga katta yo`l ochib bergan bo`lsa, mi qurollardan foydalanish xo`jalikni yanada rivojlantirdi. 3. Eneolit davri kishilarining xo`jaligi. Mis va tosh qurollardat foydalanish qadimgi odamlar xo`jaligining rivojlanishida katta ahamiyatga ega bo`lgan. Neolit

davrida vujudga kelgan notekii rivojlanish eneolit davriga kelib kuchaygan. Mazkur davrda Yer yuzi aholisi xo`jalikning xilma-xil shakllaridan foydalanib hayot kechiiBan. Uzoq shimol o`rmonlarida Amerika, Afrika changalzorlari va Avstraliya dashtlarida yashagan odamlar baliqchilik, termachilik, ovchilik va suv hayvonlarini ovlab tirikchilik o`tkazganlar. Yer yuzining ba`zi joylarida hozir ham terib-termachilab, ovchilik va baliqchilik bilan kun kechirayotgan urug` jamoalari va qabilalar uchraydi. Eneolit davriga kelib janubiy Yevropa, shimoli-sharqiy Afrika, Kichik Osiyo, Ikki daryo oralig`i – Mesopotamiya, Hindistort, Turon, Xitoy kabi qulay tabiiy sharoitga ega bo`lgan o`lkalarning ayrim joylarida dehqonchilik, uy chorvachiligi, mol ayriboshlash ancha rivoj topgan. Yer yuzining ko`p joylarida odamlar ovchilik, baliqchilik va termachilik bilan tirikchilik qilayotgan bir vaqtda, Misr va Ikki daryo oralig`idagi hududlarda ilk davlatlar vujudga kelgan. Eneolit davrida yashagan aholi dehqonchilik bilan shug`ullangan. Ular motiga – ketmoncha bilan yerni yumshatib Nil, Dajla, Frot, Sayhun, Jayhun, Qizil irmoq, Gang, Hind, Xuanxe, Yanszi daryolari va tog` soylari bo`ylaridagi yoyilmalarida yashagan aholi tariq, bug`doy, arpa, sholi sabzavot va bog`dorchilik bilan shug`ullangan. Eneolit davridagi yutuqlardan biri sug`orish inshootlarining qurila boshlaganligidir. Bu davrdagi dehqonchilik sun`iy sug`orishga asoslangan edi. Osiyo, Afrika, Yevropaning o`simliklarga boy o`lkalarida aholi dehqonchilik bilan bir qatorda chorvachilik bilan shug`ullangan. Ular qo`y, echki, cho`chqa, it, bug`u, yirik shoxli qoramol va fil boqqanlar. Chorva odamlarni go`sht, sut, yog` kabi oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta`minlagan. Chorvachilik odamlaiga to`qimachilik uchun jun, kiyim-bosh va boshqa uy-ro`zg`or buyumlari uchun teri ham yetkazib bergan. Demak, dehqonchilik va chorvachilik odamlarni oziq-ovqat mahsulotlari hamda boshqa buyumlar bilan ta`minlagan. Eneolit davri hukm surgan joylarda hunarmandchilik ham ancha rivoj topgan edi. Eneolit davrining yutuqlaridan yana biri bu g`ildirakli aravaning kashf etilishidir.

Eneolit davrida kulolchilik charxi kashf etilgan. Shu munosabat bilan bu davrda kulolchilik ancha rivoj topgan. Kulol ustalar charx yordamida maxsus pishitilgan loydan likopcha, tovoq, qozon, tog`oracha, piyolalar va boshqa idishlar yasab, ularni oftobda quritganlar. Bu idishlarni maxsus xumdonlarda pishirganlar. Bu idishlar xilma-xil rangdagi bo`yoqlar bilan bezatilgan. Eneolit davrida yashagan odamlar zig`ir poyalari va hayvon junlaridan ip yigirib xilma-xil gazlama-matolar to`qiganlar. 4. Uy-joy va boshpanalar. Bu davrda issiq o`lkali joylarda odam-lar chayla va kapalarda yashaganlar. Ammo sharq dunyosining ko`p joylari Yevropa janubida yashagan odamlar esa paxsa, guvala, g`ishtdan uylar qurganlar, tomini yog`och, qamish bilan bekitib, somonli loy bilan suvaganlar. Jamoat binolari va ibodatxonalar doira va to`rtburchak shaklida bo`lgan. Eneolit davrida Yer yuzining qulay tabiiy sharoiti bo`lgan joylarda dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivqjlangan. Bu hol ona urug`idan ota urug`i bosqichiga o`tish uchun shart-sharoit yaratgan.

Foydalanilgan a dabiyotlar . 1. Arxeologlar hikoya qiladi. To’plam. Toshkent, 1974. 2. Arsixovskiy A. Arxeologiya asoslari. Toshkent, 1970. 3. Askarov A, Alьbaum L.Poseleniye Kuchuktepa. Tashkent, 1970. 4. Borisovskiy A.I. Drevneysheye proshloye chelovechestva. Moskva. Nauka, 1980. 5. Kabirov J, Sagdullayev A.O’rta Osiyo arxeologiyasi. Toshkent, 1990. 6. Muhammadjonov A. Qadimgi Buxoro. Toshkent, 1991. 7. Okladnikov A.P. Paleolit i mezolit Sredney Azii. Vkn. Srednyaya Aziya v epoxu kamnya i bronzi. M. - L., 1966. 8. Tolstov S.P. Qadimgi Xorazm madaniyatini izlab. Toshkent, 1964. 9. Taylor E.B. Pervobыtnaya kul’tura. Per. s angl. D. A. Koropchevskogo.M., 1989. 10. Cheboksarov N.N., Cheboksarova I.A. Narodы, rasы, kulьturiы. M.: Nauka, 1985. 11.O’zbekiston tarixi. Sagdullayev A., Eshov B. tahriri ostida. Toshkent.Universitet, 1997, 2-nashri, 1999.

Похожие

Neolit davri arxeologiyasi

Ibtidoiy jamiyatda urug' jamoalarini yemirilishi

Qadimgi Palastin

Ibtidoiy jamiyat tuzumining vujudga kеlishi

Mezolit davri arxeologiyasi