Kishilikning ibtidoiy madaniyati - История - Рефераты

Kishilikning ibtidoiy madaniyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

33 KB

Kishilikning ibtidoiy madaniyati Reja: 1. Moddiy madaniyat haqida tushuncha. 2. Ibtidoiy odamlarning mehnat qurollari. 3. Ibtidoiy boshpanalari va turar joylari. 4. Ibtidoiy taomlar va oziq-ovqat mahsulotlari. 5. Kiyim-bosh va hunarmandchilik mahsulotlari Foydalanilgan adabiyotlar.

Ibtidoiy madaniyat haqida tushuncha. Ma`lumki o`tmish bir necha tarixiy davrlarga bo`linadi. Har bir davrning o`z madaniyati bo`lgani kabi insoniyat yashagan eng qadimgi davrning ham o`ziga xos madaniyati bo`lgan. Ibtidoiy madaniyatning kelib chiqishi va rivojlanishi uzoq o`tmishga borib taqaladi. Madaniyat bu ibtidoiy kishilarning o`z faoliyatlari davomida qo`lga kiritgan yutuqlarining mevasi, natijasi hisoblanadi. Ibtidoiy madaniyat bir-biri bilan bog`langan moddiy va ma`naviy madaniyatga bo`linadi. Moddiy madaniyat 1. Moddiy madaniyat haqida tushuncha. Ibtidoiy kishilar turli mintaqalarda istiqomat qilib, uzoq tarixiy davrni o`z boshlaridan kechirganlar. Ular turli mintaqalarda yashaganliklari uchun ularning moddiy madaniyati ham turlicha bo`lgan. Moddiy madaniyat deganda ibtidoiy odamlar qo`li bilan yaratilgan mehnat qurollari, jangovar aslahalar, uy-joy, g`or-makonlar, kiyim-bosh,oziq-ovqat mahsulotlari va inson uchun zarur buyumlar tushuniladi. 2. Ibtidoiy odamlarning mehnat qurollari. Odamlar tomonidan yaratilgan buyumlardan eng qadimgisi tosh qurollardir. Ibtidoiy odamlar eng avval oddiy tosh, yog`och va shox-shabbalardan qurol sifatida foydalanganlar. Olimlarning aytishlaricha ibtidoiy odamlar yasagan qurollarning eng qadimgisi tosh cho`qmor ekan. Tosh cho`qmor bundan 3–3,5 million yil ilgari yaratilgan deb taxmin qilinadi. Tosh cho`qmor - ning yaratilishi moddiy madaniyatga qo`yilgan dastlabki qadam edi. Keyinchalik odamlar toshdan teshgich, qirg`ich, tosh pichoq, nayza, o`q paykonlari va o`roq uchun qadamalar yasashgan. Ibtidoiy ajdodlarimiz yog`ochdan so`yil, gurzi, nayza, kamon o`qi, teshgichlar va daraxt novdalaridan savatlar to`qiganlar. Daraxtlarning yo`g`on tanalaridan esa qayiqchalar yasaganlar. Eneolit va jez davriga kelib arava g`ildiraklari, omoch, mola, o`g`ir, uning dastasi ham yog`ochdan tayyorlangan.

Ibtidoiy kishilar hayvon suyaklari shoxlari va toshlaridan kovlagich asboblar, igna, bigiz, nayza uchlari, sanchqi kabi mehnat va ov qurollar yasaganlar. Keyinchalik esa odamlar mis, jez va temirdan har turli qurollar, shuningdek omoch tishi, o`roq, tesha, ketmon va boshqa buyumlar ishlaganlar. Tosh yog`och, suyak, shox, tish, mis, jez va temirdan yasalgan qurollar eng qadimgi kishilar yaratgan moddiy madaniyat buyumlari hisoblanadi. 3. Ibtidoiy boshpanalari va turar joylari. Eng qadimgi odamlar uy-joy nima ekanligini bilmaganlar. Ular dastlab ochiq manzil-gohlarda, g`orlarda, daraxt kovaklarida yashaganlar. Keyinchalik esa yog`och, yirik hayvon suyaklari, shoxlaridan chayla, kapalar tiklab, ularning usti va yon-atrofini hayvon terilari, shox-shabba va qamishlar bilan o`raganlar. Shunday qilib ular qishning izg`irin sovuqlaridan qor-yomg`irdan va jazirama issiqdan o`zlarini asraganlar. Bundan 6–8 ming yil ilgaridan boshlab odamlar paxsa guvaladan uy-joylar qura boshlaganlar. Bu tosh asrining mezolit va neolit davrlariga to`g`ri keladi. Eneolit va jez davridan boshlab esa guvala, paxsa bilan bir qatorda g`ishtdan ham uy qurish boshlangan. Demak, ibtidoiy odamlar tomonidan qurilgan kulbalar, chaylalar, kapalar, loy, g`isht, tosh va guvaladan qurilgan uylar, yerto`lalar moddiy madaniyat hisoblanadi. 4. Ibtidoiy taomlar va oziq-ovqat mahsulotlari. Oziq-ovqat ham ibtidoiy kishilar moddiy madaniyatining tarkibiy qismi hisoblanadi. Ibtidoiy davrning odamlari faqat ovchilik va termachilik bilan shug`ul - lanib hayot kechirganlar. Dastlab odamlar go`shtni ham, baliqni ham xomligicha iste`mol qilganlar. Keyinchalik esa oziq-ovqat mahsulotlari, xususan go`sht olovda pishirilib kabob qilib iste`mol qilingan. Dehqonchilik va chorvachilikning kelib chiqishi munosabati bilan to`yimli oziq-ovqat mahsulotlarining soni ortib borgan. 5. Kiyim-bosh va hunarmandchilik mahsulotlari. Kiyim-kechak moddiy madaniyatning shakllaridan biridir. Kishiliknipg`ilk bosqich - larida ibtidoiy kishilar

yalang`och va yarim yalang`och holatda yurganlar. Sovuq iqlimli o`lkalarda mo`ynali va junli hayvonlarning tefilaridan badanni isitishda foydalanganlar. Zig`irpoya va jundan tola – ip olishni o`rganganlar. Keyinchalik to`qimachilik kashf etilgach, odamlar qo`lda to`qilgan raatolardan kiyim-bosh kiyadigan bo`lganlar. Moddiy madaniyatning shakllaridan biri bu kulolchilik, ma`-dansozlik va temirchilikdir. Bu mahsulotlardan odamlar, qozon, tovoq, ko`za, piyola, vaza, xilma-xil qurol-aslaha va uy jihozlari yasaganlar. Shunday qilib uy-ro`zg`or buyumlari, mehnat va jangovar qurollar, uy-joy, kiyim-kechak va boshqa zaruriy narsalarning kashf etilishi o`sha davr moddiy madaniyati uchun katta ahamiyatga ega edi. Yuqoridagilarga asoslanib shuni aytish mumkinki, moddiy madaniyatning kelib chiqishi ma`naviy madaniyatga nisbatan qadimiyroq ekan.

Foydalanilgan a dabiyotlar . 1. Arxeologlar hikoya qiladi. To’plam. Toshkent, 1974. 2. Arsixovskiy A. Arxeologiya asoslari. Toshkent, 1970. 3. Askarov A, Alьbaum L.Poseleniye Kuchuktepa. Tashkent, 1970. 4. Borisovskiy A.I. Drevneysheye proshloye chelovechestva. Moskva. Nauka, 1980. 5. Kabirov J, Sagdullayev A.O’rta Osiyo arxeologiyasi. Toshkent, 1990. 6. Muhammadjonov A. Qadimgi Buxoro. Toshkent, 1991. 7. Okladnikov A.P. Paleolit i mezolit Sredney Azii. Vkn. Srednyaya Aziya v epoxu kamnya i bronzi. M. - L., 1966. 8. Tolstov S.P. Qadimgi Xorazm madaniyatini izlab. Toshkent, 1964. 9. Taylor E.B. Pervobыtnaya kul’tura. Per. s angl. D. A. Koropchevskogo.M., 1989. 10. Cheboksarov N.N., Cheboksarova I.A. Narodы, rasы, kulьturiы. M.: Nauka, 1985. 11.O’zbekiston tarixi. Sagdullayev A., Eshov B. tahriri ostida. Toshkent.Universitet, 1997, 2-nashri, 1999.

Похожие

Ibtidoiy jamoa tuzumini o’rganish manbalari

Ibtidoiy jamiyat tarixi

Dinning ibtidoiy shakllari

Ibtidoiy ma’naviy madaniyat

Ibtidoiy jamiyatda madaniyat