Бухоролик уруш кахрамонлари

Загружено в:

24.09.2022

Скачано:

0

Размер:

169 KB

Скачать

Бухоролик уруш кахрамонлари ХАЛЛОҚ АМИНОВ Халлоқ Аминов 1915 йил 3 майда Бухоро вилояти, Шофиркон туманидаги Искогаре қишлоғида туғилган. Миллати ўзбек- Улуғ Ватан уруши бошлангунча тўлиқсиз ўрта мактабни тамомлаб, жамоа хўжалиги далаларида меҳнат қилган, кейинроқ бригада бошлиғи бўлиб ишлаган. 1942 йил 12 январда кўпчилик ҳамқишлоқлари сингари Халлоқ Аминов ҳам фронтга отланди. Халлоқ Аминов Бухородан тўғри Душанбе шаҳрига, ундан кейин Қўрғонтепага махсус тайёргарликни ўтай-ди. Қўрғонтепада тузилган махсус дивизияда ҳарбий тайёргарликни ўтагач, шу ердан тўғри Сталинград фрон-тига жўнади- X. Аминов отлиқ аскарлар полкида хиз-матни бошлайди ва Сталинград остоналаридаги жанг-ларда қатнашди. 1942 йил охирида Қизил Армия душманнинг Урта Дондаги катта қисмларинн тор-мор келтирди- Ана шу вақтда Халлоқ Аминов хизмат кйлаётган отлиқ аскарлар полки Сталинграднинг жапубидаги душманга қаттиқ зарба бериб, Катянникова йўналиши-дан ўзининг қуршовдаги армиясини қутқариш учун ке-лаётгаи душман қисмларининг катта қурол-яроғ, ўқ-до-ри ҳамда озиқ-овқат омборини қўлга киритди. Халлоқ Аминовнинг фаол қатнашган дастлабкп жанги жуда катта ғалаба билан тугади. Халлоқ Аминов полки душманнинг чекинаётган қисмини қушгб борар экан, Дон этагида немисларнинг катта қисмини тор-мор келтирди. Ана шу жангдан кейин бир неча ўртоқлари билан Халлоқ Аминов Воронеж яқинидаги бир ярнм ой-лик кичик зобитлар тайёрлайдиган курсига юборилади. Курсни муваффақиятли тамомлаган Халлоқ Аминов яна ўз қисмига келди ва танкка қарши снаряд отувчи к;исм командири бўлиб хизмат қилди. Халлоқ Аминов полки Сталинград жангида мислсиз қаҳрамонликлар кўрсатди- 1943 йил бошида ХаллоқАминов Сталинграддаги қаҳрамонликлари учун «Жасур-лиги учун» медали билан мукофотланди. Шу йплўрта-ларида душманни қувиб Украина ҳудудига кирган Хал-лоқ Аминов полки сентябр

онида Украинанинг Чернигов шаҳри бўсағаларида душманга қарши шиддатли жанг-олиб бораётган отлиқ аскарлар дивизияси таркибига қўшилади. Халлоқ Аминов 10 сентябр куни шу дивизия билан биринчи жангга киради. Халлоқ Аминов полки немисларнинг 300 кишилик қисмига қарши жангга ки-риб душманни чекинишга мажбур қилади ва катта бў-лагини қуршаб олиб, 104 та душманнинг аскар ва зоби-тини асир олади. Халлоқ Аминов ўз қисми билан жанг-дан қайтиб келаётганда тўсатдан душман алоқачилари-нинг ишидан воқиф бўлади- Отишма бошланади. Халлоқ Аминов душман алоқачилари устига граната ирғитади, натижада немисларнинг 4 таси ўлиб, 4 тасини асирга туширади- Халлоқ Аминов асирга отган алоқачилар қисм штабига олиб борилади ва душманнинг муҳим си-ридан огоҳ бўлинади. Ана шу жасорати учун Халлоқ Аминов қўмондонликнинг «раҳматнома»сига сазовор бўлади. Халлоқ Аминов полки 1943 йил сентябр ойида Днепр дарёсидан кечиб ўтишга ҳозирлик кўра бошлади. Сентябрь ойининг охирида эскадрон командири, катта лейтенант Гатюк ҳамма қисм командирларини ниғиб, эскадрон олдига, Днепрдан кечиб ўтишни бошлаган қисмларни ҳимоя қилиб туриш ва ўзлари ҳам дарёдан кечиб ўтишни топширди. Сержант Вороиик, Халлоқ Аминов ва сержант Исҳоқовлар биринчилар қатори дарёдан ўз қисмларини олиб ўтишга киришдилар. Днепрдан биринчилардан бўлпб ксчиб ўтгаи ва би-ринчи иккинчи эскадрон аскарларининг дарёдан хавф-хатарсиз беталаФот ўтишини таъминлаган бўлинма командири, сержант Халоқ Аминов СССР Олий Совети Президиумининг 1944 йил 15 январ фармони билан '«Со-вет Иттифоқи Қаҳрамони» деган юксак унвонга сазовор бўлди- Халлоқ Аминов 1944 йил 23 октябрда чегарадаги Мо-зир районидаги жангда яраланди ва ҳарбий госпиталга жўнатилди. Ушбу жангдаги қаҳрамонлиги учун «1-даражали Ватан уруши» ордени билан мукофотланди. Улуғ Ватан урушининг сўнгги кунларида госпиталдан соғайиб чиққан X. Аминов урушни давом эттириб, ғала-ба билан, ёруғ юз билан ўз она юрти — Бухорога қай-тиб келди. 1946—50 йилларда Халлоқ Аминов ўзи иш-лаган

жамоа хўжалигида раис, партком котиби, 1964 йилдан 1976 йилгача қишлоқ кенгашшшнг раиси бўлиб ишлади. Халлоқ Аминов раҳбарлик қилган жамоа 1948 йилда иахта тайёрлаш планини 130 фоиз қилиб бажарганлиги ва ҳосилдорликни 35 центнерга етказганлиги учун Халлоқ Аминов «Ҳурмат белгиси» ордени билан мукофотланди. Улуғ Ватан уруши Қаҳрамони Ха.ллоқ Аминов яна 1 бир йил умр кўрганида Буюк ғалабанинг 50 йиллик байрамини қаршилаган бўлур эди.

ЮРИЙ МИХАЙЛОВИЧ БИКОВ Юрий Михайлович Биков 1923 йилда Туркманистон ССРнинг. Мари шаҳрида врач оиласида турилган. Миллати рус. Юрий Михайловичнинг отаси Бухоро вилоятида, Қоракўл тумани, соғлиқни сақлаш бўлими бошлиғи қилиб тайинлангач, уларнннг оиласи Қоракўлга кўчиб, келади. Юрий Михайловичнинг навқирон ёшлик йилла-ри Қоракўл туманида ўтди. У ёшлигидан жуда чаққон, эпчил, мустақил фикрловчи бола эди. Мактабда ўқиб юрган йиллари комсомол сафига ўтди. 1941 йил 22 июнда фашистлар Германияси мамлакатимизга хиёнаткорона бостириб кирганда барча ватандошлари сингари Юрий Михайлович ҳам ўз ихтиёри билан фронтга жўнади- 1941 йилнинг шиддатли мудофаа жангларида иштирок этди. 1941 йил кузида Бухоро вилояти меҳнаткашларининг фронт жангчиларига йўллаган хатида «Душманга шафқатсиз бўлиш, ёвни аёвсиз қириш» талаб қилинган эди. Юрий Михайлович ҳам бу хатни жуда катта ҳаяжон билан қаршилади. У жангларда тобланиб, 1941 йил охирида сержант бўлиб, пулемётчилар ротасига командир қилиб тайинланди. Сержант Биков 1941 йил охирида Қрим учун бўлган жангларда катта жасорат кўрсатди. Декабр ойида душман жойлашган қишлоққа маълумот олиб келиш учун борган Юрийни душмаи пайқаб қолади. Уртада қисқа отишма бўлиб ўтди. Юрий соғ- саломат ўз позициясига ўтиб олади ва билиб келган маълумотларни командирига етказади. Душман эртаси куни талвасага тушиб қолади. Душман Биков турган қишлоққа 7 марта ҳужум қилиб, қишлоқни эгаллаб ололмади. Би- ков хизмат қилаётган қисм ана шу тўқнашувда душман-нинг 30 дан ортиқ ҳарбий техникасини яксон қилди, 300 дан ортиқ аскарини ер тишлатди. Ана шу жангда кўрсаиган жасорати учун, сержангт Юрий Михайлович Биков қўмондонликнинг раҳматномасига сазовор бўлди. 1942 йилда сержант Юрий Михайлович Биков жанубий фронтдаги ўқчилар полкида хизмат қилиб, душман томонидан кучли таянч нуқталарига айланган «Царев» ва «Безименная» қўрғонлари учун бўлган жангларда фашистларнинг 100 дан ортиқ аскарини

ҳамда 8 ўқ отиш нуқтасини яксон этиб, душман учун муҳим ҳарбий тактика аҳамиятига эга бўлган теппаликларни эгаллаб олишида ўз қисмига катта ёрдам берди. 1943 йил ноябрида совет қўшинлари томонидан қа димий Киев ва Украинанинг бир қанча шаҳарлари ҳам босқинчиликдан халос қилинди. Совет қўшинлари жуда катта тайёргарликдан сўнг Қрим ярим оролини ва Керчни душмандан озод қилишга киришди. Ана шу жангларда сержант Биков катта қаҳрамонлик намунасини кўрсатди. Керчни озод қилишда ҳар қарич ер учун қаттиқ жанглар бўлди. Пулемётчи Юрий Михайлович жангДавомида нёмисларнйнг сараланган қисмига катта тало-фот етказди. 1943 йил 20 ноябрида Биков бошчилигидаги пулемётчилар ҳамма ёқ кўриниб турадиган тепаликни мудофаа қилдилар. Душман тепаликни эгаллаш ниятида 9 марта қутуриб ҳамла қилди, лекин ҳар гал пулемётлардан отилган шиддатли ўқ ёмғирига дуч келиб, орқага чекинишга мажбур бўлди. Куннинг охирида Би-ковнинг деярли барча жанговор ўртоқлари ярадор бўлди 300 дан ортиқ душман қайтадан ҳужумга ташланди. Душман ғарб томондан мудофаа чизиғини ёриб ўтишга эришди. Биков ва унинг. бир неча ўртоқлари ўз кучларини қайта тўплаб, ҳужумга ўтди ва эртаси куни тонг отарда фашистларни бу тепаликдан суриб ташладилар. Жанг давомида немисларнинг катта сараланган полки тормор келтирилди. Сержант Биковнинг бу қаҳрамонлиги, яъни қуршов-дан ғалаба билан чиқиши, душманни тор-мор келти-риши тилларда достон бўлди. Жанубий фронт рўзно-малари сержант Биковнинг жасоратлари ҳақида қизи-қарли мақолалар эълон қилди, 1943 йилнинг охирги кунларида, Қизил Армия қўшинлари гитлерчилар гала-сини муқаддас тупроғимиздан суриб чиқармоқда эди-Сержант Ю М. Биковнинг пулемётчилар ротаси ҳам қишки ҳужумга таёрланмоқда эди. Декабрнинг охирги кунларида Биковнинг ротаси «Царёв» ва «Безименная» қалъасида анча ғарбдаги аҳоли пунктларини озод қи-лишга киришди. Бухоролик сержант, Қизил байроқли 383-ўқчи дивизия, 691-ўқчи полк,- 2-пулемет ротасининг расчет ко мандири Юрий Михайлович Биков СССР Олий

Совети Президиумининг 1944 йил 16 май фармонига биноан «Совет Иттифоқи Қаҳрамони» унвони билан тақдирланди . Қуролдош дўстларини ҳамиша жасурликка ундаган, ҳақиқий ватанпарвар, қўрқмас, жасур жангчи Юрий Биков ғалабадан уч кун ўтгач ҳалок бўлди. Уни Франк-фрут-Одер шаҳрида дафн эттилар. Совет Иттифоқи Қаҳрамони Юрий Михайлович Биковнинг номи абадийлаштирилган. Узи ўқиган мактаб, Қоракўл шаҳридаги бир кўча унинг номи билан аталади.

ҚАМОЛ ДАВЛАТОВИЧ ЖАМОЛОВ Камол Жамолов 1920 йил 15 июнда Бухоро вилоятининг Вобкент туманидаги Харгўш қишлоқ советига қарашли Найман қишлоғида туғилган. Миллати ўзбек. 7-синфни тугатгандан сўнг Охунбобоев номли жамоа хўжалигида ишлаган. 1940 йилда Бухоро тумани Лоша қишлоқ советидан ҳарбий хизматга чақирилади. Улуғ Ватан уруши бошланиши билан Камол Жамолов фронтга отланди ва оддий сапёр сифатида 129-инженер-сапёрлар батальонининг 8-бригадасида хизматни бошлади. Қамол Жамолов 1943 йилнинг кузигача мудофаа жангларида қатнашиб, ҳужум жангларини ташкил қилишга кўмаклашди, 110 дан ортиқ миналашти-рилган жойларни тозалашда иштирок этди. Қўмондон-лик 1943 йил бошида Камол Жамолов мансуб қисмга Қеременчук йўналишида немис ҳарбий қисмларини қуршаб олиш тўғрисида буйруқ берди. Шу ҳаракатда 129- батальоннинг 8-бригадаси жангчилари олдинги сафдаборди. Бригада командйри кутилмаганда қаттиқ яраланди ва вафот этди. Батальон командири бригада командирлигига Камол Жамоловни тайинлади. Қамол Жамолов душманни ўраб олишга қатнашаётган жангчиларнинг олдинги сафида борди. ... Қош қорайиб, кеч кириши билан изғирин шабада эсди. Сапёр қисмлар жуда эҳтиёткорлик билан олға силжиди. Кутилмаганда осмонда ракета пайдо бўлиб, сапёрлар ҳаракатини сездириб қўйди. Немислар дарҳол отишмани бошлаб юборишди. Тўсатдан пулемёт кўта-риб бораётган аскар ҳалок бўлди. Шу вақтда Қамол Жамолов отилиб бориб, пулемётни қўлга олди ва душ-манга қарши ўқ ёғдира бошлади. Ана шу ҳужум ниҳоясида душман иккита аҳоли пунктини ташлаб, чекинишга мажбур бўлди. Қомандир сифатида кўрсатган қаҳрамонлиги учун Қамол Жамолов жанговор «Қизил Байроқ» ордени билан мукофотланди. 1943 йил сентябр ойида Қамол Жамолов хизмат қилаётган батальон Днепр дарёсига етиб келди. Улар душманни Днепрнинг чап қирғоғида қандай адабини берган бўлсалар, ўнг қирғоғида ҳам шундай зарба беишга ошиқардилар. Камол Жамолов қисми дарҳол қайиқлар, кўчма кўприкларни тайёрлаб, ўрмондан

$дарахтлар қирқиб, уни бир-бирига боғлаганча сувдан кечиб ўтиш асбоблари ясашди. Тайёргарлик кўрилаётган вақтда қисм командирининг олдига ўрмон чеккасидаги қишлоқдан бир неча балиқчи келиб, душман сапёрлари ўнг қирғоққа чекинаётган вақтда балиқчиларнинг қа-йиқларшш сувга чўктириб юборишни буюрганини гапириб берди. Балиқчилар эса немисларни алдаб ўз қайиқларини уларга сездирмай чуқур бўлмаган жойга чўктирганлигини айтдилар. Кечқурун сув ичидан қайиқлар олиб чиқилди. Камол Жамолов хизмат қилаётган қисм Полтава области, Кременчуг шаҳрининг жануби-шарқидан Днепр дарёсини кечиб ўтишга киришди. Камол Жамолов 1943 йилнинг 25—28 сентябр кунлари ичида Днепр дарё-сининг уёқ- буёғига 38 марта кечиб ўтган. Юзлаб жанг-чиларни ва техникани сафдошлари билан чап соҳилдан ўнг соҳилга олиб ўтган. 1943 йил 26 сентябр кечқурун 3-марта ўтиш вақтида К. Жамолов қайиғига снаряд парчаси келиб тегади ва қайиқни тешади. Жамолов ҳеч иккиланмай қайиқнинг тешилган жойини танаси билан беркитиб, жангчиларни дарёдан олиб ўтади. Улимни писанд қилмай, Днепрдан кечиб ўтишда қҳ рамонлик к\"рсатган ўзбек халқининг азамат, довюрак ўғли Камол Жамоловнинг жасорати юксак баҳоланди. Днепр дарёсидан муваффақият билан кечиб ўтиб, дарё-шшг нариги қирғоғида мустаҳкамланиб олиш ва ҳу- жумни таъминлашда алоҳида жасорат кўрсатган Камол Жамолов СССР Олий Совет Президиумининг 1943 йил 26 октябрдаги Фармонига мувофиқ «Совет Иттифоқи Қаҳрамони» деган юксак унвон билан тақдир-ланди. Камол Жамолов ғалабани Берлинда кутиб олади. Улуғ Ватан уруши ғалаба билан тугагач, Камол Жа-молов ҳам ўз юртига: жонажон жамоасига қайтиб келди. 1946—1952 йилларца Вобкент туманидаги Охун-бобоев номли жамоа хўжалигида раис ўринбосари бў- либ ишлади. Меҳнатда кўрсатган қаҳрамонликлари учун Камол Жамолов Ленин ордени билан тақдирлан-ган. * Камол Жамолов 1977 йил 8 ноябрда 57 ёшида вафот этли. Камол Жамоловнинг номи абадийлаштирилган. Вобкент шаҳридаги кўчалардан бири$ ва ўрта мактаб унинг номи билан аталади. Қаҳрамон жангчига Вобкент туманидаги Харгўш қишлоғида ёдгорлик лавҳаси ўрнатилган.

ва ўрта мактаб унинг номи билан аталади. Қаҳрамон жангчига Вобкент туманидаги Харгўш қишлоғида ёдгорлик лавҳаси ўрнатилган.

ВАЛИЖОН НАБИЕВ Валижон Набиев 1916 йил Бухоро вилояти Ғиждувон туманидаги Нагзакарон қитлоғида деҳқон оиласида туғилди. Саккиз ёшида ота-онадан етим қолди. Валижон Жаъдарий қишлоғида очилган болалар уйида тарбияланди. 1931 йилда ўз қишлоғига.келиб, табелчи бўлиб иш-лади ва ўқишни давом эгтирди- Колхозда ишлаган даврида у комсомол сафига кирди. 1934 йилда район комсомол қўмитаси уни Самарқанддаги маданий-оқар-тув ходимлари тайёрлайдиган курсга ўқишга юборди. Валижон Набиев ушбу курсни тамомлаб ўз туманига кайтиб келди ва пионерлар клубининг мудири бўлиб мшлай бошлади. 1937 йилда армия сафига чақирилди. У аввал Термизда, сўнгра Узоқ Шарқда хизмат бурчинн ўтади. 1938 йил ёзида Япон босқинчилари мамлакати- миз заминига, Ҳасан кўли районига бостириб кирди. Валижон Набиев хизмат қилган Қизил Байроқли 1-алоҳида армия Постъетск чегара отрядининг взтанпарвар жангчилари икки ҳафта ичида Япон босқинчиларини батамом тор-мор қилди. Валижон Набиев 1939 йилда ҳарбий хизматни тугатиб, ўз қишлоғига келди ва туман комсомол қўмитасида ишлай бошлади. 1941 йил апрел оиида туман комсомол қўмитаси Валижон Набиевни Каттацўрғон сув хавзаси қурилишига ташвиқотчи қилиб юборди. Улуғ Ватан уруши бошланиши билан Валижон Набиев фронтга жўнади. У 1942 йилгача бўлган ҳарбий тайёргарликдан сўнг тез орада эпчил отлиқ аскарлар сафидан ўрин олди. 1942 йилнинг ноябр ойида отлиқ аскарлар полки Дон дарёси бўйидаги Серафимович шаҳри атрофига жойлашиб олган гитлерчилар устига ҳужум бошлади. Полк душман қўшинларини Доннинг ўрта оқимида изма-из қувиб борди ва бир қанча аҳоли пунктларини озод қилди. Гвардиячи старшина Валижон Набиев бўлинмасига душман истеҳкомини ишғол қилиш топширилди. Валижон Набиев ўз жангчилари билан душман жойлашган томон-га эмаклаб бордилар. Тўсатдан қилинган ҳужум душман-ни эсанкиратиб қўйди ва душманни чекинишга мажбуо этди.

Валижон Набиев отряд отишмада ўндан ортиқ немисни ер тишлатди. Автоматининг ўқи тамом бўлгач Валижон Набиев ҳеч иккиланмай ёнидаги гранатасини ирғитмоқчи бўлди. Шунда 8 немис солдати таслим бўлди. Кўрсатган бу жасорати учун Валижон Набиев II даражали Ватан уруши ордени билан мукофотланди. 1943 йилнинг январ ойида полк жангчилари- Луганск атрофида жанг олиб бораётган кунларда Омий Бош Қўмондоннинг буйруғи билан 8-отлиқ аскарлар корпуси лушманнинг орқа томонига жангга юборилди. Корпус усталик билан ҳаракат қилиб. Донбассда, Ворошиловск билан Сташно ўртасида душманнинг орқа томонига ўтиб олди. Корпус ўз олдидаги вазифани ҳалол бажариб, душманнинг қурол-яроғ, озиқ-овкат омборини қўлга туширди. Қўмондонлик Валижон Набиев бошлиқ 7 жангчига Чернухинскдаги душманнинг орқа томонига ўтиб. те-мир йўл изини портлатиш вазифасини топширди. Душ-маннинг юк поезди билан бирга темир йўл излари ҳам портлатилди. Шу куни эрталаб Дебанц станциясига ҳужум қилинди ва тез фурсатда станция қўлга киритилди. Валижон Набиев хизмат қилаётган қисм 1943 йил кузида Днепр дарёсига етиб келади. 1943 йил 28 сентябрда гвардиячи старшина Валижон Набиев ўз қисмини душман ўқи остида Днепр дарёсидан олиб ўтди ва душманга қаттиқ зарба бериб, чекинишга мажбур қилди. Днепрнинг ўнг сохилида жанг ҳаракатлари давом этаётган бир вақтда Валижон Набиев ўз қишлоқдош-ларидан хат олди ва ушбу хат уни янада курашга чорлади. Уша кечаси Валижон Набиев ўз жангчилари билан душман истеҳкомини эгаллади ва Қизил Армиянинг янги ҳужумлари учун шароит яратиб берп.и. Днепрдан кечиб ўтиб, жанг ҳаракатларини давом эттиришдаги жасоратлари учун Валйжон Набиев Давлат Мудофаа Қўмитасининг директиваси асосида тақдирланди. 1944 йил 16 январда СССР Олий Совети Президиумининг фармони билан Валижон Набиев«Совет Иттифоқи Қаҳрамони» унвонига сазовор бўлди. ... Кунлардан бирида разведкага жўнаб кетган 22 чавандоз қуршовда қолди. Бу гал ҳам Набиев эсанки-рамасдан командирликни ўз зиммасига олиб гитлерчи-

ларнинг ҳужумини қайтарди ва ўз одамларини жуда катта маҳорат билан қуршовдан эсон-омон чиқариб олди Валижон Набиев 1945 йилда ўз юртига қайтиб келди ва 1945 йилдан Ғиждувон тумани партия қўмитасининг иккинчи котиби булиб ишлади. Уша йили туман жумҳуриятда биринчи бўлиб, пахта тайёрлаш режасини бажаргани учун кўпгина ҳамюртлари қатори Валижон Набиев ҳам «Ҳурмат белгиси» ордени билан мукофотланди. 1948—1955 йилларда туман ижроия қўмитасининг раиси лавозимида ишлади. Кейинги йилларда жамоа хўжалиги раиси ва тумандаги қурилиш ташкилотларида раҳбар лавозимларда ишлаб келмоқда.

НАРЗИ РАЖАБОВ Нарзи Ражабов 1924 йил июн ойида Бухоро вилояти, Жондор туманидаги Ленин номли жамоа хўжалигининг Ҳазормон қишлоғила туғилди. Миллати ўзбек 1942 йилнинг январида Свердлов туманидаги (ҳозирги Жондор) комиссариати томонидан фронтга чақирилиб, Куйбишев шаҳондаги қисқа муддатли ҳарбий курсда таълим олди. Билим даргоҳини кичик сержант унвони билан тугатган Ражабов взвод командирининг ёрдамчиси қилиб тайинланди. Нарзи Ражабов хизмат қилган қисм 1942 йил ноябр ойида Сталинград ёнида кучли жанг олиб борар эди. Бу ҳарбий қисм машҳур 62 армиянинг бир қисми бўлиб, душманнинг 4.300 кишилик катта қисмини қуршовга олишда алоҳида намуна кўрсатган армия эди. Волга бўйларида олиб борилган жангларда Нарзи Ражабов хизмат қилган қисм жангчилари ҳам 62 армия таркибида ажойиб мардлик ва қаҳрамонлик кўрсатди. Сталинград жангидаги қаҳрамонлиги учун Нарзи Ражабов «Жасурлиги учун» медали билан мукофотланди. Сталинград жангидан сўнг Нарзи Ражабов ПУкраина фронтидаги 52армиянинг, 818ўқчи полкида рота пулемётчиси бўлиб жанг қилди. 1943 йил 5 мартда у Черкаск области Звеногорск тумани Рижановка қишлоғини озод қилишда фаол қатнашди. 1944 йили баҳорда гвардиячи кичик сержант, моҳир пулемётчи Нарзи Ражабов ажойиб қаҳрамонлик кўрсатди. У Корсунь-Шевченко ноҳияси бўсағасида душман мудофаа чизиғини яксон қилди. У ўз бўлими билан тўсатдан ҳужумга ўтиб, душманни довдиратиб қўйди ва ўндан ортиқ немис солдатини аср олиб, 40 дан ортиқ душман солдати йўқ қилинди. Жангда Нарзи Ражабов алоҳида мардлик кўрсатганлиги учун жанговор «Қизил Юлдуз» ордени билан мукофотланди. Нарзи Ражабов 1944 йил ёзида Молдавия ерларини душмандан озод қилишда қатнашди. 1944 йил 22 августда Молдавиянинг, Унген туманидаги «Негурени—Вени» қишлоғини озод қилиш жанглари олдидан Нарзи Ражабов отряди разведкага юборилди. Разведкачилар қишлоққа яқинлашганда, тўсатдан душманнинг катта қисмига дуч келди ва ўртада отишма бошланди. Душман

кучининг устунлигини билган Нарзи Ражабов буйруғи билан қисм дарҳол бир уйнинг ертўласига яширинди ва душманга қақшатғич зарба бериб турди. Душман янги кучлар олиб келди ва уларни таслим бўлишга ундади. Лекин отряд бунга бўйин эгмади. Душман ертўлага портловчи модда ташлади. Ботир пушемётчи Нарзи Ражабов душманни тутун ичида алдаб, ҳужумга ўтди ва уларни қириб ташлади. Бу қаҳрамонликдан сўнг Нарзи Ражабов хизмат қилган 818-ўқчи полк командири 31-ўқчи дивизия командирига ва 52-армия қўмойдони, генерал-лейтенант Коротеевга маълумотнома ёзади: «Немис босқинчиларини тормор келтириш учун олиб борган курашда маҳорат билан жанг қилиб, мардлик ва матонат кўрсатгани учун ўртоқ Н. Ражабов «Совет Иттифоқи Қаҳрамони» деган Олий унвонга лойиқдир. 818-ўқчи полкининг командири, капитан Мольтюков. 1944 йил, 23 август. «Совет Иттифоқи Қаҳрамони» унвони беришга лойиқдир. Сталинград номли Пдаражали Богдан Хмельницкий орденли 31-ўқчи дивизиясининг командири. Гвардиячи полковник Ильичевский. 1944 йил, 24 август. Ҳукумат Олий мукофоти — «Совет Иттифоқи Қаҳрамони» унвонига лойиқ. 52-армия қўшинлари қўмондони, генерал-лейтенант Коротеев,армия ҳарбий совет аъзолари генерал-майор Бобров ва генерал-майор Кабичкин. 1944 йил 24 август». СССР Олий Совети Президиумининг 1944 йил 13 сентябрь Фармонига мувофиқ Н. Ражабовга «Совет Иттифоқи Қаҳрамони» унвони берилиб, Ленин ордени, «Олтин Юлдуз» медали топширилди. Нарзи Ражабов Молдавиянинг қолган қишлоқ ва шаҳарларини озод қилишда қатнашди. Унинг охирги жанги 1944 йил 22 сентябрда бўлди. Нарзи Ражабов қисми қизғин ҳаракат билан душманни қувиб бораёттанда, тўсатдан икки ўртада юз-маюз кучли олишув бошланди. Унг юмондаги тепаликдан душман танки ва унинг орқасидан аскарлар кела бошлади. Шу вақтда Нарзи Ражабов буйруғи билан душман танки йўлига дарҳол миналар қўйилиб, ўзлари чуқурликка яшириндилар. Бир неча дақиқадан сўнг кучли портлаш эшитилди ва

душман танки ишдан чиқди. Лекин орқа томондан яна душман танки ўрмалаб кела бошлади. Шу вақтда Нарзи Ражабов ҳеч иккиланмасдан белига гранаталарни боғлаб, ўзини танк тагига ташлайди ва душман танкини портлатиб, ўзи қаҳрамонларча ҳалок бўлди. Қаҳрамон Нарзи Ражабов номи абадийлаштирилган. Узи ўқиган мактаб қаҳрамон номи билан аталади.

АЗИМ РАҲИМОВ Азим Раҳимов 1925 йил 27 февралда Бухоро шаҳрида туғилди. Урта мактабни тугатгач, шаҳардаги ипакйигирув фабрикасида ишчи бўлиб ишга кириб, тез фурсатда моҳир ишчилар қаторидан ўрин олди. Улуғ Ватан уруши бошланганда унинг ёшлиги сабабли фронтга олишмади. Азим Раҳимов 1943 йилгача шу фабрикада фронт учун хомашё етказиб беришда фаол иштирок этди ва иш нормасини 2 ҳисса қилиб бажариб келди. Улуғ Ватан уруши бошлангандан сўнг, кўпчилик бухороликлар сингари Азим Раҳимовнинг акаси Фаттоҳ Раҳимов фронтга жўнади ва Ленинград остоналарида бўлган жангларда қаҳрамонларча ҳалок бўлди. Бу эса Азим Раҳимов қалбида душманга нисбатан нафрат уйғотди ва 1943 йил март ойида кўнгилли бўлиб, фронтга жўнади, Қисқа муддат ичида ўз малакасини ошириб, тайёргарликдан ўтгач, илк жанг ҳаракатларини 77Чернигов дивизиясининг 221-ўқчи полки билан бошлади.Яхши тайёргарликдан ўтган Азим ўзининг чаққонлиги ва довюраклиги билан тез орада жасур жангчи сифатида танилди. У хизмат қилган қисм командирининг топшириғига биноан бир неча марта разведкага борди ва запур маълумотлар олиб келишга муваффақ бўлди. Азим Украинани озод қилишда қатнашди ва қўшни давлатлар территорияларини душмандан озод қилишда катта қаҳрамонлик кўрсатди. Азим Раҳимов ўз қксми билан Буғ дарёсидан биринчилардан бўлиб, кечиб ўтди. Ана шу қаҳрамонлиги учун қатор жангчилар сингари у ҳам «III даражали Шуҳрат» ордени билан мукофотланди ва кичик сержант унвони берилиб, маълум қисмга командирлик қилиш вазифаси юклатилди. 1945 йил январ ойи ўрталарида Раҳимов хизмат қилган қисм душманнинг мустаҳкам истеҳкомига ёриб кирди ва тўпчилар ёрдами билан душманга зарба берди. Яккама якка олишувда взвод командири ҳалок бўлди. Шундан сўнг командирликни Азим Раҳимов ўз зиммасига олди ва ҳужумга

ўтди. Душман тормор этилди. Совет қўшинларининг Польша ерида олиб борган жанговор тадбирлари катта ғалаба билан тугади. Қизил -армия Висла дарёсидан ўтиб, Варшавани озод қилди. 1945 йил январ ойи охирида эса Силезия, Полеранияга кирди ва озод қила бошлади. Азим Раҳимов хизмат қилаётган қисм ҳам Ғарбга томон олға силжиб, Одер дарёси соҳйлларига етиб келди. 1945 йил 3 феврал кечқурун Раҳимов қўмондонликнинг махсус буйруғини бажаришга киришди. У ўнта разведкачи билан Одердан қисм байроғини олиб ўтди ва душманнинг ўқ отадиган пунктини йўқ қилишга киришди. Дарёдан кечиб ўтган қисм бошқа қисмларни ҳам ўтишига кўмаклашди. Ана шу жангда Азим Раҳимов ярадор бўлди ва Одер бўйидаги Свезран шаҳридаги ҳарбий госпиталга юборилди. Одер дарёсидан биринчи кечиб ўтганлиги учун Азим Раҳимов 1945 йил 27 феврал СССР Олий Совети Президиумининг фармони билан «Совет Иттифоқи Қаҳрамони» унвони билан тақдирланди. Азим Раҳимов 1945 йил декабрда ғалаба билан Бухорога қайтиб келди ва ўзининг меҳнат фаолиятини давом эттирди. 1946—47 йилларда Бухородаги ипак йигирув фабрикасида директор ўринбосари, 1948 йилда шаҳар ижроия қўмитасида бўлим бошлиғи бўлиб ишлади. 1948—1950 йилларда партия мактабида ўқиб, 1950 йилдан Когон шаҳар партия қўмитасининг котиби ва вилоят партия қўмитасининг бўлим бошлиғи, кейинчалик Бухоро туман партия қўмитасининг котиби, 1956 йилдан шу туман ижроия қўмитасининг раиси бўлиб ишлади. 1958 йилдан вилоят автомобиль йўллар бошқармасининг бошлиғи. 1960 йилдан Бухоро шаҳар партия қўмитасида ишлаган. 1961—71 йилларда колхоз раиси, 1972 йилдан қурилиш трести бошқарувчисининг ўринбосари бўлиб ишлаб келди. Азим Раҳимов Ленин ордени, Октябрь революцияси ордени, Меҳнат Қизил байроқ ордени, 1даражали Улуғ Ватан уруши, Шдаражали Шуҳрат ордени ва 12 та медал билан тақдирланган.

ЭРНАФАС ХУЖАЕВ Эрнафас Хўжаев 1916 йилда Бухоро вилоятининг Ромитан туманидаги Қоқиштувон қишлоғида, деҳқон оиласида туғилди. Миллати туркман. Урушгача шу жамоа хўжалигида яшаган. Эрнафас Хўжаевнинг отаси ва онаси бевақт оламдан ўтган. У ёлғиз синглиси Жавҳарой билан қолди. Эрнафас синглисини аммаси тарбиясига бериб, ўзи далада ишлади. Уруш бошлангач Эрнафас кўп сонли кўнгиллилар қатори ҳарбий комиссариатга ариза берди. Эрнафас 1942 йилда фронтга жўнади ва узоқ давом этган тайёргарликдан сўнг Сталинград остоналарида дастлабки жангга кирди. Эрнафас Сталинград остоналаридан Польшагача мардонавор жанг қилиб борди. Ҳар бир қаҳрамоннинг ибрат бўладиган ўз таржимаи ҳоли бор. Биз ҳикоя қилмоқчи бўлган қаҳрамоннинг таржимаи ҳоли Ватан урушида мардлик кўрсатган мингларча жангчиларнинг таржимаи ҳолига ўхшаса ҳам, аммо бунинг ўзига хос муҳим ўрни ва алоҳида тарихи бор. Эрнафас Хўжаев асосий жанг ҳаракатларини ғарбий туманларда ва Польша заминида олиб борди. У Польша еригача юзлаб аҳоли пунктларини озод қилишда қатнашди. Ана шундай жанглардан бири Польша чегараларида бўлди, 1943 йил 29—30 ноябр кунларида Эрнафаснинг кўрсатган қаҳрамонлиги тилларда достон бўлди. Тонг отиши билан Эрнафас Хўжаев полки ўзининг ўнг ва чап қанотидаги қўшинлари билан келишган ҳолда темир йўл станциясига ҳужум қилади. Душман полкнинг шиддатли ҳужуми билан станциядан суриб чиқарилди. Қечга бориб душман катта ёрдам олиб, станцияга яқинлашди ва олдинги чизиқда турган ўқчи взвод солдатларини қуршовга олди. Старшина Хўжаев ўз ўртоқларини мардона ҳўжумга бошлади. Ушбу жангда ўқчи взвод командири оғир жароҳатланди. Шундай ҳолда ҳам старшина катта мардлик кўрсатиб, ўз командирини кўтариб олган ҳолда душманга қарши ҳужумни ҳам бўшаштирмади Ҳужум бир неча соат давом этди Ушбу ҳужум натижасида улар қуршовни ёриб ўтдилар. Аммо взводда 3 киши қолган эди. Ана шу қаҳрамонлиги учун қўмондонлик Эрнафас Хўжаевни мукофотлашга тавсия

қилди. Бир неча кунлик жанглардан сўнг полк Польша чегараларига ўтди. Бир неча кун олдин берилган қақшатғич зарбага учраган Душман янги куч тўплаб, Польшанинг «Большие Тинивичи» қишлоғига янги ҳужумга ўтиш учун ҳозирлик кўраётганлиги аниқланди. Шу учун ҳам душман ҳужумидан бир кун олдин 1944 йил 21 июлда 717ўцчи полк ҳужумга ўтди. 1944 йил 21 июлда «Большие Тинивичи» қишлоғи учун бўлган жангларда душман ўзининг авиацияси, танклари ва ўзиюрар тўплари ёрдамида Қизил армия ҳужумини тўхтатмоқчи ва қарши ҳужумга ўтмоқчи бўлди. Старшина Эрнафас Хўжаев ушбу жангда сафдан чиққан взвод командирининг ўрнини эгаллаб, аҳвол оғирлашган бир вақтда; «Ватан учун!»—дея гитлерчилар устига отилди. Унинг жасурлигидан илҳомланган бошқа жангчилар ҳам ҳужумга ташланди ва душманнинг кўп сонли қўшинини тормор этишди. Полк аҳоли пунктини эгаллади. Эрнафас Хўжаев Польша территорияларини озод қилиш жараёнида партия сафига қабул қилинди. 717-ўқчи полкининг командири, подполкоаник В. И. Қсендзовский старшина Эрнафас Хўжаев тўғрисида ёзган жанговор тавсияномасида қуйидаги фикрларни баён қилди: «1944 йил 13 июлдан 23 июлгача давом этган ҳужум жангларида старшина Эрнафас Хўжаев ўзининг ҳақиқий ботирлигини чинакам коммунистлигини, партияга, Ватан озодлиги йўлида жонини ҳам фидо қилишга тайёр, содиқ солдат эканлигини кўрсатди». Ушбу фикрлардан ҳам билишимиз мумкинки, старшина Эрнафас Хўжаев ҳақиқий ботир жангчи эди. Эрнафас Хўжаев Польшанинг «Большие Тинивичи» қишлоғи учун бўлган жангда қаҳрамонлик кўрсатиб, шу қишлоқдаги бир уйда турган 15 (ўн беш) гитлерчини ер тишлатиб Қизил -армия қисмларининг янги ҳужумига шароит яратиб берди. Эрнафас Хўжаев Польшанинг яна ўнлаб аҳоли пунктларини озод қилишга қатнашди. 1944 йил 13 ноябрда Эрнафас Хўжаев ниҳоятда оғир яраланди ва қаҳрамонларча ҳалок бўлди.

Ана шу жасоратлари учун Эрнафас Хўжаев ўлимйдан сўнг СССР Олий Совети Президиумининг 1945 йил 23 мартдаги фармони билан «Совет Иттифоқи Қаҳрамони» бўлди. Эрнафас Хўжаев номи абадийлаштирилган. Ромитан туманидаги ўзи ўқиган мактаб Эрнафас Хўжаев номи билан аталади.

ШАРИФ ЭРГАШЕВ Шариф Эргашев 1916 йил 1 февралда Бухоро вилояти, Пешку туманидаги Денов қишлоғида туғилди. Миллати туркман, Улуғ Ватан урушинйнгдастлабки ойларйда жамоа хўжалигида меҳнат қилди, кейинчалик бригада бошлиғи бўлиб ишлади. 1942 йилда ўзи туғилиб ўсган туман ҳарбий комиссарлиги томонидан Қизил армияга чақирилди. Шариф Эргашев 1943 йил феврал ойигача Каттақўрғондаги тайёрлов пунктида таълим олди ва кейинчалик бошқа янги чақирилган аскарларга ҳарбий сирларни ўргатадиган бўлди. Бир неча вақт Қаттақўрғонда ҳарбий хизматни давом эттириб турган Шариф Эргашев радио орқали немисфашистларнинг совет қишлоқ ва шаҳарларини босиб олаётганлигини эшитиб, ўзини жангга юборишларини сўраб, дивизия командирига ариза берди. У Марказий фронтининг 65-армияси, 193-ўқчи дивизиясининг 883-ўқчи полкида оддий аскар сиФатида хизматни бошлади ва 1943 йилнинг феврал ойида Орёл бўсағаларидаги шиддатли жангларда иштирок этди. Шариф Эргашев жангларда бир неча марта, жумладан 1943 йил феврал ойи ўрталарида қаттиқ ярадор бўлди ва махсус даволаниш пунктига юборилди. Бир ой даволангач, врачга мурожаат қилиб, яна жангга кириш учун рухсат сўради. Афсуски, врач ҳали яраси тузалмаганлиги учун рухсат бермади. Шунга қарамай Шариф Эргашев кечаси қочиб чиқиб, ўз қисмига қайтувчилар билан йўлга чиқди. Бир неча кун оч-наҳор юриб, ўз қисмини излади. Шундай кунларнинг бирида, махсус кузатув отряди қўлига тушди ва у фронтни ташлаб кетаетган қочоқ сифатида қўлга олинди. Шариф Эргашев ўз аҳволини тушунтиришга ҳаракат қилиб, чўнтагидан партия аъзолиги билетини кўрсатадида, санитария пунктидан қочиб ўз қисмини излаётганини айтади. Ниҳоят узоқ текширишлардан сўнг унга рухсат берилди. У кўп саргардонликларни бошдан кечириб, ўз қисмини топди. Лекин даҳшатли манзарани устидан чиқди; У хизмат қилаётган қисм душманнинг кутилмаган

катта қаршилигига дуч келиб полк командиридан бошқа барча сафдошлари ҳалок бўлган эди. Шариф Эргашев янги кучлар билан тўлдирилган қисмда хизматни давом эттирди ва бу қисм душманни қувиб, 1943 йил октябрида Днепр дарёсигача етиб борди. 15 октябр куни эрталаб, соат 6.00 да қисм Днепр дарёсидан кечиб ўтиш ва нариги қирғоқдаги душманга зарба бериш тўғрисида буйруқ олди. Кечув бошланди. Шариф Эргашев ва унинг дўстлари резинали қайиқда нариги қирғоққа қараб дадил ҳаракат қила бошладилар. Нариги қирғоқда турган душман уларни ўққа тутди. Натижада резина қайиқларнинг ҳавоси чиқиб, яроқсиз бўлиб қолди. Улар орқага қайтиб, ёғочдан сузиш мосламалар тайёрлаб, қайта кечувга кирдилар. Тиш-тирноги билан қуролланган фашистлар эса қаттиқ қаршиликни тўхтатмадилар. Қисм катта талофотлар бериб, ниҳоят нариги қирғоққа етиб олди ва душманни қирғоқдан улоқтириб ташлади. Окопларда яширинган бир неча немисларни асир олдилар. Шариф Эргашев ўртоқлари билан дарҳол ёнаётган қишлоққа қараб югурдилар. Қишлоқдаги душманни тормор этиб, бир нечтасини асир олдилар. Ана шу асирлар орасида икки нафар немис зобити ҳам бор эди. Улар асирларни олдларига солиб, дарё қирғоғидаги окопга келаётганларида йўлда душман пулемётчисига дуч келдилар. Отишмада Ш. Эргашев қўлидан ярадор бўлди. Ярадор бўлишига қарамай, окопдаги асирларни излайди, бу жараёнда минага дуч келиб асир олинган немис зобити ва аскари ўлади. Шариф Эргашев эса қум остида қолиб кетди. Лекин шинелининг бир парчаси ташқарига чиқиб қолди. Ҳужумга ўтган Қизил аскарлар уни топиб олишиб ҳарбий касалхонага жўнатдилар, У 7 кун деганда ўзига келди. Кейинчалик Шариф Эргашев Қозондаги ҳарбий касалхонада 3 ой даволанди. Даволаниб, тўла соғайгач, серқуёш Ватанига, туғилиб ўсган қишлоғига дам олиш учун қисқа муддатга юборилди. Шариф Эргашев ўз уйида дам олиб юрган кезлари, армия генерали Ракасовскийдан телег ; рамма келди. «Бухоро вилояти Пешку туманидаги қизил аскар Шариф Эргашев Днепр дарёсидан ўтиш вақтида кўрсатган қаҳрамонлиги учун СССР Олик Совети Президиумининг 1943 йил 30 октябридаги фармони билан “Совет Иттифоқи Қаҳрамони” унвони билан

тақдирланди» деган хушхабар эди бу. Шариф Эргашев яна фронтга қайтиб борди ва душманга қарши жангларни давом эттирди. 1944 йил 29 августда Шариф Эргашев Москвага чақиртирилди ва унга М. И. Калинин қаҳрамонлик «Олтин юлдузи» медали ва Ленин орденини топширди. Улуғ Ватан урушини ғалаба билан тугаллаган Ш. Эргашев туғилган қишлоғига қайтди. 1946 йилда у жамоа хўжаликлари раҳбарлари курсини тугатиб, дастлаб жамоа хўжалигининг раис ўринбосари бўлиб, кейинчалик Янгибозор қишлоқ совети раиси бўлиб ишлади. 1978 йил 15 декабрда Шариф Эргашев вафот эгди. Шариф Эргашевнинг номи абадийлаштирилган. Пешку туман марказидаги Янгибозор ва Бухоро шаҳаридаги кўчалардан бирига, у ишлаган жамоа хўжалигига Шариф Эргашев номи берилган.

ШАРИФЖОН ИОСИРОВ. Бухоро вилряти, Бухоро туманидаги «Маданият» жамоа хўжалигида, деҳдон оиласида туғилган. Миллати ўзбек. 1941 йилда ҳарбий хизматга чақирилган. 1933 йилда Бухоро педагогика институтининг ФизиЛ каматематика факультетини тугатиб, ўзимнинг жонажон қишлоғимдаги мактабда ёш авлодга сабоқ берf бошладим. 1941 йил 22 июнда фашистлар Германияси мамла.1 катимизга хиёнаткорона бостириб кирди. Бу уруш ер" юзидаги барча тинчликсевар халқларни жиддий синов1 дан ўтказди. Қардош халқлар қатори ўзВекистонлик! ўғлонлар ҳам Ватанга бўлган чексиз муҳаббатларини! намойиш этиб, фашизмга қарши курашга отландилар.1 Кўплаб ўзбек ўғлонлари сингари мен ҳам 1941 йил| декабр ойида фронтга жўнатилдим. Дастлаб жанубий-ғарбий фронтнинг 62-ўқчи полкида тўп расчётида наводчик, сўнгра расчёт командири бўлиб хизмат қила бошладим. 1942 йил бошларида Масков шаҳрини ҳимоя қилиш қизғин тусга кирганда, бизнинг полкимиз Масковнинг жанубийғарбий йўналишида мардонавор жанглар олиб бориб, душманни 200—250 чақиримга улоқтириб ташлади ва юздан ортиқ аҳоли яшайдиган қишлоқни душмандан озод қилди. Афсуски, шу пайтларда Украина фронтида аҳвол ни1 ҳоятда оғир эди. 1943 йилнинг март айида бизнинг] қисмимиз Варонеж фронтига ўтказилиб, Курс ( кОрёл| йўналишида мудофаа жангчиларини олиб борди. Биз1 нинг 62полк зиммасига Орёл шаҳри яқинидаги Михай1 ловка қишлоғини ҳимоя қилиш вазифаси юклатилди.1 Душман танклар билан қишлоққа ёпирилиб кела бош| лади. Душманга қарата ўт очдик. Биз 76 миллиметрли! тўпдан ўт очиб, душманнинг дастлабки танкини ишдан' чиқардик. Орадан бир неча дақиқа вақт ўтмасдан иккинчи ва учинчи танкни ҳам ёндириб юбордик. Ёнаётган танклар ичидаги душман аскарлари ташқарига чиқиб, жон талвасасида биз томонга палапартиш ўқ уза, бошладилар. Қолган танклар эса орқага чекинишга мажбур бўлди. Ана шу жангда иккита ўртоғимдан ажралдим.

1943 йил январидан бошлаб 269-ўқчи полкининг 76 миллиметрли тўп командири бўлиб душманга қарши жанг ҳаракатларини олиб бордим. Бизнинг тўпчилари миз полк олдига қўйилган кўпгина муҳим вазифаларни бажариiда алjҳида ўрнак кўрсатиб, каттакатта ғалабаларни қўлга киритишда ўз ҳиссасини қўшди. Жуда муҳим ва стратегик аҳамиятга эга бўлган Томаровка посёлкасини сақлаб туришдек юксак, масъулиятли ишни мен хизмат қилаётган полк зиммасига юклатишди. Мабодо посёлка душман қўлига ўтиб қоладиган бўлса, душман барча кучларини шу посёлкага тўплаб фронт бўйлаб ҳужумга ўтиши мумкин эди. Шунинг учун ҳам мен бошқараётган тўпчилар посёлкасига олиб кирувчи тош йўлни ҳимоя қилиши керак эди. Душман бундай муҳим стратегик аҳамиятга эга бўлган объектни қўлга киритиш учун жонжаҳди билан жанг олиб борди. Душман дастлаб танклар билан ҳужумга ўтди. Мен тўпчиларимга танкларни яқин келтириб, сўнг ўт очишга буйруқ бердим. Мўлжал билан.отилган снарядлар душманнинг олдинги қатордаги танкларини ишдан чиқарди. Қолган танклар биз турган жойни сезиб қолиб, устимизга ўқ ёмғирини ёғдира бошлашди. Орадан бир неча дақиқа ўтгач, душман автоматчилари ҳужумга ўтишди. Қисмимиз ўзини йўқотиб қўйгани йўқ, барча йигитлар бир тану бир жон бўлиб, душман ҳужумларини мардонавор қайтаришга муваффақ бўлдилар. Шу жангда менинг тўпчиларим тўртта душман танкини сафдан чиқаришга эришди. Ушбу жанглардаги кўрсатган қаҳрамонлигим учун қўмондонликнинг ташаккурномасига сазовар бўлдим. 1944 йил февраль ойида жуда қаттиқ жанглар бўлиб ўтди. Львов йўналишидаги Волочинск шаҳрида душманга қарши олиб борилган қонли жангларда мен ҳам иштирок этдим. Душман ушбу йўналишда мустаҳкам ўрнашиб олиш учун жонжаҳди билан тиришарди. Бизнинг қўшинларимиз ҳужумга ўтишлари керак, лекин душманнинг танк ва минамётлари бунга йўл бермаётган эди. Ушбу тўсиқни бартараф қилиш мен командирлик қилаётган тўпчиларга топширилди. Вазифани бажаришга киришдик. Дастлаб

душманнинг иккита минамётини ва ўттизга яқин аскарини сафдан чиқардик. Жанг авжига чиққанда, биз томонга душмац 85 12 та танкини рўпара қилди. Оғир аҳвол вужудга келди. Шу пайтда тўпчиларимга: пиёдаларга 150 метр ва танкларга 30 метр қолганда ўт очиш кераклигини тайинладим. Снарядлар портлаши билан душманнинг олдинги линиядаги иккита танки мажақланди. Қолганлари эса орқага чекинишга мажбур бўлди. Бу жангда топшириқни аъло даражада бажарганлигим учун 97740қисм командири, генералмайор Пузиков 1944 йилнинг 6 мартида мени жанговар «Қизил Юлдуз» ордени билан тақдирлади. Мен ҳақимдаги йирик мақола 1944 йил 1 июнда «Красная звезда» газетасида, расмим билан босилиб чиқди. Уша пайтда мени фирқа аъзолигига қабул қилишган эди. Шунда қисм командирининг берган тавсифномасида қуйидаги маълумотлар бор эди. «269- ўқчи полкининг 45 миллиметрли тўп расчёти командири, катта сержант Носиров Шарифжон жанглар давомида 800 та душман аскарини ва зобитини, тўртта танк ва 8 та автомашинасини яксон қилган. Икки марта ҳукумат мукофоти билан тақдир >, ланган ва икки марта мукофотга тавсия қилинган». Шарифжон Носиров жангдан қайтиб келгач халқ маориф соҳасида бир неча йил ишлади. Вилоят раҳбариятининг тавсияси билан Жондор тумани Матлубот жамияти раислигига ишга ўтди. Умрининг охиригача шу соҳада ҳалол меҳнат қилиб келди. 1гуруҳ ногирони НАРЗУЛЛО ҲИКМАТОВ. 1923 йилда Ғиждувон туманидаги «Ибн Сино» жамоа хўжалигининг «Кавоби» қишлоғида, деҳқон оиласида туғилган. Миллати ўзбек. 1942 йилда ҳарбий хизматга чақирилган. Мен Ғиждувон шаҳридаги Тельман номли мактабни тугатиб, рўзғор тебратишда отаонамга кўмаклаша бошладим. Орзуларим улкан эди, аммо 1941 йил 22 июнь бутун дунё халқларини ларзага солган машъум уруш бошланди. Бутун мамлакат оёққа турди. Барча халқлар бир тану бир жон бўлиб, Ватан ҳимоясига отланди. Унг минглаб ўспиринлар фронт орқасини мустаҳкамлашга киришдилар.

Мамлакатлар учун оғир дамлар бошланди. Фронт орқасида қолган ҳар бир киши эрта тонгдан, кун ботгунгача тинмай меҳнат қилиб, душман билан олишаётган жангчиларимизга керакли барча нарсани етказиб бера бошлади. Кўплар қатори мен ҳам урушгача жамоа хўжалигида меҳнат қилдим. 1942 йил апрелда уйландим. Тўйдан 8 кун ўтгандан кейин, май ойида ҳарбий комиссарият томонидан фронтга жўнадим. Она юртимдан узоқлашиб борарканман, киши ўз тупроғини қанчалар севишини хис қилдим ва бир томчи қоним қолгунча шу Ватанни ҳимоя қилишга аҳд қилдим. Барча ғиждувонликлар билан бирга мен ҳам Свердловский вилоятидаги ҳарбий тайёргарлик пунктида ҳарбий с^рлардан огоҳ бўлдим. Мен қатори кўпгина ўзбек ўғлонлари ҳам шу пунктда икки ой давомида амалий жиҳатдан ҳужумга тайёргарлик машқларини ўтади Икки ойдан сўнг бизларни Ленинград чегарасига жўнатишди. Бу вақтларда Ленинград учун оғир жанглар бораётган эди. Мен илк бор Волков фронтида 64гвардиячи дивизиянинг 197-ўқчи полк сафида фашист босқинчиларига қарши жангга кирдим. Бизнинг қисм Ленинград яқинидаги ҳудудлар учун бўлган жангда фаол иштирок этди. Бизнинг вазифамиз душманни шаҳардан қувиб чиқариб, сўнг Волхов дарёсидан кечиб ўтиб, Званканин станциясиниэгаллаш эди. Полк ўз олдига қўйган бу масъулиятли вазифани шараф билан бажарди. Званканин учун бўлган жаьгда қўл ва белимдан ярадор бўлиб, госпиталга тушдим. Ҳамширалар ва тиббиёт ходимларининг ғамхўрлиги туфайли тез орада даволаниб, яна фронтнинг олдинги участкаларига етиб бордим ва Бокистогорский, Сингавин, Посингавин шаҳарлари учун олиб борилган жангларда қатнашдим. Қиш кунларининг бирида биз томонга келаётган 50 дан ортиқ душман аскарини кўриб қолдим. Дарҳол ишга киришиб, душманга қарата ўт очдим ва душманни биз томонга ёриб ўтишига имкон бермадим. Ана шу қаҳрамонлигим учун қўмондонликнинг ташаккурномасига сазовор бўлдим. Энг оғир жанг Столорюк шаҳри учун бўлиб, немис босқинчилари билан мардоновор жанг қилаётган жангчиларимизнинг бардошини синамоқчидек, табиат ҳамма ёқни қалин қорга буркаб ташлаган эди. Ана шундай оғир шароитда душманга қарши тинмай ажал уруғини ёғдирар эдик Бу жангда

$менинг ўнг оёғимда осколка парчаси тегиб, оғир ярадор бўлдим ва ҳушимдан кетдим. Ярадор ҳолимда эрталабдан то кечгача қорли окоп ичида қолдим. Кечга бориб мени ўрмондаги «қизил изтопарлар» топиб олиб тезда госпиталга олиб бордилар. Афсуски икки оёғим ҳам яҳлаб қолган, ик ' каласини ҳам кесиб ташламаса, соғ қолишим даргумон бўлиб қолди. Жарроҳлар дарҳол икки оёғимни ҳам кесиб ташлашди Мен «энди қандай яшайман?» 1 —\ де'ган савол қийнарди^Саккиз кунгинга' бирга яшаган рафиқам, оёқсиз уйга кириб борганимда, мени қандай кутиб олишини тасаввур қила олмас эдим. Шу сабабли мен уйга бормаслик ҳақида хат ёздим. Мени >тирик қолганимдан хабар топган уйдагилар бениҳоя хурсанд бўлиб: «Сен икки оёғингдан биров билан жанжаллашиб эмас, балки Ватан озодлиги деб ажрагансан, бизлар сени бошларимизда кўтарамиз, сенинг хизматларинга тайёрмиз ва сени интизорлик билан барча қишлоддошлар куГаяпти»,—деб мактуб йўллашди. Бу мактубни олганимдан сўнг, менда яна яшашга умид учқунлари уйғонди. 1943—44 йилларда ҳарбий касалхоналарда даволаниб, туғилиб ўсган онаВатанимқадрдон Ғиждувонга қайтдим. Мана вафодор аёлим билан 9 фарзаидни тарбиялаб вояга етказдик. Ҳозирги кундаЗОга яқин неварам бор. Урушдаги хизматларим мукосиб тақдирланди. 1965 йил 7 майда «Ғалабанинг 20 йиллиги», 1975 йил «Ғалабанинг 30 йиллиги», 1938 йил 31 майда «Қизил -армиянинг 60 йиллиги», медаля билан 1985 йилда «Улуғ ватан урушининг 1даражали ордени» билан мукофотлашди. Узбекистон мустақилликка эришгандан сўнг 1994 йилда кўплаб фахрийлар қатори «Жасорат» медали билан тақдирландим. Ҳозирги кунда «ИбнСино» жамоа хўжалигида истиқомат қилаяпман. 3гуруҳ ногирони КЕНЖАПОЛВОН ТОШЕВ . 1920 йилда Ғиждувон туманидаги, Фришкент қишлоғида туғилган. Миллати ўзбек. 1940 йилда ҳарбий хизматга чақирилган. Мен 1940 йилда Ватан олдидаги йигитлик бурчимнн ўташ учун, Ғиждувон тумани ҳарбий комиссариати$

томонидан хизматга чақирилдим. Хизматни Украина Республикасининг Волошиловград шаҳрида бошлаб, жанговор ва сиёсий тайёргарлик машғулотларидааъло ва яхши кўрсатгичларга эришганлигим учун, қисм командирининг бир неча марта ташаккурномаларига сазовор бўлдим. 1941 йилнинг22 июн куни кураш эълон қилмасдан, немисфашист босқинчилари «яшин тезлигида», жуда катта техника, қуроласлаҳа билан Ватанимизнинг ғарбий худудларига бостириб кирди. Аммо, лекин фашистлар бундай авантюристик режа тузиб, қаттиқ янглишгандилар. Улар халқимизнинг ва қуролли кучларимизнинг қудратини ҳисобга олмагандилар. Ватанни ҳимоя қилиш ғояси халқимизда, Қизил -армия ва Ҳарбий денгиз флоти жангчиларида душманга бўлган нафратини оширди. Бу нафрат жангчиларнинг катта қаҳрамонлик қилишга ундади. Мен уруш йилларида Воронеж, кейинроқ 1Украина, фронтида душманга қарши жанг ҳаракатларини олиб бордим. Урушнинг дастлабки кунларидан фашист қўшинлари биринчи зарбани шонли чегара қўшинларимизга қаратди. Ана шундай оғир дамларда мен хизмат қилаётган қисм ҳам чегарада жойлашган эди Қўмондонликнинг буйруғи билан чекинишга мажбур бўлдик. Чекиниш қанчалик оғир бўлмасин, минглаб қардош халқларнинг ўғлонлари қатори ўзбек халқининг мард, азамат, асл фарзандлари ҳам жанг майдонида қурбонбўлдилар. Буларни кўриб, душманга нисбатан нафратим янада ошди. Қисмимиз чекинаётган бўлсада, ҳар бир шаҳар, ҳар бир уй учун қаттиқ жанг олиб борди. Лекин душман жонжаҳти билан олдинга интилар, бизнинг арслондай довюрак йигитларимиз эса ёвни парчалаб, улоқтириб ташлайвердилар. Жангоҳларда оддий жангчидан генералларгача мардлик ва қаҳрамонлик намуналарини кўрсатдилар. Мен 1942 йилгача оддий аскар, 1942 йил ўрталарида то урушнинг охиригача артилерияда снаряд отувчи бўлим командири бўлиб, душманга қарши жанг қилдим. Дунё халқларини ҳайратга солган қўшинларимиз душманнинг тиштирноғигача қуролланган қўшинлари

нинг ҳужумини қайтарибгина қолмасдан, балки уларга қарши ҳужумни бошлаб юбордилар. Ҳужум қилиб бо ра'ётган Қизил -армиянинг қақшатгич зарбасига гит лерчилар ғарбга томон чекинар эдилар. Қўмондонлик мен хизмат қилаётган артилерия батареясини олдинги отряд таркибига ўтказиб, аҳоли яшайдиган муҳим пунктларни ишғол цилиш, чекиниб бораётган душман нинг йўлини тўсиш тўғрисида буйруқ берди. Отряд узоқ ва оғир йўл босиб, белгиланган пунктга етиб борди. Душман жангчиларимизни ёмғир каби ўт ёғ дириб кутиб олди. Улар муҳим позицияни қўлдан бер маслик учун жонжаҳди билан курашди. Отрядимиз жангчилари қанчалар оғир бўлмасин аҳоли пунктини эгаллаш учун, аввало черковни қўлга киритиш ниятида эдилар. Черков тош деворлари билан ўраб олинган бўлиб, разведкачиларимиз тош деворлар орасида душ маннинг пулемёт нуқтаси борлигини ва иккита пулемёт бутхона қўнғироқхонаси ичида ўрнатилганини аниқла дилар. Черков ҳовлисида душманнинг танклари ҳам бор эди Тўпчиларимиз дастлаб душманнинг қўнғироқ хонадаги пулемётларини яксон қилиб, жангчиларимиз нн эркинроқ ҳаракат қилишлари учун имкон туғдирди. Аммо тош деворлар орасидаги пулемётлар тинмай ўқ ёғдириб турарди. Артилерия командири қисқа тайёр гарликдан сўнг, аҳоли пунктини ишғол қилишга қарор қилди ва жангчиларини олдинга бошлади. Бу жанг 1943 йил 17 Майда тугади. Биз душман қўшинларнни Курмово олдида тормор этдик. 1943 йил Курск жангидан кейин қўшинларимиз мамлакатимиз ҳудудларидан душманни 1^увиб чиқара

$бошладилар. Украина ерларини фашис,тлардан тозалашда, рус, украин ва бошқа миллатлар қаторида ўзбек ўғлонлари ҳам мардоновор жанг қилдилар. Олий Бош қўмондонлик, 1943 йил охирида 1Украина фронти қўшинлари олдида Киев шаҳрини озод қилиш вазифасини қўйди. Шу йили 1 ноябрдан бошлаб Ватутин қўмондонлиги остидаги қисмлар Киевниозод қилишга киришдилар. 2 ноябр куни қисмимиз 3 марта душманга зарба берди ва Киевга қўшинларимизни киришига йўл очиб берди. 6 ноябрда Киев озод қилинди. Бу урушда кўрсатган хизматим учун қўмондонликнинг навбатдаги раҳматномасига сазовор бўлдим. Чехословакиянинг қатор шаҳарларини озод қилишда иштирок этиб, 1945 йил 9 май ғалаба байрамини, кўпгина қуролдошларим қатори Чехословакия заминида кутиб олдим. Ғалабадан руҳланган жангчиларимнз қуршовда қолган душманни тормор қилиш учун жангни кучайтирдилар. 1945 йил 17 майда 1Украина фронти Чехословакиядаги бир миллионлик душман қисмларини батомом янчиб ташлади. Уруш тугаганидан сўнг, ўз юртимга қайтиб келдим. 8 нафар фарзандим ва ўнлаб невараларим бор. Ҳозирги кунда Ғиждувон туманидаги С. Айний номидаги жамоа хўжалигида истиқомат қиламан. Бухоро вилояти Ғиждувон тумани 1 даги А. Ғиждувоний номли жамоа хўжалиги уруш ва меҳнат фаҳрий* : ' лари қўмитасининғ раиг,и Неъмат БОБОЕВ 1916 йилда шу тумандаги «Пизигмон» қишлоғида, деҳқон он,^. ласида туғилган. Миллати ўзбек. 1942 йилда ҳарбий хизматга чақирилган. 1933 йилда мактабни тугатиб, отаонамга кўмаклашиш мақсадида Саидкент қишлоқ шўросида хат ташувчи бўлиб ишлай бошладим 1937 йили мени туман комсомол қўмитасига инспектор қилиб сайлашди. Шундан кейинтуман комсомол ёшларининг фаолиятларини жонлантиришга кўмаклашдим. Кўп ўтмай, туман комсомол қўмитаси мени Самарканддаги маданийоқартувбилим юртига ўқишга юбориш арафасида Улуғ Ватан уруши бошланди. Бу уруш минглаб кишиларнн ёстиғини қуритган\ 'орзуумидларини ҳавога совирилишига$

сабаб бўлди. Уруш бошлангач, 1942 йил июн ойида мен ҳам кўнгиллилардан бўлиб, фронтга жўнадим. Кўплаб ҳамқишлоқларим билан бирга Куйбишев вилояти, Пенза шаҳрмда ҳарбий махсус тайёргарликдан ўтиб, 2Белоруссия фронтйда шу йил 5 сентябридан Қалининград шаҳри яқинида жанг ҳаракатларини бошладим. Душман тинмасдан ўқ ёғдириб туришига қарамай,.танкчиларимиз қандай Қилиб бўлмасин шаҳарни озод қилиш учун қаттиқ жанглар олйб бордилар. Ана шу жангда мен ҳам иштирок этдим. 17 сентябрда мени взвод командири ўз ҳузурига чақириб, душман пулемётларини йўқотиш вазифасини топширди. Мен дарҳол душман снайпери жойлашган томон эмаклаб бориб, 3 та ғранатани ирғитдим. Душман пулемётининг овози бир неча дақиқа ўчди. Шу бир неча дақиқа жангчиларимиз учун етарли эди. Шаҳар душмандан озод қилинди. Жангда фаол иштирок этганим учун, мени қўмондонлик ташаккурнома билан тақдирлади. Навбатдаги жангларнинг бирида, қўлимдан ярадор бўлдим ва ҳарбий госпиталга тушиб қолдим. Бир ой даволанганимдан сўнг яна жангга отландим. 1943 йил 3 ўктябрда Ленинград остоналаридаги жанглардан бирида оёқ ва қўлимдан қаттиқ яраландим. Мени Москва орқали Ярославск ҳарбий касалхонасига жўнатишди. Шу ерда оёғим операция қилиниб, осколка қолдиғи олиб ташланди. Операциядан кейин 4 ой давомида шу ерда даволандим, яраларимнинг битиши қийин бўлганлиги учун мени жанг ҳаракатларига яроқсиз деб топишди ва орадан кўп вақт ўтмай Фарғона вилоятидаги Тошлоц ҳарбий касалхонасига олиб келишди. 6 ой шу ерда даволандим. Врачлар осколка оёғимнинг томирига шикаст етказганлигини аниқлаб, даволай бошладилар. Бир неча ойдан сўнг мени фронтга яроқсиз топиб, уйимга юборишди. Оёғим қаттиқ оғиришига қарамасдан немис^арга қарши курашни фронт орқасида давом эттирдим. Қўлтиқтаёқ билан жамоа хўжалигида бригадирлик қилдим. Бригада режаларни ошириб бажариш билан фронт учун мадад бериб турди. 1971^ й.илдан 1994 йилгача жамоа хўжалигининг кўнгилли ўт ўчириш жамияти раиси бўлиб ишладим. Менинг уруш ва меҳнатдаги хизматларим ҳукуматимиз

томонидан миносиб тақдирланди. 1994 йил 6 майда эса «Жасорат» медали билан мукофотландим, Фарзанд ларим, нёВараларим, эвараларим ҳар дойм енимДа. Ҳозир Ғиждувон. туманидаги Абдухолиқ Ғиждувоний номидаги жамоа хўжалигида истиқомат қиламан. АКРАМ ҲАМРОЕВ. 1921 йилда Ғиждувон туманидаги Ф. Юнусов номли жамоа хўжалигидаги «Додарак» қишлоғида туғйлган. ўзбек. 1942 йилда ҳарбий хизматга чақирилган. Уруш бошланиб, Ватан бошига оғир мусйбат тушгандан кейин минглаб ёшлар қатори мен ҳам 1942 йил май ойида Ғиждувон ҳарбий комиссариати томонидан урушга жўнатилдим. Бизлар Челябинск вилоят, Калининск туманидаги ҳарбий пунктга келиб тушдик. Бу ерда тажрибали мутахассислар ва зобитлар ёрдамида ҳарбий қуроллардан фойдаланишни ўрганиб олдик. Тайёрлов курсида 15 соатлаб машқ қилинар ва душманга қарши жанг қилиш сирлари ўргатилар эди. Қисқа тайёрлов курсини тугатганимиздан сўнг бизларни Ленинград мудофаасига, Ленинград фронтининг 89гвардия полкига келтиришди. Бу вақтда Ленинград шаҳрини ҳимоя қилиш авжига чиққан эди. Душман қутуриб шаҳарни эгаллашга ҳаракат қилар, шаҳар аҳолиси ва Қизил аскарлар оғир қамал шароитида душман зарбасини даф қилар эдилар. Ланинград мудофаасида Қизил Байроқли Болтиқ флоти катта роль ўйнади. У душманнинг денгнз томонидан бўладиган ҳужумларини бартараф этиб турди. Душман Ленинград мудофаачиларининг матонатини енга олмади. Биз, ғиждувонлик уч йигит бир қисмда жанг қилар эдик. Жанг тўхтаган вақтларда окопларда ўтириб ширин дамларни эслашардик. Кунларнинг бирида даҳшатли воқеа юз берди. Жангдан сўнг ҳар доимгидек овқатланишга ҳозирлик кўраётган эдик. Бизга ҳамқишлоғим Теша Ваҳобов овцат олиб келаётган эдн. Шу вақт душман устимиздан ўқ ёғдира бўшлади. Овқат олиб келаётган Тешанинг пешонас^га ўқ тегиб, ерни қучоқлаб жон берди. Биз Тешанинг олдига

бора олмасдик, чунки фашистлар билан отишма бошланиб кетганди. Қўзларим тўла ёш билан газандаларга қарши ўқ ота бошладим. Кечгача отишма давом этди Кечга бориб Тешанинг елкасидан овқатни олишга муваффақ бўлдик. Шунгача жангчйларймиз овцатсиз қбЛган эдилар. Кечга бориб, Тешани ўз қўлим билан тупроққа топширдим. Бу мен учун нақадар оғир эди..: 1942 йил 28 августда Ленинград мудофаасидагй ҳал қилувчи жангларнинг бирида яраландим ва Иркутский ҳарбий госпиталига юборилдим. Ярам оғир бўллиги учун қулоғим эшитмайдиган бўлиб қолди. Бутунлай соғайишим учун Чита вилоятига олиб боришди ; Бутунлай даволаниб чиққанимдан кейин Узоқ Шарққа тузилган Байкал бўйи фрЬнтинйнг 393дивиз.иясида жанг ҳаракатлариға тайёргарлйк кўрдик. Узоқ Шарқда Япониянинг Ҳужум қилиш хавфи бор ,эди. Германия таслим бўлганидан кейин Япония СССР, Америка ва Хитойнинг 1945 йил 26 июлда имзолаган Постдам дек^ лорацияси шартларини бажаришдан бош тортди. Шундан сўнг 1945 йил августида СССР дў^тлик ва иттифоқчилик ҳақида Хитой билан шартнома тузди. Бу шаргномага кўра иккала томон то узилкесил ғалаба қозонгунча Японияга қарши уруш олиб бориши, зарурий ёрдам бериб туриши лозим эди. 9 август 1945 йилда За байкалье фронти /қўмондони Маленовский/ 1 Узоқ Шарқ фронти /қўмондони Мерецков/ 2Узоқ Шарқ фронти /қўмондони Пуркаев/ қўшинлари Тинч океан флотининг кемалари ва қисмлари маршал Васелевскийнинг умумий раҳбарлигида Узоқ Шарқда Япон қўшинларига қарши жанг ҳаракатларини бошладилар Квантун -армияси биринчи кунлардаёқ қаршилик кўрсатишни тўхтатди ва таслим бўлиб, аср туша бошлади. Ана шу жангларда мен ҳам қатнашдим. 1946 йил май ойида хизматни тугатиб, она қишлоғимга қайтдим. Уруш тугаб тинч, ҳаёт бошлангач қолган ҳаётимни боғ яратиш ва уларни парвариш қилишга бағишладим. Қилган хизматларим муносиб тақдирланди. 1944 йилда мустақил Ўзбейиотоннинг «Жасорат» медали билан мукофотландим. 8 «Ьарзандим ва кўплаб ^набираларим бор,: ( Ҳоаирги, кунда/^иждувон туманидаги

Ибн Сино номидаги жамоа хўжалигининг «Додарак» қишлоғида истиқомат қиламан.ДМИТРИЙ ИВАНОВИЧ ШЕВ,ЦОВ 1916 йилда Красноярскии ўлкасидаги, Бийск шаҳрида, ишчй ояяасида туғилган. Миллати рус. /1938 йилда ҳарбий ҳизматга чақирилган. Саккизинчи синфни битиргач, меҳнат фаолиятимни заводда оддий ишчиликдан бошладим 1938 йилда мени ҳарбий хизматга чақиришди ва чегара қисмларида хизмат қила бошладим. Олти ойлик хизматдан сўнг чегарачилик билим юртига ўқишга кирдим ва ўқишнийкунлаб, яна чегара қисмларида старшина унвонй билан хизматни давом эттирдим. 1941 йил 22 июнда. мамлакатимиз халқлари учун оғир сицов даври бошланди. Душман мамлакатимизга бостириб кирганда мен чегарада эдим. Биз ўз аскарларимиз билан биргаликда ҳар доимгидек дам олйш кунини яхши ўтказиб, ҳордиқ чиқараётган эдйк. 22 июнь кечқурун соат 2 ларда немис фашистлари кутилмаганда ўқ узишни ббшладилар. Шунда бйзнинг ёоқчймйз югуриб кириб, ўқ отилаётганлигини маълум қйлди. Ҳамма шошиб қолиб, ўз қуролларини қўлга ола бошлади. Лекин 6ИЗ.НИНГ 4 қўшияларимизга «Немисларнинг иғволарига қарши жавоб ўқлари отилмасин!» деб қатъий буйруқ берилган эди. Шунинг учун бизнинг аскарларимиздан бирор киши ўқ уза олмади. Шу вақтДа масаланинг оғирлиги шунда эдики, намисларнинг ўқ узиши натнжасида баъзи аскарларийр^з ярадор бўлаётган, баъзилари ҳалок бўлаётган бўлсада биз эса жим ўтирган эдик. Бундай ҳодисани кўриб, чидаш қийин эди. Немислар эса бизнинг чегараларимизни бузиб, бостир^иб, келарди. Шундай бир дамда катта лейтейант Бародир бўлаётган воқеаларни кузатиб: «Урушамиз шекилли, йигитлар», деган сўзни айтиши билан немислар томонидан узилган ўц унга тегиб, ҳалок бўлди. Мана шундай чидаб бўлмас ҳолат юзага кёлган бир вақтда сиёсий бўлим раҳбаримиз Тубин «Ватан учунЬ, «Сталин учун!», деган чақириқлар билан бизни душманга қарши жангга бошлади. УруШ бошланган вақтда кучлар ўртасида жуда катта фарқ бор эдиким, немислар тиш тирноғигача. қуролланган бўлиб, жуда тез фурсатда олға силжишга муваффақ бўлгаи эди. Кучлар тенг

$бўлмасада, ҳар бир солдатимиз ўз жонлни аямасдан жанг қиларди. Бизга: «Бир қадам ҳам орқага чекинилмасин», деган буйруқ бўлханлиги сабабли, биз ўз позициямизни ташлаб, чекина н олмас эдик. Немислар бизни қуршаб олишди. Ҳаво кучларининг ёрдамй билан қуршовдан чиқишга му^аффақ бўлдик. Бизга чекинишга рухсат берилди. Чекиниб бораётган жангчиларимиз фашист галалари билан шердек олишиб, фашистларни ҳолдан тойдириш '0илан бирга, урушиш санъатини ҳам ўзлаштириб бо \ раётган эдилар. Оғир жангларнинг бирида мен ўнг қўлимдан ярадор бўлдим, лекин даволанишга шароит йўқлиги туфайли урушни шу ҳолатда давом эттирдим. Совет Иттифоқинйнг юраги ҳисобланган Москва шаҳрини эгаллаш учун Гитлер махсус «Тайфун» номли режа ишлаб чиқиб, бу режага биноан Москвани олиш учун катта қўшин ва қудратли кучлар ажратган бўлиб,. 1941 йил 30 сентябрда Москвага ҳужум бо!иладилар. Шавкатли жангчиларимиз Москвани мудофаа қилишга киришдилар. Қйшнинг совуқ^ кунларида Москва остоноларида қаттиЦ жанглар борарди. Шу.ерда кенинг тишларимни ёовуқ урйб, тушйб кетди. Москва остоналаридан Душманнй суриб ташладик. Бу эса жангчиларимизни ғалабага бўлган ишончини янада кўтарди. Шундай оғир жанглардан бирида кантузйя бўлйб, Алматидаги ҳарбий госпиталга тушдим. Қисца вақт ичида даволаниб, яна фронтга қайтдим. Кавказ фронтида 129-ўқчи полкда ўзбек, қозоқ, қирғиз, туркман батальонларидан иборат дивизиядаги жангчилар билан биргаликда елкамаелка туриб жанг қилдим. Маздак шаҳрини озод қилиш учун бўлган жангда иштирок этдим. Шу жангда кўрсатган жасоратларим учун «Жанговор хизматлари учун» медали билан тақдирландим. 5-армиянинг 200дивизияси таркибида Керч шаҳрини озод қилишда взвод командири сифатида жанг қилдим. Полк командири мени чақириб муҳим топшириқ борлигини айтди. Мен бошчнлигимдаги взвод душман турган жойни аниқлаб, уни тормор қилиши зарур эди. Топшириқни бажариш учун 6 та қайиқда дарёдан ўта бошладик. Немислар бизни сезиб қолмаслиги учун, шовқинсуронсиз ўтишимиз, менинг қайиғимдан бошқа ҳамма қайиқлар қирғоққа чиқиб олгач, қайиқлардан$ $бири сигнал бериши, буни кўрган немислар прожекторларини ёқиб, бизникиларга қарата ўқ узган пайтда, биз уларнинг позициясини кўришимиз керак эди. Душман бизга қарата ўт очди. Шу вақтда мен қайиғимдагиларга ўзларини сувга ташлашлари учун буйруқ бердим ва ўзим ҳам сувга еакрадйм. Биз сувда бўлганимизда, атрофимизга келиб тушйган снаряд кишини ток ургандек срлкитиб юборар эдИ. Ноябр ойи эди. ҳаво совуқ, шу билав бирга солдатлар қалин кийимда ва ҳар бирининг автомати, шунга ўхшаган оғир қуроллари бор эди. Бундай аҳволда қирғоққа чиқиб олиш жуда мушкул эди. Катта қийинчиликлар билан 78 киши қирғоққа чиқиб олдик, холос. Қолғанлар эса ҳалок бўлди. Катта қурбонлар эвазига взвод ўз олдига қўйилган. вазифани аъла даражада бажарди. Ана шу ердаги жасоратим учун полк командири мени ташаккурнома билан тақдирлади. Қерчь шаҳри озод бўлиши билан мени 1Украина фронтига юборишди. 1943 йил ноябрда Днепрдан ўтиб, Қиев шаҳрини озод қилишгача бўлган жангларда 1\атнашдим. Душманни режасини ва жойлашган ўрнини фақаттина «тил» олиб келиш билан аниқлаш мумкнн эдй. Бу эса жуда хатарли ва машаққатли эдиким, шундай оғир вазифани бажариш ҳаммага ҳам ишониб топширилмас эди. Шу вазифалардан бири бизнинг взводга топширйлди. Биз кеч кириши билан немислар жойлаи1ган штабга яцш г бориб, немис тилини биладиган Рижковни штабга киритиб юбордик. У соқчини ўлдйриб, бир зобитни ва кўпгина муҳим ҳужжатларни олиб келди. Биз дарёга етиб келганда немислар бизни сезиб қолишди ва итлари билан биз томон кела бошлашди. Бизни эс,а ўрмон ичкарисида ўртоқларимиз «ГАЗ—67» машинаси билан кутиб туришган эди. .. Олиб келган асир ва ҳужжатлар учун полковник Рокатин бизларни «Қйзил юлдуз» ордени билан тақдирлади. Бутун уруш давомида 4 марта яраландим. Ғалабадан сўнгхизматимни Файзиободдаги 48чегара отрядининг 5заставасида давом эттирдим.$

Бухоролик уруш кахрамонлари

24.09.2022

0

169 KB

Похожие