Yoshlar o’rtasida internet madaniyatini yuksaltirish chora-tadbirlari - Социология - Рефераты

Yoshlar o’rtasida internet madaniyatini yuksaltirish chora-tadbirlari

Загружено в:

25.08.2023

Скачано:

0

Размер:

34.515625 KB

Yoshlar o’rtasida internet madaniyatini yuksaltirish chora-tadbirlari Reja Kirish 1. Internet tarmoqlaridan foydalanish madaniyati 2. Yoshlar xulq-atvorining shakllanishiga internet aloqalarining ta’siri 3. Yoshlar hayotida virtuallashuv sabablari va omillari tadqiq etish, milliy ruhdagi media-kontentlarni rivojlantirish Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish Bugungi kunga kelib, internet tizimining ijtimoiy tarmog’ida ma‟naviy, axloqiy tubanlikni “targ’ib” etuvchi sahifalarning soni bir nech yuz miliondan oshayotganligi insoniyatni yanada tashvishlantiradi. Bu haqda Chingiz Aytmatov shunday yozadi: “Tuya terisini odamning taqir boshiga kiydirish shart emas. Endi sodir bo’ladigan urushlar jang maydonida emas, balki mafkura poligonida yuz beradi. Shu jihatdan qaraganda, yoshlarning ko’p vaqtini internetda behuda sarflashi katta fojiadir”. Chunki, Globallashuv jarayonida mafkuraviy ta‟sir o’tkazish ko’lamini haddan ziyod kengaytirib, beqiyos darajada tezlatib yuborganida ham ko’rinadi. Inson o’z mustaqil fikriga, zamonlar sinovidan o’tgan hayotiy-milliy qadriyatlarga, sog’lom negizda shakllangan dunyoqarash va mustahkam irodaga ega bo’lmasa, har turli ma‟naviy tahdidlarga, ularning goh oshkora, goh pinhona ko’rinishdagi ta‟siriga bardosh berishi amrimahol. Internet tizimining ijtimoiy tarmog’idan olingan narsa to’g’ri, ishonchli va zararsiz ekanini bilish kerak. Yaxshi-yomonning farqiga bormagan yoshlar ijtimoiy tarmoqlar orqali tarqatilgan har qanday ma‟lumot-xabarlarni haqiqat deb qabul qilayotgani jiddiy xavotirga solmoqda. Ular g’arazli maqsadlari yo’lida yoshlarda buzg’unchilik, begunoh odamlar qonini nohaq to’kish kabi jinoyatlarni avj oldirib, fuqarolar tinchligini buzib, xalq orasida nizo chiqarishga harakat qilishmoqda. Sarhadsiz internet dunyosiga kirgan yoshlar vaqt, umr g’animat ekanini doimo yodda saqlamog’i lozim. Zero, bu global tarmoq bepoyon hududlarga ega bo’lib, unda inson adashib soatlab, kunlarini samarasiz o’tkazib yuborish bilan birga yoshlarimiz o’jar va qaysar, keksalarning aytganini nazar- pisandga olmaydi, ajdodlar qadriyatlarini inkor etadi” Darhaqiqat, bugun axborot ko’p va tez kirib kelayaptiki ularni “hazm” qilish uchun teran tafakkur va keng dunyoqarash talab etiladi. Ayniqsa internet tizimining ijtimoiy tarmoq olami farzandlarimiz e‟tibori va qiziqishini tortib borayotgan bugungi davrda ayrim kompyuter o’yinlari haqida ham shunday

misollarni ketirish mumkin. Bugun dunyo aholisining 90 % dan ortig’ida ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish imkoniyati mavjud. Foydalanayotganlar soni ham yildan-yilga ortib bormoqda. Mutaxassislarning hisob-kitoblariga ko’ra insonlarning ijtimoiy tarmoqda sarflaydigan minimal vaqti 3 soatni tashkil etadi. Bir qarashda kishini xavotirga soladigan hech narsa yo’qdek. Inson bu 3 soat mobaynida turli hududlarda yashaydigan yaqinlari, tanishlari, qarindoshlari bilan muloqot qilmoqda, bunda nima notabiylik bor deb o’ylash mumkin. Albatta, ushbu muloqot jarayonlarining ijobiy tomonlarini inkor etib bo’lmaydi. Biroq, ijtimoiy tarmoqlarda faqat ezgu niyatni ko’zlagan insonlar o’tirmasligini o’nlab misollar bilan asoslash mumkin. Muammoni umumiy ma’noda bayon qilish va uning muhim ilmiy va amaliy muammolar bilan bog’lanishi. Insoniyatning axborot asriga kirib borishi axborot muhitining odamlar hayotidagi rolining sezilarli darajada oshishiga olib keldi. Axborot-kommunikatsiya muhitlari insonning kasbiy va kundalik hayotining barcha sohalarida vositachi sifatida harakat qila boshladi Hozirgi yoshlar uchun global axborot-kommunikatsiya muhiti kundalik hayotning elementiga aylanib ulgirgan. Yoshlar internetda nafaqat faol muloqot qiladi, balki ko’plab xizmatlarni ham o’zlashtirmoqda, ular boshqa internet foydalanuvchilariga qaraganda faolroq, tarmoq aloqasining turli vositalarini tezroq o’zlashtirmoqda. Zamonamiz yoshlarining ayrimlari turmush tarzi ko'p jihatdan haqiqiy emas, balki virtual dunyo ta'siri ostida shakllanmoqda. Bugungi kunda global tarmoqlar orqali yoshlar jamiyatiga xulq-atvor namunalari, turmush tarzi, hayotdagi muvaffaqiyat standartlari va unga erishish yo'llari efirga uzatilmoqda. Global ijtimoiy tarmoqning ta’lim vositasi sifatidagi ahamiyati keskin ortib bormoqda. Shu bilan birga, oila va ta’lim kabi eng muhim ijtimoiy institutlarning an’anaviy tarbiyaviy funksiyalari ularning ijtimoiylashuv jarayonlariga, yoshlar o’rtasida faol va ijtimoiy foydali shaxsni shakllantirishga ta’sirini susaytirmoqda.

Zamonaviy yoshlarning muloqot muhitini shakllantirishga Internetning ta'siri muammosi juda ko'p qirrali muammodir. Shu sababli, so'nggi yillarda ushbu muammoning turli jihatlariga bag'ishlangan ko'plab nashrlar paydo bo'ldi. Internet yoshlarga nafaqat yangi imkoniyatlar, balki yangi tahdidlarni ham taqdim etadi. Yoshlar muhitida virtual ommaviy axborot vositalaridan faol foydalanish bilan Internetning shubhasiz afzalligi, masalan, axborotdan tez foydalanish, masofaviy ta'lim va boshqa ko'p narsalar bilan bir qatorda, deviant xatti-harakatlarning turli shakllari, shuningdek, ijtimoiy- psixologik deformatsiyalar kuzatilmoqda. shaxsiyatdan. Haqiqiy dunyo bilan aloqani ma'lum darajada yo'qotish, ma'lumotlarning haddan tashqari yuklanishi va texnostressni boshdan kechirayotgan yosh internet foydalanuvchilari soni ortib bormoqda. Shu sababli, so'nggi yillarda yoshlarning tarmoq Internetga qaramligi muammosini muhokama qiladigan ko'plab nashrlar paydo bo'ldi. Bu muammo turli mamlakatlar mualliflari tomonidan faol muhokama qilinmoqda. Ijtimoiy farovonlik va ruhiy salomatlik uchun ma'lum ma'lumotlar tarkibiga tashrif buyurishning salbiy oqibatlari muhokama qilinadi. Ushbu tadqiqotning maqsadi Yangiyer shahridagi yoshlarning so'rovnomasi misolida yoshlarning Internet muhitidagi afzalliklari va xatti-harakatlarini o'rganishdir. Zamonaviy yoshlarning muloqot muhitini shakllantirish jarayonini o'rganish uchun Yangiyer shahridagi yoshlarning Internet-so'rovi ma'lumotlaridan foydalanildi. So’rovda 400 nafar respondent ishtirok etdi. Shaxsiy ma'lumotlarni qayta ishlashda bir qator maxsus ma'lumotlarni qayta ishlash texnologiyalari qo'llanilgan. Internetning ta'sirini baholash uchun anketa savolidan foydalanildi: "Sizningcha, hozirgi vaqtda Internetning axborot muhiti odamlarning fikriga qanchalik ta'sir qiladi?". Aksariyat odamlar Internetning odamlar fikriga ta'sirining yuqori darajasiga qo'shiladilar. Respondentlarning 80% dan ortig'i "kuchli ta'sir qiladi" va "juda kuchli ta'sir qiladi" javoblarini tanl a di.

R esponde ntl a rn i ng a t i g i 4 foi z i inte r n e tning ― k a m t a ʼsir i bo r ‖ d e b hisobl a y di. Yoshlarning internetdagi faolligi internetda kuniga o’rtacha vaqt sarflashi va ijtimoiy tarmoqlarda muloqot qilish vaqti bilan baholandi. Yoshlar, o'rtacha, Internetda ishlashga juda ko'p vaqt ajratadilar (1-jadval). Yoshlarning atigi 15 foizi internetda kuniga 1 soat yoki undan kam vaqt sarflaydi. Respondentlarning chorak qismi internetda ishlash uchun 3 soatgacha vaqt sarflaydi. Yoshlarning yarmidan ko'pi 3 soatdan ko'proq vaqt sarflaydi. Yoshlarning deyarli to'rtdan biri kuniga 5 soatdan ko'proq vaqtini Internetda o'tkazadi. Yoshlar ko'p vaqtlarini Internetda ijtimoiy tarmoqlarda muloqot qilish uchun o'tkazadilar. Shuni ta'kidlash kerakki, yoshlar Internetda muloqot qilish uchun ko'pincha telefon va boshqa mobil qurilmalardan foydalanadilar. Ma'lumotni topish uchun qidiruv tizimlari qo'llaniladi. Eng mashhur qidiruv tizimlari Google (73%) va Yandex (25%). Boshqa qidiruv tizimlari 3% dan kamroqni tashkil qiladi. Shunga qaramay, telefonlarr kompyuter orqali Internetdagi bajariladigan ishni to'liq almashtirmadi. Uyda kompyuter ancha qulayroq. Kompyuter Internetiga bo'lgan ishtiyoq "Uyga kelganingizda, kompyuteringizni tez-tez yoqasizmi va ob'ektiv sababsiz Internetga kirasizmi?" Degan savol yordamida baholandi. Taklif etilgan javoblar uchun variantlarni tanlash chastotalari quyidagicha taqsimlandi: har doim 15%; ko'pincha 35%; kamdan-kam hollarda 38%; hech qachon 12%. Javoblar kompyuterning yoshlar hayotidagi yuksak ahamiyati haqidagi farazni tasdiqlaydi. Respondentlarning yarmi uyga kelgach, ob'ektiv sababsiz darhol kompyuterni yoqadi va Internetga kirishadi. Bu odat yoshlarning turmush tarzining bir qismidir. Ko'pgina yoshlar bir vaqtning o'zida virtual muloqotga bo'lgan ishtiyoq ularni sudrab ketishini va hech qanday foyda keltirmasligini bilishadi. "Internetda

o'tkazgan vaqtingizni behuda vaqt deb hisoblaysizmi?" Degan savolga? Yoshlar quyidagich javob berishdi. ha 10%; yo'qdan ko'ra ha 42%; Ha emas, balki 22%; yo'q 26%. Ya'ni, so'rovda qatnashganlarning yarmi Internetda o'tkazgan vaqtni ko'pincha behuda vaqt deb hisoblash mumkin degan fikrga qo'shiladi. Bundan xulosa qilish mumkinki, yoshlar internetda davlat xizmatlaridan faol foydalanmaydilar. Ko’rinib turibdiki, yoshlarga qaratilgan davlat xizmatlari ko’lamini kengaytirish zarur. Tadqiqot natijalari Internet muhitining O’zbekistonlik yoshlar auditoriyasiga ta'sirining yuqori darajasini tasdiqlaydi. Raqamlashtirish sharoitida yoshlar internetda ishlash uchun vaqtni samarali taqsimlashni o’rganishlari kerak. Internetning yoshlarga salbiy ta’sirini kamaytirish uchun yoshlarning internetdagi xatti- harakatlari bo’yicha tizimli tadqiqotlarni kengaytirish zarur. Olingan bilimlarni hisobga olgan holda internetda yoshlarga mo’ljallangan kontentni ishlab chiqish zarur, aks holda bu joyni mamlakatimizga dushman kuchlar to’ldiradi. O'tkazilgan tadqiqotlar global axborot-kommunikatsiya muhitida yoshlar auditoriyasining ijtimoiy faolligi muammolarini yanada o'rganish uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Keyingi tadqiqotlarda jarayonning rivojlanish dinamikasini o'rganish rejalashtirildi. Ayniqsa, yoshlarda bunday holat ko’proq yolg’iz qolish istagining kuchayishida namoyon bo’ladi. Manbalarda ijtimoiy tarmoq – odamlarning muloqot qilish, o’xshash qiziqishlari yuzasidan boshqa odamlar bilan ijtimoiy munosabatlarni yaratish uchun foydalanadigan onlayn platforma deb ta‟rif berilgan. Ilk bor odamlar o’rtasidagi muloqot vositasi sifatida ijtimoiy tarmoqning elektron pochta

ko’rinishi paydo bo’ldi. Bu kompyuter tarmoqlari orqali bog’lanishning ilk ko’rinishi edi. Dastlab ikki kishi o’rtasida ma‟lumot almashish uchun yaratilgan elektron ma‟lumot almashuv keyinchalik guruhlar o’rtasidagi muloqot vositasiga aylandi. Ijtimoiy tarmoqlar haqida ilk bora o’z tasavvurlarini bayon qilgan olimlar R.Solomonoff va A.Rapoport o’tgan asr o’rtalarida muloqotning virtual ko’rinishi haqida o’z fikrlarini bayon qilishgan. Vengriyalik mutaxassislar P. Erdos va A.Renilar ijtimoiy tarmoqlarni shakllantirish borasidagi tasavvurlarini aytib o’tishgan. Ijtimoiy tarmoq atamasini alohida tushuncha sifatida 1954 yil Manchester maktabi namoyondalaridan biri J. Barns ilmiy manbalarga kiritgan. Internet tarmog’ida insonlar o’rtasidagi muloqotning avj olishi, rivojlanib ketishini olimlar ijtimoiy tarmoqlarning tezkor faoliyati bilash bog’lashadi [4]. Aslida ham shunday. Siz virtual olamda tez va qulay muloqotni kunning yoki tunning istalgan vaqtida o’rnatishingiz mumkin. Suhbatdoshingiz bilan yozishib, gaplashib, uni ko’rishingiz ham mumkin. Buning uchun kompyuter yoki telefon va internet bo’lsa kifoya. Bugungi kunda mashhur bo’lgan ijtimoiy tarmoqlarda o’z sahifasiga ega bo’lmagan insonni topish qiyin. Ayniqsa, bu holatning yuqori darajasini yoshlar orasida ko’rish mumkin. Ma‟lumotlarga qaraganda, dunyo yoshlari, jumladan mamlakatimizda o’sib kelayotgan yosh avlod asosiy vaqtining taxminan 50% foizi virtual muloqotga sarflanmoqda. Gap shundaki, ko’pchilik yoshlar o’z hayotlarini ijtimoiy tarmoqlarsiz tasavvur qila olmaydilar. Virtual muloqotning avj olishi jonli muloqotga bo’lgan ehtiyojning pasayib ketishiga sabab bo’lmoqda. Shuni aytish kerakki, bugungi kunda jamiyatimizda o’zining doimiy ko’rishib turadigan yaqinlari bilan ham ijtimoiy tarmoqlarda muloqot qiluvchi insonlar ko’pchilikni tashkil etmoqda. Bunday muloqot esa real voqelikdan ayri holda kechadi va inson o’zining hissiy kechinmalarini tasvirlab bera olmaydi. Bu esa insoniy tuyg’ularning yo’qolib borishiga zamin yaratadi. Yaqin o’tmishimizda insonlar o’rtasida “uyga keling” deb taklif qilingan bo’lsa, endilikda “telegram kanalim”ga tashrif buyuring, “Facebookdagi sahifam”ga

kiring degan takliflardan ajablanmay qo’ydik. Shu nuqtai nazardan qaraganda, shiddatli global o’zgarishlar davrida yoshlar ong-u shuurini internet tizimining ijtimoiy tarmog’i orqali kirib kelayotgan zararli g’oya va ta‟sirlardan samarali va ishonchli himoyalash tobora dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Bu esa o’qituvchilar, ma‟naviyat targ’ibotchilari, ota-onalardan yanada hushyor va ogoh bo’lishni, yosh avlodning g’oyaviy-mafkuraviy immunitetini mustahkamlash borasidagi ishlar ko’lamini yanada kengaytirishni talab qiladi. Ma‟lumki, dunyoda g’oyaviy hamda informatsion xurujlar, turli mafkuraviy tahdidlar avj olayotgan bugungi kunda yoshlarimiz ma‟naviyatini yuksaltirish, ularning tafakkurida sog’lom dunyoqarash asoslarini shakllantirish eng muhim vazifadir. Bunday murakkab va tahlikali davrda ma‟naviy – ma‟rifiy ishlarni zamon talablari asosida tashkil etish yoshlarimizni turli mafkuraviy xurujlardan himoya qilish, yoshlarimizning hayotga ongli munosabatini shakllantirish, yon – atrofda yuz berayotgan voqealarga daxldorlik hissini oshirish, diniy ekstremizm, xalqaro terrorizm, zo’rlik bilan joriy etish oqibatida xalqaro maydondagi ziddiyat va qarama qarshiliklar kuchayib borayotgan bir vaziyatda o’zimizning kelajak strategiyamizni aniq belgilab olish, g’animlarning g’arazli urinishlari nimaga qaratilganligini har tomonlama anglab olish va keng jamoatchilikka yetkazish, mamlakatimiz mustaqilligi, tinch va osoyishta hayotimizga xavf tug’dirishi mumkin bo’lgan tajovuzlarga qarshi izchil kurash olib borish, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan milliy g’oya targ’iboti va mafkuraviy jarayonlarning amaliy ishlari va ijobiy natijalarini yoshlarga tushuntira bilish, muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning “Ma‟naviyat va ma‟rifat ishini vatanparvarlik ishi, vijdon ishi” ekanligi to’g’risidagi qarashlarining mazmun- mohiyatini har bir fuqaroga, xususan, yoshlar ongi, qalbi va ichki dunyosiga singdirish zarur. Umuman, bugungi kunda internet tizimining ijtimoiy tarmoqlari salbiy ta‟sirining oldini olish uchun yoshlarning ma‟naviy salohiyatini oshirish, iqtidorli

va iste‟dodli bolalarning o’z ijodlarini erkin namoyon etish va axborot almashish imkoniyatlarini yanada kengaytirish maqsadida zamonaviy axborot texnologiyalari orqali maxsus internet dasturlarini ko’proq tuzib, yoshlarga mo’ljallangan turli mavzular bo’yicha maqsadli loyiha va sohaviy tizimli dasturlarni tayyorlash va ularni doimiy tarzda yangilab borish maqsadga muvofiqdir. Shu bilan birgalikda jamiyat hayotining modernizatsiyalashish sharoitida jamiyatda ma‟naviy sohada quyidagi vazifalarni ham bajarishimiz maqsadga muvofiqdir: - yoshlarimizni ma‟naviy yangilanish va islohotlar jarayonining faol ishtirokchisiga aylantirish; - turli qarash va fikrga ega bo’lgan yoshlarning o’ziga xos orzu- intilishlarini uyg’unlashtiruvchi g’oyalar Vatan ravnaqi, yurt tinchligi, xalq farovonligi, komil inson, yagona Vatan tuyg’usi, adolat - qonun ustuvorligida, xalq roziligi, jaholatga qarshi ma‟rifat, innovatsion taraqqiyotni ta‟minlash barcha yurtdoshlarimiz uchun muqaddas maqsadga aylanishiga erishish, milliy hamjihatlikni yanada mustahkamlash; - ota-bobolarimiz dinining gumanistik mohiyatini keng jamoatchilikka tushuntirish borasidagi ishlarni davom ettirish. Buning uchun, avvalo: - ommaviy axborot vositalarida milliy ma‟naviyatimiz aks etgan ko’rsatuvlar, seriallar, kino va badiiy filmlar namoyishini omma e‟tiboriga taqdim qilish; - internet tizimidan foydalangan holda milliy saytlar ko’paytirish hamda yoshlarbop ruknlarni ochish va ular orqali milliy g’oyalarni singdirib borishni ta‟minlash; - jamiyatda ma‟naviyatni takomillashtirish mavzuida ilmiy loyihalar joriy etish hamda qonun ustuvorligini ta‟minlash zarurdir. XXI asrda davlatimizning ravnaqi, uning kuchi hamda salohiyati ko’p

jihatdan xalq ma‟naviyatining yuksakligi va pokligiga, yoshlarimizning intellektual savodxonligiga, ular ongi, ichki dunyosi va qalbida milliy g’oyaning rivojlanganligi bilan chambarchas bog’liqdir. Bunda esa internet tizimining ijtimoiy tarmog’idan tarqatilayotgan turli xil yot g’oyalarga qarshu mafkuraviy immunitetining nechog’liq shakllanishiga bevosita aloqadordir. Ushbu internet foydalanuvchilarining, axborotlar isteʼmolchilarining katta qismi yoshlar hisoblanadi. Bugungi kunda yoshlarimiz qanday maʼlumotlarni qabul qilishmoqda, ularning axborotlarga boʻlgan ehtiyojini qanday resurslar qondirmoqda, nega “virtual qullik” iskanjasiga tushib qolishmoqda kabi muhim va dolzarb savollar oʻrtaga tashlanmoqda. Tadqiqotchi Hilmiy Xidir Soriy “Internet orqali bogʻlanishning ijtimoiy munosabatlarga taʼsiri” mavzusida 471 kishi oʻrtasida oʻtkazgan soʻrovlar natijalariga koʻra, internetga mutelik oqibatida ijtimoiy va ruhiy yolgʻizlik muammosi koʻpayayotgani aniqlangan. Sarosima, tushkunlik, xavotir, farzandlarning internet bilan mashgʻulligi sababli yosh oilalardagi kelishmovchiliklar, yoshlarning oila aʼzolari bilan aloqalari beqarorlashuvi ushbu muammoning asosiy alomatlari sifatida koʻrsatilmoqda. Internet va virtual olamning ijobiy tomonlarini rivojlantirish masalasi qanday hamda ushbu global muammoning yechimi nimada? Xususan, mamlakatimizda yoshlarning virtual olamda, ijtimoiy tarmoqlarda, internet kengliklaridagi axborotlarga boʻlgan ehtiyojlarini qondirish uchun nima qili zarur? Bu borada fact checking (axborot tahlili), tanqidiy fikrlash, maʼlumotlarni qidirish sintezi va axborot savodxonligi dolzarb masalaga aylanadi. Bugungi yoshlarimiz-tengqurlarimiz orasida virtual muhit afzalliklarini oshirish, ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish va ushbu resurslarda oʻtkazgan vaqtlarini bilimga aylantirishni, shaxsiy rivojlanish platformasi sifatida talqin ettirish, ushbu yaratiqlar inson kamoloti uchun kerak ekanligi orqaligina yuqorida qayt etib oʻtgan muammoga oqilona yechim berishimiz mumkin. Yaʼni, yechim – yoshlarimizga ijtimoiy tarmoqlar va virtual muhitlar bilim olish manbai ekanligini tushuntirish, shaxsiy rivojlanishda, tashqi dunyo bilan bilvosita muloqot qilishda

va bu orqali dunyoqarashni kengaytirishda keng imkoniyatlar berishini anglatishimiz hamda eng asosiysi, oʻzbek milliy internet kengliklarida maʼnaviyatimizga xos, bilim ulashadigan, oʻzbekona qadriyatlarimizni mujassam etadigan, kreativ, ruhlantiruvchi, zamonaviy media-resurslardan foydalanilgan media-kontentlarni koʻpaytirishimizdir. Biz aynan shu usul orqaliga bugungi yoshlarimizning virtual muhitdagi “hayot” larini ijobiy tomonga oʻzgartirishimiz mumkin boʻladi. Internet telekanal va milliy media-mahsulotlar Yuqorida qayd etib oʻtganimizdek, internet kengliklarimizda milliy media- mahsulotlarni koʻpaytirishimiz zarur va shart. Bunda internet telekanal loyihalari katta yordam beradi. Internet telekanal - bu bugungi kunda internet kengliklarida foydalanuvchilarning axborotlarga boʻlgan ehtiyojlarini qondirish uchun virtual dunyo yordamida ularga zamonaviy media-resurslarni taqdim etishning zamonaviy usuli. Respublikamizdagi yoshlarga ham turli yoʻnalishlarda internet telekanallarini tashkil etish, hatto, ijtimoiy tarmoqlarda ham keng auditoriyalarda mahsulotlarni taqdim etib borish talab etiladi. Xususan, bu taʼlimga oid – onlayn darslar, vaqtni mazmunli oʻtkazishga moʻljallangan, sport va salomatlik, shaxsiy rivojlanish, ruhlantiruvchi, texnologiyalar haqida, fikr almashinuv, yangiliklar, tahliliy chiqishlar, tanlov va konkurslar, ijtimoiy roliklar shular jumlasidandir. Bu kabi media-kontentlar doimiy ravishda internet kengliklarida chop etilishi zaruratini talab etadi. Agar oʻzbek internet kengliklarida yosh virtual olam vakillarining ehtiyojlarini qondiradigan mahsulotlar mavjud boʻlsa va mafkuramizga yod boʻlgan, maʼnaviy qiyofamizga mutlaqo teskari axborotlardan chetlanadi. Birinchidan, internet foydalanuvchisi axborotga boʻlgan maʼlum ehtiyojini qondiradi va ortiqcha maʼlumotlarga eʼtibori kamayadi. Agar bizda shu media - kontentlar boʻlmasa, begona axborot mahsulotlarini qabul qilishga majbur boʻladi. Bu esa ertangi xavotirni uygʻotadi. Internet tarmogʻida tarqatilayotgan axborotlar yoshlarning ijtimoiy jihatdan faolligini susaytirish bilan bir qatorda ularning

maʼnaviy tarbiyasiga ham salbiy taʼsir koʻrsatadi.

Xulosa Xulosa o’rnida aytmoqchimizki, hozirgi kunda jamiyatimiz hayoti fan- texnologiyalar rivoji bilan tobora uyg’unlashib borayotgan bir davrda yashamoqdamiz. Shunday ekan, har birimiz ijtimoy tarmoqlardan foydalanish madaniyatiga amal qilishimiz, o’z navbatida, uni atrofdagilarga ham o’rgatish foydadan xoli bo’lmaydi. Binobarin, yoshlarning ruhiy-ma‟naviy olamini zararli unsurlardan, turli xil buzg’unchi, yod va zararli g’oyalardan himoya qilish orqali taraqqiyot poydevori yaratiladi. Zero, ma‟naviy barkamol, intellektual salohiyati yuqori avlod tarbiyasi nafaqat O’zbekistonda, balki butun jahonda eng muhim vazifalardan biri sifatida namoyon bo’lmoqda. Aynan ma‟naviy barkamol avlod mamlakat ertasini belgilab beradi. Ma‟naviy barkamollik esa jamiyat taraqqiyotining muhim omili. Yuqorida qayd etib oʻtgan holatlar ayni vaqtda oʻzbek yoshlari orasida ham kechayotgan jarayondir. Mamlakatimizda raqamli texnologiyalarni faol rivojlantirish, barcha tarmoqlar va sohalarda, eng avvalo, davlat boshqaruvi, taʼlim, sogʻliqni saqlash va qishloq xoʻjaligida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish boʻyicha kompleks chora- tadbirlar amalga oshirilmoqda. Bu bevosita raqamli texnologiyalarning rivojida yaqqol sezilayotganini koʻrishimiz mumkin. Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2020-yil 5- oktyabr kuni “Raqamli Oʻzbekiston – 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi farmonni imzoladi [4]. Farmonga koʻra, 2020–2022- yillarda hudud va tarmoqlarni raqamli transformatsiya qilish dasturlari belgilab olindi. Xususan, oliy taʼlim tizimini ham yangi bosqichga olib chiqish, taʼlim jarayonida raqamli texnologiyalardan foydalanishni tezlashtirib yubordi. Maʼlumot oʻrnida aytish joizki, oʻtgan 5 yilda 22 ta xorijiy hamda 21 ta nodavlat oliy taʼlim muassasalari tashkil etilib, oliygohlar soni 65 tadan 156 taga yetdi, oliygohlarga qabul 3 baravarga ortdi. Yoshlarni oliy taʼlim bilan qamrov darajasi 9 foizdan 28 foizga oshirildi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Yahyo Muhammad Amin. Internetdagi tahdidlardan himoya T.: “Movaraunnahr”, 2016. –B.5. 2. Таранов П. Энциклопедия высокого ума. М., 1999, с.16 3. Rajabov H.I “Globallashuv sharoitida axborot tahdidlariga qarshi kurashishning zamonaviy texnologiyalarini yaratish muammolari” mavzusidagi xalqaro ilmiy- amaliy konferentsiya materiallari T. “Fan va texnologiya” 2020 yil, B-207 4. Rajabov H.I “Globallashuv sharoitida axborot tahdidlariga qarshi kurashishning zamonaviy texnologiyalarini yaratish muammolari” mavzusidagi xalqaro ilmiy- amaliy konferentsiya materiallari T: 2020 yil, B-206-207. 5. Ташметов, Т. Х. (2020). Миллий ғояни ёшлар онгига сингдиришнинг замонавий усуллари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 326-331.

Похожие

Sportning globallashuvi

Globallashuv va aхborot teхnologiyalari

Global jarayonlar dialektikasi

Siyosiy institutlarning globallashuvi

Tashqi siyosat va xalqaro siyosiy munosabatlar