Sotsiologiyada etnik mansublik jarayonlarining o’rganilish darajasi - Социология - Рефераты

Sotsiologiyada etnik mansublik jarayonlarining o’rganilish darajasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

86.5 KB

Sotsiologiyada etnik mansublik jarayonlarining o’rganilish darajasi Reja: 1. Plyuralistik jamiyatlarda etnik guruhlar, mayda millatlar va irq. 2. Etnik ziddiyatlar xuroforlar va diskriminasiya. 3. Fuqarolik huquqlari uchun harakatlar. 4. Tarixdagi etnik munosabatlar: bir necha misolning talqin qilinishi.

Barekaminlar misolida, guruhlar asosiy aholidan farq qilmasa ham, ularga qarshi munosabat qanchalik chuqur va turg’un bo’lishini ko’rishimiz mumkin. Afsuski, bunday ta’qiblar — insoniyat tarixi uchun o’ta oddiy holdir. Deyarli ikki ming yil mobaynida xristian G’arbida yahudiylar diskriminasiya va ta’qib etilar edi, Ikkinchi jahon urushi paytida konsentrasion lagerlarda millionlab yahudiylarning yo’q qilinishi esa eng shafqatsiz qatag’onlarning dahshatli misoli bo’ldi. Nasistlar mafkurasi yahudiylarni Germaniya va shimoliy Yevropaning «asl» millatlariga nisbatan past deb e’lon qildi. «Oriy» atamasi avvaliga turli irq mansublari so’zlashadigan tillar guruhiga tegishli edi, keyinchalik esa nasistlar va ularning «irqiy nazariyachilari» tomonidan haqiqat bilan umuman bog’liq bo’lmagan xususiyatlarni belgilash uchun o’zlashtirib olindi. Germaniyadaga yahudiylar va Yaponiyadagi barekaminlar — etnik xususiyatli guruhlardir. Etnik mansublik ma’lum guruhni boshqalardan ajratib turadigan madaniy urf-odatlar va dunyoqarash bilan xarakterlanadi. Etnik guruhlar a’zolari, o’zlarini madaniyat va boshqa jihatlardan boshqa ijtimoiy hamjamiyatlardan farqli deb hisoblaydilar va jamiyatdaga boshqa guruhlar tomonidan ham shunday qabul qilinadilar. Etnik gu-ruhlarni farqlash uchun ko’plab turli xarakteristikalar mavjud, lekin bunda asosan til, tarix yoki kelib chiqish, din, kiyinish tarzi va bezaklarga ko’proq e’tibor beriladi. Etnik farqlar to’laligicha orttirilgan bo’ladi; bunday fikr shubhasizdek tuyuladi, lekin bu guruhlarning ba’zilari «tug’ma hukmdorlar», yoki aksincha, «ahmoqlar», «tug’ma tanballar» deb hisoblanishini esga olsak, boshkdcha fikrlarni ham inobatga olishimizga to’g’ri keladi. Ko’pchilik zamonaviy jamiyatlar ko’plab etnik guruhlardan tashkil topadi. Buyuk Britaniyada yaqqol ko’zga tashlanadigan etnik guruhlar — bu irlandiyalik, osiyolik, vestindiyalik, italiyalik, Gresiyalik va boshqa mamlakatlardan kelgan immigrantlardir. AQSh va etnik jihatdan yanada rang-barang; AQShda dunyoning barcha burchaklaridan kelgan immigrantlar bor. Sovet Ittifoqida rus tili rasman til deb tan olingan bo’lsada, Rossiya mamlakatning fakatgina bir kismidir; boshqa mintaqalar o’z tili va urf-odatlariga ega.

Bugungi kunda ham sanoatlashgan, hamda sanoatlashmagan jamiyatlarning aksariyati plyuralistik jamiyatlardir. Plyuralistik jamiyat — iqgisodiy va siyosiy jihatdan birlashgan, lekin boshqa jihatlardan keskin farq qiladigan bir necha yirik etnik guruhlardan iborat bo’lgan jamiyatdir. Bu atamani J.S.Farnioll Yava va Birma haqidagi asarida ilk bor qo’llagan. Birma va Yavaga kelgan odamning ko’ziga tashlanadigan birinchi narsa — bu xalqlarning aralashuvidir: yevropaliklar, xitoyliklar, hindlar va mahal-liy xamzlar tom ma’noda aralashib ketganlar. Ammo ular bir-biriga qo’shilib ketmaydilar... bu plyuralistik jamiyat, uning turli guruhlari yonma-yon, yagona siyosiy birlik ichida yashaydilar. Ko’pchilik postkolonial davlatlar plyuralistik jamiyatlardir, chunki siyosat avval mavjud bo’lgan ko’plab madaniyatlarni birlashtirgan. Etnik farqlanish kamdan-kam «xolis» bo’ladi. U ko’pincha boylik va hokimiyat taqsimlanishida katta tengsizlik bilan va etnik guruhlar o’rtasidagi ziddiyatlar bilan bog’liq. Nima uchun etnik farqlar ko’pincha ziddiyat va nizolar bilan bog’liq bo’ladi? Etnik xurofotlar va daskriminasiyaning sababi nima? Nima uchun ko’pincha (har doim emas) etnik ziddiyatlarning markazida irqiy farqlar turadi? Ushbu bobda bu savollarga javob topishga harakat qilamiz. Avval biz etnik guruhlarning tabiatini tahlil qilib, «irq» tushunchasini muhokama qilamiz. Keyingi bo’limlarda etnik farqlar va turli irqiy munosabatlar tahlil qilinadi. Mayda millatlar Etnik ozchiliklar, yoki shunchaki «ozchiliklar» atamasi sosiologiyada keng qo’llaniladi va nafaqat mikdor, balki kengroq tushunchalarni o’z ichiga oladi. Statistik ma’noda ko’plab «ozchilik»lar mavjud. Masalan, malla sochlilar, yoki og’irligi 100 kgdan ortiq bo’lganlar, lekin ular sosiologiya nuqgai nazaridan ozchilikka kirmaydi. Sosiologik ma’noda «ozchilik» quyidagi xususiyatlarga ega: 1. Ularning a’zolari boshkalar tomonidan diskriminasiya qilinishi natijasida kamsitilgan bo’ladilar. Bir guruh ega bo’lgan huquq va imkoniyatlardan boshka bir guruh mahrum bo’lsa, Diskriminasiya mavjud deyiladi. Masalan, uy sohibi mijozga U faqatgana vestindiyalik bo’lgani uchun ijaraga xona berishdan bosh tortishi mumkin.

2. «Ozchilik» a’zolarida qandaydir birdamlik, «bir butunga» mansublik hissi bo’ladi. Diskriminasiyaga duch kelish natijasida bunday hissiyotlar yanada kuchayadi. Bunday insonlarda o’zini «ajratib qo’yilgan» deb his qilishga moyillik sezilib turadi. 3. Etnik ozchiliklar ma’lum ma’noda jismonan va ruhan asosiy aholidan ajralib turadi. Odatda ular mamlakatning ma’lum mintaqalari, shaharlarida jamlanadi. Milliy ozchilik va boshqalar o’rtasida nikohlar kam uchraydi. O’z madaniyatini sakdab qolish uchun bunday guruh a’zolari endogamiyani (guruh doirasidagi nikohlar) qo’llab-quvvatlashlari mumkin. Ba’zan ozchilikning sosiologik ma’nosi miqsor bilan bog’liq bo’lmagani uchun, ma’lum sharoitda asosiy aholi ham etnik ozchilikni tashkil etishi mumkin degan fikrlar yangramoqda. Masalan, Janubiy Afrikada nisbatan ozchilikni tashkil ettan oq tanli aholi son jihatidan ancha ko’p shlgan qora tanlilar ustidan hukmronlik qiladi. Biroq bunday hollarda «ozchilik» atamasini qo’llash tesgaridir. Qora tanli aholi Ja-nubiy Afrikada aksariyatni tashkil qilishi bu jamiyatning sosiologik holatida ham hal kiluvchi rol o’ynaydi. Xuddi shu tarzda, G’arb dunyosidagi tengsizlik haqida so’z borganida, biz ba’zan «ayollar va boshqa ozchiliklar» degan iborani eshitamiz. Biroq ayollar aholining yarmidan ko’pini tashkil etadi. Adashmaslik uchun, «ozchilik» atamasini faqat aholining asosiy qismini tashkil etmagan guruhlar haqida gap borganidagina qo’llamoq ma’qul. Ozchilik doimo asosiy aholidan etnik jihatdan ma’lum darajada farq qiladi, lekin farqlanish darajasi turlicha bo’lishi mumkin. Yaponiyadagi barekaminlar asosiy aholidan farqi juda kam bo’lishiga qaramay, ozchiliqdir. Ularning tashqi ko’rinishi ham, xulq-atvori ham boshqa yaponlariniki bilan bir xil. Biroq aksariyat etnik guruhlar asosiy aholidan ham jismoniy, ham etnik jihatdan farq qiladi. Britaniyada yashovchi osiyoliklar, AQShdagi hindular, xitoyliklar, qora tanlilar va boshqalar bunga misol bo’la oladi. Tana ranti va shunga o’xshash boshqa jismoniy farqlarni odatda «irqiy farqlar» deyiladi. Irq tushunchasi omma ongiga katta ta’sir o’tkazgan g’arazli ilmiy nazariyalar mavzusi bo’lganligi uchun, bu tushunchani batafsilroq ko’rib chiqish lozim.

Irq va biologiya Ko’pchilik, butun insoniyatni biologik jihatdan bir-biridan farqli irqlarga osonlikcha bo’lib chiqish mumkin, deb o’ylaydi. Ko’plab olimlarning dunyo xalqlarini irqiga qarab turli kategoriyalarga bo’lib chiqishga urinishlarini hisobga olsak, bu ishonch unchalik ajablanarli ham emas. Ba’zi mualliflar to’rt yoki besh asosiy irqni, boshqalari esa qirqqa yaqin irqni ajratishadi. Lekin bu tasniflarning birortasini qabul qilishga istisnolarning ko’pligi to’sqinlik qiladi. Masalan, «negroid» turi deyilganda terisi qora, jingalak soch va boshqa bir qancha xususiyatlarni nazarda tutamiz. Lekin Avstraliyadagi mahalliy aborigenlarining ham tanasi qora, biroq sochlari to’lqinsimon, sariq bo’ladi. Genetika sohasidagi kashfiyotlar, antropoid ajdodlarimiz rivojlanishining bir necha yo’nalishi bo’lgan, degan taxminni butunlay inkor etadi. Inson tashqi qiyofasidagi keskin farklar ichki tuzilishda ham mavjud, degan yanglish fikrga olib kelishi mumkin. Haqiqatda esa jismoniy farq shu tashqi qiyofa farqi bilan cheklanadi. Qonni analiz qilayotgan olim, uning oq yoki qora tanlidan olingan ekanini aniqlay olmaydi. Insonlarning jismoniy tuzilishidagi farqlar aholi inbridingi bilan izohlanadi, uning darajasi turli ijtimoiy yoki madaniy hamjamiyatlar o’rtasidagi o’zaro aloqa darajasi bilan belgilanadi. Boshqacha so’z bilan aytganda, aholi guruhlari aniq farqlanmaydi, lekin kontinuum hosil qiladi. Ayni tashqi qiyofaga ega bo’lgan guruh ichidagi genetik farkdar guruhlar orasidagi farqdan kam emas. Bu faktlar ko’pchilik biologlar, antropologlar va sosiologlarni irq tushunchasidan voz kechish zarur, degan xulosaga olib keldi. Insonlar o’rtasida yaqqol jismoniy farkdar mavjud, ularning ba’zilari avloddan avlodga o’tadi; lekin «nega bu farqlarning faqatgina ba’zilari ijtimoiy diskriminasiyaga asos bo’ladi?» degan savol biologiyaga umuman aloqador emas. Xulosa shuki, irqiy farqlarni ma’lum guruh yoki jamiyat a’zolari tomonidan muhim deb hisoblanadigan jismoniy farqlanish deb tushunish lozim. Masalan, tana rangi bu ma’noda ko’pincha muhim deb hisoblanadi, soch rangi esa bunday deb hisoblanmaydi. Irqchilik — ma’lum tashqi qiyofaga ega bo’lgan shaxslarga ma’lum tug’ma insoniy va axloqiy xususiyatlar xos deb hisoblashdir. Irqchi — bu

ma’lum turdagi insonlarga xos bo’lgan ustunlik yoki kamchilikning biologik izohi mavjudligiga ishonuvchi kimsadir. Etnik ziddiyatlar, xurofotlar va diskriminasiya «Irq» konsepsiyasi nisbatan yangi tushuncha bo’lsa ham, xurofot va ziddiyatlar butun insoniyat tarixi mobaynida mavjud bo’lgan. Buni izohlash uchun biz nafaqat sosiologiya, balki psixologiyaga ham murojaat qilishimiz kerak. Lekin avval biz xurofot va diskriminasiya o’rtasidagi chegarani aniq belgilab olishimiz lozim. Xurofot — bu bir guruh vakillarida boshqalarga nisbatan mavjud bo’lgan fikriy yoki psixologik ustanovka; diskriminasiya esa ularga yo’naltirilgan amaliy harakatlardir. Bid’at — bu bir inson yoki guruh hakida dalillarga u, «xotira jihatidan oqlarga teng, aql jihatidan ular anqov, didsiz va esi pastdirlar». Oq va oq bo’lmaganlar orasidagi munosabat mustamlakachilikka bog’liq edi; ularga yevropaliklar o’rtasida mavjud bo’lgan madaniyat borasidagi farqlar ham ta’sir kilgan. Bu farqlarni ko’rsatish uchun Braziliya, AKSh va Janubiy Afrikadagi irqiy munosabatlarni ko’rib chiqaylik, keyin Buyuk Britaniyadagi irqiy va etnik munosabatlarni tahlil qilishga o’tamiz. Tarixdagi etnik munosabatlar: bir necha misol Etnik munosabatlarni taqqoslash bid’at va diskriminasiyaning tarixiy rivojlanish turlari bilan bog’likdigini ko’rsatadi. Braziliyani ba’zan oqlar va qoralar o’rtasidagi etnik xurofotlardan xalos bo’lgan mamlakat deb atashadi, lekin bu fikr unchali to’g’ri emas. Janubiy Afrika, aksincha, — xurofot va diskriminasiya o’ta oshkor tus olgan mamlakat bo’libya oq va qora tanlilarni ajratish qonunda belgilangan. Braziliyada etnik munosabatlar XIX asrning o’rtalariga kelib, qul savdosi davrining oxirida Braziliyaga 4 millionga yaqin qul keltirilgan edi. O’sha paytda AQShda millionga yaqin qora tanli aholi yashar edsh Odatda Afrikadan keltirilgan qullarni turli joylarga tarqatib yuborar edilar; Braziliyada esa bir joydan olib kelingan qullarni birga joylashtirar edilar. Shundan keyin ular o’z madaniyatlarini AQShdagi qullardan ko’ra ko’proq saqlab qolish imkoniyatiga ega bo’ldilar. Braziliyada qullar sohibidan ruxsatsiz

ham uylanishlari mumkin edi. Er-xotin qullar ajratib sotilmas edi. Oq tanli erkaklar va qul ayollar o’rtasida jinsiy aloqalar ham uchrab turgan. Odatda tug’ilgan farzandlarga erkinlik berilar edi, ba’zan esa ular oq tanlsh oilalarning to’laqonli a’zosiga aylanar edi. Qullik to’laligicha 1888 yilda bekor kilindi, lekin bundan ancha avval ham oq tanlilar erkin negrlar mavjudligiga o’rganib qolgan edilar. Qullik bekor qilinganidan so’ng ko’plab qora tanli braziliyaliklar shaharlarga ko’chib ketdi. Ularning aksariyati o’sha paytda ham nisbatan kambag’al yashagan, hozir ham; lekin hyech kim ulardan kasaba uyushmalariga a’zo bo’lish huquqini tortib| olmagan, ba’zilari esa boylik va hokimiyatga ham erishdilar. Braziliyada shunday bir maqol bor: «Boy qora — okdir, kambag’al oq — qoradir». Bu yerda Braziliyadagi nisbiy irqyai liberalizm hamda oqlarning Chiroz ustun turishi aniq aks ettirilgan. Jamiyat hayotining barcha sohalarida ham oqlar hukmronlik qiladi. Braziliyaliklar uzoq vaqg mobaynida o’zlarining irqlar o’rtasidagi munosabatlar tizimini AQShdagidan ustunroq deb hisoblaganlar, lekin 1960—70 yillarda amerikalik qora tanlilarning o’z huquqlarini himoyalash harakatlari kuchayganida, bu taqqos Braziliya foydasiga bo’lmay qoldi. 1960 yillarning boshlarida Braziliya kongressi jamoat joylarida diskriminasiyani man kiluvchi qonun qabul qildi. Bu amerikalik qora xanli turist ser Ketrin Donem San-Paulodagi bir mehmonxona ma’murini unga xona bermaganliqda ayblab, hukumatga murojaat etgandan so’ng sodir bo’ldi. Lekin bu qonun ramziy ishoradan ortiq hyech narsa emas edi, chunki hukumat diskriminasiyaning asl chegarasini anikdash uchun hyech qanday chora-tadbir qo’rgani yo’q. Ko’pchilik kuzatuvchilar fikricha, Braziliyada qora tanli aholining ijtimoiy va iqtisodiy yashash sharoitlarini yaxshilashga qaratilgan davlat dasturlari kam bo’lganiga qaramay, bunday diskriminasiya kam uchraydi. Braziliyaliklarning «oqartirish»ga bo’lgan ishonchi qora tanlilarning asosan jamiyat-ning eng kambag’al tabakalarida jamlanganligiga biroz zid keladi. Shunga qaramay, Braziliya AQShning butun tarixi mobaynida sodir etib kelgan irqiy to’qnashuvlardan xalos va bu davlatda irqiy bid’atlar ochiqdan ochiq ko’rinishga ega emas deb aytish mumkin.

Janubiy Afrikaning ijtimoiy taraqqiyoti Janubiy Afrikaga yevropaliklardan birinchi bo’lib gollandiyaliklar ko’chib borgan. Mahalliy aholining yevropaliklar korxonalarida ishlashni xohlamasligiga duch kelib xar qitaning boshqa davlatlaridan va Gollandiyaga qarashli Ost- Indiyadan ko’plab qullar keltira boshladilar. Keyinchalik Janubiy Afrikada hukmronlikni britaniyaliklar o’z qo’liga oldi-lar va 1830 yilda qullikka chek qo’ydilar. Avvaliga aholini oq va qoralarga ajratish keyinchalik paydo bo’lganidek oshkor emas edi. Qullik bekor kilinganidan keyin qora tanlilar Uchun yangi soliqlar joriy qilindi. Natijada ular yevropaliklardan ish so’rashga va soliqlarni to’lash uchun boshqa ishlar qidirishga majbur bo’ldilar. Janubiy Afrika iqtisodiyoti-ning rivojlanishini belgilagan «ko’chma ish kuchi» tizimi shakllandi. Ko’plab afrikaliklar oltin va olmos konlariga tipga yollanib, yevropaliklarning yashash joylaridan uzoq bo’lgan lagerlarda yashadilar. Shunday qilib keyinchalik qonunan tasdiqlangan segregasiya tizimi asta-sekin paydo bo’ldi. Ikkinchi jahon urushidan so’ng amalga kiritilgan apartetizimiga ko’ra, Janubiy Afrika aholisi «qayd guruhiga» moyishchilarni tarqatish uchun polisiyaga branspoytlar, to’qmoqlar va itlardan foydalanishga buyruq berdi. Birmingemdagi bu hodisadan so’ng 10 hafta ichida Amerikaning turli shaharlarida yuzlab norozilik namoyishlari bo’lib o’tdi, ularda 15 mingdan ortiq ishtirokchi hibsga olindi. 1961 yidda chorak million fuqarolik huquq tarafdorlari Vashingtonda Kingning «Biz adolat daryo kabi, haqiqat esa kuchli oqim kabi bo’lmagunicha tinchlanmaymiz» degan shioriga javoban norozilik namoyishi uyutirdilar. 1964 yilda Kongress tomonidan jamoat joylarida, ta’lim tizimida va davlat tomonidan moliyalashtiriladigan har qanday tashkilotga ishga qabul qilishda diskriminasiyani man etuvchi fuqarolik huquqlari haqidagi qonun qabul qilindi, keyinchalik qora tanlilarning ovoz berish huquqini ta’minlovchi va ko’chmas mulk, ijaraga olish va sotib olishda diskriminasiyani man etuvchi qarorlar qabul qilindi.

Fuqarolik huquklari uchun harakatlar Fuqarolik huquqlari uchun harakatlar o’zining qora tanli ishtirokchilariga ular kurashib yurgan formal maqsadlardan ko’ra muhimroq bo’lgan erkinlik va o’z shaxsiyatining ahamiyati hissiyotini berdi. Talabalarning zo’ravonliksiz harakati tashkiliy qo’mitasi faoliyatida «erkinlik kuychilari» deb nomlagan harakat ishtirokchilarning umidlarini kuy va qo’shiqlar orqali ifoda etgan san’atchilar qatnashgan Vinant Govard o’sha paytda qora tanlilarda paydo bo’lgan ilhom va g’ayratni shunday ta’riflaydi. Namoyishchilar va hibsga olishlarning 1-oylarida hamma narsa bor edi: Umid, ishonch va jasorat... bular xudoga ishonganlar edi. Ular qamoqxonalarda mitinglarda va polisiyachilar oldida o’zlarining qo’shig’ini kuylab g’alabaga haqiqatdan ishonar edi... g’alaba bu erkinlik, huquq, qadr-qimmat va adolat degani edi. G’alaba bo’lsa oq va qora tanlilar birga edilar va g’alaba yana so’z bilan ifodalab bo’lmaydigan ko’plab ma’nolarga ega edi. Fuqarolik huquqlari hisobga olingan yangi qonunchilikka! erishish harakatlari yana shiddatli qarshilikka duch keldi. Namoyishchilar haqoratlarga, ochiq-oydin hujumlarga duch keldilar, ba’zilari ozodlik yo’lida qurbon bo’ldilar. Bunga javoban «qora hukumat» umumiy nomi ostida qora tanlilarning agressiv guruhlari paydo bo’la boshladi. 1965—1968 yillar orasida butun Amerika bo’ylab qora tanlilar gettolarida yirik g’alayonlar sodir bo’dsi. Fuqarolik huquqlari haqidagi qonun amal qilishiga ming xil jiddiy to’siq mavjudligiga qaramasdan, fundamental ahamiyatga ega edi. Bu qonunning g’oyalari nafaqat qora tanlilarga, balki har qanday diskriminasish qurbonlariga, ular qatorida etnik guruhlarga ayollarga te- gishli edi. Bu qonun bir qator huquqlari chekligan guruhlarni himoya qilishga qaratilgan harakatlar paydo bo’lishiga asos bo’lli. 1960 yillardagi kurashlar davomida qora tanlilarning fuqarolik uchun harakatlari biroz o’zgacha tus oldi. Avvaliga harakatning aksariyat rahbarlarining maqsadi qora tanlilarni Amerika madaniyatiga to’la integrasiya qilish edi. Lekin, radikal qora tanlilar guruhlari sonining ortishi ideallar o’zgarishiga olib keldi. Endi

qora rang mag’rurlik timsoli, qora tanlilarning madaniyati esa mustaqil qadriyat, deb qarala boshladi. Qora tanli amerikaliklar oqlarga qo’shilib ketishni emas, balki haqiqiy plyuralizmni nazarda tutib, jamiyatda mustaqil o’rin talab qila boshladilar. Dunyoqarashning o’zgarishicha, amalda diskriminasiya saqlanib qolaversa, qonun oldidagi tenglik hyech narsa bermaydi degan tushuncha ham saboq bo’ldi. Fuqarolik maqsadlariga erishshsda kuch qo’llashni qurol qilib olgan qora tanlilar radikal guruhlariga kelsak (masalan, «Qora qoplonlar») ular yo yo’q qilingan yo bir-biriga qarshi kichik guruhlarga bo’linib ketgan. Ko’plab qora tanli faollar saylov qutilarini qora tanlilar uchun siyosiy hoki-miyatga erishish vositasi deb baholay boshladilar. 1975 yilda bir guruh qora tanli musiqachilar qoralarning radiostansiyalarida juda mashhur bo’lib ketgan «Shokolad shahar» deb nomlangan qo’shiqni ijro qildilar. Qo’shiqchi Jorj Klinton saylovlar qora tanlilarga hokimiyatga erishishga yordam beradi degan umid bildirdi: «Agar saylov varaqangiz bo’lsa sizga o’qlar kerak emas». «Shokolad shahar» deganda Vashington tushunilar edi. Lekin, bu shuningdek qora tanlilar siyosiy quch sifatida o’z ta’sirini o’tkaza oladigan har qanday shaharga tegishli edi. Atrofda qancha ko’p shokolad shaharlar bor. Biz Nyuarkni oldik. Biz Gerini oldik. Kimdir biz Los-Anjelesni oldik dedi. Biz yaqinda Atlantada bo’lamiz. Integrasiya va antogonizm Fuqarolik huquqlari haqidagi qonun qabul qilingandan buyon 30 yil ichida katga o’zgarishlar ro’y berdi. Saylanadigan hukumat vakillarining qora tanli a’zolari soni 1960 yillarning boshida yuz kishi bo’lgan bo’lsa, 90-yillar boshiga kelib 7 ming kishini tashkil ztdi, kollej va universitetlarda qora tanlilar soni 4 baravar oshdi. Qora tanlilar o’rta sinfi paido bo’ldi va o’sib bormoqsa. Nyu-Iork, Chikago, Atlanta va Baltimor kabi bir qator yirik shaharlarda qora tanlilar MER bo’ldilar. Adabiyot» teatr va san’atning boshqa sohalarida ijtimoiy toifa statistik guruh bo’lib, insonlarning aniq tavsifsiga, masalan, daromad darajasi, professional

holatiga qarab ta’sirini belgilaydi. Bir ijtimoiy toifadagi insonlar bir joyda tuplanmaydilar, bir-birlari bilan aloqa qilmaydilar, o’zlarini birlashtiradigan umumiy tavsiflariga e’tibor bermaydilar. Biroq, ijtimoiy toifalardan, sosiologik tadqiqotlarda tez-tez foydalanib turiladi. Masalan, Britaniyadagi irqiy munosabatlarni o’rganadigan bo’lsak, ikki statistik toifa, ya’ni oq va qora tanlilar daromad darajasi o’rtasidagi farqni tahlil qilishimiz kerak bo’ladi.

Похожие

Umumiy sotsiologiyada gender muammosi

Sotsiologiyada tarmoq yo`nalishlar

Sotsiologiyada maxsus yo`nalishlar

Ijtimoiy-etnik munosabatlar

Ijtimoiy etnik munosabatlar