Ijtimoiy-etnik munosabatlar - Социология - Рефераты

Ijtimoiy-etnik munosabatlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

87 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Millatlar va etnik guruhlarning sotsial-etnik tarkibi 2. Mustaqillik sharoitida O`zbekistonda sotsial-etnik munosabatlar 3. Sotsial tabaqalashuv jarayoni

www.arxiv.uz Insoniyat xilma-xil ijtimoiy etnik birliklardan tashkil topgan. Bugungi kunda 200 dan ortiq mamlakatlarda 2 mingdan ortiq millat, elat va qabilalar yashamoqda. Ularning so`zlashadigan tillari esa 5 mingdan ortiqni tashkil etadi. Ammo mana shu tillardan 2 mingtasidan ko`prog`ida ¸zuvlar yo`q. Jamiyatning ijtimoiy-etnik tarkibini tadqiq qilish sotsiologiyaning maxsus sohasi bo`lib, etnosotsiologiya deb ataladi. Sotsiologiyaning bu sohasi jamiyatning ijtimoiy tarkibiy tuzilishidagi etnik millatlar, xalqlar, elatlar, guruhlarning ijtimoiy rivojlanish masalalarini o`rganadi. Ularning ijtimoiy-iqtisodiy, ijtimoiy-si¸siy, ma`naviy-mafkuraviy, madaniy, ta`limiy, diniy va boshqa o`ziga xos qadriyatlarni tadqiq qiladi. Etnos tushunchasi (qadimgi yunoncha so`z bo`lib “xalq” ma`nosini anglatadi) – muayyan xududda tarixan tarkib topgan, boshqalardan farqlanuvchi o`z madaniyatiga, ruhiy uyg`unlikka va boshqa umumiy xususiyatga ega bo`lgan kishilarning nisbatan barqaror borligini anglatadi. Demak, etnosotsiologiyaning tadqiqot obyekti – eng avvalo xalqlar, millatlar, etnik guruhlarning ijtimoiy tarkibini, boshqa etnik birliklaridan farq qiluvchi o`ziga xos madaniyati, turmushi, urf-odatlari, tili va boshqa shu kabi o`ziga xos xususiyatlarini o`rganadi. Millat, millatlararo munosabatlar masalasi sotsiologiyadan boshqa ijtiomiy-gumanitar fanlar, iqtisodi¸t nazariyasi, si¸satshunoslik, axloq va nafosatshunoslik, tarix, etnografiya kabilarni ham o`rganish obyekti hisoblanadi. Etnosotsiologiyada esa millat va milliy munosabatlar, ularning iqtisodiy, si¸siy, madaniy va ma`anviy-mafkuraviy munosabatlardagi o`zaro uzviy aloqadorligi nazarda tutilgan holda, konkret etnik muhit doirasida, ijtiomiy jamoalardagi, oiladagi, xududiy tartibdagi munosabatlarni etnik xususiyatlari doirasida olib qarab o`rganiladi. Shuningdek millatlararo munosabatlarning jamiyat ijtimoiy ha¸tiga ta`siri va ularning ijtimoiy oqibatlari tadqiq qilinadi. Shu jihatdan etnosotsiologiyaning jamiyatni o`rganishdagi ahamiyati kattadir. Sobiq Sovet tuzumi davrida etnosotsiologiya to`laqonli o`z rivojini topmadi. Turli millatlar, elatlar, xalqlar va etnik guruhlarning ijtimoiy taraqqi¸tiga bir tomonlama ¸ndashildi.

www.arxiv.uz Kelajakda ular o`zaro qo`shilib yahlit bir Sovet xalqi etnik birligi vujudga keladi, - degan xa¸liy, soxta va noto`g`ri mafkuraviy si¸sat yurgizilishi oqibatida har bir etnik birlikning o`ziga xos boy, go`zal va takrorlanmas qadriyatlari rivojiga si¸siy taziq bilan yo`l qo`yilmadi. Bunday si¸siy zo`ravonlik oqibatida etnosotsiologiya sotsiologik nazariya sifatida yetarlicha qadrlanmadi. Sovet davrida muayyan iqtisodiy-si¸siy va mafkuraviy rejim asosida ushlab turilgan, boshqarilgan milliy munosabatlar hozirda qaytadan, yangi ijtimoiy munosabatlar asosida tiklanmoqda. Shu jihatdan O`zbekistonning ko`p millatli davlat ekanligini e`tiborda tutgan holda uning xududida istiqomat qila¸tgan millat va xalqlarning ijtimoiy turmushi, o`zaro aloqasi va shu kabi munosabatlarni sotsiologik tadqiq qilish muhim ahamiyatga ega. Zero, “Respublika milliy tarkibining o`ziga xosligi – uning farqlantiruvchi xususiyatidir. Etnik tarkibda tub aholi ustun mavqeni egallaydi. Respublikada yashab turgan aholining 70 foizidan ko`prog`ini o`zbeklar tashkil qiladi. Ayni vaqtda O`zbekiston xududida o`z madaniyati va an`analariga ega bo`lgan yuzdan zi¸d millat vakillari yashaydi”. Yaqin o`tmishimizda sodir bo`lgan Farg`ona, Andijon, o`tgan voqealari qayta takrorlanmasligi uchun, O`zbekistonda bundan keyin ham millatlararo hamdo`stlikni rivojlantirish, o`zaro ahil bir oila bo`lib yashash talab etiladi. Prezidentimiz I.A.Karimov boshchiligidagi O`zbekiston hukumatining asosiy maqsadi ham Markaziy Osi¸ xududida har qanday milliy nizolarning oldini olish va millatlararo munosabatlarni yanada rivojlantirishdan iborat. Ayniqsa hozirda, ijtimoiy-etnik munosabatlar sotsiologiya tahlilga muxtojdir. Tarkib topa¸tgan ijtiomiy-iqtisodiy munosabatlar asosida etnik guruhlar o`rtasidagi munosabatlar ham qaytadan tarkib topmoqda. Shundan kelib chiqib, ko`rsatib o`tish joizki etnosotsiologiyada ichki va tashqi tadqiqot yo`nalishi mavjud. Ichki tadqiqot yo`nalishi – bu ayrim etnik guruh tarkibidagi sotsiologik tadqiqotlardan iborat bo`lib, uning ichki, o`ziga xos xususiyatlari, rivojlanish tendensiyalari o`rganiladi. Tashqi tadqiqot yo`nalishi esa etnik guruhlar orasidagi o`zaro munosabatlarni, bir etnik guruhga ta`sir ko`rsatadigan tashqi omillarni va ularning ijtimoiy oqibatlari tadqiq qilinadi. Ayniqsa bir mamlakat hdudida

www.arxiv.uz yashovchi etnik guruhlarning o`zaro munosabatlarini sotsiologik tadqiq qilish juda muhimdir. Mamlakat tub aholisini tashkil etmaydigan, kam sonli etnik guruhlarni o`rganish ham katta ahamiyatga ega. Ularning madaniyati ma`naviy qadriyatlari, axloqiy-etnik normalari ijtimoiy-ruhiy xususiyatlarini o`rganishi bilan muhim (milliy) ilmiy bilimga ega bo`lamiz. Prezidentimiz I.A.Karimov ta`kidlaganlaridek, “Jahonda katta va kichik millatlar va elatlar yo`q. Ularning har biri asriy barqaror va tengi yo`q an`analari bilan, tarixiy me`rosining boyligi bilan milliy ruhining umumiyligi bilan, madaniyatining o`ziga xosligi bilan ahamiyatlidir”. U ¸ki bu etnik guruhning tabiiy tarkib topishining asosiy shart-sharoiti – bu hududiy va til birligi hisoblanadi. Muayyan etnik birlikning-millatning har jihatdan rivojlanishida uning o`z mustaqil si¸siy davlat tuzumiga ega bo`lishi muhim ahamiyatga ega bo`ladi. 9.2. Mustaqillik sharoitida O`zbekistonda sotsial-etnik munosabatlar O`zbekiston milliy mustaqillikni qo`lga kiritgandan boshlab o`tgan dastlabki 11 yillik muddat yuz yillar mazmuniga teng bo`ldi. O`zbek xalqi millat sifatida o`zligini, or-nomusini, milliy iftixorini, qadr-qimmatini, boy o`tmish madaniy merosini, tilini va shu kabi ko`plab boshqa qadriyatlarni qaytadan tikladi. O`tmishi va kelajagi buyuk bo`lishini bilib, millat sifatida yana jahonga yuz tutdi. Tarixdan ma`lumki, o`zbek etnosining shakllanishida markazlashgan Amir Temur davlatining tashkil topishi katta ahamiyat kasb etgan. U millat sifatida turkiy etnik katta birligi tarkibida shakllanib bordi. Shu davrdan boshlab, o`zbek etnik guruhi boshqa turkiy guruhlardan farqlanuvchi o`ziga xos jihatlarni ko`prok nomo¸n qila boshlagan. Bularga asosan, yagona davlat fuqoroligi, yagona til, madaniy va ma`naviy qadriyatlar birligi hududiy birlik va uyushganlik, hamda yagona diniy (islom) e`tiqod birligi shular jumlasidandir. Nisbatan o`troq, asosan sug`orma dexqonchilik va shahar hunarmandchiligi bilan shug`ullanishi, Markaziy Osi¸ning qoq o`rtasida joylashuvi va hududiy

www.arxiv.uz uyushganligi kabi omillar o`zbek millatining shakllanishida muhim ahamiyat kasb etgan. O`zbek xalqining etnik jihatdan tashkil topishi tarixan murakkab juda katta ichki va tashqi ijtimoiy zarbalar ostida bordi. Amir Temur vafotidan so`ng temuriyzodalarning o`zaro kurashi, Shayboniyxon tomonidan temuriyzodalarga qarshi olib borgan kurash, keyinchalik Movaraunnahrning (Xiva xonligi), Rus imperiyasi tomonidan istilo qilinishi millatning rivojlanishiga salbiy ta`sir ko`rsatdi. Rusiya tomonidan bosib olinishi oqibatida Turkiston qat`iy yagona hududga birlashtirilgan bo`lsada, buyuk rus shovinizmi zo`ravonligi ta`sirida o`zbek xalqi boshqa turkiy xalqlar bilan bir qatorda mazlum xalq sifatida taxqirlandi, kamsitildi va qaddi bukildi. Uzoq davr ma`naviy-axloqiy, si¸siy- huquqiy tushkunlikni boshdan kechirdi. Sovet tuzumi davrida ham bunday si¸sat o`ta nozik, baynalminallik niqobi ostida o`ziga xos usullar bilan davom etdi. Milliy mustaqillikning qo`lga kiritilishi munosabati bilan endilikda milliy ko`tarilish, rivojlanish jadal bormoqdaki, mavjud si¸siy-iqtisodiy, huquqiy va ma`naviy shart-sharoit o`zbek xalqini yaqin kelajakda jahonning ilg`or, yuksak ma`naviyatga ega bo`lgan millat darajasiga erishishi muqarrardir. Zotan, tarix – xalq ma`naviyatining asosidadir. Jamiyat o`zining tarkibiy tuzilishi jihatidan o`zaro chambarchas bog`liq bo`lgan tomonlar, jabhalar, bir butun ijtimoiy tizim tarkibidagi nisbatan katta- kichik tizimlar, ijtimoiy munosabatlarni o`z ichiga oladi. Ularning har biri o`z taraqqi¸ti davomida bir-birlariga muayyan salmoqli ta`sir ko`rsatadi. Mustaqil O`zbekiston davlatining xalqaro maydonda nufuzli mamlakatga, barcha sohalarda rivojlangan jamiyatga ega bo`lish darajasiga ko`tarilishi, uning ana shu o`zaro funksional ta`sirda bo`luvchi tomonlari, tarkibiy bo`laklari holatining harakteriga bog`liq. Mustaqil O`zbekiston jamiyatining ertangi kun ijtimoiy-iqtisodiy tuzumiga bugun asos solinmoqda ekan, jamiyat ijtimoiy tarkibini o`rganish real ha¸timizni, kundalik turmushni yanada tularoq bilishga xizmat qiladi. Har bir ijtimoiy guruh ayrim, olingan shaxs ham jamiyat ijtimoiy tarkibida o`z o`rniga ega bo`ladi. Shaxs

www.arxiv.uz o`zining jinsi, ¸shi, ijtimoiy kelib chiqishi, ma`lumoti mutaxassisligi, oilaviy ahvoli, millati va boshqa shu kabilar bilan muayyan ijtimoiy tarkibga kiradi. Jamiyatning ijtimoiy tarkibi – ijtimoiy guruhlar, ularning ijtimoiy ha¸tdagi o`z mavqei bilan farq qiluvchi tomonlari majmuasidan iboratdir. Sotsial stratifikatsiya nazariyasi (lotincha stratum – qatlam, fatsio – bajaraman) hozirgi zamon sotsiologiyasida ijtimoiy differensiatsiyaning murakkab tarkibi va tizimlarini o`rganishda muhim ahamiyatga ega. Mustaqil O`zbekistonda bozor munosabatlarining tarkib topib borishi, xususiy va boshqa mulk shakllarining qonuniy deb e`lon qilinishi bilan kishilar ijtimoiy guruhlarining faolligi ortmoqda. Har bir kishi o`zidagi qobiliyat, omilkorligi, tadbirkorligi va ishbilarmonligi bilan ijtimoiy taraqqi¸t ko`lamiga ta`sir ko`rsatishga imkon tug`ildi. Mustaqillik sharoitida O`zbekistonda sotsial mobillik (harakatchanlik) konsepsiyasining jadal amal qilishi uchun sharoit yetildi. Demokratik tuzum sharoitida kishilar o`zlarining shaxsiy qiziqishlari, tirishqoqliklari bilan jamiyat ijtimoiy tarkibidagi mavqelarini yaxshilab borish imkoniyatiga ega bo`lmoqda. Jamiyat taraqqi¸tida uning tarkibiy tuzilishi, funksional aloqadorlik o`zining “tabiiy qonunlari”, evolyutsion rivojlanishi, ijtimoiy sohalarning bir maromdagi mutanosibligi asosidagina rivojlanadi. Revolyutsiyalar davri o`tdi. Insoniyat yuqori intellektual taraqqi¸t bosqichiga qadam qo`ymoqda. Ijtimoiy taraqqi¸tning bu bosqichi yangi, o`ziga xos qonuniyatlar asosida borishi turgan gap. Abu Rayhon Beruniy bobomiz ta`kidlaganidek, aslida ilm-fan kishilarning ha¸tiy ehti¸jlarini qondirish zaruratidan paydo bo`ldi. Xalq haqqoniy tarixini bilib o`zlikni anglay boshladi. 3. Sotsial tabaqalashuv jarayoni Iqtisodiy rivojning zamonaviy, eng ilg`or turiga o`tishga intila¸tgan har bir mamlakat ham texnika, ham biznes sohalarida yuksak professional tay¸rgalikka ega ijtimoiy qatlamga tayanishi shart. Mazkur ijtimoiy qatlam vakillari o`z

www.arxiv.uz professional - malaka tay¸rgarlik saviyalariga mutanosib ijtimoiy o`rin egallashga intilishlari shart. Tarixiy taraqqi¸t shunday shakllandiki, ilmiy bilimlar va ishbilarmonlik o`zlashmalari asosan g`arbiy davlatlar va Yaponiyada mujassamlashdi. Ularda band aholi tarkibidagi oliy kategoriyali professional ijtimoiy qatlam vakillarining hajmi o`rta va past kategoriya vakillarining ulushidan sezilarli darajada yuqoridir. Bu jara¸n o`z yo`nalishda yanada rivojlanib, mazkur davlatlarning eng boy va zamonaviy ishlab chiqarish hamda ilmiy-texnik tarqqi¸tning old qatoridagi xalqaro iqtisodiy o`rnini saqlab turishga zamin yaratmoqda. Asosan xalq iste`moli mollari ishlab chiqarishda ixtisoslashgan va iqtisodiy xom ash¸ yetkazib berishga qaratilagn mamlakatlarda esa ijtimoiy qatlamlashuv tarkibi, asosan, professional ijtimoiy qatlamlarning o`rta va past kategoriya vakillaridan iboratdir. Buning sababi - mazkur davlatlar o`z taraqqiy etgan texnologiyasini yaratishga ko`makdosh firmalar ¸ki hukumat darajasida ilmiy tadqiqotlar o`tkazishga ko`makdosh iqtisodiy rag`batlarni ta`minlash uchun manbalarga ega emas. Mazkur o`rnashib qolgan tartibni buzib va rivojlana¸tgan davlatlarda jamiyat ijtimoiy tarkibida ijobiy o`zgarishga erishibgina emas, balki yuqori va o`rta kategoriyali ijtimoiy qatlamlarni shakllantirib, shart-sharoit yaratishga qaratilgan davlat si¸sati hisobiga erishish mumkin. Rivojlana¸tgan davlatlar mehnat faoliyatining murakkab, ilmiy, ijodiy turlarini rivojlantirish uchun kuchli homiylik si¸satini o`tkazishlari kerak. Faqat shunday ¸ndashuv natijasidagina jamiyat ijtimoiy tarkibida progressiv o`zgarishiga erishish va ishlab chiqarish imkoniyatlari hamda mahalliy ilm talab mahsulotlarni ishlab chiqarish va eksport qilishda G`arb davlatlari bilan tenglik ta`minlanishi mumkin. Dun¸ning ko`plab rivojlana¸tgan mamlakatlaridan farqli o`laroq O`zbekitonda bunday ijtimoiy qatlam mavjud. U, ilgari yirik ilmiy muassasalar va boshqaruv organlarida ishlagan hamda o`sha davrning ijtimoiy pog`analarida yetarli darajada yuqori o`rin egallagan yuksak malakali mutaxassislardan tarkib tapgan.

www.arxiv.uz Hozirgi payitda mazkur ijtimoiy qatlam vakillarining sezilarli qismi kichik va o`rta biznes bilan shug`ullanadi, texnologik zamini ularning professional malakasiga mutanosib bo`lmagan kichik korxonalar va kooperatalar negizida faoliyat yuritadi. Mazkur ijtimoiy qatlam, iqtisodda ularning ijtimoiy maqomini qayta tiklashga qodir yangi soha yuzaga chiqishi bilan o`zi jamuljam etgan professional - malaka salohiyatini maksimal darajada ishlatishga tay¸r turadi. Ijtimoiy tabaqalashuv turlari. Jamiyatning iqtisodiy tuzilishi va ijtimoiy tarkibi o`zaro yaqindan bog`liqdir. Iqtisodiy munosabatlarning o`zgarishi ijtimoiy tartib o`zgarishsiz sodir bo`la olmaydi. Iqtisodiy munosabatlarni ayri ravishda o`zgartirishga urinishlar aholi qarshiligiga sabab bo`lmasa ham, sustligiga duch kelishi mumkin. Jamiyatning ijtimoiy qatlamlashuvi ikki shaklda namo¸n bo`ladi: 1. Insonlarning profissional-ta`lim saviyasiga asoslangan profissional malakali shakl. 2. Daromad darajasiga qarab taqsimlanishiga asoslangan iqtisodiy shakl. Profissional- malakali ijtimoiy tabaqalashuv esa ishchi bajara¸tgan shu faoliyatning murakkabligi, aqliy salohiyati, jamiyat uchun muhumligi va ahamiyatini e`tiborga olishga asoslanadi. Iqtisodiy-ijtimoiy tabaqalashuvi inson mulk maqomini baholashga hamda jamiyat va ma`naviy qulayliklarga erishuvlarida uning real imkoniyatlarini e`tiborga olishga asoslanadi. Har bir mamlakatda shakllangan tabaqalar va qatlamlar tamomila turlicha bo`lishi mumkin. Ularning soni tabiiy manbalar va o`lkaning iqtisodiy tarixi, mehnat taqsimoti va iqtisoslashuv jara¸nida erishilgan daraja, davlat sektori bajaruvchi vazifalarning nisbiy miq¸si va ro`yxati, mulkchilik, shu jumladan o`tmishdan meros mulkchilik harakteriga ham bog`liq bo`ladi. Profissional ta`lim va iqtisodiy tabaqalashuv har doim ham mos kelavermaydi. Profissional malakali va iqtisodiy-ijtimoiy tabaqalashuv orasida mobillikka erishish mamlakat aholisining mehnat faoliyatini yuksaltirishda hal etuvchi omillar.

www.arxiv.uz Jamiyatning ijtimoiy tarkibiga ta`sir o`tkazuvchi eng muhim ko`rsatkichlar 1. Daromadlar taqsimlanishidagi o`zgarish. 2. Iqtisodiy maqom va profissional-ta`lim saviyasi bilan bog`liq ijtimoiy qatlamlarning jamiyat qatlamlashuv tarkibida joylashish tarkibining o`zgarishi. 3. Ijtimoiy qatlamlashuvning quyi va yuqori qatlamlarida ijtimoiy harakatchanlik miq¸slarining o`zgarishi. O`tish davrining dastlabki bosqichida sodir bo`la¸tgan o`zgarishlardan yutib chiqqanlarga nisbatan mag`lub bo`lganlar ko`proq bo`lib chiqadi. Shuning uchun jamiyatning ijtimoiy tabaqalashuvida sodir bo`luvchi moyillarni tushunish davlatning to`g`ri ijtimoiy si¸satini ishlab-chiqishining zaruriy shartidir «O`zbekistonda, – deb ta`kidlaydi Respublikamiz Prezidenti I.A.Karimov, uning yeri, tabiatiga, bu yerda yasha¸tgan xalqlarga muhabbat, o`lkaning tarixi, madaniyati, an`analarini teran bilib olishga intilish respublikaning qudrati va yutuqlaridan faxrlanish, xalqimiz qismatiga tushgan qiyinchiliklar uchun qayg`urish ko`p millatli o`zbek jamiyatining muhim jipslashtiruvchi asosi hisoblanadi». Respublikamiz jamiyatining ijtimoiy tarkibi nazariyasi hozircha ishlab chiqilgani yo`q. Mustaqil O`zbekiston jamiyatining ertangi kun ijtimoiy- iqtisodiy tuzumiga bugun asos solindi desa odashmaymiz. Shuning uchun ham jamiyat ijtimoiy tarkibini o`rganish real ha¸timizni, kundalik turmushni yanada to`laroq bilishga xizmat qiladi. Jamiyatning ijtimoiy tarkibida ijtimoiy-sinfiy munosabatlar ham muhim o`rin tutadi. O`tgan davirda asosan, ikki sinf - ishchilar va dhqonlar sinfi va intelligensiya qatlami mavjud deb ko`rsatilib, jamiyat ijtimoiy tarkibidagi boshqa guruhlarning ahamiyati mutlaqo tilga olinmas edi. Ijtimoiy tarkibda hududiy yo`nalish ham mavjud bo`lib, u mintaqaviy, viloyat, shahar, qishloq, mahalla kabi hududiy birikmalarni o`z ichiga oladi.Bu tarkibiy birlikda ayrim olingan hudud doirasida sotsiologik tadqiqot olib borish

www.arxiv.uz talab qilinadi. So`ngi yillarda bu masalaga jiddiy qaralmoqda. Ayniqsa, shahar, qishloq, mahallaga oyid muammolarni o`rganish zaruriyati ortmoqda. Hozirgi kunda respublikamizda «mahallalar faoliyati, olib borila¸tgan ishlar ijobiy natijalar bermoqda «Mahallang - ota-onang» shiori ostida ko`pgina ishlar qilinmoqda. ¸shlar tarbiyasida mahallaning o`rni katta ahamiyatga ega. Mahallachilik an`analarimiz keng rivojlanmoqda. Ko`pgina yangi-yangi mahallalar tashkil qilinmoqda. Mahallalarda «Guzar»lar tashkil qilinayapti. Har bir mahallani mahalla oqsoqollari boshqarmoqda. Jamiyat ijtimoiy tarkibida har bir shaxs qaysi ijtimoiy guruhga va undagi hududiy, tarmoq va ijtimoiy mavqei yo`nalishiga mansubligi bilan harakterlanadi. Bulardan tashqari yana shaxs jinsi, ¸sh jihati, oilaviy ahvoli, ijtimoiy kelib chiqishi, milliy mansubligi, ma`lumoti, ilmiy darajasi kabi parametrlar bilan ham o`rganiladi. Hozirgi bozor munosabatlariga o`tish davrining iqtisodiy qiyinchiliklari ijtimoiy guruh va ayrim shaxslar qanchalik moddiy imkoniyatga egaligi, jamg`arma mablag`i miqdori kabi tomonlarini o`rganishni ham talab etadi. Qisqacha xulosalar Hozirda ijtimoiy munosabatlarda jamiyatimiz uchun mutlaqo yangi bo`lgan asoslar yaratilmoqda. Xususiy mulkchilikka asoslangan ko`p ukladli, dun¸ sari ochiq yuz tutgan iqtisodi¸t paydo bo`layapti. Shuning uchun ham yangi iqtisodiy va taqsimot munosabatlari sotsiologiyasini ishlab chiqish sotsiologiya fanining asosiy vazifalaridan biri bo`lib qolmoqda. Respublikaning asta-sekin bozor munosabatlariga o`tib borish davrida Prezident I. A. Karimov tomonidan belgilangan besh tamoyilga asoslangan tarzda si¸sat yurgizilmoqda. Bozor iqrisodi¸tiga bosqichma-bosqich o`tish (si¸sati) munosabati bilan, O`zbekistonda mulkchilik turli shakllarining joriy qilinishi va ularning davlat himoyasiga olinishi taqsimot munosabatlarida tubdan ўзгаришларга олиб

www.arxiv.uz kelmoqda. Bu esa o`z navbatida jamiyat iqtisodiy rivojlanishini ta`minlashga xizmat qilmoqda. O`zbekiston o`z milliy puliga ega bo`lishi munosabati bilan iqtisodiy va taqsimot munosabalariga sezilarli ta`sir ko`rsata boshladi. O`zbekiston ichki bozorini to`ldirish davlat siyosati darajasida olib borilmoqda. Ammo hozirda Hamdo`stlik mamlakatlari o`rtasidagi iqtisodiy integratsiyaning vaqtincha buzilganligi oqibatida yuzaga kelgan iqtisodiy tiqchillik ayniqsa, xalq iste`moli mollarining tanqisligi iqtisodiy va taqsimot munosabatlariga sezilarli ta`sir ko`rsatdi. Uning oqibatida kishilarning turmush darajasi ancha pasyib ketdi. O`zbekistonimizning bu sohadagi siyosati «milliy boylikning ko`payishi, respublikaning mustaqlligini, odamlarning munosib turmush va ish sharoitlarini ta`minlaydigan qudratli, barqaror va jo`shqin rivojlanib boruvchi iqtisodi¸tni barpo etish»dan iborat buyuk maqsadni ko`zlamoqda.

www.arxiv.uz Адабиётлар 1. Каримов И.А. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, си¸сат, мафкура. Т.1. Т.: «Ўзбекистон», 1996. 2. Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. Т.2. Т.: «Ўзбекистон», 1996. 3. Каримов И.А. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т.: «Ўзбекистон», 1995. 4. Каримов И.А. Туркистон умумий уйимиз. Т.: «Ўзбекистон», 1995. 5. Жабборов И.М. Ўзбек халқ этнографияси. Т.: «Ўқитувчи», 1994. 6. Социология. М.: 1990, 151-168–бетлар. 7. Юнусов К. Социология. Андижон: 1997. 8. Инсон тараққи¸ти тўғрисида ҳисобот. Т.: «Ўзбекистон», 1997, 40– 43-бетлар. 9. Основы социологии. М.: 2001. 10. Умумий социология. Т.: ТошДУ, 1999. 11. Социология. Маърузалар матни. Т.: ЎЖАБНТ, 2000. 12. Хан С., Хан В. Социология. Курс лекций. Т.: «Адолат», 1999. 13. Муллажонова М.М., Баҳодиров О., Ҳошимов Т. Социология фанидан маъруза матнлари. Т.: ТошДИУ, 2000. 14. www.ziyonet.uz

Похожие

Ijtimoiy etnik munosabatlar

Ijtimoiy munosabatlar va muloqat deformatsiya mohiyati

Sotsiologiyada etnik mansublik jarayonlarining o’rganilish darajasi

Sotsial munosabatlar sotsiologiyasi

Ijtimoiy tizim va ijtimoiy struktura (tuzilma)