Ўсмирлик-баркамоллик даври урф-одатлари - Социология - Рефераты

Ўсмирлик-баркамоллик даври урф-одатлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

45.5 KB

www.arxiv.uz Режа: 1. Чиллак ўйини ва мохияти. 2. Л апар ва дандарак ўйинлари. 3. Чавган ва кўпкари ўйинлари. 4. К ураштириш ва хашар.

www.arxiv.uz Б у ўйин болаларнинг севимли ўйинидир. бу ўйинни икки киши бўлиб кам, ёки гурух-гурух бўлиб ўйнаш мумкин. Бунга учи йшнилган чиллак уни учириш учун даста бўлса кифоя. Ўйин бошловчи томон жўрабошиси чиллакни махсус кавланган чуқурча устига қўйиб, даста билан илиб, хавога кўтариб, сўнг зарб билан уни дастадан уриб, иложи борича узоққа учиради. Майдоннинг нариги томонида тўнини тескари кийиб, этагини қулочида ёзиб турган рақиб гурухи урилган чиллакни тутиб олишга харакат қилади ва учирилган жойига чуқрчага улоқтиради. Ўлчанганда бир даста етгулик жойга етказилган бўлса рақиб гурух чиллак отиш навбатини қўлга киритади. бцу ўйинини турли вилоят, шахар-қишлоқларда турли кшриниши бор. Чиллак ўйинининг маънави, жисмоний ахамияти каттадир. Аждодларимиз бу ўйинни қадимдан севиб ардоқлашган. Чиллак ўйнашган болалар жисмоний бақувватлашган. Зувиллаши билан унинг нафас йўллари, кўкрак қафаси аъзолари, овози яхши риводжланган. шу билан бирга саноқ, хисоб-китоб, ўлчов боланинг хаётий билимларини оширган. Лапар ва дандарак ўйинлари Л апар ўйинида текис, юпқа тошча танланиб, нишон қилиб тикилган иккинчи ана шундай тош томон ўн қадам узоқликдан улоқтирилади. Улоқтиришда нишон тошни уриб йиқитиш кўзда тутилади. Теккиз олмаса ўйин навбати рақиб болага берилади. Шу тариқа қайси бола 100 соқани олдин тўпласа ўша ютган хисобланади. Лапар болани ақлий жихатдан хисоб- китобга ўргатади, чама, режа, тўғри мўлжал олиш қобилиятини оширади. Кўз, қулоқ эшитиш, кўриш сезгиларини ўткирлаштиради. Дандарак ёғоч ўйини бўлиб, икки ўйналувчи буюмдан иборат. Унинг биринчиси-дандарак, иккинчиси қамчи. Қалинлиги билакдай келадиган кетмондастадан тўрт-беш энлик қисми аралаб олинади. Унинг бир учи йўниб, қозиқсифат қилинади, текис ерда айлантириб юборилади. Айланаётган дандаракни қамчи билан уриб харакатлантирилади. Узоқ харакатлантирилган томон ютган хисобланади, кимни дандараги йиқилиб, харакатдан тўхтаса ўша ютқазган хисобланади.

www.arxiv.uz Чавгон ва кўпкари ўйинлари Чавгон шарқ халқлари орасида жуда қадимий ўйинларидан бўлиб, қоидалари ва кўриниши жихатидан кўпкари ва хоккей ўйинларига ўхшаш блган, от устида туриб ўйнаганлар-чавгончилар ўртасида чавгон тўпи талаш бўлган. Хар икки томондан 5-6 ўйинчи иштирок этиб, рақиб дарвозасига ким қанча тўп киритса, ўйин охирида ўша томон ғолиб хисобланган. Кўпкари улоқ- ўзбек, қозоқ, қирғиз, туркман, тожик халқларига бирдай қадрдон. Кўпкари бу чавандозлик бахси. Мусобақа шарти ўртага ташланган улоқ танасини тақимга босиб майдонни айлантирганча белгиланган манзилга ташланса савринлар билан мукофатланади. Кўпкари тинчлик, хотиржамлик ўйини бўлиб, халқ суянган хақиқий эр-йигитларни етиштиришда катта рол ўйнаган. Кўпкарида минилган отнинг ахамияти катта. Кураш тушиш ва хашар. Жуда қадимий ўйин-одатларимиздан бири курашдир. кураш қадимий ва эркин кураш турларига бўлинади. Юртимизда кураш икки усулда Бухороча ва Фарғонача усулда тушилади. Бу икки тоифа кураш бир-биридан тубдан фарқ қилади. Фарғонача курашда полвонлар тўн кийиб, белбоғ боғлаб бир-бирларини белларини баравар ушланганча майдонга тушадилар ва даст кўтариб сўнг йиқитадилар. Бухороча кураш эса эркин кураш бўлиб, чалишга ва қайиришга, елкадан оширишга рухсат берилади. Рақибини курагини бир зумга теккизиб турган полвон ғолиб саналади. Хашар-шарқ халқларининг орасида кенг тарқалган удумлардан бўлиб, ўзбек халқи хаётида мухим ўрин тутиб келган. Хашар бу кўпчиликнинг бир ёқадан бош чиқариб, бир мақсадда харакат қилишдир. Девор уриш, ариқ қазиш, хосилни йиғиб олиш, ток ва анор дарахтларини қишда кўмиш хашар йўли билан бажарилган. Хашар усули хозир хам халқимизнинг энг яхши удумларидан бўлиб қолмоқда. Бу удумнинг маънавий ва моддий ахамияти жуда каттадир.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Махмуд Саттор “Ўзбек удумлари” “Фан” нашриёти - 1993йил 2. Х . Исмоилов “ Ўзбек тўйлари ” “ Ўзбекистон ” - 1992 йил . 3. www.ziyonet.uz

Похожие

Болалик даври урф-одатлари

Урф-одатлар тарихига назар

Урф-одатлар ва умргузаронлик

Миллий урф-одатлар замирида инсонийлик фазилатлари

Миллий менталитетни урф-одат, расм-русм билан богликлиги