сиёсий маданият - Социология - Рефераты

сиёсий маданият

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

51 KB

Сиёсий маданият Режа: 1. Сиёсий маданият та ъ рифи. 2. Сиёсий маданият вазифалари. 3. Ўзбекистонсиёсий ҳаётида сиёсий маданиятнинг ўрни.

1. Сиёсий маданият тарифи. Сиёсий маданият ижтимоий вокелик сифатида синфлар ва давлатларнинг пайдо бўлиши билан юзага келган . Шу билан бирга сиёсий ҳаёт маданияти синфларининг юзага келишидан аввал қадимги Шаркда, қадимги Греция ва Римда шаклланган. Сиёсат, давлат, сиёсий хулк атвор, сиёсий ҳаётни бошқариш санъати ҳақидаги билимларнинг пайдо бўлиши ва улардан жамият ҳаёти амалиетида фойдаланишга сиёсий маданиятининг юзага келганлиги сифатида қараш керак. Афлотун, Арастўларнинг озодлик ва давлат ҳақидаги фикрлар, Н.Макиавелли, Ш.Монтескье, Ж.Ж.Руссоларнинг турли мазмундаги ижтимоий ғоялари сиёсий маданиятнинг шаклланишига асосий туртки бўлган. Ҳар кандай жамиятнинг сиёсий ҳаётини англашга унинг сиёсий маданиятини ҳар тарафлама ўрганиш орқалигина эришилади. Фақат шу орқалигина сиёсий тизимнинг манбаи, ҳарактери ва ўзига хос хусусиятлари, жамиятда ҳукмронлик қилаетган сиёсий тартибот, ижтимоий гуруҳларнинг хатти-ҳаракати ва сиёсий онги сиёсий жараёнларнинг йуналиши ва ҳаракати ҳақида маълумотга эга бўлиши мумкин. Сиёсий маданият одамларнинг хулк-атворига ва турли ташкилотларнинг фаолиятига таъсир кўрсатади, уларнинг ички ва ташқи ходисаларни идрок этиш, сиёсий тизим ва тартиботларга, ҳукмрон гуруҳ ва алоҳида сиёсий рахбарлар фаолиятига шахснинг жамият сиёсий ҳаётида тутган ўрнига бахо беришда мезон ҳисобланади. У сиёсий йўлни ишлаб чиқиш, аниқ сиёсий бошқарув қарорларини кабўл қилиш ва рўёбга чиқариш учун кенг истиқбол йўлларини очиб беради. Сиёсий маданият муаммоси мажмуи ута мураккаб ва кўп қирралидир. Сиёсий маданият масаласида адабиётларда турлича фикрлар мавжуд. Сиёсий маданият моддий ва маънавий маданиятлар билан бир қаторда ўзига хос мустақил маданият туридир. У фаолият соҳасининг алоҳидалиги (сиёсат соҳаси, сиёсий хокимиятнинг амал қилиши) ва ушбу маданият соҳасини ҳарактерловчи элементларнинг (Сиёсий тасаввур ва кадриятлар, сиёсий

кўрсатма ва хулк-атвор) ўзига хослиги билан белгиланади. Сиёсий маданиятни жамият сиёсий ҳаёти билан чамбарчас боғлиқлигини ҳисобга олиш унинг ўзига хос ҳарактерини ва чегарасини аниқлашга ёрдам беради. Юкорида баён қилинган фикрлардан келиб чиққан ҳолда, сиёсий маданиятга шундай таъриф бериш мумкин: Сиёсий маданият мавжуд ижтимоий бирликка хос бўлган сиёсий онг ва хулк-атвор мажмуидир. Аммо бундай таъриф сиёсий маданиятнинг мазмунини тўла очиб бера олмайди. Бунинг учун сиёсий маданият асосий таркибий қисмларга эътиборни қаратиш лозим бўлади. Сиёсий маданиятнинг таркибий қисмларига сиёсий онг, сиёсий кадриятлар, сиёсий кўрсатма, сиёсий хулк-атвор, сиёсий белгилар, рамзларни киритиш мумкин. Сиёсий онг элементи жамиятда ҳукмрон бўлган ёки бирорта ижтимоий гуруҳга хос бўлган, жамият сиёсий ҳаётининг турли жиҳатларига сингиб кетган қарашлар ҳисобланади. (Масалан, сиёсий тартибот, қарорларни кабўл қилиш, сиёсий ҳаётдаги билимдонлик). Сиёсий кадриятларнинг мазмуни сиёсий вокеликдаги шахс, гуруҳ, жамият кадриятлари тузилмаси билан чамбарчас боғлиқ. Сиёсий кўрсатма – бу субъектнинг сиёсий вокеликка муносабатларидир. Бу сиёсий билимни кабўл қилишга интилиш, сиёсий фаолиятга бўлган фаол ва суст эътибор, сиёсий фаолиятнинг турли жиҳатларига бўлган муносабат. Сиёсий хулк-атворни шакллантиришда сиёсий анъаналар муҳим роль ўйнайди. Анъаналарда жамият мақсадлари ва манфаатларига жавоб берадиган утмиш сиёсий тажрибалари жамланган бўлади. Сиёсий белгилар, рамзлар (символ) ўзида жушкинликни акс эттирган ҳолда, кишини ўзига жалб этиш хусусиятига эга бўлади. (масалан, Тейлор сиёсий белгилардан усталик билан фойдаланган, Англияда муҳим сиёсий белги монархия ва х.к.).

Юкорида баён қилинган фикрларга асосланган ҳолда, сиёсий маданиятнинг кенг маънодаги таърифини келтириш мумкин: Сиёсий маданият ўз мазмуни ва моҳиятига кўра одамлар ҳаёт фаолиятининг синфий, ижтимоий хосиласи, уларнинг сиёсий бунедкорлиги, фаолияти ҳисобланиб, синфлар, қатламлар ва миллий тузилмалар, гуруҳлар ва бирликлар томонидан ўзлаштириш жараёнини акс эттиради. 9.2. Сиёсий маданият вазифалари. Сиёсий маданият жамият сиёсий ҳаётида бир қанча муҳим вазифаларни бажаради. Биринчидан, сиёсий маданият жамиятда ва миллий манфаатларни рўёбга чиқаришни сиёсий жиҳатдан таъминлашда муҳим роль ўйнайди. Бу вазифанинг мазмуни ижтимоий-сиёсий формациянинг ривожланиши, жамият тараққиёти даражасига қараб ўзгаради. Иккинчидан, сиёсий маданият синфлар, ижтимоий гуруҳлар, қатламлар, миллий ва миллий тузилмалар манфаатлари йўлида сиёсий муносабатларни кайта ўзгариши ва кайта ўзлаштириш вазифасини бажаради. Бу вазифани амалда тадбик этиш билимларни ижодий қўллаш, жамият сиёсий ҳаётини, сиёсий фикрлар, давлат хокимияти органлари ва бошқа сиёсий кучларнинг фаолиятини чуқур англаб етиш билан боғлиқ. Учинчидан, сиёсий маданият тартибга солувчилик ваз ифасини ўтайди. Бундай вазифа барқарор сиёсий тизим, сиёсий ташкилотлар бўлимини таъминлайди. Сиёсий маданият жамиятда барқарорликни қарор топишига кумақлашади. Туртинчидан , сиёсий маданият тарбиявий вазифани бажаради. Юксак,мақсадлар, кадриятлар, нормалар асосида шахс сиёсий маданиятини шакллантириш унинг моҳиятини ташкил этади. Бу вазифа сиёсий фаолликни фуқаролик маъсулиятини тарбиялайди, ижтимоий-сиёсий фаолият куникмаларни шакллантиради. Бешинчидан, сиёсий маданият алоқа вазифасини амалга оширади. Бунда, у фуқаронинг сиёсий тизим ва жамиятнинг бошқа аъзолари билан алоқаси шакли сифатида намоён бўлади. Бу вазифани амалга оширишда таълим, тарбия тизими, оммавий ахборот

воситалари, маданий-окартув муассасалари, адабиет ва санъат муҳим роль ўйнайди. Олтинчидан, сиёсий маданият олдиндан айтиб беришлик вазифасини бажаради. Таъкидлаш жоизки, сиёсий маданият ҳақида гап кетганда жамият сиёсий маданияти деган тушунчаларга ҳам эътиборни қаратиш лозим. Жамият сиёсий маданияти, турмуш маданияти, жамият барча тузилмалари ҳаёт фаолиятининг кўзгуси бўлиб, ижтимоий ривожланиш субъектидаги ҳамма сиёсий маданиятларнинг умумлашмаси ҳисобланади. У ўзида барча илгор ва инкирозли ходисаларни (масалан, давлатчилик, миллатчилик, бой- феодалларча психология ) меърос қилиб олиш мумкин. Шахснинг сиёсий маданияти сиёсий онг, анъаналар, прнциплар, сиёсий фаолият заминида, шахсий ва фуқаролик хатти-ҳаракатларда, синфлар, ижтимоий қатлам ва гуруҳлар, миллатлар ва миллий тузилмалар даражасида намоён бўлади. Жамиятнинг янгиланиш жараёнида сиёсий маданиятга куйиладиган талаблар ҳам ошиб боради. Сиёсий маданият инсоннинг умумий билим даражаси, дунёқараши, ахлок-одоби билан ўзвий боғлиқ. Сиёсий маданият жамиятдан ташқарида ёки умуммаданиятдан ўзилган ҳолда амал қилмайди. Сиёсий маданият кишилар ва жамоалар, синфлар ва сиёсий фуқароларнинг аниқ мақсадга онгли интилиши, шу мақсад ва меҳнатни чуқур тушуниши, эхтиросга берилмай олга интилишни таъминловчи муҳим омилдир. Сиёсий маданиятга хос талабларга қуйидагилар киради: - жамиятдаги воқеа, ходисаларга босиклик билан муносабатда бўлиш. - в оқеа, ходисаларни сабабларини тўғри таҳлил қилиш: - в оқеа, ходисаларга нисбатан объектив ва адолатли муносабатда бўлиш - в оқеа, ҳ одисаларга оид муносабатда жамоатчилик фикри билан ҳисоблашиш: - ш ахсий фикрни давлат, бошқа сиёсий ташкилотлар фикридан устун куймаслик: -д авлат сиёсати, давлат тили, маданияти, урф-одатлари, турмуш тарзига хурмат билан қараш.

Сиёсий маданият юкори онглилик, маънавий бойлик маҳсулидир. Сиёсий онг қанчалик юкори бўлса, сиёсий маданият даражаси ҳам ю қ ори бўлади. 9.3. Ўзбекистон сиёсий ҳаётида сиёсий маданиятнинг ўрни. Ўзбекистонда мустақиллик даврида сиёсий маданият (аниқроги шахснинг, рахбарнинг сиёсий маданияти – Б.Р.) масалаларига сезиларли даражада эътибор қаратилмокда. Айникса, Президент И.А.Каримовнинг асарларида ишлаб чиқилган назарий қоидалар ва аниқ кўрсатмалар асосида шахснинг, рахбарнинг сиёсий маданиятини янада оширишга катта аҳамият берилмокда. Бу холатни биз Президентимизнинг ҳали ноиблари Самарканд, Навоий ва Тошкент вилояти Кенгашларининг навбатдан ташқари сессияларида қилган маърузаларида ҳам аниқ куришимиз мумкин. Шу билан бирга ҳозирги кунда ешларнинг, айникса талаба ешларнинг ҳам сиёсий маданиятини оширишга катта эътибор берилмокда. 16 февраль воқеаларидан кейинги вазият ешлар маънавиятини, уларнинг сиёсий онгли ва дунёқарашини янада ривожлантиришнинг кун тартибидаги энг муҳим вазифалардан бирига айлантирмокда.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. ЎзбекистонРеспубликасининг Конституцияси. Т.: 1992 2. Каримов И.А. “Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиёт йўли2. Т.: 1992 3. Каримов И.А. “Ўзбекистон буюк келажак сари”. Т.: “Ўзбекистон”. 1998 4. Каримов И.А. Ватан озодлиги – олий саодат.Ўзбекистон Олий Мажлисининг Х V сессиясидаги маъруза. 20 август 1999 йил. 5. Рафиков Г.А. Хошимов Т.Р., Тураев А. “Сиёсатшунослик асослари”. Ўқув қўлланма. Термиз.: 1997 10-Мавзу: Ижтимоий гуруҳлар _ сиёсатининг асосий субъектлари ва объектларидир.

Похожие

Сиёсий онг ва сиёсий маданият

Сиёсий онг ва маданият социологияси

Сиёсий элита ва сиёсий етакчилик

Сиёсий ихтилофлар ва сиёсий инкироз

сиёсий партиялар ва сиёсий харакатлар