XVII аср санъати - Искусство - Рефераты

XVII аср санъати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

109.5 KB

XVII аср санъати Режа: 1. XVII аср санъатининг ўзига хос хусусиятлари. 2. Классицизм услубининг ўзига хос жи ҳ атлари . 3. Барокко услуби . 4. М иллий бадиий мактаблар нинг ўрни ва роли.

XVII аср санъатининг ўзига хос хусусиятлари. Илм-фан тараққиёти, жўғрофий кашфиётлар, янги қитъалар, денгиз йўллари халқларнинг ўзаро алоқаси жадаллашувига имконият яратди. Жаҳон халқларининг ижтимоий ҳаёти фаоллашди. Европа мамлакатларида тараққиёт бирмунча тезлашди. Улар кўпгина ўлкаларни босиб олиб, ўз ҳукмронлигини ўрнатдилар. Франция, Испания, Португалия, Англия, Голландия ва бошқа Европа мамлакатлари учун арзон хом-ашё, ишчи кучи ва янги бозорлар очилиб, улар тез ривожлана бошлади. Бу даврда Осиё, Африка, Америка, Австралия қитъаларида ҳам қатор ижтимоий, сиёсий ва маданий ўзгаришлар содир бўлди. Жумладан, Шарқ мамлакатларида анъанавий санъат ва маданият турлари билан бир қаторда, санъатнинг янги тур ва жанрлари юзага келди. Амалий безак санъатига Янги давр технологияси жорий қилина бошлади. /арб ва Шарқ санъати анъаналари уйғунлигида янги санъат йўналиши шаклланди. Жаҳон ижтимоий, сиёсий, маданий ҳаётида рўй берган ўзгаришларда Европа муҳим ўрин тутади. Чунки /арб ва Шарқнинг санъат соҳасидаги ютуқларини ўзида мужасамлаштирган Европа қитаъсида феодал жамияти қолоқлигига, ижтимоий хаётда диннинг хукмрон бўлиб қолишига қарши чиқиш бошланди. Бу эса янги муносабатларниниг шакилланишига замин яратди. Хусусан, Недерландия ва Англяда бўлиб ўтган халқ ғалаёнлари ўрта аср тартиби ва диний черков хукумронлигига зарба берди. Голландия Европада намунали копиталистик давлат тарзида ривожлана бошлади. Лекин феодализм Европанинг кўпгина мамлакатларида ўз хукумронлигини сақлаб қолаверди. Жумладан Франция ва Испанияда марказлашган обсалют монархиялар вужудга келди. Италия ва Германияда феодал тарқоқлик хукм сурди. Халқ абсалют монархия зулмига норозилик билдириб,бош кўтарди. Илғор зиёлилар, маърифатпарварлар бу курашларни қўллаб- қувватладилар. Улар феодализм қолоқларини қораладилар,фикр эркинлиги ривожланишига тўсиқлик қилувчи кучларга қарши чиқдилар. Италия, Франция, Испания ва бошқа Европа мамлактларида эски тузумга қарши норозиликлар, халқ

ғалаёнлари кучайди. Бу XVIII аср охирига келиб, феодализмнинг узил-кесил инқирозига сабаб бўлди. Ижтимоий муносабатлар ўзгарди, униг Янги шакиллари юзага кела бошлади. Ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий курашнинг санъат ва маданиятнинг ижтимоий хаётда мавқейини оширади. Даорянлар ва черков санът ва маданиятни ўз манфаатларига бўйсиндиришга харакат қилдилар. Лекин жамият тараққиётини орқага буриш мумкин эмас эди. Зиддият янада кескинлашиб борди. Шулар замирида санътнинг мафкуравий курашдаги роли ортиб, униниг услубий ранг-баранглиги кенгайиб борди. Бу даврда Европа санъти аввалги анъаналар, энг аввало, Уйғониш даври анъаналари заминида камол топди. Унда ҳам инсон, унинг жисми, ҳис-туйғу, ҳаёл-ўйлар, орзу-истаклари ифодаси асосий мавзу бўлди. Санъаткорлар бу даврда инсон қиёфасини янада хаққоний кўрсатишга, уни руҳий холатидаги мураккабликларни ва унинг янги қирраларини ёритишга интилдилар. Инсон хаёти, унинг турмуш тарзини тўлақонли талқин этиш шу давр асарлари учун муҳим йўналиш бўлиб қолди.Ҳаёт мураккаблиги,унинг ички зиддияти ва курашлари рассом ва хайкалтарошлар назаридан четда қолмади. Озодлик, тенглик ғоялари куйланди, шакилланиб келаётган буржуазиянинг кирдикорлари танқид остига олинди. Санъат синтези масаласи бу даврга келиб янгича талқин этила бошланди. Табиат рельефи шу даврда яратилган меъморлик мажмуаларида ҳисобга олинди. Меъморлик бинолари кўча, майдон ва табиат билан янада уйғунлашди. Сув каскадлари ва фаввораларга қизиқиш ортди. Эндиликда санъат тури ва жанрлари орасидаги нисбатлар ҳам ўзгарди. Мавжуд анъанивий сюжетлар билан бирга,ҳаётий воқеаларга бағишланган асарлар ҳам кенг миқиёсда бадиий ҳаётга Кира бошлади. Маиший, манзара ва натюрморт журнали мустақил санъат турларига айланди. Инсоннинг ички дунёсига қизиқишнинг ортиши тпортрет санътини янги поғонага кўтарилишига олиб келди. Графика ривожланди. Ҳайкалтарошлик имкониятлари янада ортиб,у меъморлик ансамблларига кенг кўламда кириб келди, хиёбон-боғ санъатида кенг қўлланилди. Декоратив рангтасвир интерьерларнинг муҳим компаненти сифатида давр

руҳини акс эттирувси воситага айланди. Бу даврга келиб, ижодий метод, санъатниниг бадиий тили ҳам бойиди, ранг-баранглик касб этди. Яратилган компазицияларнинг ҳаётий ва табиий кўринишига эришиш унинг эмоционал жиҳатини оширишда муҳим омил бўлди. Санъаткорлар ижодида ранг,нур- соя,фактурат масалалари муҳим ўринни эгаллайди. Албатта, бу даврда Европа мамлакатларининг иқтисодий ва маданий тараққиёти,ижтимоий кучлари бир даражада эмас эди.Бу даврда маданиятда қатори ғоявий- бадииййўналишларнинг пайдо бўлиши, аввало,Айни шу ҳодиса билан боғлиқдир. XVII аср «Барокко асри»деб ҳам юритилади. Бу эса , бежиз эмас. Чунки даврнинг ғоявий эстетик қарашлари Айни шу услубда кўпроқ ўз ифодасини топган. Санъат тарихида Х VII аср меъморчилигининг ўзига хос жиҳатларини таърифлаш учун қўлланиладиган, кейинчалик тасвирий санъатга нисбатан ҳам ишлатилган барокко услубининг белгилари, дастлаб,Италияда пайдо бўлган. Виньола, Палладио меъморлик асарларида, Микеланжелло ҳайкалларида, Коррежо дастгоҳ ва декоратив ранг тасвирларида шу тамоиллар номоён бўлган. Барокко услубига ҳос декоративлилик, нур-соя ўйинига этибор бериш ва ҳис-ҳаяжонга тўла асарлар яратиш тамоиллари тезда кўпгина санъаткорларни ўзига жалб эта бошлади. Барокко санъатида ранг суртмалари ҳам муҳим ифода воситаси сифатида иштирок этади . Агар классик ва ренесанис санъатида чизиқ муҳим ўрин тутган бўлса, эдиликда ранг суртмалари, уларнинг ишлатилиши компазиция динамикасини оширишда муҳим ўрин эгаллаб, асар бадиийлигини кучайтирувчи восита сифатида иштирок этади. XVII асрга ҳос яна бир йирик баддий услуб- классицизм ҳам Францияда пайдо бўлди. Классицизм вакиллари ақл-идрокни санъатга тўғри йўл кўрсатувчи ягона меъзон деб хисоблашган. Ақл-идрокни ҳис-ҳаяжонга қарши қўйишган. Уларниниг фикрича ақл кучи Билан яратилган асаргина хақиқий санъат асари ҳисобланади.

Улар уйғониш даври санъатидан илҳомланди, идеал образга мурожат қилдилар. Классицизм санъатитда ҳам умумлашма асар яратиш асосий муаммо ҳисобланган. Лекин барокко вакиллари йирик уму млашма мавзудаги асарларни динамик композицияда ифода этсалар, классистларнинг асарлари бирмунча вазмин, ритм ва пластик мусиқийликка интилиш асосида яратилади. Бу асрга келиб санъат асарлари олий ва кичик жанрларга ажратилди. Тарихий, мифологик ва диний мавз уда яратилган асарлар олий, комедия, сатира ва халқ маиш ий ҳаётини акс эттирувчи жанрлар- кичик ёки қуйи жанрларга ажратилиши шу даврга хос мафкура маҳсули дир. Классицизм услубининг ўзига хос жиҳатлари дастлаб XVII асрнинг иккинчи ярмида Италияда меъморлар Виньо ла ва Палладио ижодида сезила бошланди. Классицизмга хос хусусиятлар меъморликдаги шаклларнинг геометрик аниқ лиги ва ритми, мантиқий режалаштирилиши ва кенг кўламда антик меъморлик шаклларидан фойдаланишда намоён бўлади. Классицизм услуб и да ишланган меъморлик к омпозицияла рида ордер тизими муҳим роль ў йнай ди . Меъмор кўпинча ордер ва уларнинг нисбати хамда шаклларини антик давр дагига хос ифодалашга ҳаракат қилади. Бунда интерьер ҳам характерли. Унда ҳам яхлитлик ва улуғвор тантанаворлик мавжуд бўлиши керак. Устунлар қатори ва девор юзаси те кисликлари ритми бу яхлитлик ва тантанаворлик кўрини шига халақит бермаслиги лозим. Маҳобатли рангтасвир эса меъморлик ечимининг етакчилигига халақит бермаслиги, майин ва нафис ранглар гаммаси хонанинг улуғвор ва 6а ҳаво куринишига хизмат қилиши лозим . Классицизм шаҳар қурилиши санъатида кўпроқ Ренессанс ва барокко услуби тамойилларини ижодий ўзлаштирган тарзда кўринди ва ривожланди. Табиат кўринишлари меъморлик композиция ларида, мажмуаларида ҳисобга олиниб, классицизмнинг та лаблари асосида ўзлаштирилди. Тасвирий санъатда класси- цизмнинг ўзига хос жиҳатлари мавзу танлашдак ташқари, чизиқ пластикаси ва фактура характерига эътибор беришда ҳам кўринади. Чизиқларнинг мусиқийлиги ва тугаллиги, фактуранинг силлиқлиги классицизм услубида ишланган асарларда яққол кўзга ташланади. Классицизм ўз тараққиё тида бошқа

услублардан, масалан, барокко услубидан ҳам таъсирланди, унинг айрим томонларини ўзида уйғунлаштир ди. XVIII асрда юнон ва Рим тарихи бўйкча қилинган кашфиётлар, Помпей, Геркуланум каби қадимий шаҳарлар нинг очилиши, немис олим ва санъатшунослари Гёте ва Винкельманларнинг илмий назарий фаолиятлари классицизм услуби ривожланишига туртки бўлди. Антик санъатга қизиқиш янада ортди. XVIII аср охири ва XIX асрда эса бу ус луб жаҳон санъатида етакчи бадиий услублардан бирига ай ланди. Нафақат Европа, балки Осиё, Америка қитъаларида ҳам шу услубда асарлар яратилди. XVII асрдан бошлаб, аввало, Европа санъатида, кейин роқ эса жаҳон санъатида мавжуд борлиқни т ў лақонли акс эттиришга, давр руҳи ва мазмунини очиб беришга асос ланган реалистик санъат й ў налиши аста-секин етакчи ў ринни эгаллай бошлади. Санъат янги мавзу, янги тур ва жанрлар билан бойиб борди. Улар янги тасвир ва ифода воситалари нинг юзага келишини таъминлади. Демократияга асосланган мамлакатларда бу йўналиш ўзини янада кучлироқ намоён эта бошлади. Миллий буржуазия маданияти шаклланган, фео дал ҳукумронлигига қарши миллий озодлик ҳаракатлари кучайган мамлакатларда реалистик санъат йўналиши бир- мунча етакчи ўринни эгаллай бошлади. Жумладан, испан абсолютизмига қарши миллий озодлик кураши Голландия да реалистнк санъатнинг гуркираб яшнаши учун замин тай ёрлади. Реалистик санъат асарлари кишиларнинг ҳис-туйғу ларини, инсоннинг жисмоний гўзаллиги, унинг олижаноб лиги ва юксак маънавиятини ифодаловчи санъат сифатида шуҳрат қозонди. Голландияда халқ ҳаётини тўлақонли акс эттирувчи маиший жанр пайдо бўлди, манзара, натюрморт, портрет жанрлари юзага келди. Рассомлар ўз асарларида ҳаётнинг янги қирраларини ифода килдилар. Бу билан кишиларнинг эстетик идроки янада бойишига ҳисса қўшдилар. Уларнинг ҳаёт билан бевосита алоқадор асар яратишлари рассомлик санъатини янги поғонага кўтарди. Албатта, юқоридаги бадиий-услубий йўналишлар ўз -ў зича эмас, балки бир-бири билан узвий муносабатда бўлди. Бирининг таъсири бошқа бирида ўз аксини топди. Бу ўзга риш ва таъсирлар, энг аввало, у ёки бу мамлакатнинг

иж тимоий-иқгисодий, сиёсий тузуми, тарихий шароити билан узвий боғлиқ бўлди. XVII асрда Италия, Испания, Фломан дия, Голландия ва Францияда миллий бадиий мактаблар мавжуд эди, Скандинавия мамлакатлари, Аиглия, Герма ния, Австрияда эса ҳали юзага келмаган эди. Бу мамлакатлардаги нотинчлик, турли урушлар (30 йиллик уруш) бунга асосий сабаб бўлди. ХVIII асрга келиб вазият бирмунча ўзга риб, янги муносабатлар юзага кела бошлади. Санъат ижти моий ҳаётнинг долзарб муаммолари билан узвий боғлиқ ҳолда ривожлана бошлади. Воқеликка танқидий муносабат да бўлиш, иллатларни танқид қилиш кучайди. Услубларнинг ўрни ҳам ўзгара борди. Барокко услуби ўзининг сўнгги ри вожланиш босқичини кечира бориб, кўп жойларда ўз ўрни ни рококога бўшатди. Реалистик йўналиш эса классициз мга қарши курашда ўз мавқеини ошириб борди. Меъморликда ҳам ўзгаришлар сезиларли бўлди. Черков қурилиши ка майди. Аксинча, уй-жой меъморлиги жонланди. Шаҳарни режалаштириш масаласи меъморликдаги муҳим масалалардан бирига айланди. Турар жойларнинг янги типлари вужуд га келди. Шаҳарда маъмурий биноларнинг мажмуалари пайдо бўлди. Санъатда санъат синтези масаласи бирмунча сусайди. Хайкалтарошлик ва рангтасвирнинг маҳобатли шаклла ри ўрнини дастгоҳ санъати эгаллай бошлади. Амалий ва декоратив санъати буюмларига эҳтиёж ў сди. XVIII асрга келиб, ми л лий мактаблар ҳам к ў пая бошлади. Улар орасида Франция бадиий макгаби Европа санъатида етакчи ў ринга чиқд и . Англияда санъат ривожлавди, Итали яда Венеция бадиий мактаби, Германивда ўзига хос не мис санъати равнақ топиб, улар жаҳон маданияти тараққиё тида ўз ўрнига эга бўлди. Россия ҳам бу даврга кели б, маданий тарақ қи ётнинг янги босқичига кирди. Сиёсий жиҳатдан тарқоқ ва қарам, иқгисодий жиқатдан қ ашшоқ Италия ХVII-ХVIII аср мобайнида Европадаги муҳ им марказ сифатида донг чиқарди. Бу ерда шаклланган ва ривожланган кўплаб бадиий-услубий йўналишлар Итали ядан ташқарида ҳам шуҳрат қозонди. Рим эса Европада бадиий ҳаётнинг муҳим маркази, байналмилал академия ролини ў йнади. Антик ва

Ренессанс дурдоналарини сақлаб келаётган Римда қўҳна ва янги санъат аралашиб, маҳалли й ва чет эл санъати анъаналари таъсирида ўзига хос янги санъат юзага келди. Меъморлиқда ҳажм жиҳатидан катта, шакл жиҳатидан сержило ва кўркам бинолар яратилди. Интерьерлар безакка бойлига, санъат синтезининг нозик кўри ниши билан ўзига хослик касб этди. курилган бинолар кўп ҳолларда гумбазли бўлди. Меъморликда, асосан, барокко услуби етакчи ўринни эгаллади. XVIII аср ўрталарида айрим ижодкорлар асарларида классицизм тамойиллари сезилса ҳам, лекин етакчи эмас эди. Барокко меъморлигида бино олд томонига алоҳида эътибор берилади ва унинг декоратив жиҳатдан таъсирчан бўлиши хисобга олинади. Римдаги Дель Жезу черкови барокко намунасидир. Уни меъмор Жакомо да Ви н ьола (1507-73) бошлаган эди. Унинг вафотидан кейин шогирди Жакомо делла Порта бу ишни тугатган. кўш плястр, валюта, фаввора ва бошқа қатор декоратив безаклар бинонинг олд томонига ўзига хослик бахш этган. Сан-Карло ибодатхонаси ҳам барокко услубининг ўзи га хос жиҳатларини тўлиқ намоён этади. Бу бинода ҳам юқоридагидек безаклар мавжуд. Ярим айлана, овал, ярим устун шаклидаги ҳажмлар бино юзасидаги нур-соя ўйинини кучайтириб, унинг янада кўркам бўлишини таъминлаган. Бу черков биноси муаллифи барокко услубининг йирик намаёндаси меъмор Франческо Борроминидир. (1599-1667). У ўз ижодида декоратив безаклардан кенг фойдаланади. Жованни Лорецо Бернини(1598-1680). Барокко санъатининг йирик вакили, меъмор ва ҳайкалтарош Бернини Неопал шаҳрида тўғилди. Шу ерда оасидан санъат сирларини ўрганди. 9 ёшида мармардан одам блши ҳайка лини ишлаб, кўпчиликни ҳайратлантирди. 25 ёшида эса католик Римнинг маҳобатли биноси-авлиё Пётр ибодатхонасининг бош меъмори даражасига кўтарилди. У кўплаб меъморлик ва ҳайкалтарошлик асарлари яратди. Рассомлик ва санъат назариялари бўйича тадқиқотлар ёзди.

Бернини XVII аср Италия ҳайкалтарошлигининг йирик вакили ва новатори эди. Унинг «Давид», «Авлиё Тереза жазаваси», «Аппалон ва Дафна» асарлари айниқса машҳурдир. Италия санъатида XVII асрда рангтасвир ҳам барокко услубида ривожланиб, у XVI аср охири XVII асрда мавжуд б ў лган маньеризмга қарши курашда юзага келди ва Болонье академизми ҳамда караважизм й ў налишида намоён б ў лди. Иккисида ҳам бароккога хос хусусиятлар - драматикликка қизиқиш, эмоционал, ҳис-ҳаяжон тили билан гапириш, динамик композиция, нур-соя қарама-қаршилигидан кенг фойдаланиш мавжуд. Лекин мазкур й ў налишлар ў зига хос услуби билан бир-биридан ажралиб туради. Масалан, Боло нье академизми натурани ўрганиш ҳамда уни антик ва Ре нессанс билан солиштириш ва улар яратган канонларга ўхшатишга асосланади. Караважистлар ижодида эса реалис тик жиҳат кучли б ў либ, улар натурани ў рганадилар. Улар натуранинг туб моҳиятини, аниқ кўрсатишга интияадилар. Пьетро да Картона (1596-1669) ўз даврининг машҳур рассом ва меъморларидан биридир. Унинг ижодида Италияда рангтасвирига хос барокко намоён бўлган. Унинг Рим даги Барберини палаццоси шипига ишланган расмлари ниҳ оятда таъсирчан ва сербезакдир. Рассом ў з асарларида перспективанинг иллюзион имкониятлари ва фазовий кен г лик, нур-соянинг кучидан унумли фойдаланади. Шу жиҳатдан, у кейинчалик Европа маҳобатли декоратив ран гтасвирига сезиларли таъсир ў тказди. Шуни айтиш керакки, барокко асарлари ташқи томони дан қанчалик таъсирчан, динамик б ў лмасин, уларда тасвирланган образлардаги ички туғён суст эканини қайд этмай б ў лмайди. Болонье академизми. Италияда ташкил этилган бадиий мактаблардан бири Болонье академияси академик й ў налиш тамойилларини ў зида намоён этади. Бу макгабнинг асосчи лари ака - ука Каррачилар (Лодовико, Агостино, Анни бале) бўлиб, улар шу янги йўналиш асосларини ишлаб чиқдилар. Улар XVI аср мумтоз санъатини ва, айни чоғда, натурани рганиш зарурлигини уқгирдилар. Уларнинг фик рича, натура (борлик) гўзаллик қонунлари асосида кўриб

чиқилиши лозим эди. Идеал ва гўзаллик канонларини эса, улар юқори Уйғониш даври санъатида кўрдилар. Улар, аниқроғи, Лодовико де-Каррачи 1585 йили Болоньеда "Академия Инкамминати", яъни тўғри йўлга қадам қўяётган Ака демия, деб номланган ўқув даргоҳини ташкил этди. Людо вико тўғри ўқитиш ва тарбиялаш орқали расм чизишга қобилияти бўлмаган ўқувчини ҳам яхши расм чизадиган мутахассис қилиб тарбиялаш мумкин, деб тарғиб қилди ва ўзи шунга амал қилди. Бу ўқув юрти кейинчалик Италияда ва бошқа машакатларда ташкил этилган бадиий академиялар нинг ҳам ибтидоси бўлди. Академияда амалий машғулотлар билан бирга, назарий ф анлар ягона педагогик тизим асо сида олиб борилар эди. Италияда XVII асрда расмий услуб қанчалик етакчилик қилмасин, кўпгина рассомлар ҳаётий, реалистик асарлар яратишга ҳаракат қилдилар. Улар нинг бу интилишлари кейинчалик Европа реалистик санъ ати, жумладан, ранггасвирнинг ривожланишида муҳим роль ўйнади. Бунда, шубҳасиз, Микеланжело Меризи да К а раважо (1573 - 1610) ижоди алоҳида ў рин тутади. "Караважизм" деб номланган бадиий йўналишга асос солган бу санъаткор қисқа умр кўрганига қарамай, янги давр, реалистик санъати етакчи тамойилларини ривожлактириб, Европа реалистик санъат тараққиётига кучли таъсир ўтказди. Италия ва бошқа мамлакатларнинг кўпгина санъаткорлари ҳам унинг изи дан зргашдилар ва "карважистлар" деган ном олдилар. Бар ча даврлар рассомлари ижодига Караважо асарлари сама рали таъсир кўрсатди. Караважизм Европа реалистик санъа ти тараққиётида муҳим босқич бўлди. XVII аср давомида Италия ғарбий Европада етакчи ба диий марказ б ў либ келди. Бу ерда пайдо бўлган кўпгина янги жараёнлар бошқа мамлакатларга ҳам ёйилди. Карава жо ва Балонье академизми, барокко услуби к ў пгина илғор ижодкорларга самарали таъсир қилди. Италия рассомлигида барокко услуби Доменико Фетти ва Сальватор Роза ижо дида сезилади, Феттининг ёрқин рангдор асарлари, Розанинг мунгли романтик асарлари шу оқимнинг сўнгги кўриниш ларини намоён этади.

Жованни Баттисто Тье пол о (1696-1770). Венеция рассом лик мак т абининг ютуқлари Тьеполо ижод и да мужас с амлаш ди. У Италия санъати ютуқларини ижодий ўзлаштириб, ба рокко услубини янада мукаммал лашт ирд и . Ҳаётлик вақтидаеқ катта шуҳрат қозонган бу рассом жуда кўп маҳобатли декоратив ва дастгоҳ суратлар яратган.^ XVIII аср ўрталаридан рассом даст хатида эркинлик ва экспрессия кучаяди, ранг тизимида но зик қочиримлар ва ўйин пайдо бўлади. Асарлари ёрқинлашад и. Венециядаги Жезуати ва Скальци ибодатхоналари шиф тига ишланган расмлар шу жиҳатдан эътиборли. Тьеполо бо шқа мамлакатларда ҳам ишлади. Жумладан, Мадридда испан қироли саройини безади. Тьеполо дастгоҳ санъатда ҳам қатор асарлар яратди. Улар ишлаш техникасининг юксаклиги, об разларнинг ҳис- ҳаяжонга тўлалиги билан эсда қолади ("Амфитрита зафари", "Мунажжимлар таъзими" ва бошқ.).XVI асрнинг 80 - йилларидан XVII асрнинг 80 - йилларига қадар бўлган даврда испан санъати ўзининг энг гул лаган "олтин" даврини бошидан кечирди. Бу ривожланиш, айниқса, театр ва адабиётда (Сервантес, Лопе де Вега), тасвирий санъатнинг дастгоҳ рангтасвирида ёрқин намоён бўлди. Меъморлик ва ҳайкалтарошлик санъатида ҳам айрим салмоқли асарлар пайдо бўлган бўлса-да, бироқ бу санъат турлари етакчи ўринга кўтарила олмади. Санъатнинг асосий буюртмачиси католик черков ва дворянлар эди. Бу унин г мазмуни ва мавзусини чегаралар эди. Диний сюжетлар асосий ўринга чиқди. Ҳаётий мавзудаги санъат борасида эса портрет санъати етакчилик қилди. Хусепе де Рибера (1591-1652). XVII аср биринчи ярмида испан санъатида ёрқин из қолдирган рассомлардан бири Рибера эди. У Испаниянинг шу даврдаги реалистик санъа тининг муҳим маданият ўчоғи бўлган Валенсияда туғилиб, шу ерда рассомлик сирларини ўрганди. «Авлиё Варфоламейни қийнаш" (1630) рассомнинг илк асарларидан дир. Бу асар рассом ижсдига хос халқ вакилларинй тўлақон ли кўрсатиши ва ифоданинг жўшқинлиги билан эътиборни жалб этади.

Франческо Сурбаран (1598-1664). XVII аср испан реалис тик санъатининг ривожланишида Франческо Сурбаран ижоди алоҳида ўрин тутади. Севильяда туғилиб ўсган Франческо кейинчалик ўз юртининг бош рассоми унвони- га сазовор бўлган. Унинг ижодида XVII аср бадиий идеали ў з ифодасини топган. У испан реалистик санъатининг рив ожланишига самарали ҳиссасини қўшган. Сурбаран диний мавзуларда ҳам суратлар чизган ва уларда ўз даврининг ҳаёти тўғрисида ҳикоя қилган. Диего де Силва де Мария Веласкес (1599-1660). ғарбий Европанинг йирик рассоми Севил ь еда қашшо қл аша бошла ган дворян оиласида туғилган. Унинг "Нонушта", "Сув сотувчи" асарлари жуда таъсирчан яратилган. Рассом диний мавзу ларда асарлар ишлай бошлаган. ("Мунажжимлар таъзими", 1619). 1620 йилда унинг ижодида эркинлик пайдо бўла бошлаган. "Вакх" ёки "Ичувчилар" шундай асарларидан би ридир. Санъаткорлар меҳнат мавзуида йирик асарлар ярата бошлаган. Европа санъатида Д. Велас кес биринчи бўлиб меҳнат гўзаллигини шоирона, кўтаринки руҳда талқин этган. Унинг "Гилам тўқувчилар" деб ном ланган асари ана шулардан дастлабкисидир. Рассом оддий кундалик меҳнат тимсолида инсонларнинг бахт ҳақидаги орзуларини кўра олган. Бартоломе Эстебан Мурильо (1617-1682). XVII аср испан санъатининг сўнгги вакили Мурило диний ва ҳаётий мав зуларда расмлар ишлаган, портретлар чизган. У испан реалистик санъатига хос анъаналарни сақлашга ҳаракат қилган ҳолда, мунгли лирик асарлар яратди. Мурильо реализми кўпроқ жанрли композицияларда кўринади, Лскин улар бир мунча мунгли, ғамгин ("Миср йўлидаги дам олиш" 1665-1670, "Бола кўтарган Мадонна" 1670). Хулоса қилиб айтганда бу даврда санъат тараққиёти бир-бири билан узвий муносабатда бўлиб, ривожланиб келди.

Адабиётлар: 1. Архитектурне памятники Средней Азии. Бухара, Самарканд. Ленинград., 1969. 2. Абдиев В.И. Кадимги Шарқ тарихи. Тошкент, 1965. 3. Абдуллаев Н. Санъат тарихи. «Укитувчи» нашриёти,1986 йил. 4. Афанасьева В., Луконин В., Померанцева Н. Искусство Древнего Востока. 1976. история искусство Древнего Востока. Л.1947, т.1-2. 5. Алпатов М.В. Всеобҳая история искусств. Т. 1-2. М., 1948-1949. 6. Абдуллаев Н. Санъат тарихи. 2-жилд. -Тошкент « Ўқ итувчи»,2001.

Похожие

XVII - аср Франция санъати

XVII аср охири ва xix аср бошларидаги чет эл санъати

ХIХ аср санъати

XVIII аср санъати

XVII асрда Фландрия санъати