Мусиқа ўқитиш методикасининг мақсад ва вазифалари - Искусство - Рефераты

Мусиқа ўқитиш методикасининг мақсад ва вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

Мусиқа ўқитиш методикасининг мақсад ва вазифалари Режа: 1. Мусиқа ўқитиш методикасининг мақсад ва мазмуни. 2. Мусиқа ўқитиш методларининг вазифалари. 3. Мусиқа ўқитишнинг хусусий (оптимал) методлари ва уларнинг турлари. 4. Мусиқа ўқитиш методлари ва уларнинг турлари.

Мусиқа ўқитиш методикаси, педагогика фани сифатида тажрибада синалган ишларни назарий қисмларини умулаштириб, амалиётда самарали натижалар берган ўқитиш методларини тақдим этади. Методика асосан, педагогика, психология, эстетика ва санъатшуносликнинг тадқиқот натижаларига асосланади. У, мусиқа ўқитишнинг қонун-қоидаларини таърифлаб беради, келажак ёш авлодни тарбиялашда қўлланадиган замонавий методларни белгилайди. Методика, таълим-тарбия жараёнида ўқитувчининг ўқувчилар билан ишлаш усулларининг, мазмунини англатади. Мусиқа ўқитиш методикаси ўқитувчидан истеъдод, қобилиятлар ва иштиёқлар мавжуд бўлишини талаб этади, чунки, санъат педагогикаси машаққатли ва жуда масъулиятли соҳадир. Хозирги кунда мусиқа ўқитиш методикаси бирданига келиб шаклланган фан эмас, балки бунга қадар мазкур фанни шаклланиши ижодий ва мураккаб тараққиёт йўлини босиб ўтган. Республикамизда мусиқа ўқитиш методикасини шакллантиришда маҳаллий олимлар, методистлар, тажрибали ўқитувчиларнинг қатор изланишлари, ўқув қўлланмаларининг аҳамияти катта бўлади. Баддий педагогиканинг методика соҳасидаги сўнгги ютуқлари талабаларни педагогика фаолиятига тайёрлаш, уларни методик билим ва маҳоратлар билан қуроллантириш, мусиқа ўқитиш методикасини бу мақсадга эришиш учун амалий машғулотлар мобайнида узоқ ижтимоий меҳнат қилиш талаб этилади. Маълумки, мактабда ўқувчиларнинг ёш физиологик хусуситяларини, кўникма ва малакаларига қараб, мусиқа ўқитиш методикаси қўлланилади. Бу ерда таълим усули, ўқув материалларининг (ўқув режа, дастур) таълим принциплари, ўқув-тарбиявий ишларнинг умумий мақсад ва вазифалари муҳим аҳамиятга эгадир. Демак, мусиқа ўқитиш методикаси, ўқувчиларнинг мусиқа санъатига ўргатишнинг мазмуни, вазифалари ва методларини ўргатувчи ва ўқув жараёнларини ташкил этувчи шакл ва йўлларини тадбиқ этувчи фандир. «Методика» сўзи грекча сўз бўлиб, «тадқиқот йўли», «билиш усули» деган маънони англатади ва таълим- тарбиянинг алоҳида қисмлари бўлиб ҳисобланади, уларнинг йиғиндиси

мусиқа ўқув методлари дейилади. Мусиқанинг ўқитиш методлари деганда, мактаб ўқувчиларнинг билим, маҳорат ва малакаларини эгаллашда, уларнинг ижодий қобилиятларини ривожлантиришда ва дунёқарашини таркиб топтиришда ўқитувчиларнинг қўллаган иш усуллари тушунилади. Мусиқа ўқитиш методикаси вазифаларини амалга оширишда, мусиқа ўқитишнинг қатор методлари билан биргаликда, педагогиканинг амалий йўналишини ҳусусий (оптимал) методлар эгаллаб, мусиқа дарсида қўллаш муҳим аҳамият касб этади. Мусиқа ўқитиш методикаси вазифаларини амалга оширишда мусиқа дарсида ўқитишнинг (оптимал) хусусий методларидан унумли фойдаланишга боғлиқ. Етук олимларимизнинг тадқиқотларида мактаб ўқитувчисининг шахсияти ва унга бўлган профессионал талаблар ва ўқувчилар муносабатини, хусусий методлардан фойдаланиш жараёнида ҳал қилиш лозимлигини илмий асосда таърифлаб берганлар. Хусусий метод-бирор бир фаннинг амалий ва ижодий ишларини мазмунини ва мавзусини кенг ёритиб бериш ва мустаҳкамлашда, ўқитувчи ва ўқувчи фаолиятида ўзаро алоқадорлигини ва ўқувчиларни билиш жараёнида изланишга ўндовчи методдир. Хусусий (оптимал) методлар ўқитиш фаолияти мақсадга қараб тўртга бўлинади: 1. Дарсни мусиқавий умумлаштируви методи. 2. Ўтилажак дарсларга олдиндан «югуриб», боғланиб ўтиш ва илгари ўтилганларга қайтиш методи. 3. Дарс мазмунини эмоционал драматургияси методи. 4. Дарснинг педагогик жиҳатдан кузатилиши ва билимларнинг баҳоланиш методи. 1. Дарснинг мусиқавий умумлаштириш методи етакчи методлардан бири бўлиб, ўқувчиларни мусиқа идроки, мантиқий бадиий фикрлаш қобилиятини ривожлантиришга қаратилгандир: А) Ўқитувчи дарсда ҳал қилиниши лозим бўлган конкрет вазифаларни вужудга келтиради;

Б) Ўқитувчи ва ўқувчи бирга ҳамкорликда масалани ечади. В) Ўқувчилар томонидан якуний хулосалар чиқарилади. 2. Олдинга «югуриб ўтиш» , яъни илгари ўтилган материалдан фойдаланиб, ўқувчиларни янги материал ўзлаштиришга тайёрлигини синаб кўриш ва бунда олдин эгаллаган билимларга суяниш учун фойдаланилади. 2. Эмоционал драматургия методи билан дарснинг мантиқий яхлитлигига эришилади. Бунда чорак мавзуси асосида дарс режаси учун асарлар танланади. Танланган мавзулар ҳам мақсадга мувофиқ бўлиб, бошланиши ва якунланишига боғлиқдир. Ўқитувчи дарсни ижрочилик маҳорати, сўз усталиги билан қизиқарли қилиб ўтиши керак ва ўқувчиларни дарсга фаол қизиқтириб, дарснинг эмоционал драматурнияси, яъни авжига эришиши лозим. Мусиқа ўқитувчиси мактабда мусиқа дарсидан ташқари концертлар, бадиий кечалар, учрашувлар ўтказишни талаб этади. 4. Дарсни педагогик кузатилиши ва билимларни баҳолаш мақсадга қараб бир неча турларга бўлинади: A. Ўқувчиларни билиш фаолиятини ташкил этувчи ва амалга оширувчи тури. B. Билим фаолиятини рағбатлантириш ва танбеҳлаш талабларини қўйиш. C. Ўқиш, билиш фаолиятини самарадорлигини бошқариш ва назорат қилиш. Баҳолашда шундай эҳтиёткор бўлиш керакки, ўқувчиларни кайфияти тушиб кетмасин. Дарсга, қўшиқ куйлашга қизиқиши сўнмасин. Рағбатлантиришда эса аксинча. Ўқитувчи ва ўқувчи муносабатлари меъёрдан чиқиб кетмаслиги керак. Балки, рағбатлантириш, синфда бошқа ўқувчиларга намуна бўлиб хизмат қилсин ва улар одобли, ақилли бўлишга интилсинлар. Шундай қилиб, мусиқа ўқитиш методларини бошқа турлари ҳам мавжуд: 1. Мусиқа ўқитишнинг оғзаки методлари. 2. Кўргазма ўқитиш методлари.

3. Амалий ўқитиш методлари. 4. Ўйин методлари. 5. Таққослаш методлари. 6. Мусиқий ўқуви бўш бўлган болалар билан ишлаш методи. 1. Мусиқа ўқитишнинг оғзаки методлари . Мусиқа дарсида ўқитувчининг сўз маҳоратига алоҳида талаб қўйилади. Ўқитувчи ўзининг асар ҳақидаги бадиий кириш сўзи билан ўқувчиларни ажойиб ва сеҳрли мусиқа оламига олиб киради ҳамда қизиқарли ҳикоя ёки суҳбат йўли билан болалар диққатини жалб қилиб, мусиқани бадиий идрок этишларига эришади. Асосан, бу методдан бошланғич синфда кўпроқ фойдаланилади. Ҳикоя – бу ўқитувчининг мусиқа асари ҳақида жонли, эмоционал ёрқин баёни. Ҳикоя қисқа, образли, жонли, қизиқарли бўлиб, унинг мақсади ўқувчиларни асарни бадиий идрок этишга ўргатиш. Суҳбат – ўқитувчи ва ўқувчилар орасидаги диалог шаклидаги фаолиятидан иборат бўлиб, ўқувчиларни мустақил фикрлашга ундайди. Уларни нутқини ўстиради, фикрий фаолиятни кучайтиради, билиш қобилиятини фаоллаштиради ҳамда дунёқарашини кенгайтиради. Тушунтириш – илмий исботлаш методи сифатида мусиқа дарсида қўлланилади. Бу асосан, мусиқа саводи фаолиятида қўлланилади. 2. Кўргазмали ўқитиш методлари . Маълумки, мусиқа ҳаракатланувчи куй ва оҳанг товушларидан иборат бўлган санъатдир. Уни фақат эшитиш органлари орқали тинглаб, идрок этиш мумкин. Кўргазмали ўқитишни эса, нота ёзувларни, плакатлар, расмлар, ўқитувчининг сўзи, дирижёрлик ифодалари, рақс ҳаракатлари, болалар чолғу асбоблари, мусиқани жонли ва аниқ ижроси, техник воситаларидан фойдаланилади. Демак, мусиқанинг жонли янграши дарсда асосий кўргазма бўлиб хизмат қилади. 3 . Амалий ўқитиш методлари . Амалий методлар воситасида ўқувчилар вокал-хор малакалари, мусиқанинг тузилиши ҳамда ифода

воситаларини таҳлил этиш, унинг жанр ва шаклларини аниқлаш ва нота ёзувини ўрганиш малака ва кўникмаларини шакллантирлиши учун фойдаланилади. Амалий методлар, вокал-хор малакаларини ривожлантиришда муҳим восита бўлиб ҳисобланади. 4. Ўйин методи –бошланғич синфларда кўпроқ ижобий натижа беради. Янги дастур асосида яратилаётган қўлланма ва дарсликларда ўйин ва унинг элементлари кенг жорий этилган. Бошланғич синф ўқувчилари серҳаракат ва ўйингга мойил бўладилар. Дарсда қўлланиладиган мусиқали ўйинлар ўқувчиларнинг мусиқий ўқувини ўстиради, мусиқий қобилиятини ривожлантиради, хотирасини мустаҳкамлайди ва мусиқа дарсига қизиқиш уйғотади. 5. Таққослаш методи . Мусиқа дарси жараёнида контраст, яъни таққослаш методи кенг қўлланилади. У вокал-хор ишларида ўқитувчи, ўқувчилар билан грамёзувдаги ижроларини таққослашда мусиқа асарининг таҳлили ва жанрларни белгилашда кенг қўлланилади. Масалан, рақс, марш, жанрларни темплари, турли чолғу асбобларидаги ижролар фарқини аниқлашда фойдаланилади. 6. Мусиқа ўқуви бўш бўлган болалар билан ишлаш методи . Мусиқа ўқуви бўш бўлган ўқувчилар билан дарс жараёнида дифференциал гуруҳларга бўлиб ва дарсдан кейин вақт ажратиб, якка (индивидуал) тарзда иш олиб борилади. Дифференциал гуруҳ – деганда ўқувчиларни мусиқий қобилияти, ўқуви ва овозига қараб уч гуруҳга бўлинади. 1-гуруҳга овози жарангли, яхши мусиқий қобилиятга эга бўлган ўқувчилар киради. 2-гуруҳга овози, мусиқий қобилияти ўртача бўлган, яъни ўқитувчининг овозига эргашиб, таяниб куйлайдиган ўқувчилар киради. 3-гуруҳга эса, овози унча яхши бўлмаган, мусиқий қобилияти бўш бўлган ўқувчилар киради. Мусиқа дарси жараёнида бу ўқувчилар қўйидаги тартибда ўтказилади: биринчи қаторга ўқитувчини овозига таяниб куйлайдиганлар, иккинчи

қаторга мусиқий ўқуви бўш, яхши мусиқий қобилиятга эга бўлмаган ўқувчилар, учинчи қаторга қобилиятли, овози жарангдор бўлган болалар ўтказилади. Бунда иккинчи қатордаги ўқувчилар мусиқа оҳангларини атрофдагилар эшитиб уларнинг овозаларига эргашиб, чиройли, тўғри куйлашга ҳаракат қиладилар. Шу услуб билан ўқувчиларни мусиқий ўқувини ўстириш мумкин. Баъзи мусиқий ўқуви бўш бўлган болалар билан, дарсдан кейин алоҳида, якка тартибда шуғулланиб, топшириқлар берилади ва овозлари созланиб, қўшиқлар алоҳида ўргатилади. Шу тариқа, ҳамма ўқувчиларни мусиқага қизиқиши, қўшиқ куйлаши, мусиқа тинглаш иштиёқи, қобилияти, мусиқий ўқуви, бир ҳилда бўлиб, қўшиқ куйлаш малакалари ҳосил бўлади.

Адабиётлар: 1. И.А.Каримов. «Баркамол авлод орзуси». Т. Ўзбекистон 1998 йил 2. М.О. Иномова. «Педагогика маърузалар матни» Т. 2000 3. Д.Ф.Омонуллаев ва бошқалар «Бошланғич таълим» Давлат Таълими Стандартлари дастури. Т. 1992 4. О. Шайхова. Инсон ва унинг маънавий дунёси Т. 1993 5. Д.Ф. Омонуллаев «Мактабда мусиқа тарбияси методикаси» лекциялари курс . Т.1990 йил. 6. М.О. Иномова. «Педагогика» маърузалар матни Т. 2000 йил О.Апраксина. «Методика музўкального воспитания в школе» Т.1992.

Похожие

Мусиқа назарияси фанининг мақсад ва вазифалари

Бошланғич синфларда мусиқа ўқитишнинг мақсад ва вазифалари

Тасвирий санъат ўқитиш методикаси курсининг мақсад ва вазифалари

Мактабда тасвирий санъатнинг мақсад ва вазифалари

Тасвирий санъат ва чизмачилик таълимининг мақсад-вазифалари, аҳамияти