XIYET loyixasini, iqtisodiy va ijtimoiy samaradorligi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

XIYET loyixasini, iqtisodiy va ijtimoiy samaradorligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49 KB

XIYET loyixasini, iqtisodiy va ijtimoi y samaradorligi Reja: 1. Yer tuzish loyixalarni asoslashda yer maydonlarni 2. I qtisodiy baxolash ma‘lumotlaridan foydalanish. 3. XIYET-NING iqtisodiy samaradorligi. 4. XIYET-ning ijtimoiy samaradorligi. 5. Loyixani amalga oshirish tadbirlar rejasini tuzish. 5Loyixani joyga ko’chirish ishchi chizmasini tayerlash.

Adibietlar: 1, 3, 5. 7. Tayanch iboralar: Tuproq bonitirovkasi, xo’jalik ichki yer to’zmsh loyixasini iqtisodiy baxolash, yerlarni sifatini xisobga olgan xolda dalalarni maydonini xisoblash, iqtisodiy samaradorlik, sof daromadlnig o’sishi, kapital xarajatlarning o’zini koplash muddati, fondlarlpig samaradorlik darajasi, ijtimoiy samaradorlik, ijtimoiy ishlab chiqarish, kapital xarajatlar, yillik xarajatlar 1.Yer tuzish loyixalarni asoslashda yer maydonlarni iqtisodiy baxollsh ma‘lumotlaridan foydalanish. Erni baxolash ishlarni barcha xududlarda utkazilishi, xar tomoilama asoslaigan yer tuzish loyixalarni ishlab chikish uchun zarur bo’lgan shart- sharoitlarni yaratadi. Tuproq bonitirovkasi xamda yerlarni iqtisodiy baxolashning ob‘ektiv natijalaridan foydalanish, loyixalash jaroyonini tubdan yaxshilash, loyixaniy qarorlar qabul qilishda sub‘ektivlikni kiskartirish imkonini beradi. Xo’jaliklararo yer tuzishning qo’yidagi kurinishlarida yerni baxoyash natijalaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir: Yangi yer egaliklari va yerdan foydalaiuvchilarni tashkil qilish, xamda majud yerdan foydalanuvchilarning chegaralarida uchraydigan xato kamchiliklarni tugatish; Yer ajratishlarni texnik iqtisodiy asoslash, iqtisodiy tomoidan samarali yechimlarni tailash; Qishloq xo’jalik korxonalari yer egaligi va yerdan foydalanishini oqilona miqdorlarni aniqlash va boshqalar. Yuqoridagilar faqat iqtisodiy baxolash ma‘lumotlarni xo’jaliklararo yer tuzishda foydalanishning umumiy yuialishlaridir. Bo’larning xar birpni amalietda kullash maxsus uslubiy ishlarni bajarishni talab qiladi. Ancha muammoli masalalardan yana biri bo’lib yerni baxslash ma‘lumotlarni ichki xo’jalik yer tuzish loyixasini iqtisodiy tomoidan asoslashda foydalanish xisoblanadi. Baxolash iatijalarni amaliy kullash qo’yidagi xollarda uchrashi mumkni: 1 .Loyixalashdan oldnigi bo’ladigan, xamda loyixalash uchun birlamchi iqtisodiy asos xisoblangan umumiy afo-iqtisodiy xisob kitoblar sistemasida;

2.Loyixalash jarayonida, shu bilan birga, texnik iqtisodiy tomoidan taxlil qilishda va loyixalash jarayonidan ajralmagan xolda, maydonlar tashkil qilishning aloxida elementlarni kenglik-xududiy jixatdan baxolashda; 3.Tashkiliy-xududiy tuzishni kompleks yechimlarni samaradorlikni baxolashda; 4.Ichki xo’jalik yer tuzish loyixasini yaxlit xolda amalga oshirishnig, samaradorligini kompleks baxolashdan iboratdir. Bizga ma‘lumki, sug’oriladigan mintaqalar ichki xo’jalik yer tuzish loyixasining muxim tarkibiy qismi bo’lib almashlab ekish maydonlarini tashkil qilish xisoblanadi. Bu n da asosan dalalarni joylashtirish, ularning soni xamda maydonlarining miqdoriga muxim axamiyat beriladi. Sug’oriladigan xo’jaliklarda almashlab ekish dalasi asosiy xududiy birlik xisoblanib, joyning sug’orish sharoiti bilan o’zviy bog’liq bo’lishi zarur. Almashlab maydonlarni xududiy joylashishi xamda miqdorlari bir qancha sharoitlarga bog’liq : almashlab ekish massivlarining maydonlari, almashlab ekishda ekinlarning almashish sxemasi va tarkibi, dalalarning brigadalarga berkitilish tartibi, joyning territorial xususiyatlari, tuproq xillari, ekin maydonlarni, kanallar, yullar va boshqa chiqikli elementlar bilan bo’lniganligi va boshqa sharoitlarga bog’liq. Almashlab ekish, almashish yillari bo’yicha qishloq xo’jalik maxsulotla)NII teng miqdorlarida yetishtirilishini ta‘mnilashi zarur. Bu esa o’z navbatida ishlab chiqarish vositalari xamda ichki kuchlaridan teng miqdorda foydalanishni aniqlaydi. Shu sababli teng maydonli almashlab ekish maydonlzrpni loyixalashni takoza qiladi. Shunday qilib, bir xil miqdorda yalpi maxsulot yetishtirishni ta‘mnilash uchun dalalarni loyixalashda sug’oriladigan maydonlarni sifati bo’yicha dalalarni tenglashtirish zarur. Xar bir dalani, uni iqtisodiy baxosnip xisoZga olgan xolda maydonini xisoblash uchun qo’yidagi ifodadan foydalaniladi: Pd=Purt+DP Bu yerda: Pd—baxosini xisobga olgan xolda dalaning maydoni, ga; Purt—dalaning o’rtacha maydoni, ga; DP -o’rtacha maydonli dalaning baxolash ballari xisobiga farklariga to’zatma, ga; Burt- Bd

O’z navbatida: DP= Purt Bd Bu yerda: B.urt—o’rtacha dalaning yalpi maxsulot qiymati bo’yichabaxosi.ball; Bd— xar bir dalaning yalpi maxsulotning qiymati bo’yicha baxosi, ball; Burt - Bd Shunday qilib: Pd=Purt ± Purt Bd Bu ifodadan foydalaigan xolda, yerlarni sifatini xisobga olgap xolda dalalarni maydonlarni xisoblash mumkni. Bunda ularni yalpi maxsu.yut qiymati bo’yichatengligini ta‘mnilash mumkni. 2. XIYET ning iqtisodiy samaradorligi XIYET ning samarali xal qilishning asosiy qismi va elementlari loyixani iqtisodiy asoslashdan iboratdir. Xo’jalikning iqtisodiy samaradorligi kutilgan talablarga asosan mavjud xolatdagi va loyixaniy xolatlarga tenglashtirish asosida yechiladi. XIYET loyixasini ishlaO chikish agroiqtisodiy asoslash bilan ergashib boradi. Iqtisodiy samaradorlik asosan mavjud xolatdagi yer tuzish ishlarni olib borishda, loyixalanadigan XIYETning iqtisodiy samaradorligini bir oki bir necha yechimlar asosida ishlab chikib, asosiy kam sarf xarajat qilinadigani eng qulay variantlisi qabul qilinadi. Iqtisodiy samaradorlik qabul qilingan yechimlar asosida kunidan: birgina foydalanish ko’rsatkichlari usulida yechiladi. Bular qo’yidagi ko’rsatkichlardir: 1 .Belgilaigan loyixa bo’yicha, kapital xarajatlar tadbiri. 2.Tadbirlarni loyixalashda bog’liq xolda, yillik ishlab chiqarish xarajatlari. 3 .I q tisod va foydaning boshqa turlari, yillik maxsulotlarning o’sishp. 4.Sof daromadning o’sishi. 5,Kapital xarajatlarning o’znii koplash mudtsati.

6 .Kapital xarajatlarning samarali koeffitsie n ti. Kapital xarajatlar—bu ishlab chiqarish xamda ishlab chiqarishga muljallaimagan asosiy fondlarni tuldirish, kengaytirish, va takomillashtirishga sarflangan mehnat, material va pul mablag’laridir. Xo’jaliklarda kapital xarajatlar asosan qo’yidagi nishootlarga sarflai;ni: - barcha ishlab chiqarish va turar joy madaniy , maishiy bino va nishootlar qurilishiga; -xo’jalikka mashina va asbob uskunalar xarid qilish va tashib kelish; - xo’jalikdagi asbob uskunalarni uriatish va montaj qilishga; -ko’p yillik daraxtlarni utkazish va ustirishga; -asosiy fondlarni kapital remont qilish va zamonaviylashtirishga; -maxsuldor mollar va ish xayvonlari asosiy podasini tuzishga sarflanadi. Qishloq xo’jaligiga kapital xarajatlar ajratish xajmi o’zviy rainida ortib boradi. Kapital xarajatlarning ayrim nishootlar va tadbirlar bo’yicha iqtisodiy samaradorligi qo’yidagi ifoda yordamida aniqlanadi: K-Ts=k Bunda: K-yalpi maxsulotning yillik o’sish qiymati, T-o’sish tannarxi, K- kapital xarajatlar. Xo’jaliklarda kapital xarajatlarning iqtisodiy samaradorligi yalpiya va sof foyda miqdorining kapital xarajatlarning (asosiy ishlab chiqarish fondlarining) xar bir sumiga nisbati bilan xisoblanadi: S,-S0 K Ssd =—r Bunda:Ss.d—kapital xarajatlarning sof daromad bo’yicha samaradorligi; S0- S|-kapital xarajatgacha va uidan keynigi sof daromad (sum); K-kushimcha kapital xarajatlardan olingan daromadning o’sishi (sum); K-kapital xarajatlar (sum). Kapital xarajatlarning iqtisodiy samaradorligining ko’rsatkichi ularning o’zini qoplash muddatidir. U qo’yidagi ifoda yordamida xisoblanadi: Kt=s Bunda:T-kapital xarajatlarning o’znii koplash muddati (yil); K-kapital xarajatlar (sum); S-kushimcha sof daromad (sum). Bundan tashqari xo’jaliklarning fondlardan foydalanish samaradorligining asosiy ko’rsatkichlari maxsulot fondlari samaradorlik darajasi va fond sigimidir.

Fondlarning samaradorlik darajasi—bu asosiy ishlab chpkarish fondlarining xar bir sumi xisobiga qishloq xo’jalik maxsuloti, yalpi va sof foydaning chikishidir. Fondlarning samaradorlik darajasini aniqlash uchun mahsulot qiymati yoki sof foyda summasi asosiy ishlab chiqarish fondlariplig yillik o’rtacha qiymatiga bo’linadi: Mfs =F Bunda: Fs-fondlarning samaradorlik darajasi (sum); M- maxsulot qiymati (sum); F -ishlab chiqarish fondlari qiymati (sum). Fondlarni samaradorligini o’sishi asosiy ishlab chiqarish fondlaridan ratsioial foydalanish, ijtimoiy ishlab chiqarish samaradorligining ortganidan dalolat beradi. 3.XIYET ning ijtimoiy samaradorligi. Agar biz XIYET ni loyixalash vaktida olib karaydigan bo’lsak. u yok.1 bu sharoitlarda xam asosiy kelib chikadigan iarsa bu ijtimoiy samaradorllkka borib takaladi. Agar biz inson farovonligini keng ma‘ioda olib qaraydigan bu xayot darajasi va sifat tushunchasi nisoining xamma turdagi - moddiy, ma‘naviy. ijtimoiy extiyojlarni o’z ichiga oladi. Shubxasiz, birnichidan , odamlarnish: moddiy, ya‘ni ozik-ovkat, kiyim bosh, turar joy va boshqa ne‘matlarga extiyojlari koidirilishi zarur. Biz bilamizki, maxsulot va barcha is‘.ch.aglar ishlab chiqarish jarayonining n atijasidir. Shunga muvofik, ishlab chiqarish xam ikki bo’lnimaga bo’linadi: Ishlab chiqarish vositalari ishlab chiqarish. Iste‘mol buyumlari ishlab chiqarish. Nisoining extiyojini koidiruvchi maxsulotlar ijtimoiy ishlab chiqarishning turli soxalari va tarmoqlarida ishlab chiqariladi. Ijtimoiy ishlab chiqarish -- deganda butui jamiyat yoki makroiqtisodiyot mikesida amalga oshiriladigan ishlab chiqarish jaraeni tushuniladi Shuningdek XIYET ning ijtimoiy samaradorligini oshirishni qarorlaridan biri, bu xo’jalik markazining rivojlanishi. Bunda mehnat sharoitini o’zgartirish, mehnatga bo’lgan ish xaqini oshirish, mehnatga laeketli axolidan samarali foydalanish va boshqalar. Ijtimoiy asoslashning qarorlaridan yana biri, bu yer turlarni tashkil qilishdir. Bunda asosan qishloq xo’jalik yer turlarni yaxshilashda sug’orish va yangi yerlarni

o’zlashtirishda mehnat sharoitlarni yaxshilashga qaratilgan. Shuningdek atrof muxitdagi tabiatni muxofaza qilish, axolini estetik va madaniy saviyasini oshirishdan, axoli yashaydigan joylarda obodonlaipirish ishlarni olib borish, sanitariya gigieniya koidalariga rioya qilishdan iboratdir. Ijtimoiy samaradorlikni yana biri bu xo’jalikda yem xashak yerlarpni tashkil etishdan iboratdir. Bunda chorvadorlarning mehnat sharoitini, moddiy va ma‘naviy sharoitlarni yaratib berishdan iboratdir. Shuningdek axoli yashaydigan joylarga yaknirok joydan madaniy yaylovlar tashkil etishdan iboratdir. 3. Loyixani amalga oshirish tadbirlar rejasini tuzish. Loyixani amalga oshirish puxta uylab chiqarilgan reja asosida tadbik qilinadi va bajarilgan ishlar ustidan mualliflik iazorati uriatiladi. Ushbu rejani ishlab chikishda yer tuzish tartibidagi talablar bilan bir qatorda qo’yidagi asosiy talablarni e‘tiborga olish kerak: 1.Yerni bir bo’lagidan oqilona foydalanish va rejalashtirilgan maxsulotni olish uchun kiska muddatda ishlab chiqarishni xududiy tashkil qilish. 2.Mehnat unimdorligini oshirish uchun faqat xisoblangan davrda emas, balki utish davrida xam ishchilar uchun ijtimoiy qulaylik va iqtisodiy manfaatdorlik shart-sharoitlarni yaratib berish. 3 .Kapital va yillik xarajatlarni kamaytirish choralarni kurish va ularni tez koplanishiga erishish. Loyixaviy tadbirlarni amalga oshirish tartibi qo’yidagicha: a).Xo’jalikda ishlab chiqarish va tashkiliy xo’jalik tarkibini xamda iqtisodiy talablarga javob beradigan xar tomonlama qulay bo’lgan brigadalar sonini va ularga berkitilgan almashlab ekish massivlarni optimal joylashuvini joriy qilish. b).Axoli yashash joylarni, xo’jalik markazlarni xamda yigim terim va butui vegetatsiya davrida gavjum bo’ladigan joylarni tartibga solish joylashtirish va rejalashtirish uchun qulay sharoitlarni yaratib berish. v).Yer turlarni traisformatsiyalash, ularni xolatini yaxshilash xamda ulardan foydalanish va intensivlashtirish darajasini kutarish. Ichki xo’jalik yer tuzish ldoyixasining barcha elementlarni amalga oshirish uchun ketadigan xarajatlar miqdori bo’yicha tadbirlar ikki guruxga bo’linadi. 1.Kapital xarajatlarni talab kilmaydigan. 2.Kapital xarajatlar talab qiladigan.

Xarajat talab qiladiganlar guruxiga bnio nishootlar kurilishi, kanal, gidrotexnik va boshqa suv xo’jaligi nishootlarni, yullar va ko’p yillik daraxtzorlarni joylashtirishda xamda qishloq xo’jaligida foydalanilmaydigan yerlarni o’zlashtirish va boshqa tadbirlar kiradi. Bu ishlarni amalga oshirish uchun loyixa smeta xujjatlari tuziladi, ya‘ni ishchi loyixalar tuziladi. Bundan tashqari xo’jalikning iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa shart sharoitlaridan kelib chiqqan xolda utish davrida loyixaga o’zgartirishlar kiritilishi mumkni. Loyixa tadbirlarni amalga oshirish muddati. Loyixada ishlab chiqilgan xamma tadbirlar zarurati va iqtisodiy qobiliyatiga qarab, birinchi navbatda bajariladigan va uzok kelajakda rejalashtirilgan tadbirlarga bo’linadi. Birnichi navbatda joriy qilinadiganlar va yaxshilanadiganlar safiga yuqori sifatli ko’p mehnat va material talab qilinadigan yerlar kiradi. Ko’p yillik daraxtzorlarga yer maydoni ajratishga va umuman yer turlarni bir turdan boshqa bir turga utkazishda xo’jalikni ozuqa va boshqa qishloq xo’jalik ekinlari bilan ta‘mnilanish talabi koidirilishi kerak. Shu sababli ko’p yillik daraxtzorlarga yer maydoni birdaniga ajratilmasdan balki yilma-yil ajratib beriladi. Almashlab ekishni amalga oshirishda xo’jalik mutaxassislari bilan birga xar bir almashlab ekish maydoniga aloxida reja tuzib chiqiladi. Reja tuzishda ishlab chikilgan loyixadan, yer kidastrp xaritasidan, yerni o’g’itlar bilan ta‘mnilaiganlik kartogrammasidan, yerdap foydalanishda agrotexnik tadbirlarni bajarilganlik xisobotini olib boruvchi kitoblardan foydalaniladi. Amaldagi tadbirlar shuni kursagadiki, eskidan sug’oriladigan bir dalada ko’p yillik o’tlar mavjud bo’lgan srlzrda almashlab ekish tadbirlarni 1-2 yilda amalga oshirish mumkni. Llgp o’zlashtiriladigan ko’p yillik, utli dalalari ko’p bo’lgan yerlarda bu jaraenga 3-4 yil kerak bo’ladi. Loyixani amalga oshirish jarayonida sarflanadigan kapital xarajaglar miqdorini oshirish tartibini belgilash xo’jalik faoliyatinish' barcha tamoyillariga katta axamiyat kasb etadi. 5. Loyixani joyga ko’chirish ishchi chizmasini tayerlash. Yer tuzish loyixasi yer tuzishning eng zarur tadbirlaridan biri oulib xisoblanadi. Yer tuzish loyixasini amalda tadbik qilish ko’p yillar davomida yerdan, suvdan va boshqa yer bilan bog’liq bo’lgan ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish tadbirlarni urgatadi.

Amalga oshirilishi zarur bo’lgan loyixalar xo’jalik maydonlarida shllaO chiqarish jaraenini tashkiliy xududiy sharoitlarni yaratuvchi zaruriy tadbirlarni o’zida mujassamlashtiradi. Loyixani amalga oshirish qismini asosiy bosqichi bo’lib, uni joyga ko’chirish xisoblanadi. Loyixani joyga ko’chirish uchun ishchi chizmalar tayerlanadi. Buning uchun yuqori sifatli plai xarita materiallaridan foydalaniladi. Ishchi chizmada joyga ko’chirilishi lozim bo’lgan lomixa elementlari, chegara va ko’rsatma, belgilar urnatiladigan joylar, loyixani joyga ko’chirish uchun zarur bo’lgan geodezik ma‘lumotlar, podeik tarmoqlarning mavjud bo’lgan puiktlari va boshqa tafsilotlar tushiriladi. Joyning topografik sharoitiga, loyixaviy chegaralarning turpga, talablarga , plan xarita materiallarining turi va aniqligiga shuningdek joylashtirish aniqligiga qarab loyixani joyga ko’chirish, chamalash usuli ski kompleks usulda amalga oshiriladi. Unda geodezik siyomkalarga nisbagan karama-qarshi siyomka bajariladi, ya‘ni geodezik siyomkalarning asosiy vazifasi chegaralar va tafsilotlarni joyda s‘emka qilib keyni plaiga tushirish bo’lsa bu yerda esa aksincha loyixadagi chegara va tafsilotlarni geodezik asboblar yordamida joyda ko’rsatish va mustaxkam qilib belgilashdan iborat. Loyixani joyga ko’chirish ishlari uni yuqori tashkilotlardap gasdikdan utgandan suig, buyurtmachi bilan kelishilgan xolda xo’jalik chegaralarpni quruqlik bo’yicha bir chiziqli xaydash xamda burilish nuqtalariga belgilar urnatish tadbirlarni amalga oshirish orqali bajariladi. Loyixani joyga ko’chirish tadbirlari bo’yicha bajarilgan ishlar yo’zasidap dalolatioma tuziladi va bu dalolatiomada ishlarni bajarishda ishchi loyixasini tashkil etgan shaxslar, joyga ko’chirilgan chegara boshqa elementlar qo’yilgan belgilarning soni, iuktalarni aniqlash usullari xamda loyixa elementlarining kancha qismi joyga ko’chirilganligi kayd qilinadi va katiashgan mutaxasislar tomonidan imzo kuyiladi, suigra saklash uchun loyixa nistitutlariga topshiriladi.

Похожие

Qishloq xo`jaligida innovatsion texnologiyalarning iqtisodiy samaradorligi

Kirish Qishloq xo’jligi o’quv fanining maqsadi va vazifalari

Remont korxonalarida mahsulot tannarxini va texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarini aniqlash

Tuproqlar bonitirovкasi va yerlarni iqtisodiy baholash. Tuproq xaritalaridan foydalanish

Traktor va avtomobiilar uchun qo’llaniladigan ekspluatasion materiallar. Traktorlarning texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlari.