Vertikal drenaj konstruksiyasi va hisobi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Vertikal drenaj konstruksiyasi va hisobi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44.5 KB

Vertikal drenaj konstruksiyasi va hisobi Reja: 1.Vertikal drenajning ishlatilish tarixi. 2.Vertikal drenaj ishlatish shartlari, afzallik va kamchiliqlari. 3.Vertikal drenaj konstruksiyasi, filtr, nasoslar. 4.Vertikal drenaj hisobi.

To’g’ri tanlangan sharoit uchun erlarning meliorativ holatini yaxshilashning samarali usullaridan biri bo’lib chuqurlik nasoslari bilan jihozlangan va er osti suvlarini yuzaga chiqarib tashlaydigan vertikal drenaj hisoblanadi. Vertikal drenaj birinchi marta erlar sho’rlanishiga qarshi AQSh da 1918 yildan boshlab ishlatila boshlandi. 1950 yilga kelib esa ular soni 130 mingga etdi. Hozirgi paytda vertikal drenaj nafaqat AQSh, balki Misr, Hindiston, Jazoir va boshqa mamlakatlarda ham ishlatiladi. O’zbyoki stonda 1966 yildan boshlab Mirzacho’l, Farg’ona vodiysi, Buxoro viloyati va keyinchalik esa Sherobod va Qarshi cho’llarida ham ishlatila boshlandi. Umuman O’rta Osiyo respublikalarida vertikal drenaj 600 ming ga. erga qurilgan bo’lib, 6 mingdan ko’proqquduqdan foydalaniladi. Suv bilan ta'minlash bilan birga esa 18 ming donadir. Vertikal drenajlarni ishlatishning asosiy shartlari quyidagilar: Suv nasos orqali chiqarilganligi sababli suv o’tkazuvchi gorizontni hosil qiluvchi barcha qatlamlar orasida gidravlik bog’liqlik bo’lishi. Pastki qatlam qalin va yaxshi suv o’tkazuvchan bo’lishi kerak    100 Км Т м 2 / сут . Bu erda K - qatlamlar o’rtacha filtrasiya koeffisienti, m/sut. m-qatlam qalinligi, m Vertikal drenaj, gorizontal drenajga nisbatan quyidagi afzalliklarga ega. sizot suvlari sathini istagan chuqurlikka tushirish imkoniyati mavjud. Vertikal drenajdan olingan suvni qo’shimcha sug’orish yoki ichimlik suvi manbai sifatida ishlatish mumkin. Yer ishlari hajmi keskin kamayadi. Vertikal drenajni yilning istagan paytida va sizot suvlari sathining istalgan chuqurligida qurish mumkin. Kamchiliqlari: 1)Mayda zarrali tuproq’larda suv sathining 1 m pasayishiga nisbatan kichik debit

bo’lishi. 2)Ekspluatasiya harajatlarining kattaligi. 3)Elektr energiyasini ko’p talab qilishi. 4)Ekspluatasiya va remont uchun shtat zarurligi. 5)Vertikal drenajning vaqti-vaqti bilan ishlashi hisobiga nasos agregatining tez-tez ishdan chiqishi. Vertikal drenaj konstruksiyasi. 1 - mahkamlash quvuri. 2 - suv ko’tarish quvuri. 3 - nasos. 4 - filtr. 5 - tindirgich. 6 - TRP. Vertikal drenaj chuqurligi 20 .. 30 m lik tik quduqdan iborat bo’lib, uning o’rtacha chuqurligi 50 .. 70 m bo’ladi. (s.t.qning joylashishiga qarab). Qazish URB-Z AM yoki boshqa burg’ulash mashinalarida olib borilib, qazish davomida quduqdevorlari quvurlar bilan mahkamlab ketiladi. Loyihadagi chuqurlikkaga qazilgach, suv ko’tarish quvuri, nasos, filtr va tindirgich tushiriladi. Quduqning yuqori q’ismiga er usti qo’yilish inshooti o’rnatiladi. Unda TP, kabelli o’tkazgich va o’lchash priborlari hammasi o’rnatilgach, kompressor yordamida namunaviy sinov ishlatib quriladi. Chuqurlik nasoslarining unumdorligi 50 .. 350 m3/soat bo’lib, quduqdebiti suv o’tkazuvchi qatlam Kf, va suvning pasayish chuqurligiga, quduqdiametriga va uning konstruksiyasiga bog’liq. Drenajning ta'sir radiusi - R, gruntning geologik tuzilishiga bog’liqbo’lib, soz tuproq’larda 800 .. 1000 m, og’ir tuproq’larga esa 400..500 m, qumloqtuproq’da agar quduqchuqur bo’lsa 3000 m gacha bo’ladi. Sizot suvlarining statik sathi bilan suv chiqargandan keyingi sathi farqiga pasayish chuqurligi deyiladi. (-S). Quduqdan chiqariladigan suv miqdoriga quduqdebiti deyiladi. (Q). Suv tusar qatlamning quduqtubiga nisbatan joylashishiga qarab tug’allangan

va tug’allanmagan quduqlar bo’ladi. Vertikal drenajda asosiy o’rinni nasos agregati eg’allaydi. Vertikal drenaj uchun asosan ETSV turidagi nasoslar ishlatiladi. Nasosning turi uning tushirish chuqurligiga bog’liq. Hozirda ishlayotgan quduqlarning 75 % ining ko’tarish balandligi 25 m, 35 % esa 20 m dan oshmaydi. Hozirgi kunda ko’tarish balandligi 25 m dan ko’p bo’lgan 8 turdagi nasoslar ishlatiladi: 1.ETSV - 10 - 63 - 65 5.ETSV - 12 - 210 - 25 2.ETSV - 10 - 120 - 60 6.ETSV - 12 - 210 - 55 3.ETSV - 10 - 160 - 35 7.ETSV - 12 - 255 - 30 4.ETSV - 10 - 160 - 65 8.ETSV - 12 - 375 - 30 N(20m lik uchun esa atigi 2 ta nasos mavjud. ETSV - 12 - 210 - 25, va ETSV - 10 - 160 - 15 . Nasosni ekspluatasiya qilishda kerakli markani tanlash muhimdir. Chunki yuqori bosimli nasoslar ishlatilganda uning debiti drosselli qulfak orqali rostlanadi. Bu esa elektr energiyasining keraksiz isrof bo’lishiga olib keladi va ko’ngilsiz gidromexaniqhodisalarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun vertikal drenajni ekspluatasiya qilishda quyidagilarni nazarda tutish lozim: So’rib chiqarilayotgan suv tarkibidagi mexaniqaralashmalar 0,5 g/l dan oshmasligi. Haqiqiy ko’tarish balandligi bilan nasosning ko’tarish balandligi mos kelishi. Nasosni ishlatgandan keyin sodir bo’ladigan gidravlik zarba, bosimning pulsasiyalanish kabi holatlarning sodir bo’lishiga yo’l qo’ymaslik. Suv minerallashganligi 25 g/l dan oshmasligi, qo’shib o’chirishlar soni kam bo’lishi (odatda yiliga 600 marta). Filtr - grunt suffoziyasini bartaraf etib, nasosga bir tyoki s suv kelishini ta'minlaydi. Ko’rinishi: tirqishli, teshikli, karkas-sterjenli, graviyli va gravitasion filtrlar.

Sim turli filtrlarda to’rning o’lchami t = (2 .. 2,5)D50 bilan aniqlanadi. Graviyli filtr ishlatilganda esa uning uzunligi bilan aniqlanadi. Filtr g’ovakligi bilan suv o’tkazuvchi qatlamning g’ovakligi bir xil bo’lsa yaxshi natija beradi. Vertikal drenaj hisobi. Vertikal drenaj hisobining bir necha turlari mavjud. Buning uchun quyidagi ma'lumotlar zarur: 1)Yer yuzasidan quduqning chuqurligi. 2)Filtrasiya koeffisienti ,Kf. 3)Quduqdiametri, dk 4)Suv to’sar qatlam joylashish chuqurligi. 5)Sizot suvlari sathi. 6)Infiltrasiya suvlarining o’rtacha yillik miqdori, R. 7)Bir yilda vertikal drenajning ishlash davomiyligi. 8)Zax q’ochirish normasi. Aniqlanadi: 1)Har xil pasayishda quduqning ta'sir radiusi, Rs. 2)Drenaj moduli va quduqdebiti. 3)Quduqning samarali ta'sir radiusiRsam. 4)1 ta quduqning ta'sir maydoni. Quduqdebiti shu quduqjoylashgan xudud to’prog’i Kf siga bog’liq. Ekspluatasiya paytida chiqarib tashlanadigan suv miqdori suv muvozanati kirim va chiqim q’ismi farqiga qarab belgilanadi. Pasayish chuqurligi ortishi uchun quvvatli nasos o’rnatish talab qilinadi. Shuning uchun ham vertikal drenajni loyihalashda iqtisodiy qulay sizot suvlari pasayish chuqurligi va dk o’rnatilishi lozim. Buning uchun Ci + EH ( Ki = min bo’lishi kerak. Bu erda Ci - mahsulot tannarxi EH - 0,15.me'yoriy koeffisient Ki - kapital qo’yilmalar, so’m/ga.

Agarda vertikal drenaj bir paytda sug’orish uchun ham ishlatilsa, harajatlar tez qoplanadi. Vertikal drenajning rejada joylashishi. Vertikal drenajni rejada joylashtirishning 3 xil sxemasi mavjud bo’lib,ular ixtiyoriy, chiziqli, bir tyoki s joylashishi mumkin. I-variant. Qachonki suvli qatlamning turlicha to’yinishiga mos ravishda Q, S va R xar xil bo’lgan holda. II-variant. Bunda quduqlar 1 yoki 2 qator qilib massiv atrofida joylashtirib chiqiladi. Bu variant hududlarni chetdan oqib keluvchi sizot suvlari kelishidan himoya vositasida ishlatiladi. III-variant. Ma'lum maydondagi sizot suvlar sathini bir tyoki sda pasaytirish uchun ishlatiladi. U yoki bu variantni tanlash quyidagi faktorlarga bog’liq: 1)Quduqning vazifasiga. 2)Gidrogeologik va meliorativ sharoitlarga. 3)Iqtisodiy sharoitlarga. 4)Quduqkonstruksiyasiga. 5)Kerakli surib chiqarish rejimiga. 6)Rostlovchi sig’imning bor yoki yo’qligiga. Chiziqli joylashtirishda quduqlar soni quyidagicha aniqlanadi: R L N 2  , dona (2.18) Bir tyoki s joylashtirishda esa: 2самR N    ; dona (2.19) Vertikal drenaj ishlatilganda uni boshqarishni avtomatlashtirish va dispetcherlik xizmatini qo’llash imkoniyati paydo bo’ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Axmedov X.A. Zax q’ochirish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1975. 2.Axmedov X.A. Sug’orish melioratsiyasi. Toshkent., «O’kituvchi»., 1977. 3.Kostyakov A.N. Osnov meliorasii. M., «Seldxozizdat», 1960. 4.Raximbaev F.M. Shukurlaev X.I. «Zax q’ochirish melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat»., 1996 . 5.Raximbaev F.M. Hamidov M.X. «Q’ishloq’ xo’jalik melioratsiyasi»., Toshkent., «Mehnat», 1996 .

Похожие

Sug’orish tarmog’ining o’tkazuvchi q’ismi va uning konstruksiyasi

Sug’oriladigan erlarda botq’oq’lanish va sho’rlanishga karshi ko’rash choralari. Drenaj

Dryenaj turlari va uning klassifikasiyasi

Zax qochirish usullari va vositalari

Qishloq xo’jalik aholi punktlari va sanoat qorxonalari joylashgan yerlarda zax qochirish ishlarini tashkil qilish