Узумни табиий шароитда очиқ ҳавода қуритиш - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Узумни табиий шароитда очиқ ҳавода қуритиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46.5 KB

Узумни табиий шароитда очиқ ҳавода қуритиш Режа: 1. Узумни “Офтоби”усулда қуритиш. 2. Узумни ”Сояки” усулда қуритиш. 3. Узумни токзор қатор оралари ичида қуритиш. 4. Узумни плёнка остида қуритиш.

1. Қуритишнинг офтоби усули эрта пишиб етиладиган худудларда қадимдан қўлланилиб узумга дастлабки ишлов берилмаган холда ўтказилади. Бу усулда асосан қора кишмиш нави қуритилади. Ёғингарчилик бошлагунга қадар қуримаслиги сабабли йирик ғужумли (Нимранг, Катта қўрғон) узум навлари офтоби усулда қуритилмайди. Ҳар бир бош узум навларга ажратилади ва ишлов берилади, юпқа қилиб, ёғоч паднисларга ёки олдиндан сомонли лой билан сувалган қуритиш майдончаларига ёйилади. Бу кўпчилик узумчилик хўжаликларида қўлланиладиган энг қадимий усулдир. Хом ашё ёйилгандан кейин 6-8 кундан сўнг узум бошлари ағдариб қўйилади. Узумнинг қора кишмиш навларидан олинган маҳсулот шиғони, Оқ кишмиш навидан олинган эса- бедона деб аталади. қуритиш 28-30 кун давом этади. Бунда 22-25% қуритилган маҳсулот олинади ва унинг намлиги эса 18 % ни ташкил этади. Майизни кафтда ғижимлаганда бир оз эзилсаю, аммо бир-бирига ёпишиб қолмаса у тайёр ҳисобланади. қуритилган майиз хас-чўпдан тозаланади, шамолда шопирилади ва нами бир меъёрда бўлиши учун уюм қилиб қўйилади. қуритилган майиз 5-6 кундан сўнг яна қўшимча равишда кўздан кечириб тозаланади. Ундаги ҳар хил механик аралашмалар, тош, майда кесаклар, узум бошларининг қуриган бандлари териб ташланади. Шундан сўнг тайёр маҳсулотни қути ва қопларга жойланади. Бу усулни камчилиги, майиз жуда узоқ қуритилсада кам маҳсулот олинади. (1,2). 2. Узумни қуритишнинг «сояки» усули +ашқадарё вилоятининг тоғолди ва тоғли Китоб-Шаҳрисабз худудида қадимдан кенг тарқалган. Унинг моҳияти шундаки, узум сояда яъни шамол эсадиган ерларга қурилган махсус сояги- хоналарда қуритилади. Одатда бундай хоналарни қуришдан олдин доимий харакатдаги ҳаво оқимини умумий йўналиши аниқланади ва сояги хоналарининг узунасига жойлашадиган хоналарда ёриқсимон туйнукчалари шамол эсадиган томондан очилади. Бу оддий пахсадан қурилган бинонинг узунлиги 8-12 м; эни 4-6 м; баландлиги 3-4 м. Деворнинг қалинлиги 60-70 см бўлиб, уларда эни 12-15 см,

бўйи 70-80 см, бўлган ёриқсимон кичкина туйнукчалар шахмат тартибида жойлаштирилади. Лойдан қурилган қалин деворлар ва тор туйнукчалар хонага қуёш нурини тўғри тушишини тўсади, шу билан бирга улар ҳаво алмашиниб туришини таъминлайди. Сояги хона шифтига осилган ром полдан тахминан 0,5 метрдан баланд бўлиши керак. Сояки усулида қуритилган узум зумрад рангда, мазаси янги узумга яқин бўлади. Сояки усулида узум қуритилганда унинг таркибида қанд моддаси 23-24% бўлган даврда териб олинади ва бунинг учун фақат Оқ кишмиш нави қўлланилади. Кўздан кечириш ва ҳар бош узумни ромларга осиш қулай бўлиши учун уларни хона ичида икки қаторда хона ўртасидан 1,0-1,2 м кенгликда ўтиш жойи қолдирилган ҳолда ўнг ва чап томонга жойлаштирилади. Томонлар орасида тахминан 50-60 см масофа бўлади. Узумлар қуритилгандан кейин ромдан олинади ва ғужумлар узум бандидан ажратилади (2,3). қуритиш 30-40 кун давом этади. қуритилган тайёр маҳсулот 22-23 % ни ташкил қилади. Шуни айтиш керакки, “Сояги” усулда қуритилган маҳсулот Германиянинг Эрфурт шаҳрида ўтказилган халқаро кўргазмаларда бир неча бор олтин медалга сазовор бўлган. 3. Токзорнинг ўзида қатор ораларида қуритиш учун токни сўрига ёки ерга ётқизиб ўстирилган холатда ва 3х2,5 м схемада экилган токзорлар қулай келади. Ўзбекистоннинг жанубий-ғарб худудларида қора кишмиш ва Оқ кишмиш навларини қуритиш тавсия этилади. Хўжаликда юқори ҳарорат ва ҳавонинг нисбий намлиги паст бўлса кам, агар ҳарорат паст бўлиб, намлик юқори бўлса, кўп майдон талаб қилади. Ўртача 1м 2 тайёрланган майдончага 10кг дан 16 кг гача янги узилган узум жойланади. Гектаридан 10 тонна узум олинадиган майдондаги хомашёни қуритишга қўйиш учун узунлиги 150-250 метр, эни 12 м ли қоғоз; 50кг вазнли қуритилган кишмишни жойлаштириш учун қоғоз қоплар керак бўлади. қатор йўналишига қараб қуритиш учун майдонлар нишаблиги Жанубга қараган бўлиши керак. қатор оралигида узум қуритиш учун майдончалар қуйдагича тайёрланади. Тик (вертикал)

сўриларнинг Жанубдан Шимолга йўналиш эни 120 см .бўлган доира юзли эгат марказини баландлиги 10-15 см бўлиб, 8-10 см чуқурликда ариқчалар ҳосил қилинади. Терилган узум олдиндан ёзиб қуйилган қоғоз устига бошлари бир қатордан жойланади. 8-10 кундан сўнг узум сўлигандан кейин узум боши тўнкарилиб қуритиш охиригача шундай қолдирилади. Узум маҳсулоти стандарт намликка яъни 18% эга бўлган ва алоҳида ажратилган жойда тозаланади. Ўзбекистоннинг жанубий ғарбида узумни қатор ораларида қуритиш тавсия этилади. Бу усулда қуритиш учун токлар тик вертикал сўрида ёки ётқизиб ўстирилганда 3х2,5 м схемада экилган бўлиши керак. Бу ҳолда қоғоз кенглиги 120см бўлиши шарт, қатор ораларини Жанубдан Шимолга ёки Шарқдан ғарбга йўналишида бўлади (4). 4. Ёғингарчилик кўп бўлган туманларда жойлашган хўжаликлар кўпинча ёғин сочиндан зарар кўради. Узумнинг плёнка ёпилган палаткаларда қуритиш усули академик Р.Р.Шредер номидаги Боғдорчилик, узумчилик ва виночилик илмий ишлаб чиқариш бирлашмаси томонидан таклиф қилинган ва синаб кўрилган. Ярим очиқ палатка қўйидаги катталикда бўлади: эни 4м, энг баланд тепа қисми 2,4м, ён деворлари баландлиги 1,6 м ва битта секция узунлиги 4м. Палатканинг иккала ён томонига паднисларни жойлаш учун токчалар ўтказилади. Паднисларни жойлаш учун ҳар қайси токчаларда 10-12 тадан параллель оралиқлар мавжуд. Токча катталиги 60х90х160см. Ҳар бир паднисга 6-8 кг узум қўйилади. Палатканинг битта секциясига 10 тагача токча ўрнатилади ва ҳар қайси секцияда бир йилда 0,6-0,8 тонна узум қуритиш мумкин. Палатканинг тепа қисми ярим очиқ, яъни эгилган ясси томони тахминан ярим очиқ чокли. Бунда устки чоклар остки чокларни қоплаб туради ва шу билан бирга маҳсулотларни ёғин сочиндан сақлайди. Палатканинг ён деворлари ердан 40см баландликда плёнка билан беркитилади (5). Палатка ичидаги ҳарорат атроф муҳитдаги ҳароратга нисбатан 2-3 0 С юқори бўлади. Йиғма палатка бошқа палаткаларга нисбатан қуйидаги

афзалликларга эга: усти полиэтилен плёнка билан ёпилади ва енгил йиғилади. Полиэтилен плёнкалар эса махсус тасмалар билан махкам боғланади. Йиғма палатка эни ва узунлиги 4м, энг баланд тепа қисми 2,2м, ён деворлари баландлиги 1,6 м. Палатканинг пастки қисми ердан 40 см баландликда очиқ туради, қолган қисми плёнка билан тўлиқ ёпилади. Токчалар орасидаги ўтиш масофаси (150 см) паднисларда ташиш ишларини механизациялашга имкон беради.

Адабиётлар: 1. Х. Ч. Быриев, Р. Ризаев “Мева-узум маҳсулотлари биокимёси ва технологияси” Т., "Меҳнат”, 1996. 74-88 бет. 2. Х. Бўриев, Р. Жўраев, О. Алимов. Мева-сабзавотларни сақлаш ва уларга дастлабки ишлов бериш. Т., ”Меҳнат”, 2002, 112-119 бет. 3. Р. Орипов, И. Сулаймонов, Э. Умрзоқов. қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш технологияси. Т., ”Меҳнат”, 1991. 90-92 бет. 4. Технология переработки продукции растениеводства. Коллектив авторов. Под ред. Н. М. Личко. М., “Колос”, 2000. стр. 80-120. 5. Е. П. Широков. И. Полегаев. Технология хранения переработки продукции растениеводства с основами стандартизации. М., “Агропромиздат”, 2000. стр. 50-100.

Похожие

Узумни сунъий усулда қуритиш

Узум ҳосилини фойдаланиш мақсадига қараб териш муддатлари, ҳосилни сақлаш ва қайта ишлаш

Узумни қуритишда қўйиладиган талаблар

Узумни бошқариладиган газ муҳитида сақлаш

Чигитли пахтани қуритиш технологияси