Узум ҳосили сифатига уни етиштириладиган шароитнинг таъсири - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Узум ҳосили сифатига уни етиштириладиган шароитнинг таъсири

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Узум ҳосили сифатига уни етиштириладиган шароитнинг таъсири Режа: 1. Узум ҳосили сифатига тупроқ ва иқлимининг таъсири. 2. Ўғитлашнинг узум ҳосили сифатига таъсири. 3. Суғоришнинг узум ҳосили сифатига таъсири. 4. Баъзи агротехник тадбирларнинг узум ҳосили сифатига таъсири.

1. Токнинг ўсиши, ривожланиши ва ҳосил бериши муҳитга чамбарчас боғлиқ бўлади. Барча ташқи шароит комплекслари ичида иқлим, тупроқ ва биотик факторлар муҳим ҳисобланади. Бу факторлар токка бир вақтда таъсир этади. Токнинг ҳар хил тур ва навлари муҳим шароитни бир хил талаб қилмайди ва ундан ҳар хил таъсирланади. Иқлим факторларидан ток учун ёруғлик, ҳарорат ва намлик энг катта аҳамиятга эга. Ёруғлик етишмаса ток секин ўсади, ҳосилдорлиги ва меваси таркибидаги шакар миқдори камаяди. Ёруғлик етарли бўлганда мевалар яхши рангга киради, меваси оқ рангли навларнинг ёруққа қараган томони қаҳрабо, сарғиш ёки бир оз қўнғир, нимранг навининг меваси пушти тусга киради. Бунда мева пўсти пишиқ, қалин ва қаттиқ бўлади, натижада уларнинг ташишга ва сақлашга чидамлилиги, мевалар таркибидаги шакар миқдори ортади. Ҳарорат Ток навлари ҳар хил ҳароратни талаб қилади. Ҳарорат 25-30 0 да, сув ва озиқ моддалар етарли бўлганда ғужумлар тез ўсади. ғужумларнинг ўсиши ўртасига келганда мева пўстидаги оғизчаларда деформация рўй беради, натижада углевод ассимиляцияси кескин пасаяди, ғужумлар таркибида хлорофилл ва крахмал миқдори камаяди, шакар ва органик кислоталар миқдори аста-секин ортиб боради. Намлик . Ток йиллик циклнинг ҳар фазаларида намга бўлган талаби ҳар хил бўлади. Мевалар тўлишиш вақтида ҳам ток кўп нам талаб қилади. Узум пишиши олдидан тупроқда намнинг ортиқча бўлиши мева ширасини суюлиб кетишига ва ундаги шакарни камайиб кетишига сабаб бўлади, ташиш ва сақлаш қийин бўлади. Бу ҳолда мева пўсти юпқалашиб қолади, ёрилади ва мевалар ирий бошлайди (3). Бундан ташқари, мева пишиш даврида нам ортиқча бўлса, ҳосил ва новдаларнинг пишиши секинлашади. Нам етишмаганда узум бошлари, ғужумлар ўсишдан тўхтайди, ҳосил камаяди, унинг сифати пасаяди. Тупроқ. Ток сув билан тўла таъминланганда унумдор тупроқли ерларда мўл ҳосил олиш мумкин. Енгил қумоқли ерлар ток учун жуда мос келади.

Соз тупроқли ерлар совуқ бўлади, лекин жанубий районларда шундай тупроқли ерлардан сифатли мўл ҳосил олинади. Тошли ва йирик кесакли ерларда мевасидан сифатли шароб тайёрланадиган ток навларини етиштириш мумкин. Тошлоқ ва йирик қум донали тупроқли ерларда узум тез пишади ва кўп шакар тўплайди. (4) 2. Гектаридан 200-300ц ҳосил олинганда бир йиллик ўсиш ва олинган ҳосил ҳисобига ток ердан: 89-102кг азот, 40-50 кг фосфор ва 200-300 кг калий олади. Ток озик моддаларнинг асосий кисмини гуллай бошлагандан то мева пиша бошлагунча талаб қилади. Шунга кўра, ток ҳар хил ўғитга талабчан бўлади, ўғит солинганда 40% қўшимча ҳосил беради. Ўғит керакли миқдорда солинганда ток мевасининг сифати яхшиланади. Агарда азот кўп солинса, новда ва ҳосилни пишиши кечикади, шаробнинг тиниши қийинлашади ва унинг сифати пасаяди. Калий билан ўғитлаш натижасида мевасининг серқандлиги ва хуштаъмлиги ортади. Токларга қўшимча озиқа сифатида ток гуллашига 15-20кун қолганда гектарига 60кг азот, 45кг фосфор ва 15 кг калий (биринчи марта қўшимча) солинади. Биринчи ўғит берилгандан 20-25 кун ўтгач яна ўша миқдорда ўғит солиниб, иккинчи марта озиқлантирилади (3,4). Токни илдиздан қўшимча озиқлантиришдан ташқари, барги орқали аммиакли селитра, суперфосфат, калий хлорид, бор ва марганец сульфат эритмасини пуркаш йўли билан ҳам озиқлантирилади ва бунинг натижасида ток ҳосили мўл бўлади (20-25% га оширади) ва улар таркибидаги шакар 2% га ошади (4). Ток асосан азот, фосфор ва калийни талаб қилади. Ток азотга жуда талабчан бўлиб, унинг ортиб кетиши ўсимликнинг вегетатив органларини ўсишини тезлаштиради, мевасининг пишишини кечиктиради ҳамда уларнинг сифатини пасайтиради. Фосфор солиш натижасида узум тез пишади, шаробнинг сифати ошади (2). Калий занг ва новдаларнинг пишишига ва уларни совуққа чидамлилигини кучайтиради. Фосфор ва калий биргаликда берилганда узум ғужумлари таркибидаги қанд миқдорини оширади (4).

3. Ток ўсув даврида сув билан етарли даражада таъминланса, новда ва меваларнинг ўсиши кучаяди, ҳосил кўпаяди ва унинг сифати яхшиланади. Тупроқда сувнинг ортиб кетиши ҳам, етишмаслиги ҳам токнинг ривожланишига ва ҳосил беришига салбий таъсир қилади. Токзор асосан ток тупининг ўсиш кучини ошириш, ҳосилни кўпайтириш ва унинг сифатини яхшилаш учун суғорилади. Ҳосил сифатининг ошиши туфайли узум бошлари ва ғужумларининг ташқи кўриниши яхшиланади, шакар ортади, таъми яхши бўлади. Ўзбекистонда қумоқ бўз тупроқли токзорлардаги ерлардан яхши сифатли мўл ҳосил олиш учун ўсув даврининг биринчи ярмида намлик даланинг тўла намлик сиғимидан 50-60% бўлиши меъёр ҳисобланади. Ш. Н. Неъматов, В. И. Горбач маълумотлари шуни кўрсатадики Самарқанд вилояти шароитида тупроқнинг суғоришдан олдинги намлиги даланинг тўла намлик сиғимидан 40% га тенг бўлса, ўсимлик яхши ўсмаган бўлиб, кам ҳосил берганлигини аниқлаганлар. Ҳосил берадиган токзорлар ўсув даври мобайнида кўпинча 4-6 марта ва қишда 2 марта (ҳар суғоришда 800-1000-1200 м 3 сув сарфланади) суғорилади. Ҳосил берадиган токзорнинг ҳар гектарига бир йилда ўртача сарфланадиган сув миқдори (суғориш нормаси) 6000-8000 м 3 иборатдир. Хўраки ва шароббоп навлар ўсув даврида суғориш Республикамизнинг шимолий районларида 1 сентябргача, жанубий районларида эса 10-15 сентябргача тугатилиши керак. Узум сифатини яхшилаш учун ҳосил йиғиб олишдан 15-20 кун олдин токни суғориш тўхтатилади. Узумнинг хўраки ва десерт шароблар учун фойдаланиладиган навларини суғориш ҳосилни йиғиб олишдан 25-30 кун олдин тўхтатилади. 4. Ўзбекистонда узум турли усулларда ўстирилади. Токни ишкомда ўстиришда токнинг ер устки қисми ишкомда катта жой эгаллайди, бу эса мўл ҳосил берадиган хўраки нав ток тупларига кўп миқдорда куртак юкламасини қолдириш имконини беради (3). +уёш нури яхши тушиб турса, ассимиляция бир мунча кучаяди, узум бошининг ишком равоғидаги барглар соясида жойлашиши, қандлиги хўраки

узум учун талаб этилган даражага нисбатан кам бўлган аммо мевалари бир текис ранг келтирган чиройли узум бошлари етиштиришга ёрдам беради (4). Ўзбекистон шароитида вертикал сўри кенг қўлланилади. Ток шундай сўрида ўстирилса, тупнинг ўсиши ва мûл ҳосил бериши, шунингдек, агротехника тадбирларини амалга ошириш учун қулай шароит яратилади. Соябонли вертикал сўри ток тупидаги юкламани 1,5-2 марта оширади ва ҳар йили қўшимча узум ҳосили олиш имконини беради. Кесиш ёрдамида токнинг ўсиш ва ҳосил беришини тартибга солинади ва ҳосил новдаларининг сони ва узунлигини, шунингдек куртакларнинг кўп- камлигини таъминлашда ҳал қилувчи омил ҳисобланади. Токни кесиш кейинги йилларда тупларнинг ўсиш кучини ҳамда уларнинг ҳосил бериш қобилиятини пасайтирмасдан юқори сифатли мўл ҳосил олишни таъминлайди, бу мўътадил юклама деб аталади (3,4). Агротехник тадбирларни ўтказиш даражаси ток тупининг умумий ҳолатига, яъни унинг ҳосилдорлиги, сифати, ғужумларини катта-кичиклигига таъсир қилади. Изланишлар натижаси шуни кўрсатадики, яъни навига қараб ток ўсимлигида маълум миқдорда ҳосил куртаклари қолдирилиб, узум доналарини йириклиги, серқандлиги ва бошқа сифатларини бошқариш мумкин. Масалан, новдани кесиш натижасида ток зангида йирик барглар сони кўпаяди, майда ғужумлар сони камаяди. Бунинг натижасида йирик ва серқанд ҳосил олиш шароити яратилади. Кесилган ток узумларидаги витамин “С” миқдори кўпаяди.

Адабиётлар: 1. Х . Ч . Б û риев , Р . Ризаев “ Мева - узум маҳсулотлари биокимёси ва технологияси ” Т ., “ Меҳнат ”, 1996, 18-24 бетлар . 2. С. Дженеев. Хранение столового винограда в хозяйствах. М., 1978, стр 8-29. 3. А. А. Рыбаков ва бошқалар. Ўзбекистон узумчилиги. Т., ”Ўқитувчи”, 1969, 92-106 бет 4. Ш. Темуров. Узумчилик. Т., ”Меҳнат”, 2002. 80-100 бет.

Похожие

Уруғнинг пишиш даврлари, экологик ва агротехник шароитларнинг уруғ сифатига таъсири

Ток селекцияси ва узум навлари

Узум ҳосилини йиғиштиришда ишлатиладиган машиналар

Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қайта ишлашнинг асосий усуллари

Узум ҳосилини чамалаш ва узишга тайёрлаш