Ун ва ёрма ишлаб чиқариш бўйича умумий маьлумот - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Ун ва ёрма ишлаб чиқариш бўйича умумий маьлумот

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

94.5 KB

Ун ва ёрма ишлаб чиқариш бўйича умумий маьлумот Режа : 1. Ўзбекистон Республикаси ва чет мамлакатларда ун ва ёрма ишлаб чиқариш саноатининг ривожланиш истиқболлари . 2. Ун ва ёрма ишлаб чиқариш заводларидаги технологик жараён - ларнинг умумий тавсифи. 3. Ун ва ёрманинг ассортименти ва сифат кўрсаткичлари. 4. Ун ва ёрма ишлаб чиқаришда стандартлашнинг роли. 5. Ун ва ёрма ишлаб чиқариш технологиясида экологиянинг вазифаси.

Таянч иборалари Ун – тортиш жараёнида доннинг эндоспермасини крахмалли қисмини янчишда ҳосил бўладиган кукунсимон маҳсулот. Ёрма – доннинг қобиқлари (гул, мева ва уруғ қобиғи), алейрон қатлами ва муртагини ажратиб олгандан кейин қолган бутун мағизи ёки мағиз эндоспермасининг катта бўлакчалари. 1. Ўзбекистон Республикаси ва чет мамлакатларда ун ва ёрма ишлаб чиқариш саноатининг ривожланиш истиқболлари . Ун донни янчиш жараёнида ҳосил бўладиган маҳсулот. Агар у фақат доннинг ички қисми - эндоспермидан олинган бўлса - бундай ун навли, дон қобиқлари ва муртаги билан биргаликда янчилганда тўлиқ майдаланган уни дейилади. Ун ишлаб чиқариш учун асосан буғдой, жавдар, тритикале, кам миқдорда сули, гречиха, арпа, маккажухори ва бошқа экинларнинг донлари қўлланилади. Ёрма - бу доннинг гул, мева ва уруғ қобиқлари ҳамда мурта гини ажратиб олгандан кейин қолган бутун мағизи ёки унинг катта бўлакчаларидир. Ёрма гречиха, шоли, тарик, сули, арпа, маккажухори, буғдой, нўхат ва жухори донларидан ишлаб чиқарилади. Ун ва ёрма сонсиз миқдордаги озуқа маҳсулотларини тайёрлаш учун асос бўлиб ҳисобланади. Уларни истеъмол қилиш натижасида инсон 30-50 % оқсилга ва 20-40 % турли зарур биологик моддаларга бўлган талабини қондиради. Озиқланиш нисбатида энг қимматлиси, таркибида озиқлантирувчи элементлари кўп бўлган оддий янчилган ун ҳисобланади. Бундан ташқари уннинг таркибида янчилган қобиқ лар ҳисобидан толасимон моддалар бўлиб, улар овқат ҳазм қилиш трактидаги турли шлакларнинг чиқиб кетишига таъсир кўрсатади ва ичакларнинг физиологик функцияларини яхшилайди.

Ҳозирги замон тегирмонларида таркибида оқсил, крахмал, ми нерал моддалар ва витаминлар миқдори кўпайтирилган ва камайти рилган турли навли унларни ишлаб чиқиш мумкин. Ўзбекистон Рспубликасида замонавий комплект жиҳозланган юқори унумдорли тегирмонлар (унумдорлиги бир кунда 250 тоннадан 500 тоннагача бўлган тегирмонлар) ва ёрма заводлари мавжуд. Бу тегирмонларда 75 % гача юқори навли унлар олинади. Ҳозирги вақтда республикамизда унумдорлиги 50 т/сут бўлган кичкина те гирмонлар қурилмоқда. Чет мамлакатлардаги тегирмон ва ёрма заводларида технологик жараёнлар Ўзбекистон Республикасидаги заводларда қўлланадиган технологик жараёнлардан принципиал фарқ қилмайди. Фақатгина технологик жараёнларда қўлланадиган машиналар конструкциялари билан фарқ қилади. 2. Ун ва ёрма ишлаб чиқариш заводларидаги технологик жараёнларнинг умумий тавсифи . Замонавий тегирмон ва ёрма заводлари юқори даражада механи - зациялаштирилган ва автоматлаштирилган, иш сурьати юқори сурат да узлуксиз бажарадиган корхона турига киради. Тегирмондаги технологик жараёнлар бир ёки бир неча оқимдан бошланиб ун тортиш даврида ўнлаб, юзлаб оқимларга ажралиб (йи риклиги ва сифати бўйича) алоҳида ишлов берилади. Охирида бир ёки бир неча назоратчи оқим орқали тайёр маҳсулот чиқади. Замонавий тегирмон ва ёрма заводларида ишлаб чиқариш техно логик жараёни 3 та бўлимда амалга оширилади. Тегирмонларда: 1. Донни тозалаб, юзасига ишлов бериб ун тортишга тайёрлаш. 2. Ун тортиш. 3. Ун навларини тайёрлаш, витаминлаш, қоплаш ва қадоқлаш. Тегирмонни биринчи (тайёрлов) бўлимида дон массаси бегона аралашмалардан

тозаланади. Доннинг юзасига қуруқ ва сув билан ишлов берилади. Ҳар хил сифатли донлардан ун тортишга мос ара лашма тайёрланади. Иккинчи (ун тортиш) бўлимида донни янчиш жараёнида донлар биринчи йирик янчилиб ёрма, дунст ва кепак ажратиб олинади. Ҳо сил бўлган ёрма ва дунст сифати бўйича сараланади, қайроқланади ва майин янчилиб ун ҳолига келтирилади. Учинчи (қоплаш) бўлимининг вазифаси иккинчи бўлим орасида бошланади. Бунда ҳосил бўлган ҳар хил сифатли ун оқимларидан ун ўлчаниб аралаштирилади ва давлат стандартлари талабларига жавоб берадиган ун навлари оқимлари ҳосил қилинади. Тайёрланган ун навлари керак бўлса сувда эрувчан синтетик витаминлар билан бойитилади. Ҳар бир ун нави бўйича алоҳида қопланади ва қадоқ ланади. Ун тортиш жараёнининг самарадорлиги донларнинг табиий бой лиги ва ун тортишга сарфланган электроэнергиянинг фойдаланиш даражаси билан баҳоланади. Бу самарадорликка қайта ишланадиган донларнинг технологик хоссалари, технологик жараёнларнинг тузи лиши, жихоз ва ускуналарнинг иш режимлари, технологик ва транс порт воситаларнинг самарали ишлаши таьсир кўрсатади. Ёрма заводларида: 1. Донни тозалаб, юзасига ишлов бериш. 2. Донни қобиқларини ажратиш. 3. Ёрмаларни қоплаш ва қадоқлаш. Биринчи (тайёрлов) бўлимида дон массаси бегона аралашма лардан тозаланади. Доннинг юзасига сув билан ишлов берилади. Иккинчи (қобиқ ажратиш) бўлимида дон массаси йириклиги бў йича фракцияларга ажратилади, доннинг қобиқлари ажратилади ва сараланади, майдаланади, қайроқланади ва силлиқланади, ёрма ва ҳосил бўлган чиқиндилар назорат қилинади. Учинчи (қоплаш) бўлимида тайёр маҳсулот ёрмалар нави ва номери бўйича алоҳида қопланади.

3. Ун ва ёрманинг ассортименти ва сифат кўрсаткичлари. Нон, макарон, қандолат маҳсулотларини ишлаб чиқариш махсус талабларни қониқтирувчи ун қўллашни талаб қилади. Шунинг учун, буғдой ва жавдар донларидан бир неча навли ун ишлаб чиқарилади. Бундан ташқари ёш болалар ва диетик касаллар овқати учун уннинг алоҳида навлари ишлаб чиқарилади. 1-жадвалда нонбоп уннинг сифат нормалари келтирилган. Бу кўрсаткичлардан ташқари, уннинг намлиги 15 % дан ошмаслиги керак. Ёрма заводларида қайта ишланадиган экин дони турига, ўрна тилган сифат кўрсаткичлари ва чиқиш нормасига боғлиқ ҳолда 20дан ортиқ турдаги ёрмалар ишлаб чиқарилади. Ёрма заводларида гречиха, тариқ, шоли, сули, арпа, буғдой, нўхат, маккажухори ва оқ жухори донларидан ёрмалар ишлаб чиқа рилади (2-жадвал). Ёрма экинлари донларидан ишлаб чиқариладиган ёрма маҳсулот ларини 5 гуруҳга бўлиш мумкин. 1 гуруҳ - майдаланмаган бутун ёрмалар; 2 гуруҳ - майдаланган силлиқланган ёрмалар; 3 гуруҳ - майдаланган силлиқланмаган ёрмалар; 4 гуруҳ - ёрмаларни қайта ишлаб олинган маҳсулотлар (тайёр нонушталар); 5 гуруҳ - юқори тўйимликга эга бўлган ёрмалар.жадвал Нонбоп уннинг сифат нормалари Ун нави Кулдорлиги, % дан кўп бўлмаслиги керак Уннинг йириклиги Уннинг клейковина миқдори, % дан кам бўлмаслиги керакЭлакдаги қолдиқ, №/% кўп бўлмасли- ги керак Элакдан ўтган, №/% кўп бўлмасли- ги керак Буғдой уни Олий 0,55 43/5 - 28

Биринчи 0,75 35/2 43/75 30 Иккинчи 1,25 27/2 33/60 25 Буғдой уни Тўлиқ майдалан- ган Тозалашгача бўлган доннинг кулдорлиги 0,07 % кам бўлиги керак 0,67/2 38/30 20 Жавдар уни Эланма 0,75 27/2 38/90 - Сидирма 1,45 045/2 38/60 - Таркибида бор бўлган яхши сифатли мағизи, синган ёрма миқдо ри, қобиғи олинмаган дони ва бошқа кўрсаткичларининг миқдорига қараб ёрмалар навларга ажратилади. Ёрмаларни номерланиши уларни йириклиги бўйича ғалвирларда саралаш йўли билан аниқланади. жадвал Ёрма махсулотларининг турлари Экин тури Ёрманинг номланиши ва турлари Навлари ва номерлари Шоли Силлиқланган гурунч Олий навли, 1 ва 2 навли Силлиқланган майдаланган гурунч Навларга ажратилмайди Ёш болалар озиқ-овқати иш лаб чиқариш учун силлиқ ланган гурунч Олий навли,1-навли. Гречи-ха Қобиғи олинган мағиз (ядрица) 1-навли, 2-навли,3-навли Майдаланган мағиз (продел) Навларга ажратилмайди Тез пишар мағиз 1-навли, 2-навли,3-навли Тез пишар майдаланган мағиз Навларга ажратилмайди Ёш болалар озиқ-овқати иш лаб чиқариш учун тез пишар мағиз 1-навли Пиширишни талаб қилмайдиган гречиха ёрмаси Навларга ажратилмайди Тариқ Силлиқланган тариқ ёрмаси Олий навли, 1 ва 2 навли

Тез пишар силлиқланган тариқ ёрмаси Олий навли, 1 ва 2 навли Майдаланган сули ёрмаси Олий навли, 1 ва 2 навли Пачоқланган сули ёрмаси Олий навли, 1 ва 2 навли Геркулес номли сули ёрмаси Навларга ажратилмайди Ёш болалар озиқ-овқати учун сули ёрмаси Олий навли Экстра номли сули ёрмаси №1, №2, №3. Ёш болалар озиқ-овқати учун сули уни Навларга ажратилмайди Арпа Дурсимон ёрмаси N1, N2, N3, N4, N5 Ячневая ёрмаси N1, N2, N3 Тез пишар арпа ёрмаси N1, N2, N3 Пишириш вақти қисқартирил ган дурсимон ёрмаси N1, N2, N3, N4, N5 Пиширишни талаб қилмайди диган арпа ёрма Номерларга ажратилмайди Нухат Қобиғи олинган бутун нўхат 1-навли, 2-навли Қобиғи олинган бўлинган нўхат 1-навли, 2-навли Тез пишар нўхат ёрмаси Навларга ва номерларга ажратилмайди Макка- жухори дони Силлиқланган маккажухори ёрмаси N1, N2, N3, N4, N5 Ялпайтирилган ёрма ишлаб ишлаб чиқариш учун йирик маккажухори ёрмаси Навларга ва номерларга ажратилмайди Қаламча ишлаб чиқариш учун майда маккажухори ёрмаси Навларга ва номерларга ажратилмайди Маккажухори уни Навларга ажратилмайди Қаттиқ Буғдой Полтавская буғдой ёрмаси N1, N2, N3, N4, Буғдой ёрмаси Тез пишар буғдой ёрмаси N1, N2, N3 Ун ва ёрма ишлаб чиқаришда стандартлашнинг роли. Ҳозирги кунда тегирмон ва ёрма заводларида стандартлашти рилган жиҳоз ва ускуналар ўрнатилади. Тегирмон ва ёрма заводла рига қайта ишлаш учун келадиган донлар давлат стандартлари та лабларига жавоб бериши шарт. Донни қабул қилиш, сақлаш ва шу жараёнларда уларнинг сифат кўрсаткичларини назорат қилиш усул лари, дондан олинадиган маҳсулотларни қоплаш, қадоқлаш, сақлаш ва ташиш жараёнлари ҳам стандартлаштирилган.

Ўзбекистон Республикасида ҳар бир тегирмон ва ёрма заводи дан чиқадиган маҳсулотлар стандартлар асосида сертификатланган бўлиб, ўз сертификатига эга бўлиши шарт. Корхоналарни сертификатлашда уларга ўрнатилган жиҳозларнинг турлари, сифати, ишлаб чиқариш самарадорлиги, жараёнларни бош қарадиган технологларнинг билим савияси ва мутахассислиги ҳи собга олинади. Ун ва ёрма ишлаб чиқариш технологиясида экологиянинг вазифаси. Табиат хом ашёларини қайта ишлаш билан боғлиқ бўлган, энер гияси юқори бўлган корхоналарнинг жадал ривожланиши, қишлоқ хў жалиги ва кўпгина саноат соҳаларининг актив химияланиши мурак каб экологик муаммоларни туғдирди. Ҳозирги замон экологиясида инсон ва биосфера ўртасидаги ўзаро мулоқот масалаларини кўриб чиқиш асосий ўринни тутади. Ун ва ёрма ишлаб чиқариш корхоналарининг атроф-муҳитга таъ сири бўлиб, булардан асосийлари қуйидагилар: -туташ территорияларни чангли чиқиндилар билан ифлосланти риш; технологик жиҳозларнинг аспирацияси тўғри ташкил қилинган бўлса бу ҳол истиснодир; -технологик ва ёрдамчи жиҳозларнинг ишлашида содир бўлади ган шовқин, асосан майдаловчи ва ҳаво пуфловчи машиналарда; шовқинни пасайтириш учун махсус чоралар кўрилиши керак; -вибрация; ҳозирги замон усулларида технологик жиҳозларни монтаж қилиш ва саноат корхоналарини кўриш натижасида вибрация ишлаб чиқарувчи корпусда ҳам сезилмайди; -тозаланмаган оқова сувларни ишлаб чиқаришдан канализацияга юбориш; тегирмонларда донни ювишдан воз кечилгандан кейин бу масала ҳам аҳамиятга молик бўлмай қолди.

Лекин, соҳамиз корхоналарини тўла экологик тоза деб бўлмай ди. Улар яшаш массивларига яқин ўрнатилса, шовқин барибир аҳо лини безовта қилади, қолган шароитларда эса экологик жиҳатдан хавф туғдирмайди.

Фойдаланилаётган адабиётлар : 1. Егоров Г.А., Мельников Е.М., Максимчук Б.М. Технология муки, крупы, комбикормов. М. Колос, 1984 г. 2. Егоров Г.А., Мартыненко Я.Ф., Петренко Т.П. Технология и оборудование мукомольной, крупяной и комбикормовой промышлен ности. М, МГАПП. 1996 г.

Похожие

Шоли донидан ёрма ишлаб чиқариш технологияси

Гречиха донидан ёрма ишлаб чиқариш технологияси

Ун ва ёрма ишлаб чиқаришда хом ашё сифатида доннинг хоссаларини ўрганиш

Ёрма ишлаб чикариш

Оралиқ ёрма маҳсулотларини сифати бўйича саралаш