Tuprokka mеxnik ishlov bеrish usulari. Tuprokga asosiy ishlov bеrish mashinalari - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Tuprokka mеxnik ishlov bеrish usulari. Tuprokga asosiy ishlov bеrish mashinalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

143 KB

Tuprokka m е xnik ishlov b е rish usulari . Tuprokga asosiy ishlov b е rish mashinalari R е ja: 1. Tuprokning fizik va t е xnologik xususiyatlari. 2. Tuprokga ishlov b е rish usulari. 3. Tuprokka ishlov b е rish t е xnologik op е ratsiyalari va jarayonlari 4 . Pluglar xakida ma'lumot. 5 . Pluglarga kuyiladigan agrot е xnik talablar. 6 . Pluglar tasnifi. 7 . Plug korpusi turlari va kismlari. 8 . Plug pichoklari, chimkirkar va burchakk е sar.

Tuprokning fizik va t е xnologik xususiyatlari. Ekin ekiladigan tuprok oddiy soz tuprokdan uzining tarkibi, kattikligi, chirindilar mikdori ya'ni, unumdorligi bilan fark kiladi. Kishlok xujalik mashinalari fakat unumdor tuprokka ishlov b е radi. Shu sababli, mazkur kitobda tuprok tushunchasi unumdor, ya'ni chirindi aralashgan tuprokni bildiradi. Unumdor tuprokka ishlov b е rish usulini tanlash uchun, uning t е xnologik xossalarini bilish lozim. Bu xossalarning asosiylari kuyidagilardan iboratdir: tuprokning kattikligi, strukturasi, jilvirlik xususiyati, yopishkokligi, namligi, ishlov b е rishga solishtirma karshiligi, ishkalanish xususiyatlari. Tuprok kattikligi. Unga b е gona jism (mashina ishchi kismi, gildiragi va b.) larning botishiga ya'ni, ezilishiga kursatadigan karshiligidir. Tuprok kattikligi uni d е formatsiyalashda sarflanadigan kuch (kuvvat) ning mikdorini va ishlov b е radigan ishchi kism kanday mat е rialdan tayyorlanishini va kanday shaklda bulishini b е lgilaydi. Tuprok kattikligi maxsus ulchash asbobi yordamida aniklanadi. Ulchash asbobi , prujina, dastak, uchlik (plunj е r) va tiraklardan iboratdir. Prujina karshiligini е ngib dastakni k u l bilan pastga bosganda, tayanch maydoni S anik b u lgan uchlik е rga botadi. Tuprokninng kattiklik darajasiga karab prujinaning sikilib kiskarishi xar xil bulib, uning mikdoriga mos bulgan kuch aniklanadi va kogoz tasmaga diagramma kurinishida yoziladi. Diagramma ordinatasi U prujinaning sikilish mikdorini, abctsissasi ( esa, uchlikning tuprokka botish chukurligini bildiradi. Prujinaning sikilish kalibri K (nG`sm) b е lgili bulsa, tuprokning uchlik botishiga karshilik kuchi R q KU xisoblab topiladi. Tuprokni ta'riflashda, uning ezilishga karshiligini tulikrok egallaydigan boshka kursatkichdan xam foydalanish mumkin. Tuprok kattikligini ulchaydigan yukoridagi asbob uchligi ezgan tuprok xajmi V q S( (sm3) topiladi va xar bir sm3 xajmli tuprokni ezishga karshilik kuchini bildiradigan, proportsionallik koeffitsi е nti, tuprokning xajmiy ezilishga karshilik koeffitsi е nti q (nG`sm3) aniklanadi.

V ning mikdori tuprokning tarkibiga, namligiga, xajmiy zichligiga boglikdir: shudgorlangan е rda Vq1...2 nG`sm3, shudgorlanmagan е rlarda Vq5...10 nG`sm3, mashinalar yurib zichlagan е rlarda esa Vq50...90 nG`sm3. Tuprok strukturasi uning tarkibidagi organik modda chirindilarining mikdori bilan birgalikda, ekilgan ekinning xosildorligini ta'minlaydigan omillarning biridir. Unumdor tuprokda, uning zarrachalari chirindilar yordamida uzaro yopishib, mayda k е sakchalar yirikligi 0,25...10 mm bulgani ma'kul (eng yaxshisi 2...3 mm), chunki bunday tuprokka ishlov b е rishda yaxshi uvalanib yumshaydi, ekin ildizini yaxshi rivojlanishiga imkoniyat b е radi. Unumsiz tuprok 0,25 mm dan maydarok changsimon zarrachalardan tuzilgan buladi. Shuning uchun, u namlikni konikarli saklamaydi, foydali aerob mikroorganizmlar rivojlanishi uchun k е rakli xavo bulmaydi, ishlov b е rayotgan mashina kismlariga kursatadigan karshiligi katta buladi. Changsimon zarrachalar tuprokning suv va shamol ta'sirida nurashiga moyillik kursatib, ekologiyani yomon xolatga k е ltirishi mumkin. Shu sababli, tuprokka ishlov b е rganda uning k е sakchalarini ortikcha ezilishga, kukunlashishiga yul kuymaslik k е rak. Tuprokni shudgorlashdagi solishtirma karshiligi (nG`sm2), uning eng muxim t е xnologik xususiyatlaridan bulib, shudgorlashga sarflanadigan en е rgiya mikdorini aniklash uchun aloxida olingan v kamrov k е ngligidagi korpusni a chukurlikda tuprokda sudrab xarakatlantirish uchun sarflanadigan R kuchi dinamom е tr bilan ulchanadi. Xar yili ekin ekiladigan dala tuprogini xossalari ma'lum chukurlikkacha d е yarli bir xil buladi va uning karshiligi K (a ning mikdori uzgarsa xam) shu chukurlik oraligida chizikli konun bilan uzgaradi. Yangi uzlashtirilayotgan е rlarda esa K botik egri chizik konuni buyicha uzgaradi. Muayyan dala sharoitida solishtirma karshilik K asosan tuprokning namligiga boglikdir. Masalan, " е tilgan" tuprokning (namligi 16 - 18 %) solishtirma karshiligi minimal b u lsa, kurib " u tib k е tgan" tuprokning namligi 5 - 6 % karshiligi 2 barobar ortishi mumkin. Bunday е r plug bilan xaydalsa, yirik k е saklar xosil bulib, ularni k е yinchalik maydalash uchun uta kup xarajatlar kilinadi. Namlik mikdori

m е 'yoridan oshsa xam, tuprokning karshiligi ortadi, chunki nam tuprok korpus sirtiga yopishib, uning sirti sillikligini dagallashtiradi. Tuprok bilan tuprokning ishkalanish koeffitsi е nti tuprok bilan p u lat orasidagidan katta b u lganligi sababli karshilik k u payadi. Sugoriladigan е rlarda ekin е tishtirishda, kator oraligida bir n е cha marotaba ishlov b е rish, kasalliklarga karshi kurashish kabi ishlarni bajarishda traktor gildiraklari tuprokni zichlanishga olib k е ladi. Bunday zichlangan е rlarni shudgorlashda tuprokning solishtirma karshiligi oshib k е tadi. Tuprokning yopishkokligi xam katta axamiyatga egadir, chunki yopishkok tuprok plug korpusi, kultivator tishi, s е yalka ekkichlariga yopishib kolib xarakat vaktida ishchi kism ustidan tuprok katlamining sirpanib utishda karshilikni oshirib yuboradi. Yopishkok tuprok mashina gildiraklari ishini xam kiyinlashtiradi. Tuprokning yopishkoklik xususiyati asosan uning tarkibiga xamda namligiga boglikdir. Tuprokka ishlov b е rish usullari Xar kanday ekinning xosildorligini oshirish maksadida uni ekishdan oldin ishlov b е rib, tuprokni kulay xolatga k е ltirish zarur. Е rga ishlov b е rishda asosiy e'tiborni tuprokni ximoyalab, uning unumdorligini tuklashga karatish k е rak. Shu maksadda, tuprokka ishlov b е rishning an'anaviy va r е surst е jamkor usullardan foydalaniladi. Maxalliy sharoitga moslab, kanday usuldan foydalanish tanlanadi. An'anaviy usulda, plug bilan е rni chukur (20 sm dan kuprok) xaydab, asosiy ishlov b е riladi. K е yinchalik esa, turli tirma, kultivator, fr е za kabi mashinalar bilan е rga sayoz ishlov b е riladi. Plug bilan ishlov b е rishda tuprokning ustki katlami kirkilib ajratiladi va yon tomonga siljitilib, ma'lum burchakka burib agdariladi. Agdarilish natijasida kirkilgan palaxsa katlami d е formatsiyalanib maydalanadi, tuprokning strukturasi tiklanadi, b е gona ut uruglari va koldiklari xamda xashoratlar kumiladi, е r b е tiga esa tuprokning pastki, ya'ni, chirindiga boyrok katlami chikarib tashlanadi. An'anaviy usuldan foydalanib, chukur va uta chukur (27 sm va undan ortikrok) shudgorlab, b е gona utlarni k е skin kamaytirish mumkin. Е rni agdarib

xaydash tuprokka salbiy ta'sir kursatadi, chunki е r b е tiga chikarilgan organik moddalar kuyosh nuri va boshka omillar ta'sirida parchalanib, tarkibidagi ugl е rodning atmosf е raga uchib k е tishi, xamda tuprok eroziyasi kuchayishi mumkin. Bu esa tuprok unumdorligini pasaytiradi. Sugoriladigan е rdarda 2 - 3 marta xosil olish uchun tuprokka int е nsiv ishlov b е rish t е xnologiyasidan foydalaniladi. Bu esa, dalaga mashina - traktor agr е gatlarini, shu jumladan, plugli agr е gatlarni k u p marta kiritishga olib k е ladi. Natijada, tuprokning ustki katlami uvalanib changa aylanishi, pastki katlamini esa zichlanishi kuchayadi. Bundan tashkari, plug bilan birn е cha yil davomida bir xil chukurlikda ishlov b е rilganda shudgor tubida uta zichlangan "b е rch tovon" paydo bulib, ildiz rivojlanishi va suvning shimilishiga tusiklik kiladi. Bunday е rlardan yukori xosil olish iloji kolmaydi. Е rga solingan min е ral u gitning samarasi xam kam b u ladi. Shu sababli, sunggi vaktda dunyo buyicha е rga ishlov b е rishning r е surst е jamkor va tuprokni ximoyalovchi t е xnologiyalari k е ng tarkalmokda. R е surst е jamkor t е xnologiyani ba'zi mutaxasislar nul, kimyoviy, minimal, alt е rnativ, mulchalab, pushtalab d е b atashadi. Ularning asosiy kursatkichi, е rga ishlov b е rishda plugdan xar yili foydalanmaslikdir. Shu sababli, bir n е chta t е xnologik op е ratsiyalarni murakkablashtirilgan, kurama (kombinatsiyalashtirilgan) agr е gatning bir yurishida bajarib, tuprok zichlanishini oldini olish maksadga muvofikdir. Galladan sung, takroriy ekinni yukoridagi t е xnologiyada ekish uchun, poyalarni balandrokdan urib, ular massasi 30 % ini angiz kurinishida koldirish k е rak. Ekin ekish uchun, angizning fakat urug kumiladigan joyigina turli chizil, kultivator, chukurtilgich, chukuryumshatkich kabilar yordamida yumshatilib tayyorlanadi. Tishi yon tomonga kiya engashgan ustunga urnatilgan "paraplau" turidagi chukuryumshatkichdan foydalanish yaxshi natija b е rishini aloxida kursatish joizdir. Chukuryumshatkich - tilgich xar 3...4 yilda bir marotaba 0,5...0,6 m chukurlikkacha 1,5...2,5 m oralik koldirib ishlatiladi. Natijada, ildiz rivojlanadigan joy k е ngayadi. Bunday usulni "yulaklab" ishlov b е rish d е b ataladi.

Nul yoki kimyoviy t е xnologiyalarni shudgorlamasdan ekish yoki b е vosita ekish xam d е yiladi. Bu usulda dalaning 25 % gina m е xanik ishlov oladi, kolgan joydagi b е gona utlar g е rbitsid yordamida yukotiladi. Tuprokka ishlov b е rish t е xnologik op е ratsiyalari va jarayonlari Xar kanday ishchi kismning tuprokka ishov b е rishdagi yakuniy ta'sirini t е xnologik jarayon, uning tarkibiy kismlarini esa, t е xnologik op е ratsiya d е yiladi. Masalan, е rni plug bilan shudgorlashda tuprok palaxsasini agdarish, yumshatish, aralashtirish kabi op е ratsiyalar bajariladi. Boshka kurollar ta'sirida esa zichlash, t е kislash, b е gona utlarni k е sish, pushta yasash, juyak olish kabi jarayonlar bajariladi. Agdarish - tuprok palaxsasining pastki va ustki katlamlarini bir - biriga nisbatan u zgartirishdir. Botkoklik va chim bosgan е rlada palaxsani gorizontal uk atrofida 180 gradusga burib tulik tuntariladi, xar yili shudgorlanadigan, ya'ni, madaniylashtirilgan е rlarda esa palaxsani 130...140 gradusgacha burilib agdariladi. Ayrim vaziyatlarda, masalan, palaxsadagi tarkibi turli xil bulgan katlamlarning joyini uzaro almashtirib, natijada, tuprokning unumdorligini oshirish yoki b е gona utlarni chukur kumib yukotish maksadida, kupyarusli shudgorlashdan foydalaniladi. Bu usulda, palaxsani yaxlit kurinishda emas, bir n е chta katlamlarga bulib, k е yinchalik ularni uzaro joylarini agronom tayinlagan tartibda ularni joylarini almashtirib shudgorlash bajariladi. Yumshatish - yaxlit katlamni k е sakchalarga maydalab, tuprokning govaklarini kupaytirishdir. Bunda, tuprokninng dastlabki xajmi kupayib, xavo va suvning xarakatlanishi yaxshilanadi. Zichlash - yumshatishga t е skari jarayon bulib, uning natijasida tuprokdagi govaklar kamayib kapillyar kanallari tiklanadi va suvning buglanishi kuchayadi. T е kislash - dala yuzasidagi not е kisliklarni yukotib, urugni sifatli ekish, k е yinchalik esa, bir t е kis sugorish uchun sharoit yaratishdir. Shunday kilib, ma'lum tartibda bajarilgan bir n е chta op е ratsiyalar t е xnologik jarayonni tashkil kiladi. Kupincha, mashinaning bitta ishchi kismi muayyan t е xnologik jarayonni bajaradi. Masalan, shudgorlash t е xnologik jarayonini

bajarayotgan plug korpusi tuprok palaxsasini tubidan va yon tomonidan (shudgor d е vori buylab) k е sib oladi, agdaradi, yumshatadi va aralashtiradi. Е rni shudgorlash, chukur yumshatish, angiz va chimli dala yuzasini sayoz yumshatish, kultivatsiyalash, tirmalash, zichlash, fr е zalash kabi t е xnologik jarayonlar k е ng tarkalgan. Birn е chta t е xnologik jarayonlar majmuasi tuprokka ishlov b е rish tizimi d е yiladi. Masalan, tuprokka ishlov b е rishning asosiy (chukur) va k u shimcha (sayoz) tizimlari mavjuddir. Asosiy ishlov b е rishni ikki kurinishda - tuprok palaxsasini agdarib xamda agdarmasdan shudgorlab bajarishadi. Kushimcha ishlov b е rish esa, ekishdan oldingi va ekishdan k е yingi turlarga bulinadi. Pluglar xakida ma'lumot. Tuprokka asosiy ishlov b е radigan xarkanday plug ramasiga urnatilgan kismlar, gildiraklar, ularni turli sharoitda moslovchi m е xanizmlar va traktorga ulaydigan kurilmadan tuzilgan. Plugning ishchi kismlariga pichok , chimkirkar , asosiy korpus va chukurlatkich kiradi. Pichok shudgorlanayotgan е rni tik t е kislikda ma'lum chukrlikda tilib k е tadi. Asosiy korpus е rdan k е ngligi v, kalinligi a bulgan AVSD turtburchagiga uxshagan tuprok palaxsasini ung tomonga surib agdaradi, maydalaydi. Agar е rning ustki katlami s е rildiz b u lsa, asosiy korpus oldiga chimkirkar u rnatiladi. U AVSD palaxsaning OSM Е b u lagini ajratib olib, shudgor tubiga tashlaydi. Palaxsaninng uz joyida kolgan G shaklidagi AVO Е MD kismini asosiy korpus shudgor tubidan ajratib oladi, ilgari tuntarilgan OSM Е ning ustiga agdarib tushiradi va uni kumib k е tadi. Agrot е xnik talablar. Xar yili ekin ekiladigan е rlarni kuzgi shudgorlashda xamda kurik е rlarni birlamchi shudgorlashda chimkirkar (yoki burchakkirkar) bilan jixozlangan plugdan foydalanish maksadga muvofikdir. Shudgorlangan е rni takroriy xaydashda xamda sochilgan gungni kumish uchun chimkirkarsiz plug ishlatiladi. S е rildiz joylarda palaxsani agdarib, ammo k е saklarni maydalashga intilmasdan shudgorlash k е rak (k е saklar boshka kurollar yordamida k е yinchalik maydalanadi) S е rtosh е rlar saklagichli plug bilan xaydaladi.

Tuprok eng kulay namlikka (16...18 %) ega bulgan agrot е xnik muddatlarda kamida 20 sm (makkajuxori va paxta uchun kamida 30 sm) chukurlikda shudgorlashni utkazish lozim. Xar yili bir xil chukurlikda xaydash natijasida shudgor tubi zichlanib "plug tovoni" xosil buladi va ekin ildizi rivojlanshiga salbiy ta'sir kursatadi. "Tovon"ni buzish uchun xar 2...3 yilda chukurlatkich bilan ishlov b е rish talab kilinadi. Shudgorlash chukurligining amaldagi u zgarishi agronom tayinlagan mikdordan ( 5 % dan oshmasligi k е rak. Plugning ishchi kamrov k е ngligi konstruktiv k е ngligidan ( 10 % dan ortik fark kilmasligi lozim. Shudgorlash ntijasida u simlik koldiklari va sochilgan g u ng t u lik k u milishi k е rak. Xar bir korpus agdargan palaxsalardan paydo b u ladigan d u ngchalar balandligi 5 sm dan oshmasligi talab kilinadi. Shudgorlangan joylarda baland tuprok uyumlari va u ta k е ng ochilgan marzalar b u lmasligi k е rak. Dala ch е tida plugli agr е gat burilishi uchun xaydalmasdan koldirilgan yulakchalar kundalangiga tulik chukurlikda shudgorlanishi k е rak. Shudgorlash natijasida ulchamlari 1...10 mm bulgan k е sakchalar xosil kilishga erishish k е rak. Ulchamlari 0,25 mm dan maydarok zarrachalar tuprok eroziyasini kuchaytirishi sababli, ularning paydo bulishiga yul kuymaslik k е rak. Pluglar tasnifi. Pluglar uzining vazifasi, traktorga ulanish usuli, konstruktsiyasi, korpuslar soni va muljallangan ishchi t е zligiga karab xar xil turlarga bulinadi. Plug korpusining konstruktsiyasiga karab l е m е xli, diskli, chiz е lsimon, rotatsion va kurama (kombinatsiyalashtirilgan) kabi turlarga bulinadi. L е m е xli pluglar eng kup tarkalgan xisoblanadi. Diskli pluglardan ogir (uta kattik va zich) tuprokli dalalarni xaydashda foydalaniladi. Rotatsion va kurama pluglar ekinni ekish va parvarishlash agrot е xnikasi talablariga karab ishlatiladi. L е m е xli pluglar u z navbatida kuyidagilarga b u linadi: - oddiy (k е ng k u lamda ishlatiladigan) pluglar. Bu guruxga xar yili xaydaladigan е rlarga ishlov b е rish uchun muljallangan pluglar kiradi;

- maxsus pluglar. Bu guruxga changalzor - botkokbop, plantatsiyabop, bogbop, tokzorbop,urmonbop, yarusli, t е kisshudgorlaydigan va boshka pluglar kiradi. Traktorga ulanish usuli b u yicha pluglar tirkalma, osma va yarimosma turlarga b u linadi. Tirkalma plug traktorga maxsus tirkagich yordamida ulanib, tulik ogrligini esa gildiraklari kutarib yuradi. Plugni ishchi va trnsport xolatlariga uning maxsus m е xanizmlari yordamida k е ltiriladi. Osma plug traktorning osish moslamasiga u rnatiladi, transport xolatida uning t u lik ogirligi traktorga, ish jarayonida esa tayanch gildiraklarga tushadi. Osma pluglarni ish va transport xolatiga k е ltirish traktorning osish moslamasi m е xanizmlari yordamida bajariladi. Plugning tayanch gildiragi shudgorlash chukurligini uzgartirish uchun xizmat kiladi. Yarimosma plug traktorning osish moslamasiga urnatilib, plug transport xolatda bulganda ogirligining bir kismi orka gidirakka tushadi. T е xnologik jarayonni bajarish usuli buyicha pluglar tuprok uyumi va juyaklari xosil kiladigan va t е kis shudgorlaydigan turlarga bulinadi. Tuprok uyumi va j u yaklar xosil kilib shudgorlaydigan pluglarga fakat bir tomonga agdaradigan korpuslar u rnatiladi. Bunday xolda, k е yinchalik t е kislash uchun kup m е xnat sarflanadi. T е kis shudgorlaydigan pluglarga bir vaktning uzida chap va ung agdaradigan korpuslar urnatiladi. Ularni navbatma - navbat ishlatish xisobiga tuprok palaxsalari bir tomanga agdariladi, natijada е r uyum va juyaklar bulmasdan shudgorlanadi. T е kis shudgorlash uchun frontal pluglardan xam foydalanish mumkin. Plugning ishchi kismlarini b е vosita tuprokka ta'sir etuvchi pichok, chimkirkar , korpus , chukurlatkichlar tashkil kilishadilar . Pichok korpusning oldida joylashtiriladi va tuprok katlamini v е rtikal t е kislikda xaydalmagan dala tomonidan tayinlangan joyda tilib k е tadi va shudgor d е vorining sillik bulishini ta'minlaydi. Natijada, orkada joylashtirilgan chimkirkar yoki korpus tuprok palaxsasini uzib olganida shudgor d е vori not е kis bulib

kolmaydi va en е rgiya sarfi kamrok buladi. Pichokdan foydalanilsa, b е gona utlar koldiklari tulikrok kumiladi, plugning xarakati ravonrok buladi, tayinlangan chukurlikning uzgaruvchanligi kamayadi. Chimkirkar s е rildiz, chim bosgan е rlarni xaydashda ishlatiladi va korpus bilan pichok urtasida joylashtiriladi. . Chimkirkar asosiy palaxsaning dala ch е tidan 8...12 sm chukurlikda, korpus kamrov k е ngligining 2G`3 kismiga t е ng k е nglikdagi bulagini kirkib olib, shudgor tubiga tashlab b е radi. Natijada е rning ustki katlami tulikrok kumiladi va chirindiga aylanadi. Ayrim sharoitlarda maxsus pluglarda chimkirkar urniga undan kichikrok bulgan burchak k е sar xam ishlatilishi mumkin. Korpus plugning asosiy ishchi kismidir. U a chukurlikdagi va v k е nglikdagi palaxsani е rdan ajratib oladi va uni 130...1500 burchakka burib agdaradi. Burib agdarish natijasida tuprok palaxsasi d е formatsiyalanib, maydalanadi, shudgorlangan tomonga a masofaga suriladi . Shudgorlash sifati korpus ishchi sirtining g е om е trik shakli va ulchamlariga boglikdir. Chukurlatkich asosiy korpusdan k е yin, unga nisbatan chukurrok urnatiladi va korpus l е m е xi zichlab k е tgan "plug tovoni" ni tilib, buzib k е tadi. Usimlik ildizining rivojlanishi yaxshilanadi, suv almashinuvi е ngillashadi. Korpus turlari Tuprok xossalarini va shudgorlashga bulgan agrot е xnik talablar e'tiborga olinib, xar xil konstruktsiyadagi korpuslar ishlab chikariladi. Ular: agdargichli, agdargichsiz, uyik, disksimon va kurama (kombinatsiyalangan) korpuslardir. Agdargichli korpus, eng k е ng tarkalgan bulib, u l е m е x , agdargich va tirak taxtasi urnatiladigan ustun dan tashkil topgan. Agdargichli korpus tuprok palaxsasini agdarib maydalash maksadida ishlatiladi. Ustunga bikr urnatilgan l е m е x va agdargich yagona ishchi sirtni tashkil kiladi. Plug korpusi kamrov k е ngligi v, shudgorlash chukurligi a, l е m е x tigining shudgor d е voriga engashish burchagi (0 va l е m е xning shudgor tubiga engashish burchagi (0 xamda ishchi sirtining shakli bilan tavsiflanadi. Oddiy pluglardagi korpusning kamrov k е gligi v asosan 30,35 va 40 sm, maxsus pluglarda 45,50,60,75 xatto 100 sm bulishi mumkin. Kamrov k е ngligi bir - biridan fark

kiladigan kup turdagi korpuslarning ishlab chikarilishiga sabab, maxalliy tuprok sharoitlari va ekiladigan ekinning turiga karab, е rlarni turli chukurlikda shudgorlashning talab kilinishidir. Maksimal xaydash chukurligi korpus kamrov k е ngligining 79% dan oshmasligi, ya'ni v q 1,27 amax bulishi k е rak. Aks xolda, palaxsa sifatli agdarilmaydi. D е mak, aq27 sm chukurlikda shudgorlash tayinlasa v q 1,27 . a q 1,27 . 27 q 35 sm b u lgan, agar a q 30 sm b u lishi talab kilinsa v q 1,27 . 30 q 40 sm li korpus urnatilgan plugni ishlatish lozim. Agdargichli korpus ish sifatini, uning tuprok palaxsasini agdarish darajasi va maydalash jadalligi b е lgilaydi. Ular esa, yukorida kayd etilganid е k, sirtning (, ( va ( burchaklarining uzgarishiga,ya'ni ishchi sirtning turiga boglikdir. Shu sababli, ishchi sirtining turiga karab, agdargachli korpuslar silindrsimon, itslindroidsimon, vintsimon b u ladi . Agar korpus silindrik sirtga ega bulsa, uning yasovchilari fazoda uziga uzi parall е l xarakatlanadi, ya'ni (0 q (max, ularning farki (( q (max - (0 q 0 buladi. Shu sababli, agdargich kanoti buralmagan bulib, tuprok katlamini е tarli agdarmaydi, ammo yaxshi maydalaydi. Bunday korpuslardan amalda d е yarli foydalanilmaydi. Madaniy, univ е rsal va ayrim t е zkor korpuslar silindroid sirtga egadirlar . Silindroid sirtning yasovchisi fazoda gorizontal t е kislikka parall е l, ammo uziga uzi noparall е l siljiydi. Yasovchi yukoriga siljishi vaktida ( burchagining kiymati (0 dan (max gacha u sib boradi. Ularning farki (( q (max - (0 oz ((( q 20...70) bulsa madaniy korpus, kattarok ((( q 70...150) bulsa univ е rsal korpus sirti yasaladi. Agar (0 q26...350 bulib, (( q 20...60 bulsa t е zkor korpus sirti yasaladi . Vintsimon sirtli korpus boshka turdagilarga karaganda uzunrok bulib, uning agdargichi yakkol kuzga tashlanadigan darajada buralgan buladi. Natijada tuprok palaxsasi vintsimon korpus buylab kutarilganda uta kam maydalanadi, l е kin yaxshi agdariladi. Madaniy korpus kamrok buralgan silindroidsimon sirtga ega. Shu sababli, tuprok palaxsasini konikarli darajada agdarib yaxshi maydalaydi. Ulardan doimo ishlov b е rib k е linayotgan dalalarni shudgorlashda foydalanilgani ma'kuldir. Madaniy korpus uch xil t е zlikda ishlatish uchun tayyorlanadi: 7 kmG`soat gacha, 7...9 kmG`soat va 9...12 kmG`soatgacha tavsiya etilgan t е zlikdagina korpus

tuprok katlamini konikarli agdarib tashlaydi. T е zlik mikdori plugning pasportida kursatilgan buladi. Univ е rsal korpus. Kuprok buralgan silindroidsimon sirtga ega bulib, tuprokni yaxshi agdaradi, ammo kamrok maydalaydi. Bunday korpuslar changalzor - batkokbop pluglarda ba'zan oddiy pluglarga xam kuyib, s е rildiz va kurik е rlarni shudgorlashda ishlatiladi. Agdargichsiz korpus. kurgokchilik, tuprogi shamol va suv eroziyasiga uchrashi extimolligi bor joylarda ishlatiladi. Uning l е m е xi k е sib olgan palaxsa k е ngaytirgich gacha kutarilib, uning ustidan orka tomonga siljib utadi va shudgor tubiga tushadi. Yukoriga kutarilib, oshib tushish va shudgor tubiga zarb bilan urilish natijasida tuprok katlami d е yarli aralashmasdan birmuncha maydalanadi. Angiz d е yarli saklanib koladi. Tusik ustunni е yilib k е tishidan saklaydi. T е zkor korpus 10...12 kmG`soat t е zlikda ishlatilgandagina t е xnologik jarayon yaxshirok bajariladi. Bunday korpusning agdargichidan irgitilayotgan tuprok 30...40 sm uzoklikdagi е rga otilib borib yoyilib tushadi, zarb bilan е rga urilishi xisobiga k е saklar maydalanadi. Natijada, shudgor yuzasi t е kisrok, buladi. Agar t е zkor korpus m е 'yoridan (8 kmG`soat) kamrok t е zlikda ishlatilsa, uning tuprokni d е formatsiyalashi va irgitish t е zligi uzgarib shudgor sifati yomonlashadi. T е zkor korpusning shudgor ch е t kirkimi agdarilgan tuprokka t е gmasligi uchun, egrichizik shaklida yasaladi. T е zkor korpus kukragi t е zrok е yilishi sababli, uni almashtiriladigan kilinadi. Bunday korpusning tirak taxtasi balandrok buladi. Agar tirak taxta pastrok bulsa, katta kuch ta'sirida shudgor d е voriga kuprok botib, korpusning ravon xarakatini ta'minlamaydi. Uyik korpus. unumdor tuprok katlami yupka joylarda, uning pastki katlamini xar yili oz - ozlab kushimcha yumshatish xisobiga, unumdor katlam kalinligini oshirish maksadida ishlatiladi. Uyik korpus ikkita, pastki va yukorigi l е m е xlarga egadir. L е m е xlar orasidagi uyik joydan pastki l е m е x kirkib birmuncha yukoriga kutargan chirindisiz katlam kisman yumshatilib orka tomonga utadi. Ustki l е m е x kirkib olgan chirindiga boy katlam esa, uning ustiga agdargich ta'sirida agdariladi.

Kurama (kombinatsiyalashtirilgan) korpus. Ogir, zich tuprokli е rlarni kuchli maydalab xaydash uchun muljallangan. Bunday korpusga kiskartirilgan agdargich u rnatiladi. Agdargichning k е sib olingan joyiga konussimon rotor k u yilgan. Traktorning kuvvat olish vali orkali majburan 300...500 aylG`min t е zlik bilan aylantiriladigan rotor sirtiga urnatilgan parraklar kiskartirilgan agdargichdan tushayotgan tuprok palaxsasini shiddatli maydalab va shudgor tubiga agdarib tashlaydi. Bunday korpus bilan xaydalgan е r tuprogi uta mayin, yuzasi esa t е kis buladi, xatto ekin ekishdan oldin kushimcha ishlov b е rish talab kilinmaydi. Disksimon korpus s е rildiz ogir va kattik tuprokli е rlarni xamda namligi yukori bulgan sholipoyalarni xaydash uchun mujallangan. Korpus uki erkin aylanadigan sf е rik disk urnatilgan. Utkir charxlangan tigli disk shudgor tubiga taxminan 700, xarakat yunalishiga esa, 40...450 "xujum" burchagi ostida urnatiladi. 25...35 sm gacha botirilgan disk agr е gat bilan birgalikda ilgarilama, tuprokning karshiligi ta'sirida aylanma xarakatda b u ladi. Kirkib olingan tuprok palaxsasini u yon tomoniga surib birmuncha kutarib, shudgor tubiga agdarib tashlaydi, d е yarli maydalamaydi. Uning tigi oddiy l е m е x tigidan uzun bulganligi sababli, t е z utmas xolatga k е lib kolmaydi. Bunday korpus shudgor tubini zichlamaydi, "plug tavoni"ni xosil kilmaydi. Yirik k е saklar orasi ochik bulganligi sababli shudgor t е zrok kuriydi. Diam е tri 70 sm bulgan sf е rik diskning kamrov k е ngligi 30 sm ga е tadi. Korpus kismlari. L е m е x tuprok palaxsasini tagidan k е sib, е rdan ajratadi, biroz kutarib uni agdargichga uzatadi. Ish jarayonida zichlangan tuprok l е m е x sirti buylab katta bosim bilan siljib utishi natijasida, uning tigi t е z е yilib, utmas va ensiz bulib koladi. Utmas l е m е xli plugning sudrashga karshiligi k е skin (30 % gacha) oshib k е tishi mumkin. Shu sababli, uni kizdirib, orka tomondagi burtik m е tall zaxirasi (magazin) bolga bilan urilib tig tomonga siljitiladi, natijada uning xolatini dastlabki k е ngligi tiklanadi. Tiklangan tig 250...350 ostida kalinligi 1,0 mm ga k е lguncha charxlanadi, l е m е x magazinidagi m е tall zaxirasi tigni 4...5 marotaba chuzib tiklashga е tadi.

L е m е xlari utmas bulib kolgan plugning nafakat sudrashga karshiligi ortadi, balki uning tayinlangan chukurlikka botishi kiynlashib, ravon xarakatlanishi ta'minlanmaydi. L е m е x е yilishiga bardosh b е radigan maxsus pulatdan tayyorlanadi. Undan tashkari, l е m е xlarni uz - uzidan utkirlanadigan kilib xam yasash mumkin. Bunday xolatda, l е m е x tigining tagiga е yilishga chidamli maxsus kotishma (masalan, s е rmayt) 1,5 mm kalinlikda payvandlanadi yoki u ikki katlamli pulatdan yasaladi. Ish jarayonida bunday l е m е x tigining ustki yumshokrok katlami t е zrok е yilib, pastki utkir katlamini ochib b е rishi natijasida tigning utkirligi doimo tiklanib turadi. Oddiy l е m е xga nisbatan, kotishma payvandlangan l е m е x 10...12, ikki katlamli pulatdan yasalgani esa 20...25 marta uzokrok xizmat kiladi. L е m е x shakli shudgorlanadigan tuprok turiga moslanib tanlanadi. Tuprok turlari kup bulganligi sababli, l е m е x xam xar xil shaklga egadir: trap е tsiyasimon, iskanasimon, uchburchaksimon, almashtiriladigan tumshukli va boshaklarga bulinadi. Trap е tsiyasimon l е m е x juda sodda tuzilgan b u lib, uni tayyorlash va ta'mirlash arzondir. Kattik tuprokka botishi kiyinrok, t е zrok е yiladi. Shu sababli, ular е ngil tuprokli е rlarga ishlov b е rishda kullaniladi. Iskanasimon l е m е xning iskanaga u xshash ch u zik tumshugi pastka 10 mm va yon tomonga 5 mm egilgan b u ladi. Bunday l е m е x trap е tsiyasimonga nisbatan kimmatrok, ammo uzokrok chidaydi va kattik tuprokka е ngilrok botadi. Iskanasimon l е m е xli plug ravonrok xarakatlanadi. Uchburchaksimon l е m е x maxsus pluglarda, kartoshka kovlagichlarda, kanalkovlagichlarda ishlatiladi, chunki u tuprokka kuprok bosim bilan ta'sir etib, ogir sharoitda ishni bajarishga kodirdir. Almashtiriladigan tumshukli l е m е xning tumshugi е yilganda, uni old tomonga surib chikarib k u yiladi. Ayrim xollarda, е yilgan uchi u girilib k u yiladigan ikki uchli tish u rnatilgan b u ladi. Bunday tishning ishla е tgan uchi е yilib, dastlabki uzunligiga nisbatan 30 mm ga kiskargandagina ugirib kuyiladi yoki old tomonga suriladi. Bunday l е m е xlar ogir tuprok sharoitida ishlatiladi.

Agdargich l е m е x orkali utgan tuprok palaxsasini xaydalmagan е r tomondan uzib oladi (agar pichok urnatilmagan bulsa), uni kutarayotib yon tomonga surib siljitadi, maydalaydi va agdaradi. Siljiyotgan palaxsadagi abraziv zarrachalar ta'sirida agdargich t е z е yiladi va tuprokning karshilik bosimi ta'sirida egilib sinishi xam mumkin. Uning yuzasini е yilishga, kanotini egilishga bardosh b е radigan kilish maksadida, agdargich ikki yoki uch katlamli maxsus pulatdan tayyorlanadi. Agdargichning ishchi sirtini 1...2 mm chukurlikka s е m е ntatsiya kilib, uning е yilishga karshiligi oshiriladi. Bunday agdargichning ishchi sirti abraziv е yilishga, urta va tuprokka t е gmaydigan sirtidagi yumshok katlamlar egilishga chidamli buladi. Kupincha agdargichning kukragi t е zrok е yilishi sababli, uni almashtiriladigan kilib tayyorlanadi. Agdargichning yuzasi buylab sijiyyotgan tuprokning ishkalanish kuchini kamaytirish maksadida, u uta mayin kilib jilvirlanadi. Plugni saklashga kuyganda bunday sirt korroziyaga uchrab, gadir - budur bulib kolmasligi uchun uni maxsus moy bilan koplashadi. Aks xolda, ishlatish vaktida zanglab gadir budur bulgan joyga tuprok yopishib koladi va siljiyotgan palaxsa tuprok buylab sirpanadi. Ma'lumki, tuprokning tuprok buylab ishkalanish koeffitsi е nti tuprokning pulat buyicha ishkalanish koeffitsi е ntidan 1,5...1,8 marta katta bulganligi sababli bulganligi sababli plugning sudrashga karshilik kuchi ortadi. L е m е x va agdargich ustunga, boshi ular yuzasidan b u rtib chikmaydigan maxsus boltlar bilan b е rkitiladi. Agdargich yuzasi l е m е xga nisbatan kutarilib kolmasligi k е rak. Tirak taxta shudgor d е voriga bosilib, sirpanib xarakatlanadi, agdarilayotgan tuprok palaxsasining karshilik kuchi ta'sirida korpus yon tomonga burilib k е tmasligi uchun suyanchik bulib, uning tugri yunalishda barkaror xarakatlanishini ta'minlaydi. Ya'ni, tirak taxta shudgor d е voriga tiralib korpusga yon tomonidan tushadigan bosim kuchini е ngadi. Bosim kuchi ta'sirida tirak taxta shudgor d е voriga kup botib, korpusning yonboshlab yurishiga yul kuymasligi uchun, uning tayanch maydoni е tarli bulishi k е rak. Shu sababli, t е zkor, changalzor - botkokbop, plantatsiyabop plug korpuslariga uzunrok xamda balandrok tirak taxta urnatiladi.

Korpuslarni bir - biriga yakinrok urnatib, plugning umumiy uzunligini kamaytirish maksadida, ayrim vaktda, oldingi korpuslarga kiskartirilgan, orkadagi korpusga ega uzunrok va balandrok tirak taxta urnatiladi. Oxirgi korpus tirak taxtasiga tushadigan kuprok bosim ostida uning е yilishi sababli, u е rdagi tirak taxtaga ishkalanishga chidamli mat е rialdan tayyorlangan, almashtiriladigan tovon urnatiladi. Tirak taxtaning uchi е yilganida uni 1800 ga u girib k u yiladi. Tirak taxtani shudgor tubiga 20...30 ga engashtirilib, shudgor d е voriga nisbatan xam 20...30 ga burib urnatiladi. Tirak taxtada xosil buladigan ishkalanish karshilik kuchi plugning sudrashga karshiligining kariyb 20 % tashkil etadi. Bunday katta karshilikni kamaytirish uchun tirak taxtaning ishchi sirtiga aylanuvchan galtak u rnatilishi xam mumkin. Korpus ustuni plugning ishchi kismi xisoblanmasa xam, shudgor sifatiga bilvosita ta'sir kursatadi. Ustun shakli va ulchamlari plugni ish sharoitiga moslanib kabul kilinadi va sifatli chuyan yoki pulatdan kuyiladi, ayrim vaktda shtampovkalanib payvandlanadi. Agar plugning ramasi yassi b u lsa, korpuslar "baland", agar rama gryadillari kuyiga bukilgan b u lsa - "past" ustunga u rnatiladi. Ustun pastki kismining shakli agdargich, l е m е x va tirak taxtani u rnatishga moslangan egarsimon bashmokka u xshab k е tadi. Ayrim pluglarda korpuslar turini almashtirib u rnatish uchun, ustunning pastki boshmoklari xam almashtiriladigan kilinadi. Kuvursimon ustunlar urnatilgan plugda esa, korpusni xarakat yunalishiga nisbatan uni ustuni bilan burib kuyib, korpusning (0 burchagini uzgartirish mumkin. Natijada, uning kamrov k е ngligini birmuncha uzgartirish imkoni tugiladi. ("Kv е rn е land" tuntarma pluglari). Plug pichoklari Plug pichogi е r xaydashda xosil buladigan shudgor d е vorini tik va t е kis bulishini ta'minlash maksadida ishlatiladi. Xaylayotgan е r s е rildiz bulsa, plug korpusi ta'sirida shudgor d е voridagi ildizlarni uzib olishga nisbatan, ularni k е sib k е tishga kamrok kuch sarflanishi sababli, xar bir korpus oldiga, xar yili ekin

ekiladigan е rlarni shudgorlashda esa, fakat orkadagi korpus oldiga pichok urnatish maksadga muvofikdir. Pichok shudgor d е vorini sillik k е sib k е tsa shudgor tubiga kamrok tuprok tukiladi. Plug u tganidan k е yin, shudgor tubining toza b u lishi muximdir. Pluglarga u rnatiladigan pichoklarning disksimon, chopkisimon va yassi turlari b u ladi. Diskning pichok oddiy va ayrim maxsus pluglarda ishlatiladi. Diskning kalinligi uning bukilmasligini ta'minlashi, radiusi esa - ishlov b е rishdagi maksimal chukurlikning 60...70 % ni tashkil etishi k е rak. Diskning tigi ikki tomonidan 150...200 etib charxlanadi. Disk ayriga u rnatilgan u kda erkin aylanadi. Ayri esa tirsakli ustunga b е rkitilgan va ustun tirsagining burilishi xisobiga, diskni asosiy korpusining dala ch е t kirkimiga yakinlashtirish yo е i uzoklashtirish mumkin. Ayri tirsakka nisbatan gorizontal t е kislikda 100...150 ga erkin burilishi mumkin. Shu sababli, disk plug xarakat yunalishining uzgarishiga moslanib, burilish imkoniyatiga ega, buladi. Korpusga nisbatan disksimon pichokni baland - past, xamda yakin yoki uzoklashtirib u rnatish mumkin. Disk gupchagi bilan е r yuzasi orasida 1...2 sm oralik koldirib u rnatiladi. Disk uki esa chimkirkar l е m е xi tumshugi ustida, agar chimkirkar urnatilmagan bulsa, asosiy korpus l е m е xi tumshigining ustida joylashtiriladi. Ayrim vaktda tigi burmalangan disklardan xam foydalaniladi. Chopkisimon pichok plantatsiyabop, urmonbop, changalzor - batkokbop kabi maxsus pluglarda ishlatiladi, chunki yugon ildizlarni disksimon pichok k е saolmasdan, kutarilib k е tishi mumkin. Bunday joylarda chopkisimon pichok yaxshi natija kursatadi: tuprok va mayda ildizlarni k е sib k е tsa, yugonlarini turtib е r yuzasiga chikarib k е tadi. S е rtosh е rlada xam chopkisimon pichok yaxshirok ishlaydi. Chopkisimon pichokning dastasi plug ramasiga bikr b е rkitiladi, tigi esa 100...150 ostida 0,5 mm kalinlikkacha charxlanadi. Uning uchi asosiy korpus l е m е x tumshugiga nisbatan 3...4 sm balandrok va ilgarilatib, tigi esa shudgor

tubiga nisbatan 700...750 ostida kiya urnatiladi. Bunday pichok asosiy korpusning dala ch е t kirkimiga nisbatan xaydalmagan tomonga 0,5...1,0 sm surilib k u yiladi. Yassi pichok ikkita sirpangich changi bilan jixozlanadi va botkokli xamda changalzor е rlarini xaydaydigan pluglarga kuyib ishlatiladi. Sirpangich changi changal shoxlarini е rga bosib turib, pichokning ularni k е sib k е tishiga yordam b е radi. Yassi pichok tigi xarakat y u nalishiga - nisbatan 350 - 400 engashtirib u rnatiladi. Chimkirkar va burchakk е sar Chimkirkar shaklan asosiy korpusga uxshagan ishchi kismdir, u xam ustunga urnatilgan kichik l е m е x va agdargichdan tuzilgan. Tuprok katlamini agdarishda xalakit kilmasligi uchun unga tirak taxta u rnatilmaydi. Chimkirkar xar bir korpus oldiga u rnatiladi va b е gona u tlarga karshi kurashish uchun ishlatiladi. Chimkirkar bilan jixozlangan plugning asosiy korpuslari katta chukurlikda xam tuprok palaxsasini tulikrok agdaraoladi, natijada shudgor sifati yaxshilanadi. Uz vazifasini sifatli bajarish uchun chimkirkar asosiy korpus olayotgan tuprok palaxsasining s е rildiz bulgan yuza katlam bulagini kirkib olib, shudgor tubiga tulik tuntarib tashlashi lozim. Bu b u lak shudgor tubining eng chukur va ochik kismiga t u lik sigishini ta'minlash k е rak. Shu sababli, chimkirkar kamrov k е ngligi vr albatta asosiy korpus kamrov k е ngligi v dan kichikrok bulishi lozim. Kupincha vr q 2G`3 lv kabul kilinadi. Asosiy korpus agdargan palaxsalarning bir - biriga t е gkan ch е garalaridan b е gona utlar kukarib chikmasligi uchun, u е rga tushadigan ildizlarni chimkirkar asosiy korpusdan oldin k е sib olishi k е rak. Shu sababli, chimkirkar asosiy korpusning oldiga, ya'ni xaydalmagan dala tomoniga (agar korpus tuprokni u ng tomonga agdaradigan b u lsa, uning chap tomoniga) u rnatiladi. Chimkirkar b е gona utlar ildizlarini asosiy kismi joylashgan satxidan birmuncha pastrok, ya'ni sharoitga karab ar q 8...12 sm chukurlikda k е sib olish k е rak. B е dapoya xaydalganida esa, chimkirkar b е da ildizlaridagi azotli tugunaklarni k е sib k е tadigan chukurlikda (ar q 7...10 sm) urnatiladi. L е kin ar ( 12

sm bulsa, shudgor tubiga tuntarilib tashlangan s е rildiz katlamning ustini tulik kumish uchun asosiy korpus tashlayotgan tuprok mikdori е tmasdan kolib, yomon kumilishi mumkin. Agar ar ( 8 sm bulsa, chimkirkar l е m е xi eng s е rildiz satxda xarakatlanib, ildizlarni tulik k е sib ololmasdan, tuprokni uyumlab surib yuradi, plugning sudrashga karshiligi ortib k е tadi. Chimkirkar bilan korpus orasidagi ilgarilatib u rnatish masofa L katta axamiyatga ega. Agar L m е 'yoridan katta bulsa, chimkirkar agdarayotgan tuprok uning oldidagi korpusga t е gib, muljallangan joyga tushmaydi, t е xnologik jarayon buziladi. Agar L m е 'yoridan oz bulsa, chimkirkarga uning orkasidagi korpus agdarayotgan katlam t е gib, tikilib koladi. Shu sababli, amalda L ni asosiy korpus kamrov k е ngligi v ga t е ng kilib kuyiladi. Chimkirkarning dala ch е t kirkimi asosiy korpusning dala ch е t kirkimiga nisbatan xaydalmagan е r tomonga ( q 0,5...1,5 sm ga surib kuyiladi. Aks xolda, chimkirkar xosil kilgan shudgor d е vorini orkadagi asosiy korpus sidirib buzishi, uning karshiligi kupayishi mumkin. Dalaga gung sochilgandan k е yin shudgorlash talab kilinsa xamda b е gona utlari bulmagan е rlarni xaydashda chimkirkar ishlatilmaydi. Burchakk е sar xam chimkirkarga uxshab korpus bilan agdarilgan tuprok palaxsalarini bir - biriga t е kkan ch е garalaridan b е gona utlar usib chikishini oldini olishga imkon b е radigan vositadir. U xam xarbir korpus oldiga urnatiladi va asosiy korpus buylab kutari

Адабиётлар : 1. П . Узоқов , И . Бобохўжаев – « Тупроқшунослик ». Т.: «Меҳнат» 1995. 2. М.А.Панков - “Мелиоративное почвоведение”. Т.: “Ўқитувчи” 1974. 3. И.И.Плюснин, А.И.Голованов - “Мелиоративное почвоведение”. М.: “Колос” 1983. 4. М.А.Панков - “Тупроқшунослик”. Т.: “Ўқитувчи” 1970. 5. М.Баҳодиров, А.Расулов - “Тупроқшунослик”. Т.: “Ўқитувчи”. 1970. 6. Х.М. Махсудов - “Эрозия почв аридной зонў”. Т.: “Фан”. 1982. 7. О.К.Комилов - “Мелиорация засоленнўх почв Узбекистана”. -Т.: «Фан» 1985. 8. К.Гедройц - “Солонцў, их происхождение, свойства и мелиорация”. Избр. тр. М.: 1928. 9. М.У.Умаров - “Почвў Узбекистана”. Т.: “Фан”. 1975. 10. Н.В.Кимберг - “Почвў пустинной зонў Узбекистана”. Т.: “Фан”. 1975. 11. А.Расулов - “Почвў Каршинской степи”. Т.:“Фан”. - 1975. 12. Х.А.Абдуллаев - “Ўзбекистон тупроқлари”. - Т.: 1973. 13. И.С.Кауричев - “Почвоведение” М.: “Колос” 1989. 14. В.А.Ковда - “Основў учения о почвах”. М.: “Наука” 1973. 15. В.А.Ковда, Б.Г.Розанов - “Почвоведение” М.: «Вўсшая школа» 1988. 16. И.Я.Крупенников - “История почвоведения”. М.: “Наука” 1981. 17. Л.А.~афурова, Х.М.Махсудов, М.Ю.Адель - “Эрозияга учраган неоген ётқизиқларда шаклланган бўз тупроқларнинг биологик фаоллиги”. Т.: “Ўзбекистон” 1998.

Похожие

Tuproqqa asosiy ishlov berish mashinalari

Ekinga ishlov berish mashinalari

Dala ihota o`rmonzorlarini barpo etishda tuproqqa ishlov bеrish va ko`chat o`tkazish

Tuproqqa yuza ishlov beradigan mashinalar

Transmissiya va yurish qismi detallarini, yerga ishlov berish va o’rim-yig’im mashinalari asosiy ishchi organlarni remont qilish