Транспорт воситаларининг иш шароити, йўлларнинг таснифи - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Транспорт воситаларининг иш шароити, йўлларнинг таснифи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55.5 KB

Транспорт воситаларининг иш шароити, йўлларнинг таснифи Режа: 1. Автомобил йўллари таснифи 2. Шахар алоқа йўллари таснифи

Автомобил транспорти учун яхши йўллар бўлиши ло зим. Йўллар автомобилларнинг узлуксиз, хавф-хатарсиз ва максимал харакат тезлиги билан ва тежамли ишлашини таъминлаши зарур. Юк кўтарувчанлиги юқори бўлган автомобилларнинг ва кўп ўринли автобусларнинг кундан-кунга кўпайиб бо риши такомиллаштирилган қопламали магистрал йўлларни янада кенг суръатлар билан тараққий эттиришни тақозо этади. Мамлакатни иқтисодий ва ижтимоий ривожлантириш режаларида қаттиқ қопламали ва такомиллаш тирилган йўл тармоқдарини кенгайтиришга катта аҳамият берилмоқда. Такомиллаштирилган йўллар қуриш билан бирга маҳаллий аҳамиятдаги йўл тармоқларини хам кенгайтириш ло зим. Бундай йўл шохобчалари товар алмашувини кенгай тириш, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини ва аҳолининг маданий ҳаёт даражасини ўстиришда катта аҳамиятга эга. Автомобиллар ва йўлларнинг тез ейилишининг олдини олиш мақсадида йўл шароитларини ҳисобга олувчи автомобиллар ишлаб чиқарилиши лозим, магистрал йўлларни қуришда эса хозирги замон тезюрар автомобилларини назарда тутиш лозим, чунки бундай йўллар энг кам суммар йўл қаршилигини таъминлаш билан бирга харакат хавфсизлигини хам таъминлайди. Автомобил транспорти билан пассажирлар ташишни ташкил этишда автомобил йўллари ва шахар алоқа йўлларининг аҳамияти катта. Харакат хавфсизлиги, пассажирлар қатнови қулайлиги, бинобарин ҳайдовчи ва бошқа ходимларнинг иш унуми бундай йўлларнинг такомиллашганлик ва жиҳозланиш даражасига чамбарчас боғлиқдир. Автотранспорт корхоналаридаги меҳнат унумдорлиги кўп жиҳатдан йўл шароити ва унинг ҳолатига боғлиқдир. Хар қандай янги автобус маршрутини очиш хам енгил автомобил таксиларда пассажирларни ташишни таш кил қилишдан олдин йўл шароитлари синчковлик билан ўрганиб чиқилиши лозим. Транспорт

воситаларининг маршрутда ишлаш регламента йўл ҳолатига кўра белгиланади. Транспорт воситаларининг синиши ва аварияларнинг олдини олиш мақсадида автотранспорт корхоналарининг эксплуатация хизмати ва йўл ходимлари йўл шароитла рини мунтазам ўрганишлари лозим. Пассажирлар ташувчи автотранспорт корхоналарининг эксплуатация хизмати ходимлари йўлларга нисбатан қўйиладиган талабларни яхши билишлари лозим. Автомобил йўллари ва шахар алоқа йўллари мураккаб мухандислик иншоотлари комплекси бўлиб, улар транс порт воситаларининг тез харакатланишини ва харакат хавфсизлигини таъминлаши лозим. Йўллар конструкцияси ва инженерлик иншоотлари таркиби улар учун белгиланган харакат тезлиги ва жадаллиги хамда маҳаллий табиат-иқлим шароитлари билан узлуксиз боғликдир. Йўл белгилари, сигналлар ва харакатни тартибга солувчи бошқа жиҳозлар йўлларнинг ажралмас қисми ҳисобланади. Автомобил йўллари таснифи Умум фойдаланиладиган автомобил йўллари мамлакатимиздаги вилоятлар, шахар, туман марказлари, темир йўл бекатлари, аэропортлар, Амударё пристанлари ва бошқа жойларни ўзаро бирлаштиради. Ўзбекистон Республикасида бун дай йўллар «Ўзавтойўл» давлат концерни тасарруфидадир. Умум фойдаланиш автомобил йўлларидан ташқари хар хил бошқармаларга тегишли йўллар хам мавжуд бўлиб, улар саноат корхоналари, қурилиш, қишлоқ (сув) хўжалиги ва бошқа корхоналар ичидаги объектларни бирлаштириш учун хизмат қилади. Йўлларни тавсифлаш учун давлат ва техника таснифлари мавжуддир. Автомобил йўллари давлат таснифига кўра қуйидагиларга бўлинади: а)умумдавлат аҳамиятидаги йўллар. Улар қўшни давлатлар марказлари, республикамиздаги вилоятлар мар казлари, йирик саноат ва маданият

марказларини ўзаро бирлаштиради. Бундай йўллар қаторига йирик курортларга элтувчи йўллар хам киради; б)вилоят аҳамиятидаги йўллар. Бундай йўллар туман марказларини ўзаро ва уларни вилоят марказлари ёки умумдавлат аҳамиятдаги магистраллар, йирик темир йўл бекатлари, аэропортлар, сув пристанлари билан ўзаро бирлаштириш учун хизмат қилади; в) маҳаллий аҳамиятдаги йўллар. Бундай йўллар таркибига туман аҳамиятидаги ва хўжаликлар ичидаги барча йўллар киради. Техник таснифга биноан автомобил йўллари бешта техник категорияга бўлинади. Хар қайси категориядаги йўллар қурилишида улардан сутка давомида ўтиш имкониятига эга бўлган автомобиллар сони, автомобилларнинг бундай йўллардаги ҳисобий тезликлари (120-140 кмҒсоат) эътиборга олинади. Ушбу категорияларга биноан йўл қопламалари такомиллаштирилган капитал, енгиллаштирилган ва ўткинчи бўлишлари мумкин. Юқорида кўрсатилганларга кўра кўпгина автомобил транспорти воситасидан унумли фойдаланиш, бинобарин, автомобил транс порти воситаси ва йўллардан самарали фойдаланиш, кўп жиҳатдан юқорида қайд этилган кўрсаткичларга боғлиқ дир. Асосий йўл юзаларининг энг кичик ҳисобий кўринув масофаси йўл категорияларига биноан 250 метрдан 75 метргача белгиланилади, бундай масофа йўлларнинг оғир кесимли (яъни пасту баланд) жойларида 175 метрдан 50 метргача, тоғли ерларнинг мураккаб қисмларида эса 100 метрдан 40 метргача бўлиши зарур. Қарама-қарши йўналишдаги автомобилларнинг кўриниш масофалари П-ГУ категорияли йўлларнинг мураккаб кесимли жойларида 350 метрдан 150 метргача, тоғли ерларнинг мураккаб бўлакларида эса 150 метрдан 80 метргача бўли ши таъминланиши зарур.

Шахар алоқа йўллари таснифи Шахар алоқа йўллари тизими шахарнинг ахамиятли жойлари, унинг барча туманларини энг қулай ва иложи борича қисқа йул билан ва энг кам вакт сарфлаган холда ўзаро боғлашни таъминлаши лозим. Бунда ахоли яшовчи туманлар ва уларнинг иш жойлари хамда шахар маркази билан энг қулай транспорт алокалари урнатилишига алоҳида эътибор берилиши лозим. Вазифаси ва харакатни ташкил этиш характерига кура шахар алок.а йуллари курилиш ва лойиҳалаш меъёрлари билан таснифланади. Автомобил ва алоқа йўлларига қўйиладиган талаблар Йўл-эксплуатацияси ташкилотлари йўлларнинг хар қандай мавсумда хам транспорт воситалари бемалол қатнаши учун соз ҳолатда бўлишини таъ - минлаши зарур. Барча авария бўлиш эҳтимоли бор йўл холати камчиликлари ўз вақтида тузатилиши ва йўллар мунтазам кўздан кечирилиб, транспорт воситалари ва йўловчиларнинг хавфсизлиги таъминланиши лозим. Хар бир маршрутдаги йўл шароитлари йил давомида камида икки марта махсус комиссия билан текшириб чиқилиши зарур. Бундай комиссияга вилоятлар, Корақалпоғистон ва Тошкент шахар автомобилларда ташиш уюшмалари пассажирлар хизмати ходими, Давлат авто мобил назорати (ДАН) йўл хизмати ходими ва хокимият ходимлари киритилади. Текширув жараёнида ҳисобий кўринув зонаси миқдори, йўл белгилари ва светофорлар тўғри қўйилганлиги, харакат тезлиги хронометраж йўли билан аниқланади, хавфли йўл бўлаклари аниқланиб, улар учун хавфсиз харакат тезлиги белгиланади. Текширув жараёнида «янги транспорт маршрутлари очиш ва улардан фойдаланишдаги харакат хавфсизлигини таъминлаш талаблари» номли меъёрларга тўла риоя қилинганлиги албатта аниқланади. Текширув натижаси далолатнома тузиш билан якунланиб, улар нусхалари керакли ташкилотларга

юборилади. Далолатноманинг асл нусхаси марш рут паспортида сақланади. Агар текширув жараёнида маршрутда хавфли жойлар аниқланса, уларнинг схемалари тузилиб, хайдовчиларга берилади. Текширув охирида комиссия маълум ишларни бажариш режасини хам тузади. Бундай режада бузуқ ёки хавф ли жойларни тузатиш учун зарур вақт, уни ким бажариши аниқланади ва тегишли хокимият тасдиғига бери лади. Автомобил транспорти пассажирлар ташиш маршрутларининг қатнов шароитларига мослигини назорат этишда қуйидагиларга алоҳида аҳамият берилиши лозим. Йўл қопламасида автомобил ўз бошқарувини йўқотишга ва синишга олиб келувчи чуқурлар ва чўкиб қол ган нотекис жойлар бўлишига йўл қўймаслик зарур. Такомиллаштирилган қопламали ва қатнов қисми кенглиги 7 м дан ортиқ бўлган йўлларда транспорт воситалари харакатини тартибга солиш мақсадида йўлларнинг қатнов қисми ва ўтиш жойларига чизиладиган белгилар аниқ ва яхши кўриниши лозим. Бундай белгилашлар «Йўл харакати қоидалари» талабларига биноан хамда «Авто мобил йўллари ва шахар кўчалари қатнов қисмига бел гилар қўйиш йўриқномаси» га риоя қилинган холда бажарилади. Барча йўллар узоқ масофадан хам яхши кўринувчи йўл белгилари билан жиҳозланиши лозим. Йўлларнинг таъмирланувчи бўлаги стандарт тусиқ, кўчма устунчалар ва огоҳлантирувчи «Таъмирлаш ишлари» белги лар билан ўралган бўлиши шарт. Бундай белгилар йўлнинг хар иккила томонида хам икки жойда: биринчиси таъмир жойидан 150-250 м (шахарлар ва ахоли пунктларида 50 м) масофада, иккинчиси эса таъмирланувчи бўлакнинг ўзида қўйилиши лозим. Қоронғи тушиши билан бундай жойларда қизил сигнал фонари ёқиб қўйилиши керак. Ишламаётган йўл машиналари йўлнинг қатнов қисмида қолдирилмаслиги лозим. Агар таъмир даврида йўлни айланиб ўтиладиган қилинса, ундай йўлларга чиқиш ва улардан қайтадан йўлга киришлар қиялиги 10% ошмаслиги лозим. Бундай йўл қопламалари транспорт воситаларининг

камида 30 кмҒсоат тезлик билан харакатланишига имкон бериши лозим. Такомиллаштирилган йўл қопламалари юзаси ёз кунларида мунтазам равишда лой ва чангдан ювиб турилиши лозим. Йўлларни қор ва яхмалакдан ўз вақтида тозаламаслик ниҳоятда катта хавф туғдиради. Натижада авария содир бўлиши хамда транспорт воситалари харакати бутунлай тўхтаб қолиши мумкин. Яхмалакни бартараф этишда йўл қопламларига майда абразив материаллар (қум, шлак ва шу кабилар) сепиш самарали усул ҳисобланади.

Адабиётлар: 1.Хўжаев Б.А. Автомобилларда юк ва пассажирлар ташиш асослари. Т.: «Ўзбекистон», 2002. -240 б. 2.Ходжаев Б.А. Автомобильные перевозки. Т.: «Укитувчи», 1991. -400с. 3.Ходжаев Б.А. Грузовые автомобильные перевозки. Т.: «Укитувчи», 1984. 4.Хўжаев Б.А. Автомобил транспорти иқтисодиёти. Т.: «Ўқитувчи», 1992. 5. Ходош М.С. Грузовые автомобильные перевозки. М.: «Транспорт», 1986. - 208 с.

Похожие

Транспорт воситаларнинг таснифи ва уларни танлаш

Транспорт воситаларининг тўхтовсиз ишлашини таъминлаш, уларга ТХК ни ташкил этиш

Биологик хусусиятларини шаклланиш шароити

Транспорт логистикаси

Транспорт воситаларнинг турлари, вазифаси ва синфланиши