Трактор ва ўзи юрар ҚХМ юритмалари двигателлари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Трактор ва ўзи юрар ҚХМ юритмалари двигателлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

Трактор ва ўзи юрар ҚХМ юритмалари двигателлари Режа: 1. Ички ёнув двигател (ИЁД) ларидаги жараёнлар; 2. Двигател умумий тузилиши ва иш цикллари; 3. Ёнилғи аралашмаси; 4. Икки ва тўрт такли двигателлар; 5. Двигателни ишлаш тартиби.

Трактор ва ўзи юрар ҚХМ юритмалариларда қўлланиладиган ички ёнув двигателларининг ёнилғи двигателнинг махсус камерасида ёнадиган реактив двигателлар, газ турбиналар ва бошқа двигателдан фарқи шундаки, газнинг кенгайишдаги кучи двигателнинг поршенига таъсир этиб, ундан бошқа деталларига узатилади ва барча жараён цилиндр ичида ҳаракат этувчи поршен билан бажарилади. Шу сабабли бу двигателлар поршенли ички ёнув двигателлари дейилади. Двигателлар ёнувчи аралашма ҳосил этилишига қараб-аралашма двигател цилиндри ташқарисида тайёрланадиган карбюраторли ва газ двигателларга хамда аралашма цилиндр ичида тайёрланадиган дизел двигателларга бўлинади. Двигателлар аралашманинг алангаланишига қараб электр учқуни билан алангаланадиган (карбюраторли) ҳамда сиқишдан қизиган ҳаво билан ўз- ўзидан алангаланадиган (дизель) двигателларга ажралади. Иш цикли поршеннинг нечта йўлида бажарилишига қараб тўрт тактли ва икки тактли двигателлар бўлади. Цилиндрларининг сонига қараб бир цилиндрли ва кўп цилиндрли двигателлар бўлади. Двигател цилиндрларининг жойлаштирилишига қараб-цилиндрлари тик жойлаштирилган, ётиқ жойлаштирилган, V-шаклида жойлаштирилган бўлиши мумкин. Совитилишига қараб сув билан совитиладиган ва ҳаво билан совитиладиган двигателлар бўлади. Карбюраторли двигателларда цилиндрлар головкасига ёндириш свечаси ўрнатилади иш аралашмасини алангалатади. Дизель двигателларда головкага форсунка ўрнатилади. Форсункадан ёнилғи майда тўзитилган туман тарзида цилиндрга пуркалади. Тирсакли вал айлантирилса, поршень цилиндр ичида илгариланиб-қайтиб тўғри чизиқли ҳаракат қилади. Поршеннинг тирсакли вал ўқидан энг узоқлашган (юқорига чиқиб қайтадиган) нуктаси юқори чекка нуқта (ЮЧН) деб аталади. Поршеннинг вал ўкига энг яқинлашган (пастга тушиб қайтадиган) нуқтаси пастки чекка нуқта (ПЧН) деб аталади. Чекка нуқталар орасидаги масофа поршеннинг йўли дейилиб S билан белгиланади.

Поршен ҳар гал бир чекка нуқтадан иккинчига ҳаракат этганда вал 180 0 бурчакка бурилади. Поршеннинг ҳар йўлида цилиндр ичида бажариладиган жараён такт деб аталади. ЮЧН да турган поршеннинг тепасида ҳосил бўладиган ҳажм сиқиш камерасининг ҳажми дейилиб V c билан белгиланади. Поршень ЮЧН дан ПЧН гача ҳаракат этиб бўшатадиган ҳажм цилиндрнинг иш ҳажми дейилиб V h билан белгиланади. Цилиндрнинг иш ҳажмини қуйидаги формуладан аниқлаш мумкин.V D S h   2 4 бу ерда D -цилиндрнинг диаметри; S-поршень йўли; Двигател цилиндри иш ҳажмининг цилиндрлар сонига кўпайтмаси двигателнинг литражи деб аталади. ПЧН да турган поршен тубининг тепасидаги ҳажм цилиндрнинг тўла ҳажми дейилади. V V V a h c   Цилиндр тўла ҳажмининг сиқиш камераси ҳажмига нисбати двигателнинг сиқиш даражаси (Е) дейилади. E = Va Vc Сиқиш даражаси карбюраторли двигателларда 4-8, дизелларда 13-20 га тенг. Иш жараёни поршеннинг тўрт йўлида, тирсакли вал икки марта айланганда бажариладиган двигател дейилади. Тўрт тактли двигателнинг иш жараёни қуйидагича: Киритиш (сўриш) такти. Бунда цилиндрга ёнувчи аралашма тўлдирилади. Тирсакли вал бурилганда поршен ЮЧН дан пастга силжий бошлайди ва поршень тепасидаги ҳажм кенгайиб сийракланиш ҳосил бўлади. Бу пайтда киритиш клапани очилиб, цилиндр трубаси орқали карбюратор билан туташади. Ёниш камерасида олдинги иш циклидан қолган газлар янги кирган ёнувчи аралашмага аралашади. Қолдиқ газлар аралашган ёнувчи аралашма ишчи аралашма дейилади. Киритиш тактида цилиндрдаги босим 0,07...0,09 МПа, ишчи аралашманинг температураси 330...390 К бўлади.

Сиқиш тактида ишчи аралашма ёнишга тайёрланади. Поршен ПЧН дан ЮЧН га силжиганда цилиндр ичига кирган ишчи аралашмани сиқади. Киритиш ва чиқариш клапанлари ёпиқ бўлганлиги сабабли аралашманинг ҳажми кенгайиб, цилиндрдаги босим ва температура кўтарила бошлайди. Двигателнинг сиқиш даражасига қараб аралашма ҳажми камаяди. Сиқиш тактининг охирида босим 0,9 ... 1,2 МПа, температураси 500 ... 700 К булади. Кенгайиш такти. Ёнган аралашманинг иссиқлик энергияси механик ишга айлантирилади. Бу пайтда киритиш ва чиқариш тешиклари клапанлар билан ёпилган бўлади. Газлар кенгайиб поршенни пастга босади. Поршенни ҳаракати шатун ёрдамида тирсакли валга узатилиб уни айлантиришга мажбур қилади. Кенгайиш тактини охиридаги босим 0,3...0,4 МПа, температураси 1200...1500 К бўлади. Чиқариш такти цилиндрлар ишлатилган газлардан тозаланади. Поршень ПЧН дан ЮЧН га силжиб, ишлатилган газлар чиқариш тешигидан труба орқали атмосферага чиқарилади. Чиқариш тактининг охирида газнинг босими 0,11...0,12 МПа, температураси эса 700-1100 К бўлади. Тўрт тактли дизел двигателининг иш жараёни. Дизел двигателининг иш жараёни аралашма ҳосил қилиш ва аралашманинг алангаланиш жихатидангина карбюраторли двигателлардан фарқ қилади, аммо тактлари, поршеннинг ҳаракат йўналиши ва клапанларнинг очиқ-ёпиқ туриши карбюраторли двигателдагига ўхшайди. Киритиш такти. Поршень ЮЧН дан ПЧН га ҳаракатланиб цилиндрда сийракланиш ҳосил қилади. Киритиш клапани очилади ва цилиндрга ҳаво тозалагичдан ўтиб тозаланган ҳаво киради. Киритиш тактида цилиндрдаги босим 0,08...0,09 МПа, температураси эса 320...340 К бўлади. Сиқиш такти. Поршень ПЧН дан ЮЧН га томон силжийди. Иккала клапан ёпиқ бўлганлиги сабабли цилиндрдаги ҳаво силжийди. Ҳавонинг кўп сиқилиши натижасида сиқиш тактининг охиридаги цилиндрдаги ҳавонинг босими 3,5...4,0 МПа, температураси эса 750...950 К га тенг.

Сиқиш тактининг охирида поршень ЮЧН га яқинлашганда форсункадан юқори босим билан ёнилғи пуркалади. Жуда майда заррачалардан иборат бўлган ёнилғи қизиган ҳаво билан алмашади, қизийди ва бир оздан кейин алангаланади. Аралашма ёнганда цилиндрдаги босим 5,5 ... 9,0 МПа, температура 1900 ... 2400 К бўлади. Кенгайиш такти. Дизелларда сиқиш тактида аралашма ёниб тугамасдан, кенгайиш тактида ҳам ёнишда бир оз давом этади. Иккала клапан ёпиқ бўлганлиги сабабли поршень газлар босими таъсири остида ЮЧН дан ПЧН га силжийди. Кенгайиш тактининг охирида цилиндрдаги босим 0,2...0,3 МПа, температура эса 900...1200 К. Чиқариш такти карбюраторли двигателларда чиқариш такти қандай ўтса, дизелларда ҳам шундай ўтади. Чиқариладиган газларнинг босими такт охирида 0,11...0,12 МПа, температура эса 650...900 К бўлади. Дизелли двигателлар карбюраторли двигателларга нисбатан 20-25% камроқ ёнилғи сарфлайди. Дизел ёнилғиси арзон ва ёнилғи жиҳатидан хавфсизроқдир. Икки тактли двигателнинг иш жараёни поршеннинг икки йўлида ёки тирсакли вали бир марта айланганда бажарилади. Икки тактли бензин двигателининг тузилиши ва ишлаши қуйидагича: Тирсакли вал айланиб поршень ПЧН дан ЮЧН га силжиганда кривошип камерасида сийракланиш ҳосил бўлади ва поршень юбкаси киритиш туйнугини очганда картерга карбюратордан ёнувчи аралашма сўрилади. Поршень олдин пуфлаш, сўнг чиқариш туйнукларини беркитиб, цилиндрга кирган аралашмани сиқади. Поршень ЮЧН га яқинлашганда ёндириш свечаси электродларидан учқун чиқиб аралашмани ёндиради. Газнинг босими 20 кг  см 2 гача, температураси эса 1800 0 С кўтарилади. Поршень ЮЧН дан ПЧН га тушганида дастлаб киритиш туйнугини беркитади, карбюратордан картерга аралашма киритиш тўхтайди ва картердаги аралашмани поршень сиқа бошлайди. Кейин поршень чиқариш туйнугини очади, ишлатилган газлар цилиндрдан бу туйнук орқали

ташқарига чиқа бошлайди, натижада цилиндрдаги босим тез камаяди сўнгра поршень пуфлаш туйнугини очади. Бунда карбюратор сиқилган аралашма пуфлаш канали орқали цилиндрга кира бошлайди. Киритиш ва чиқариш туйнуклари очиқ бўлганлиги сабабли цилиндрга картердан кирган аралашма ишлатилган газларни ҳайдаб ташқарига чиқаради. Бир цилиндрли тўрт тактли двигателнинг ишлаш жараёни жадвалда ифодалаш мумкин (жадвал). жадвал Бир цилиндрли тўрт тактли двигателнинг иш жараёни Тирсакли валнинг айланиши Поршен- нинг ҳаракат йўналиши Тактлар Кирити ш клапани Чиқариш клапани Биринчи ярим айланиш Пастга Кирити ш Очиқ Ёпиқ Икккинчи ярим айланиш Юқорига Сиқиш Ёпиқ Ёпиқ Учинчи ярим айланиш Пастга Кенгайи ш Ёпиқ Ёпиқ Тўртинчи ярим айланиш Юқорига Чиқариш Ёпиқ Очиқ Демак, бир цилиндрли тўрт тактли двигателда поршеннинг тўрт йўлидан фақат биттаси иш йўли бўлиб, қолган учтаси ёрдамчи тактларга тўғри келади. Двигатель тирсакли валининг учига махкамланган маховик иш йўли тактида ўзига энергия тўплаб, уни ёрдамчи тактларни бажаришга сарфлайди. Тўрт цилиндрли двигателда тирсакли валнинг иккинчи ва учинчи тирсаклари бир текисликка жойлаштирилиб, биринчи ва тўртинчи тирсаклари иккинчи ва учинчиларига нисбатан 180  бурчак ҳосил этади. Двигател ишлаётган вақтда 1 ва IV цилиндрлар поршени пастга ҳаракат қилса II ва III цилиндрлар поршени юқорига ҳаракат қилади. Агар шу

пайтда 1-цилиндрда-иш йўли, II-цилиндрда чиқариш, III- цилиндрда сиқиш, IV- цилиндрда-киритиш тактлари содир бўляпти. Тўрт цилиндрли, тўрт тактли двигателнинг иш жараёнини ҳам жадвалда ифодалаш мумкин. (жадвал). Демак, иш йўли тирсакли валнинг биринчи ярим айланишда биринчи цилиндрда, иккинчи ярим айланишида учинчи цилиндрда, учинчи ярим айланишда тўртинчи цилиндрда ва тўртинчи ярим айланишида иккинчи цилиндрда бажарилади, яъни двигател цилиндрлари 1-3-4-2 тартибда ишлайди. Сўнг барча жараён такрорланади. жадвал Тўрт цилиндрли тўрт тактли двигателнинг иш жараёни. Тирсакли валнинг айланиши Тирсакли валнинг бурилиш бурчаклари Цилиндрлар 1 2 3 4 Биринчи ярим айланиш 0-180 0 Иш йули Чиқари ш Сиқи ш Кирити ш Иккинчи ярим айланиш 180 0 -360 0 Чиқари ш Кирити ш Иш йўли Сиқиш Учинчи ярим айланиш 360 0 -540 0 Кирит иш Сиқиш Чика- риш Иш йўли Т ўр тинчи ярим айланиш 540 0 -720 0 Сиқиш Иш йўли Кири -тиш Чиқари ш

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Гуревич А. М. Тракторы и автомобили, Москва, «Колос», 1993. 2. Скотникова В. А. Тракторы и автомобили, Москва, Агропромиздат, 1995. 3. Худойбердиев Т.С. Трактор ва автомобиллар назарияси ҳамда ҳисоби. Тошкент «Ўқитувчи» 1984. 4. Белов С.М. Тракторлар. Тошкент «Ўқитувчи» 1980. 5. Шоумарова М., Абдуллаев Т. Қишлоқ хўжалик машиналари. Тошкент. Ўқитувчи. 2002 й. 6. Хамидов А.Х. Қишлоқ хўжалик машиналарини лойиҳалаш. Тошкент; Ўқитувчи.1991 й. 7. Рахимов А, Тракторланинг асосий механизмлари лойиҳалаш, Тошкент «Ўқитувчи», 1994 й.

Похожие

Тракторлар ва ўзи юрар қишлоқ хўжалик машиналари юритмалари таснифи

Совитиш тизими

Таъминлаш тизими

Юргизиб юбориш тизими

Мойлаш тизими