Шолини етиштирш технологияси - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Шолини етиштирш технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

Шолини етиштирш технологияси Режа: 1. Ўтмишдош, ерни тайёрлаш, экиш 2. Экинни парваришлаш ва ҳосилини йиғиш

Алмашлаб экишдаги ўрни . Шолидан юқори ҳосил олишда ўтмишдош экин нинг ўрни жуда катта.Шоли алмашлаб экишда дуккакли ўтлардан,дон- дуккакли ва донли экинлардан кейин экилиши керак. Ўзбекистон шароитида шолига яхши ўтмишдош экин дуккакли ўтлардан беда,қизил беда,дон- дуккакли экинлардан кўк нўхат,соя,мош ва донли ўсимликлардан буғдой,арпа ҳисобланади. Ерни экишга тайёрлаш . Шоли экиш учун ерниэкишга тайёрлаш кузги шудгорлашдан бошланади. Ерларни кузда шудгорлаш шоли ҳосилдорлигини оширишда катта аҳамиятга эга. Кузда ернихусусиятига қараб 27-30 см чуқурликда икки ярусли плуг билан ҳайдаш керак.Баҳорда текислаш учун зич-зич борона тиркалган мола бостирилади ва бир йўла ғалтаклаш (катак юргизиш) ва билан олиб борилади. Ерни экиш олдидан ишлаш марза , четларни гредерларда ёки текислагичларда текисланади. Ўғитлаш . Шоли ҳамма ўғит турларига – азотли,фосфорли ва калийли ўғитларга талабчан. Гектаридан 40-50 ц.дан ҳосил олиш учун Қорақалпоғистонни янгги ўзлаштирилган ерларида,Фарғона водийсида ва Сирдарё соҳилларида 100- 120 кг азот ва фосфор солинади.Кейинчалик бу икки ўғитдан гектарига 120- 150 кгва 70-90 кг калий берилади. Эскидан ҳайдалиб келинаётган ўтлоқи тупроқларга ҳар гектарига 180 кг азот ,120 кг фосфор ва 90-100 кг калий берилади. Экиш . Экиш учун ишлатиладиган шоли уруғи экишдан олдин махсус машиналарда тозаланган бўлиши ва давлат андозасига жавоб бериши керак. Шоли тупроқ ва сув ҳарорати 12* С иссиқликка етганда ,яъни совуқ бўлиш хавфи ўтиб кетгандан сўнг экилади. Лекин асосан тупроқ ва сув ҳарорати 14- 18* С га етганда экиш ёппасига бошланади. Шоли экишни ниҳоятда қисқа муддатларда, узоғи билан 10-15 кун ичида тугаллаш лозим. Шоли машиналарда оддий усулда, қаторлаб ва ёппасига-сочма қилиб экилади. Сув бостирилмай қолган қатор ораларига 15-17 см қилиб ёппасига қаторлаб сеялкаларда экилади. Бунда уруғ 1-2 см чуқурликка кўмилади. Сўнгра сув бостирилади. Қўлда сочма қилиб экишда уруғ сувга сепилади ва сув

лойқалатилади. Сув тўхтатилгандан сўнг уруғ лойқа сув билан кўмилади. Сўнгра сув бостирилади. Қўлда сочма қилиб экишда уруғ сувга сепилади ва сув лойқалатилади. Сув тўхтатаилгандан сўнг уруғ лойқа билан кўмилади ва майса ҳосил бўлганда сув бостирилади. Сув ўсимликни ўсиш даврини охиригача сақлаб турилади. Фақат ўсимлик баландлигига қараб сувни қалинлиги хар хил бўлади. Бундан ташқари уруғни тупроқни табиий намига сеялкалар ёрдамида экиб ундириб олиш хам мумкин. Бу усул Қорақолпоғистон ва Хоразм вилоятида йирик суғориш майдонларида қўлланилади. Уруғ4-5 см чуқурликка дон сеялкасида экилиб майса ҳосил бўлгандан сўнг полларга сув бостирилади. Бу усул прогрессив усул хисобланади. Шолини самолётда хам экиш мумкин. Шолини экиш мъёри ўсимликларни кўчат қалинлигини белгилайди. Экиш меъёри шоли навининг биологик хусусиятларига, тупроқнинг унумдорлигига,экиш муддатига ва усулларига боғлиқдир. Ўзбекистон шароитида гектарига 5-7,5 млн. дона/га шоли экилганда яъни хар м 2 ерда ўримга қадар 250-350 туп атрофида ва 450-500 та унумдор рўвакли поя бўлган тақдирда шолидан мўл ҳосил олинади. Экиш меъёри уруғликнинг вазнига қараб белгиланадиган бўлса бу кўрсаткич уруғнинг хўжалик жихатдан 100% яроқлилигига ва 1000 дона уруғнинг вазнига қараб хисоблаб чиқилади. Шолини парвариш қилиш . Шолини парвариш қилиш бегона ўтларга қарши кураш, озиқлантириш ва суғоришдан иборат. Ўзбекистон шароитида умумий сув бостириб суғориш усули қўлланилади. Бунда шоли экишдан олдин ёки экиб бўлиш биланоқ, полларга сув бостирилади ва донининг мум пишиқлик давригача шу холатда сақланади. Суғоришнинг бу усули қисқа муддатда бўлса хам сув тўхтаб қолиши уруғнинг униб чиқишига халокатли таъсир этадиган холларга олиб келишидан сақлайди. Ўзбекистондаги шоликор хўжаликларида хозиргача ана шу усул қўлланилиб келинади.

Бундан ташқари шоли экиладиган шолини қисқа муддат сув бостириб суғориш усули хам қўлланилади. Бу усул уруғни машинада экишда қўлланилади. Уруғэкилгандан сўнг полларга дархол сув бостирилади ва 3-5 кунгача сув қатлами 5-6 см чуқурликда сақлаб турилади. Сўнгра сув тўхтатилади. Уруғуниб чиққандан сўнг сув бостирилиб охиригача шоли сувда ўсади. Шолини кўчат қилиб экиш . Шоли кўчат усулида етиштирилганда уруғни экканга нисбатан кўпгина афзалликларга эга. 1.Шоли уруғи кўчатхонага экилиши муносабати билан кеч кузга келмасдан йиғиштириб олиш имконияти туғилади. 1. Кўчат усули хар ердан унумли фойдаланиб, икки марта ҳосил олишга имкон беради. 2. Шоли уруғи 60-70% иқтисод қилинади. 3. Шолининг ўсув давриниг 30-35 куни кўчатхонада ўтиши муносабати билан сув сарфи 20-25% тежалади. 4. Шоли хосилдорлиги эса уруғ билан экишга нисбатан 15- 30% юқори бўлади. Шолини бу усули такрорий экин сифатида экишда қўлланилади. Бунда кўчатхоналарга 20-30 майда уруғэкилади. Асосий майдонга 20-30 июнда кўчат кўчириб ўтказилади. Бунда кўчатхоналарга гектар хисобида 20-20 дона уруғ ёки 650-750 кг шоли уруғи сепилади. Агар шоли кузда экиладиган бўлса уруғлик шолини танлаб олиб экилади. Кўчатхонада шоли нихолини олишда сув режимига риоя қилинади. Кўчатхонада шоли 30-40 кунлик муддатда кўчат қилиш учун тайёр холга келади. Кўчатлар асосий майдонга бир уяга 1- 2 та қилиб экилади. Уя оралиги 10-15 см бўлиши керак. Кўчат қилингандан сўнг сув бостирилади. Ҳосилни йиғиштириб олиш . Шоли хосилини йиғиштириб олиш учун дала шунга тайёрланиши керак.Шоли дониниг сут пишиш даврида полларга кирадиган сув камайтирилади ва мум пишиш даврида умуман тўхтатилади. Доннинг 85-90% тўла пишиш даврида шолини ўришга киришилади. Шоли

кечки муддатларда ўрилса донининг тўкилиши натижасида ҳосил камаяди ва шоли узоқ вақт туриб қолса донининг сифати пасаяди. Шоли олдин махсус машиналарда ўрилади. Ўриш баландлиги 15-20 см бўлади. Сўнгра даладан қуритилгандан сўнг комбайнларда янчиб олинади.

Адабиётлар: 1.Шоличиликда сувдан тежаб фойдаланиш бўйича тавсиялар- Т.Меҳнат,1998, 9 б. 2.Ўзбекистонда шоли етиштириш бўйича услубий кўрсатма-Т.Меҳнат,1998, 34б. 3.Lim -Moo Sang -Lecture note on rice technology under temperate zone. T . TSAU ,2002, p .384 4.Д.Зауров,М.Сборҳикова-Рисоводство,Т.Мехнат, 1989,268с.

Похожие

Шолини етиштириш технологияси

Шолини ўсиши ва ривожланиши

Қуёнчилик технологияси

Силос тайёрлаш технологияси

Пичан тайёрлаш технологияси